Jonrid Abdullaxonov

Jonrid Abdullaxonov
Tavalludi	3-mart 1929-yil Namangan, OʻzSSR
Vafoti	29-mart 2015-yil(2015-03-29) (86 yoshda) Toshkent
Fuqaroligi	SSSR va Oʻzbekiston
Kasbi	shoir, jurnalist, muharrir
Mukofotlari

Jonrid Abdullaxonov (oʻzbekcha: Жонрид Абдуллахонов; 1929-yil 3-mart, Namangan — 2015-yil 29-mart, Toshkent) — oʻzbek shoiri va ssenariynavisi, dramaturg, muharrir, jurnalist.

Biografiyasi

Abdullaxonov 1929-yilda Namanganda oddiy mehnatkash oilasida dunyoga kelgan. Otasi Muxitdin Abdullaxonov Namangan drama teatrining asoschilaridan biri. 1942-yil oktyabr oyida Stalingrad yaqinida bedarak yoʻqolgan. Faqat 2008-yilda Polsha Qizil Xoch tashkiloti tufayli uning taqdiri maʼlum boʻldi: u 1943-yil mart oyida Germaniyaning Stalag 333 „Benjaminow“ asirlar lagerida vafot etgan va Varshava yaqinidagi Białobrzegi qishlogʻi yaqinida dafn qilindi.

Onasi — Shahribanu Abdullaxonova, o‘qituvchi, urush yillarida (1943-yil) frontga ketib vafot etgan.

Jonrid Abdullaxonov o‘zining ilk sheʼrlarini 12 yoshida Namanganning „Lenin bolalari“ va „Barabanchi“ shahar gazetalarida chop etgan.

14 yoshli bola otasining g‘oyib bo‘lgani va onasining vafoti haqida frontdan xabar olib, piyoda Namangandan Toshkentga boradi. Eng muhimi yoʻl-yoʻlakay M. Gorkiyning „Odamlar orasida“ asarini dilida instsenirovka qilib, „Aleksey Peshkov“ nomi bilan radioga keladi. Jonrid ijodi xuddi shu asar bilan boshlandi. Bosh rolni ham Jonrid — adib, Jonrid — aktyor boʻlib ijro etdi. O‘zbekiston Respublika radiosida „Pioner ertaligi“ ko‘rsatuvida diktor bo‘lib ishlaydi.

1949-yilda ko‘plab sheʼrlar va „Aleksey Peshkov“ pyesasi muallifi sifatida O‘rta Osiyo Davlat universitetining (SAGU, keyinchalik Lenin nomidagi davlat universiteti, hozirgi O‘zbekiston Milliy universiteti) yangi tashkil etilgan jurnalistika fakultetiga imtiyozli tarzda qabul qilinadi). Universitetni 1954-yilda tugatgan. 1960-yilda A. M. Gorkiy nomidagi Adabiyot instituti qoshidagi Oliy adabiy kursni (Konstantin Paustovskiy kursi) tamomlagan.

So‘ngra uzoq yillar (uzilishlar bilan) O‘zbekiston radio va televideniyesi adabiy eshittirishlar va O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi apparatida bosh muharrir, shuningdek, Oʻzbekiston SSR Madaniyat vazirligining bosh mutaxassisi lavozimlarida ishladi. Oydin, Said Ahmad, Hamid Gʻulom, Hakim Nazir, Turob Toʻla, qolaversa, Konstantin Paustovskiy, Stepan Zlobin kabi adiblar unga ustozlik qildi

Abdullaxonovning 1960-yillarning boshlarida „Trud“ gazetasida chop etilgan „Jayxun bizga do‘stmi?“ maqolasida muallif suv resurslaridan oqilona foydalanishga chaqirgan va hali yirik muammoga aylanmagan Orol dengizining sayozlashishini taxmin qilgan, bu esa oʻsha paytda Oʻzbekiston partiya rahbariyatining shov-shuviga sabab boʻldi. Ushbu provokatsion maqola chop etilgani uchun O‘zbekiston SSR partiya rahbariyati maqolasiga ko‘ra, Jonrid Abdullaxonov KPSS aʼzoligidan chiqarilgan.

1976—1982-yillarda — SSSR Adabiyot fondi Oʻzbekiston boʻlimi direktori sifatida ishladi.

1956-yildan SSSR Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi, 1991-yildan Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi boʻldi.

1964-yilda Abdullaxonov ssenariysi boʻyicha SSSRda birinchi telefilm „Azizaxon“ suratga olindi (rejissyor M. Muxamedov), u Markaziy televideniyeda, keyin esa Leningrad va Kiyevda namoyish etildi.

Abdullaxonov Mehnatkashlar sinfi haqidagi eng yaxshi asar uchun („Toʻfon“ romani uchun) Butunittifoq kasaba uyushmalari markaziy kengashi va SSSR Yozuvchilar uyushmasining Butunittifoq va eng yaxshi dramatik asar respublika tanlovi laureatidir („Olov qalblar“ spektakli uchun).

90-yillarda O‘zbekiston kasaba uyushmalari federatsiyasining „Ishonch“ gazetasi tahririyatida Abdusamad taxallusi nomi bilan faoliyat koʻrsatdi.

"Mehnat Shuhrati" ordeni bilan mukofotlangan.

29-mart, 2015-yilda vafot etdi va Toshkentdagi „Minor“ qabristoniga dafn etildi.

Toʻplamlari

• „Maktabdoshlarim“ (1952) (sheʼriy)
• „Hikoyalar“ (1956)
• „Toʻyga kelinglar“ (1960)
• „Chudesniye minuti“ (1960)
• „Tong yorishgan sohilda“ (1962) (hikoyalar)

Ularning deyarli hammasida yoshlarning, tengdoshlarning hayoti, intilishi, muhabbati va tashvishlari oʻz ifodasini topadi. Uning „Gulchehra“ (1962) qissasi yoʻl haqida, qurilish, bunyodkorlik haqida edi. Adibning birinchi yirik epik asari — „Yoʻl“ (1964) romani ham xuddi shu yoʻl haqida hikoya qilardi. Shundan soʻng muallifning ketma-ket „Borsa kelmas“ (I—II kitob, 1978—1980), „Xonadon“, „Suiqasd“ (1991) kabi romanlari chop etildi. „Toʻfon“ ishchilar sinfi hayotidan hikoya qilsa, „Borsa kelmas“ romanida Orol muammosi, ona tabiat muhofazasi masalalari oʻz ifodasini topgan edi. Soʻnggi „Suiqasd“ romanida mehnatkash haqiga xiyonat qilgan, jamiyatni maʼnaviy-iqtisodiy inqirozga olib kelgan yulgʻich, poraxoʻr va koʻzboʻyamachilarning aft-basharasi fosh etiladi.

Havolalar

• Roman: Toʻfon
• Abdullaxonov Djonrid Muhitdinovich (Wayback Machine saytida 3-aprel 2016-yil sanasida arxivlangan)
• Roman: Tergov (Wayback Machine saytida 14-aprel 2016-yil sanasida arxivlangan)