Rebèba

Ła rebèba, dita anca pionbè (marranzanu in siciłian, in itałian scacciapensieri; malarruni in całabrexe o Sa Trunfa in sardo), ła xe un strumento muxicałe idiofono costituìo da na struttura de metało repiegà so sé stesa a forma de fero de cavało cussì da creàr un spasio łibaro in mexo al qual se cata na sutìła łamèła de metało che da na banda xe fisàda a ła strutura del strumento e da chealtra ła xe łibara.

El strumento se sona metindo l'estremità co l'ancia łibara puxàda su i incixivi (senza strenxer masa) e spisegando ła łameła co un deo mentre se canbia ła dimension de ła cavità orałe par regołàr l'altésa dei soni che pol verifegàrse anca par mexo de diversi poxisionamenti de ła léngua. L'ogeto gavarìa da deventàr tuta na parte soła col corpo del muxicista. Bisogna parò far atension a non petàr la łameła contro i denti, parchè ła pdarìa procuràr dani permanenti; inaxonta, sonare el scacciapensieri (rebèba) par un longo periodo danexa comunque i denti co el ris-cio de dołori. Par segurésa, un altro modo par suonàr na rebèba xe queło de poxisionàr l'ancia łibara davanti ai denti sensa strenxerla.

Xe un strumento difondesto praticamente in tuto el mondo co carateristeghe morfołogiche diverse; in Eoropa e India se ghe n'à trase a partìr dal XIV secoło. In Itałia xe pìtosto difondesto in Sardegna dove xe conosùo cofà Trunfa o Trumba, ed in Siciłia dove xe conosùo come marranzanu e'l xe de frecuente utiłixà par 'conpagnàr le tarantełe. Uno dei pì inportanti centri de produsion de rebèbe gera a Boccorio, picoła locałità de ła Valsexia, in Piemonte, ai pìe del Monte Roxa. Dal centro produtivo de Boccorio, ativo dai primi ani del '500, inte i periodi de masima attività, se estraxeva strumenti in America sentrałe e setentrionałe. Ła difuxion del l'armonica a boca gà pian pian ridoto ła comerciałixasion e ła produsion del strumento. Altro inportante centro de produsion in area alpina jera queło de Molln in Austria (notisie in Alberto Lovatto, The production of trumps in Valsesia, in Journal of the IJHS, n. 1-2004) Un mucio interesante xe vedare l'uxo che se ne fa ne łe culure axiàteghe dove el strumento xe costituìo da na ùgnoła de banbùk co na léngua mobiłe un mucio sùtiła al centro che vien spisegà. In ste xone (par exenpio ne l'altopian del Tibet), ła rebèba vien sonà contenporaneamente a l'emision de un straparticołàr canto bifonico, tipico de ste region. Tałe canto prevede l'emision de do o più soni vocałi che, exaltando i armonici, vien prodoti contenporaneamente.

La rebèba moderna se sona in tre modi:

spisegando ła łameła normalmente e movendo ła léngua (emete vibrasion variabiłi 'conpagnàe dal baso son ugnòło e pròpio),
spisegando ła łameła creséndo contenporaneamente l'estension de ła cavità orałe,
spisegando ła łameła respirando contenporaneamente (emete un son ugnòło sensa vibrasion)

Bibliografia

Bakx Phons, De gedachtenverdrijver: de historie van de mondharp. Hadewijch wereldmuziek, Antwerpen: Hadewijch, 1992. ISBN 90-5240-163-2
Dournon-Taurelle Geneviève and John Wright, Les Guimbardes du Musée de l'homme, Muséum national d'histoire naturelle and l'Institut d'ethnologie, Paris, 1978
Fox Leonard, The Jew's Harp: A Comprehensive Anthology, Lewisburg: Bucknell University Press; London, 1988
Lovatto Alberto, “Primi appunti sulla ribeba in Valsesia” (Introduzione di R. Leydi), Dams Università, Bologna, 1983
Mercurio Paolo, Sa Trumba. Armonia tra telarzu e limbeddhu, Solinas Edizioni, Nuoro, 1998
Guizzi Febo, "Gli Strumenti della Musica popolare hin Italia", LIM, Lucca, 2002