Bộ Hoa môi hay bộ Húng hoặc bộ Bạc hà (danh pháp khoa học: Lamiales) là một đơn vị phân loại trong nhánh Cúc (asterids) của thực vật hai lá mầm thật sự. Bộ Lamiales trước đây có giới hạn khá hẹp (ví dụ, trong hệ thống Cronquist), bao gồm các họ chính như họ Hoa môi (Lamiaceae hay Labiatae), họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) và Boraginaceae cộng với một số họ nhỏ khác. Các công trình nghiên cứu về hệ thống phát sinh chủng loài gần đây đã chỉ ra rằng Lamiales theo định nghĩa hẹp như vậy là một nhóm đa ngành tương ứng với bộ Huyền sâm (Scrophulariales) và hai nhóm mà hiện nay thông thường tổ hợp trong một bộ mà trước kia nó bao gồm hai bộ HippuridalesPlantaginales. Lamiales đã trở thành tên gọi được ưa thích cho nhóm tổ hợp lớn hơn này. Vị trí của họ Boraginaceae là không rõ ràng nhưng các nghiên cứu phát sinh loài chỉ ra rằng họ này không thuộc về bộ Lamiales.

Bộ Hoa môi
Dã chi ma trắng (Lamium album)
Phân loại khoa học
Giới (regnum)Plantae
(không phân hạng)Angiospermae
(không phân hạng)Eudicots
(không phân hạng)Asterids
Bộ (ordo)Lamiales
Bromhead, 1838
Các họ
Xem văn bản.

Định nghĩa của họ Huyền sâm (Scrophulariaceae), trước đây là một nhóm đa ngành không đồng nhất được xác định chủ yếu bởi các đặc trưng có dạng chung. Nhiều họ khác cũng thuộc bộ Lamiales, có xuất phát nguồn từ đó, đã được chia tách một cách cơ bản để tạo ra một loạt các họ khác nhỏ hơn nhưng được định nghĩa tốt hơn và được coi là đơn ngành.

Các loài trong bộ Lamiales thể hiện các đặc trưng chung điển hình sau, mặc dù có một vài ngoại lệ đối với tất cả chúng:

  • Nhụy hoa to bao gồm hai lá noãn hợp lại.
  • Năm cánh hoa hợp lại thành ống.
  • Tràng hoa đối xứng hai bên, thường là hai môi.
  • Bốn (hoặc ít hơn) nhị hoa có khả năng sinh sản.

Phát sinh chủng loài

sửa

Biểu đồ chỉ ra mối quan hệ phát sinh chủng loài của bộ Hoa môi với các bộ khác trong nhánh Cúc như sau:

Asterids

Cornales

Ericales

Gentianidae 
Lamiidae 

Oncothecaceae

Metteniusaceae

Icacinaceae

Garryales

Boraginaceae

Vahliaceae

Gentianales

Solanales

Lamiales

Campanulidae 

Aquifoliales

Asterales

Escalloniales

Bruniales

Apiales

Paracryphiales

Dipsacales

Biểu đồ chỉ ra mối quan hệ phát sinh chủng loài trong phạm vi bộ Hoa môi như sau[1]:

Lamiales

Plocospermataceae

Carlemanniaceae

Oleaceae

Tetrachondraceae

Peltanthera

Calceolariaceae

Gesneriaceae

Plantaginaceae

Scrophulariaceae

Byblidaceae

Linderniaceae

Stilbaceae

Lamiaceae

Mazoideae (Mazaceae)

Phrymoideae (Phrymaceae)

Paulowniaceae

Rehmannia

Orobanchaceae

Thomandersiaceae

Pedaliaceae

Schlegeliaceae

Martyniaceae

Bignoniaceae

Acanthaceae

Verbenaceae

Lentibulariaceae

Phân loại

sửa

Trong hệ thống phân loại Cronquist cũ, bộ Lamiales bao gồm các họ Lamiaceae, Verbenaceae, BoraginaceaeLennoaceae. Nhiều họ khác liệt kê dưới đây đã được đưa vào trong bộ Scrophulariales.

APG II

sửa

Có khoảng 23.800 loài trong bộ Lamiales. Chúng được chia ra thành 1.059 chi trong 24-26 họ (hoặc nhiều hơn) (APG III, APG IV). Các họ và các chi (không xếp vào họ nào) được liệt kê trên website của APG.

Liên kết ngoài

sửa

Tham khảo

sửa
  1. ^ Bastian Schäferhoff, Andreas Fleischmann, Eberhard Fischer, Dirk C Albach, Thomas Borsch, Günther Heubl, Kai F Müller, 2010. Towards resolving Lamiales relationships: insights from rapidly evolving chloroplast sequences, BMC Evolutionary Biology 2010, 10:352