Maha (Irlandiya mifologiyasi)

Maha (ir.Macha [ˈmaxə]) - Irlandiya mifologiyasidagi bir nechta mifologik belgilar yoki ma'budalarning nomi.

Nemedning xotini

Irlandiya qadimgi kitoblarida Irlandiyaga koʻchmanchilarning ikkinchi toʻlqini kelganda - Partolon xalqi va Nemed xalqi orasida Maha ismli personajlar tilga olinadi. Oʻrta asrlarda Irlandiyaning xristian markazi boʻlgan Armag (Ard Macha) Nemedning rafiqasi Maha sharafiga shunda nomlangan, deb ishonilgan.

Ernmas qizi

Danu xudosining qabilalari orasida Ernmasning qizi Maha nomi bilan tanilgan. Qadimgi hikoyalarda u tez-tez opa-singillari Morrigan va Badb ( yana bir variantda Morrigan va Nemain) bilan birga tilga olinadi. Ehtimol, bu uchta opa-singil ma'budalar urushning uch yuzli kelt ma'budasining turli tomonlarini ifodalaydi. oʻldirilgan dushmanlarning boshlari (“Mahaning shoxlari”) Mahaga bagʻishlangan. Bir tarixiy versiyaga koʻra, u Mag Tuired jangida Balor tomonidan oʻldirilgan.

Maha Red Mane

Ulad siklida va qirollar siklida Maha ismli bir nechta personajlar ham birgalikda tilga olinadi. Áed Rúad ning qizi hisoblangan Maha Mong Ruad, oʻrta asr anʼanalariga koʻra, Irlandiya oliy qirollari roʻyxatidagi yagona malika edi. Yetti yil davomida uning otasi amakivachchalari Ditorba va Cimbaet bilan taxtni egalladi. Keyinchalik, otasi Aed vafot etadi va uning navbati kelganida, otasi oʻrniga Maha taxtga oʻzi da’vo qiladi. Cimbaet va Ditorba buni rad etishdi. Maha ularni jangga chorlaydi. Ditorba jangda vafot etadi va uning oʻgʻillari Konnaktga qochib ketishdi. Maha Cimbaetga turmushga chiqadi. Keyinchalik u Ditorbaning oʻgʻillarini asirga tushirib, ularni qul qilib oladi va Uladlarning poytaxtiga aylangan “Emain Macha” (Armag shahri yaqinidagi zamonaviy Navan qal’asi) qal'asini qurishga majbur qiladi. Maha “Emain Macha”ning chegaralarini oʻz jigʻasi bilan belgilab beradi: oʻrta asr yilnomachilari “Emain Macha” nomini eó-muin Macha (“Maha boʻyniga taqqan jigʻa”) deb talqin qilishadi. Maha Irlandiyani Cimbaeth bilan yetti yil davomida eri vabodan vafot etguniga qadar, keyin esa Rechtaid Rigderg tomonidan oʻldirilguniga qadar yana oʻn toʻrt yil boshqargan. “Asirga olinganlar kitobi”da Maha Ptolemey I (miloddan avvalgi 323–283) zamondoshi bo‘lganligi aytiladi.

Krunxuning xotini

Yana bir versiyaga koʻra Ulad siklida Krunxuning xotini nomi bilan Maha nomi ham ma’lum. Krunxu xotinidan ayrilgandan soʻng, u toʻsatdan uning uyida paydo boʻladi va xotin qilishi kerak boʻlgan hamma narsani qila boshladi. Krunxu boy va muvaffaqiyatli boʻladi. Bir kuni Uladlar podshosi bazm uyushtiradi va u ham bazmga boradi. Maha u haqida hech kimga aytmasligi kerakligi haqida ogohlantiradi. Biroq, Krunxu poygani tomosha qilar ekan, uning xotini qirol otlaridan tezroq yugurishi mumkinligi bilan maqtanadi. Podshoh buni eshitib, ayol bilan shoh aravasi o‘rtasida poyga o‘tkazishni talab qildi. Mahaning homilador boʻlishiga qaramay, uning bahonalariga quloq solmaydi va uni qochishga majbur qildi. Maha qirol otlarini ortda qoldiradi, lekin keyin yiqilib, egizak tugʻadi. Shunday qilib, “Emain Maha” ismining kelib chiqishiga yana bir izoh sifatida - “Maha egizaklari (emon)” atamasi paydo boʻladi. Yuzbergan voqea tufayli Maha qattiq gʻazablanadi va buning uchun Maha Uladlarni shunday soʻzlar bilan la'natlaydi: “Menga qilgan yomonliging uchun, har safar dushmanlaring sizga hujum qilganda, siz tugʻish kabi azoblarni boshdan kechirasiz. Va ular toʻrt kunduzu besh kecha yoki besh kunduzu toʻrt kecha va shunga oʻxshash toʻqqiz avlod davom etadilar”.

Ismning ma’nosi

Maha ismining ma’nosi haqida turli xil taxminlar mavjud. Bir qator tilshunoslar (J. Vandries, G. Olmsted) uni tiliga yaqinlashtiradilar. mag “dala, tekis”. Rus tilshunosi V. P. Kalygina , “Macha mokosiā proto” shaklidan kelib chiqqan va slavyan ma'budasi Mokosh nomiga aloqador atama sifatida tasvirlaydi.

Kino san’atida

Irlandiyalik rejissyor Tomm Murning 2014-yilda suratga olingan “Dengiz qo‘shig‘i” animatsion filmida Maha o‘zining boyo‘g‘li yordamchilari yordamida odamlar va ruhlarning barcha his-tuyg‘ularini tortib olib, ularni toshga aylantiradigan jodugar rolida gavdalantiriladi..