Carneval
| ||
| Sorte | tema artìstego  | |
|---|---|---|
| Frecuènsa | 1 an | |
| Perìodo | Inverno | |
|
| ||
«Semel in anno licet insanire. (Na volta par ano se pol deventar mati.)»
El carneval o carnevałe el xe na festa che ła se svolxe inte i paéxi de tradision cristiana (soratuto in quełi de tradision catòłica). I festixamenti i se fa de frecuente in pùbliche parade inte łe qual i predòmina ełeménti piéni de xógo e fantaxia; in particołar, l'ełeménto de destinsion e particołarità del carneval el xe l'uxo de łe màscare.
Anca se el xe parte de ła tradision cristiana, i caràteri de ła festa del carneval i ga orìxene in feste ben più antighe, come par exenpio łe dionisiache greche o i saturnali romani, che i gera espresion del bixogno de n'interinal desfar da łe łigadure sociałi e da łe gerarchie par łasiar posto al roversamento del'órdene, al scherso e anca a ła łicensioxità. Da un ponto de vista stòrego e rełigioxo el carneval el ga raprexentà, dónca, un ténpo de festa ma soratuto de renovamento, anca se par el più sinbòłego, durante el qual el caxin el tołéva posto al órdene stabiłio, che el parò na volta finio el ténpo de festa, el tornava indrio novo o renovà e varantìo par un siclo vàłido fin al'inisio del carneval daspò.[1] El siclo tólto in considerasion el xe, in pràtega, queło del'ano sołar.
Inte el XV e XVI sècoło, a Firénse i Medici i preparava grande mascherade su cari ciamade "triónfi" e conpagnae da canti carnascialeschi, che i gera canson a bało dei qual anca Lorenzo il Magnifico el xe stà autor. Famoxo el xe el Trionfo de Bacco e Arianna scrito propio da Lorenzo il Magnifico. Inte ła Roma del governo papal i se svolxeva invese ła corsa dei barberi (cavałi da corsa) e ła "gara dei moccoletti" inpisai che quei che i partesipava i provava a stuar l'un co l'altro.
Ła paroła carneval ła vien forma dal łatin "carnem levare" ("levar via ła carne"), parché inte i ténpi antichi el endegava el bancheto che el se tegniva l'ùltimo dì de carneval (marti graso), sùbito prima del ténpo de astinensa e dexun de ła Quaréxema[2]. Infati el carneval el xe anca un ténpo de magnar tanto e ben, spece dolsi. In Vèneto i se cata sénpre, par exenpio, i gałani e łe frìtołe.
El Carneval no'l finise da tute łe parte el Marti graso: el Carneval de Viareggio, el Carneval de Ovodda i fa ecesion[3], come el carneval de Poggio Mirteto e'l carneval de Borgosesia. In desferénti Carnevałi el marti graso el se raprexenta, de frecuente co un fogo artifexal, ła "morte de Carneval".
Carnevałi magiori
[canbia | canbia el còdaxe]
- El Carneval de Venesia el vien mensionà par ła prima volta inte un documento del doxe Vidal Falier, inte el 1054. Łe màscare, spece quełe de ła Comedia del'arte, łe ga na funsion fondamental in sta festa e łe xe i sói sìnbołi. In orìxene, ste qua łe gaveva ła funsion de covrir ła propia identità (per sligarse da łe łigadure sociałi), ma deso łe xe soło decorative e dónca łe resta bełe e rafinae. Ła festa del carneval ła xe 'ndada vanti par tuto el ténpo de ła Serenìsima e co el xe rivà Napoleon łe xe stae fermae, col'ecesion de quełe de Buran e Muran, naturalmente manco inportanti. Inte el corso del XX sècoło el carneval el gà tolto nova vità e'l xe cresuo conpagno al turismo. Łe feste łe xe manco łonghe, ma più consentrae de na volta; ghe xe in ogni modo paréci evénti pùblisi inte i canpi e i existe anca i veci bałi de łe nòbiłi famege venesiani, inte i grandi pałasi, indove se cata l'atmosfera antiga. Ła festa de łe Marie ła xe n'inportante corteo che el va da ła baxełega de San Piero de Casteło a Piasa San Marco de dódexe de łe più bełe toxe del łógo: co łe riva ła più beła ła vien premiada co miga pochi schei. El voło del'ànxoło, che ancuo el vien fato de doménega, el xe stà canbià inte el 2001: prima vegniva xó dal Canpanièl de San Marco, łóngo na corda metàłica, na cołonba mecànega, ancuo na toxa. Ła cołonba ła mołava su ła piasa un bel fià de coriàndołi e confeti.
- El Carneval de Rio de Janeiro (sito più de frecuente Carneval de Rio) el xe stà fato par ła prima volta inte el 1723[4]; el vien considerà un dei più famóxi del mondo par i festixamenti maravegióxi e richi. Ghe xe asociasion comunałi, łe scółe de samba, che łe suna parecia xente, fin a 4.000 [5] persone, no par insegnarghe a bałar, ma a méterle insieme par vinser el Stendardo d'oro inte el Sambódromo. Sto qua el xe na strutura che ła òspita quea famoxa parada coi cari cołoradi e ałegri. Intorno ghe xe sti grupi de persone che i bała, canta e sóna ła mùxega.
- El Carneval de Viareggio el se fa dal 1873. Ła sóa caraterìstega prinsipal ła xe i cortei de cari, seguidi da xente in màscara, fati de cartapesta: sti qua i xe irònisi e i tol in giro persone inportanti.
- El Carneval de Ivrea el ga el momento de màsima inportansa inte ła batagia de łe naranse. Sto evénto el vol raprexentar ła rivolta popołar contro el tirano Raineri de Biandrate: i scóntri che i xe infrà ła xente comun e i soldai i vien descriti sostituéndo łe frese co sti fruti.
- In Vèneto ghe xe inportanti carnevałi a Verona, Segia, Casałe de Scodosia, Mało, Castelnuovo del Garda, Sapada.
Fonte
[canbia | canbia el còdaxe]- ↑ Universo, De Agostini, Novara, 1966, Vol.III, pag.113
- ↑ L'etimo dal disionario etimołòxico online
- ↑ Sardegna Cultura - Grandi avegnimenti - Carnevale - Ovodda Archivià il 29 de novenbre 2010 in Internet Archive.
- ↑ Istoria del carneval de Rio
- ↑ Informasion sul carneval de Rio
Voxi corełà
[canbia | canbia el còdaxe]Altri projeti
[canbia | canbia el còdaxe]
Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so carnavałe
el detien schemi gràfeghi so
| Controło de autorità | LCCN (EN) sh85020377 · GND (DE) 4276473-7 · BNF (FR) cb11936675g (data) · NDL (EN, JA) 00576154 |
|---|