Sariarka aeroporti

Sariarka aeroporti
Sariarka aeroporti; Saryarqa äuejaiy
	Fayl:Logo-kar air eng.gif
IATA kodi: KGF – ICAO kodi: UAKK
Qisqacha bayon
Aeroport turi	Fuqarolik
Egasi	Sky Service MChJ
Operator	„Sariarka xalqaro aeroporti“ AJ
Xizmat doirasi	Qaragʻandi
Joylashuvi	Qaragʻandidan 24 km (15 mi) janubi-sharqda, Qozogʻiston
Havo yoʻli tuguni	Asia Wings (faoliyat koʻrsatmayotgan)
Markazi	* FlyArystan
Dengiz sathidan balandligi	538 m / 1,765 ft
Koordinatalari	49°40′17″N 073°20′11″E / 49.67139°N 73.33639°E
Vebsayti	www.kgf.aero
Xarita
	KGFAeroportning Qozogʻiston xaritasidagi joylashuvi
Uchish/qoʻnish yoʻlaklari
Maʻlumotlar
Yoʻlovchilar soni	301 784
	Manba: Aeronavtika axborot nashri Qozogʻiston

Sariarka aeroporti (qozoqcha: «Сарыарқа» әуежайы), KASE:ARSA, (IATA: KGF, ICAO: UAKK) Qaragʻandi shahridagi xalqaro aeroport boʻlib, Qaragʻandidan 22 km janubi-sharqda va Ostonadan 200 km uzoqlikda joylashgan. Qozogʻistondagi eng yirik aeroportlardan biri.

Sariarka aerodromi toifaga kirmaydi (samolyot ogʻirligi boʻyicha cheklovlarsiz), uchish-qoʻnish yoʻlagi barcha turdagi samolyotlarni qabul qila oladi. SSSR parchalanishidan oldin aeroport va aerodrom "Qaragʻandi (Markaziy)" deb nomlangan.

Aeroport terminal majmuasi soatiga 1200 kishiga xizmat koʻrsata oladi. Aeroportning yoʻlovchilarga xizmat koʻrsatish quvvati yiliga 2,5 million kishini, yuklarni qayta ishlash quvvati yiliga 18 ming tonnani, pochta joʻnatmalarini qayta ishlash quvvati yiliga 7 ming tonnani tashkil etadi. Bu FlyArystan lou-kosterining asosiy aerodromlaridan biridir.

Sariarka aeroporti qoʻshma aerodrom boʻlib, u yerda Qozogʻiston Respublikasi Shimoliy harbiy okrugining Sovet Ittifoqi Qahramoni Nurken Abdirov nomidagi 610-aviabazasining MiG-31 tutqichlari ham joylashgan^[2].

Tarixi

Eski aeroport „Qaragʻandi (shahar)“

Qaragʻandida birinchi aeroporti 1934-yil fevral oyida tashkil etilgan. Dastlab, parvozlar P-5 va U-2 samolyotlarida amalga oshirilgan – P-5 samolyotida Qaragʻandi, Qoʻstanay va Qozon orqali Olmaotadan Moskvaga (3600 kilometr) reyslar amalga oshirilgan, parvoz 2 kun davom etgan. 1937-yildan boshlab Qaragʻandi va Olmaota oʻrtasida ANT-9 samolyotlarida doimiy toʻxtovsiz yoʻlovchilar tashish xizmati boshlandi^[3].

1944-yilda aeroport „Yangi shahar“ hududiga koʻchirildi va 1954-yilda ofis binolari qurilishi boshlandi. 1959-yilda sunʼiy qoplamali uchish-qoʻnish yoʻlagi va bir qavatli terminal binosi qurildi, aeroport "Qaragʻandi (shahar)" deb nomlandi: 49°48′01″N 73°08′33″E / 49.80028°N 73.14250°E / 49.80028; 73.14250 49°48′01″N 73°08′33″E / 49.80028°N 73.14250°E / 49.80028; 73.14250

Olmaotadan birinchi Il-18 (bort raqami 75689) samolyoti 1961-yilning yozida beton uchish-qoʻnish yoʻlagiga qoʻndi. Uni ikki karra Sovet Ittifoqi Qahramoni uchuvchi Talgat Yakubekovich Begeldinov (Olmaotada) kutib oldi. Il-18 samolyotining kelishi bilan Moskvaga parvoz vaqti 4 soat 20 daqiqagacha qisqardi (1961-yilning yozigacha Il-14 samolyotlari Ko‘kchatov, Petropavlovsk, Koʻrgan, Sverdlovsk, Qozon shaharlarida oraliq qoʻnish bilan Moskvaga uchib, umumiy parvoz vaqti taxminan 15 soatni tashkil etdi). Il-18 samolyotidagi birinchi muntazam aviareyslar quyidagilar edi: № 104/103 Olmaota – Qaragʻandi – Moskva va orqaga parvozlar (1961); № 151/152 Toshkent – Qaragʻandi – Omsk va orqaga parvozlar (1962); No 765/766 Olmaota – Qaragʻandi – Mineralnye vodi – Adler (Sochi) va orqaga; № 961/962 reysi Olmaota – Qaragʻandi – Kuybishev – Kiyev va orqaga; № 367/368 Olmaota – Qaragʻandi – Sverdlovsk – Leningrad va orqaga parvozlar (1963 yanvar) yoʻlga qoʻyildi va 1965-yilda bu parvoz hafta kunlarida Qozon va Chelyabinskka qoʻnish bilan toʻldirildi; № 1063/1064 reysi Olmaota – Qaragʻandi – Rostov-Don – Simferopol va orqaga (1964); No741/742 reysi Frunze – Qaragʻandi – Novosibirsk va orqaga, No 3779/3780 Olmaota – Qaragʻandi – Ufa – Riga va orqaga (1967) yoʻnalishi Latviya fuqaro aviatsiyasi boshqarmasi tomonidan amalga oshirila boshlandi.

1963-yil kuzida respublika aviakompaniyalarida yangi An-24 samolyotlarining ekspluatatsiyasi boshlandi. Avvalo, Pavlodar va Semipalatinskka reyslar ochildi, soʻngra 2-3 yil ichida ular Ust-Kamenogorsk, Petropavlovsk, Jezqazgʻan, Ko‘kchatov, Oʻral, Oqtoʻba, Atirov, Orqaliq, Olmaota, Chimkent, Jambul, Balxash, Shevchenko, Novosibirsk, Kemerovoga ucha boshladilar. Barcha ochiq aviakompaniyalar muntazam ravishda, oʻnlab yillar va yil davomida ishlagan.

1963-yilda aeroport binosi yonida (Start tor koʻchasi, 61-uy) tranzit yoʻlovchilar uchun „Start“ mehmonxonasi ochildi.

1973-yilda bir qavatli aeroport binosiga biriktirilgan yangi terminal ochildi (Start koʻchasi, 61/1-uy).

1970-yillarning oxiriga kelib, Qaragʻandi toʻgʻridan-toʻgʻri muntazam havo qatnovlari orqali SSSRning 50 dan ortiq shaharlari bilan bogʻlandi.

1980-yillarning oʻrtalarida fuqaro aviatsiyasi Shahar aerodromidan yangi Markaziy aerodromga koʻchirildi. 1990-yillarning boshlariga qadar Shahar aerodromi harbiy aerodrom vazifasini bajargan (bu yerda Harbiy-havo kuchlarining Qidiruv qutqaruv ishlari 154-alohida vertolyot eskadroni joylashgan), keyin u yopilgan. Bugungi kunda eski aerovokzal binosi shahar ichida joylashgan boʻlib, Shahar aerodromining sobiq uchish-qoʻnish yoʻlagi (Baurjan Momishuli koʻchasi) boʻylab magistral yoʻl oʻtadi^[3].

Yangi aeroport „Qaragʻandi (Markaziy)“ – „Sariarka“

1980-yilda "Qaragʻandi (Markaziy)" deb nomlangan yangi aeroportning qurilishi boshlandi, uchish-qoʻnish yoʻlagining qurilishi oʻsha yili, olti oy ichida yakunlandi. 1980-yil 4-noyabrda Olmaotadan birinchi Il-62 samolyoti (bort raqami 86694) aerodromning uchish-qoʻnish yoʻlagiga qoʻndi, layner komandiri SSSRda xizmat koʻrsatgan uchuvchi B. Marishev.

1992-yilda Markaziy aeroportga xalqaro aeroport maqomi va "Sariarka" nomi berildi.

1996-yil 5-sentyabrda Markaziy aeroportda yangi aerovokzal rasman ochildi.

2005-yil 5-noyabrda „Sariarka aeroporti“ AJ davlat aksiyalari paketini sotish boʻyicha oʻtkazilgan ochiq investitsiya tanlovi natijasida 100 foizlik davlat aksiyalari paketi boʻyicha „Sky Service“ MChJ bilan oldi-sotdi shartnomasi tuzildi. 2014 va 2015-yillarning 31-dekabr holatiga koʻra, „Sky Service“ MChJ „Sariarka aeroporti“ AJning bosh kompaniyasi boʻlgan. Kompaniyaning yakuniy nazorat qiluvchi tomoni Rustem Bekturovdir^[4].

Aviakompaniyalar va yoʻnalishlar

Yoʻlovchi tashish

Aviakompaniya	Manzillar
Aeroflot	Moskva-Sheremetyevo
FlyArystan	Aqtau, Atirau, Moskva–Jukovskiy, Olmaota, Qiziloʻrda, Qoʻstanay, Semey, Chimkent
Qazaq Air	Jezqazgʻan^[5]
SCAT Airlines	Olmaota, Qiziloʻrda, Ras al-Xayma^[6], Turkiston^[7], Oʻskemen
Sunday Airlines	Mavsumiy charter: Antaliya
Zhezkazgan Air	Jezqazgʻan

Yuk tashish

Aviakompaniya	Manzillar
AirBridgeCargo, Rossiya ^[8]	Hong Kong, Lyej, Moskva-Sheremetyevo
Rubystar Airways, Belarus ^[9]	Shatoru

Qabul qiladigan samolyot turlari

Aeroport barcha turdagi samolyotlarni qabul qila oladi. Samolyotning maksimal uchish ogʻirligi cheklanmagan. Uchish-qoʻnish yoʻlagi tasnif raqami (PCN) 64/R/A/W/T.

Faoliyat koʻrsatkichlari

2018-yilda Qaragʻandi aeroporti 271 ming 411 yoʻlovchiga xizmat koʻrsatib, 7978 tonna yukni qayta ishlagan.

Yoʻlovchi tashish

Aeroportda yoʻlovchi tashish:
Yillar	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018
Yoʻlovchilar oqimi	167,698	196,207	196,201	281,931	222,445	254,838	271,411

Baxtsiz hodisalar va falokatlar

1959-yil 27-oktyabrda Qaragʻandi aeroporti yaqinida qiyin ob-havo sharoitida (aerodromning meteorologik minimumidan past) Li-2 samolyoti halokatga uchradi. Bir yoʻlovchi halok boʻldi, yetti nafari yaralandi.
2010-yil 29-noyabr kuni Hong Kongning Cathay Pacific aviakompaniyasining Amsterdamdan Hong Kongga uchayotgan Boeing 747 samolyoti aeroportga favqulodda qoʻnishni amalga oshirdi. Favqulodda qoʻnish sababi kabinaning depressurizatsiyasi boʻlgan^[10].

Afsonalar

Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, „Buran“ orbital kemasini qoʻndirish uchun faqat ikkita tegishli jihozlangan zaxira aerodromlari mavjud edi: „Xorol“ (Primorsk oʻlkasining markaziy qismidagi shu nomdagi qishloq yaqinida, Xanka koʻlining janubida) va „Gʻarbiy“ zaxira aerodromi" (Qrimda, Simferopol yaqinida).

Boshqa muqobil aerodromlarni yaratish, ayniqsa Boyqoʻngʻir kosmodromiga juda yaqin, texnik jihatdan asossiz koʻrindi, chunki orbital kema uchta aerodromdan biriga (shu jumladan Boyqoʻngʻir kosmodromidagi Yubileyniy asosiy qoʻnish aerodromiga) yetib borish uchun yetarli aerodinamik sifatga ega edi (yaʼni uzoqqa ucha oladi).

Arxeologiya

Qaragʻandidan uncha uzoq boʻlmagan „Sariarka“ hududida Qaragʻandi davlat universitetining Sariarka arxeologiya instituti ekspeditsiyasi soʻnggi bronza davriga oid Begʻozi-Dandiboyev madaniyatiga oid zinapoyali maqbarani qazishdi. Olimlarning fikricha, maqbara Sariarkada 3 ming yil avval qurilgan.

Galereya

Sariarka aeroporti tunda
Sariarka aeroporti tunda
Xalqaro parvozlar uchib ketish zali
Mahalliy parvozlar uchib ketish zali
Aeroport interyeri
Air Astana aviakompaniyasining A319 samolyotiga ulagan teleskopik trap

Manbalar

↑ AIP Kazakhstan (Wayback Machine saytida 30 June 2016 sanasida arxivlangan)
↑ Фархат Кинжитаев. „Уникальная авиационная база под Карагандой отметила юбилей“ (ru). Военно-новостной портал «Sarbaz.kz» (2016-yil 1-sentyabr). 2018-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-may.
↑ ^3,0 ^3,1 Стешенко В. Н. „История авиации Караганды“. История авиации Казахстана. Сайт «Aviaengeneer.ru». 2018-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-may.
↑ „Источник“. 2018-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 7-sentyabr.
↑ „Qazaq Air Feb 2023 Network Additions“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.
↑ „Direct flight to UAE“. scat.kz. Qaraldi: 2021-yil 26-fevral.
↑ „Запущен новый авиарейс из Караганды в Туркестан“. inkaragandy.kz. Qaraldi: 2021-yil 5-avgust.
↑ airbridgecargo.com – Network retrieved 1 December 2021
↑ „RSB4702 Rubystar Airways Flight Tracking and History 13-May-2020 (KGF / UAKK-CHR / LFLX)“.
↑ Сергей ПЕРХАЛЬСКИЙ. „Аварийная посадка“ (ru). 2011-yil 24-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 18-may.

Havolalar

[AIP-1] AIP Kazakhstan (Wayback Machine saytida 30 June 2016 sanasida arxivlangan)

[2] Фархат Кинжитаев. „Уникальная авиационная база под Карагандой отметила юбилей“ (ru). Военно-новостной портал «Sarbaz.kz» (2016-yil 1-sentyabr). 2018-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-may.

[Steshenko-3] 3,0 ^3,1 Стешенко В. Н. „История авиации Караганды“. История авиации Казахстана. Сайт «Aviaengeneer.ru». 2018-yil 17-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-may.

[4] „Источник“. 2018-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 7-sentyabr.

[5] „Qazaq Air Feb 2023 Network Additions“. Aeroroutes. Qaraldi: 2023-yil 8-fevral.

[6] „Direct flight to UAE“. scat.kz. Qaraldi: 2021-yil 26-fevral.

[7] „Запущен новый авиарейс из Караганды в Туркестан“. inkaragandy.kz. Qaraldi: 2021-yil 5-avgust.

[8] rbridgecargo.com – Network retrieved 1 December 2021

[9] „RSB4702 Rubystar Airways Flight Tracking and History 13-May-2020 (KGF / UAKK-CHR / LFLX)“.

[10] Сергей ПЕРХАЛЬСКИЙ. „Аварийная посадка“ (ru). 2011-yil 24-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 18-may.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]