Papers by Marcin Waszak
W 2020 roku przez system zamówień publicznych przepłynęło 281 miliardów złotych. Sama wartość udz... more W 2020 roku przez system zamówień publicznych przepłynęło 281 miliardów złotych. Sama wartość udzielonych zamówień (183,5 mld zł) wyniosła ok. 7,9% produktu krajowego brutto za ten rok 1. Zamówienia publiczne stanowią w Polsce blisko 30% wszystkich wydatków rządowych 2. Udział środków unijnych jest przy tym niebagatelny. Dla przykładu-tylko rządowy Krajowy Program Kolejowy, realizowany do końca 2023 roku, jest wart blisko 70 miliardów (na jego realizację przeznaczono ponad 40 miliardów z funduszy unijnych) 3. Większość tej kwoty to zamówienia publiczne dotyczące rozbudowy i modernizacji infrastruktury kolejowej. W budżecie UE na lata 2021-2027 Polska również otrzyma ogromne pieniądze na projekty infrastrukturalne i będą one wydatkowane w ramach systemu zamówień publicznych. Plany inwestycyjne rządu na ten okres (o których można dowiedzieć się z programu Polski Ład) nie będą mogły zostać zrealizowane bez zasilenia polskiej gospodarki funduszami unijnymi, w tym 770 miliardami z funduszu odbudowy i ponad 70 miliardami z polityki spójności 4. Tylko w obszarze infrastruktury i transportu zapowiedziano budowę ponad 2 tysięcy km nowych dróg ekspresowych, ponad 100 mostów i obwodnic, * Konsultacja merytoryczna-dr hab. Piotr Bogdanowicz, WPiA, Uniwersytet Warszawski.
Społeczna kontrola inwestycji publicznych jest zadaniem niełatwym dla osób, które nie obcują na c... more Społeczna kontrola inwestycji publicznych jest zadaniem niełatwym dla osób, które nie obcują na co dzień z rzeczywistością zamówień publicznych. Jest to zarazem ważne pole aktywności dla społeczeństwa obywatelskiego, które sięgając po odpowiednie narzędzia, jest w stanie wykryć szkodliwe dla interesu publicznego złe praktyki, zaniedbania i nadużycia władzy i dać im odpór. W publikacji podpowiadamy, w jaki sposób przygotować się do działań strażniczych podejmowanych w celu ochrony zaangażowanych w zamówienia rządowe czy samorządowe środków publicznych i unijnych. Wskazujemy, skąd czerpać informacje o możliwych ryzykach. Omawiamy sprawdzone techniki obywatelskiej obserwacji. Radzimy, jak ją dokumentować i prezentować jej wyniki opinii publicznej.
Poradnik opiera się na doświadczeniach z pilotażu paktu uczciwości prowadzonego w Polsce w latach 2016-2021, w ramach którego Fundacja Batorego monitorowała przebieg dużej inwestycji kolejowej.
Każdy kryzys-ekonomiczny, zdrowotny, wojskowy itp.-stwarza nie tylko problemy związane z samą jeg... more Każdy kryzys-ekonomiczny, zdrowotny, wojskowy itp.-stwarza nie tylko problemy związane z samą jego naturą, ale także wiele pośrednich zagrożeń. Korupcja jest zwykle jednym z takich pośrednich, lecz groźnych czynników pogarszających i tak trudną sytuację kryzysową. Zwykle towarzyszy każdemu kryzysowi z tej przyczyny, że w każdej takiej sytuacji koncentrujemy się na najbardziej palących kwestiach-ratowaniu życia i majątku czy odbudowie. Mniej uwagi poświęcamy wówczas przestrzeganiu procedur bądź zasad, takich jak transparentność finansów lub rozliczalność za konkretne działania. Ponadto kryzysy wymagają podejmowania szybkich, trudnych decyzji. Procedury skrojone na normalne czasy w takich sytuacjach stają się obciążeniem. A skoro istniejące procedury i prawo okazują się w sytuacjach kryzysowych niewystarczające, to pojawia się pole dla uznaniowości, ta zaś zawsze jest jednym z głównych czynników korupcji, jak słusznie wskazuje Robert Klitgaard. Korupcja to złożone zjawisko. Z jednej strony dobrze opisuje ją klasyczne "równanie" Klitgaarda: korupcja = monopol władzy + uznaniowość-rozliczalność (accountability) 1. Przy tym ostatnim elemencie równania należałoby jeszcze podkreślić, że rozliczalność nie jest możliwa bez transparentności, co okaże się szczególnie istotne dla naszych dalszych rozważań. Z drugiej strony przydatne do zrozumienia istoty korupcji jest pojęcie partykularyzmu, czyli takiej sytuacji, w której relatywnie wąskie grupy (konkretna partia polityczna, grupa interesów czy grupa społeczna) są zdolne podporządkować sobie
Sygnaliści, zatroskani obywatele, którzy ujawniają przypadki nadużyć i zagrożeń dla wspólnego dob... more Sygnaliści, zatroskani obywatele, którzy ujawniają przypadki nadużyć i zagrożeń dla wspólnego dobra, zyskać mają nowe możliwości ochrony. Dyrektywa w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii z 23 października 2019 r. uprawnia pracowników do alarmowania w interesie publicznym. Jej właściwe wdrożenie da początek nowym narzędziom demokratycznej kontroli nad instytucjami państwa. I pomoże eliminować patologie w różnych sferach jego działania.
Peer Review on “Enhancing whistleblower protection through better collaboration between responsib... more Peer Review on “Enhancing whistleblower protection through better collaboration between responsible authorities – a tool to prevent and tackle work-related crime”. Peer Country Comments Paper - Poland
Prekampania to obszar nieregulowany prawem, gdzie nie obowiązują zasady prowadzenia agitacji wybo... more Prekampania to obszar nieregulowany prawem, gdzie nie obowiązują zasady prowadzenia agitacji wyborczej i jej finansowania przewidziane dla kampanii wyborczej. Mimo to w trakcie prekampanii ma miejsce ta sama przedwyborcza rywalizacja pomiędzy politykami, którzy zdążyli już zapowiedzieć swój start w najbliższych wyborach. Prekandydaci, o których mowa, nie są skrępowani gorsetem przepisów zobowiązujących ich do ujawniania oraz rozliczania źródeł i kosztów działalności agitacyjnej przed organami wyborczymi, mediami czy opinią publiczną. Mogą pozwolić sobie na prowadzenie prekampanii, bo mają do tego środki finansowe, wsparcie partyjne czy zaplecze instytucjonalne, których brakuje ich przyszłym kontrkandydatom. Pozostająca poza kontrolą prekampania działa niekorzystnie na równość szans podmiotów rywalizacji przedwyborczej i przejrzystość finansowania polityki. Prawo zezwala na prowadzenie agitacji wyborczej każdemu komitetowi wyborczemu i każdemu wyborcy od momentu utworzenia komitetu. Problem podejmowania jej wcześniej pojawia się notorycznie przed każdą kampanią wyborczą, ponieważ obecny Kodeks wyborczy nie daje organom wyborczym i obywatelom skutecznych narzędzi, które mogłyby zmusić kandydatów in spe do zaprzestania takich praktyk. Jedno z proponowanych rozwiązań, które może zminimalizować negatywne skutki prekampanii, zostało uzgodnione na seminarium Fundacji Batorego 2 lipca 2018 roku i jest prezentowane w niniejszym tekście.
Encyklopedia administracji publicznej, 2018
Niniejsze opracowanie zostało przygotowane na podstawie raportu " Sygnaliści w Polsce okiem praco... more Niniejsze opracowanie zostało przygotowane na podstawie raportu " Sygnaliści w Polsce okiem pracodawców i związków zawodowych " stanowiącego podsumowanie badań przeprowadzonych w ramach projektu Fundacji im. Stefana Batorego " Polska ustawa o ochronie sygnalistów. W poszukiwaniu poparcia związków zawodowych oraz organizacji pracodawców " , realizowanego we współpracy z Transparency International Secretariat. Wspomniany projekt jest kontynuacją działań prowadzonych od wielu lat przez Fundację im. Stefana Batorego, mających na celu wzmocnienie ochrony prawnej pracowników informujących o nieprawidłowościach zagrażających interesowi publicznemu, zwanych sygnalistami (whistleblowers). To, że gwarancje te są niewystarczające, potwierdzają dotychczasowe doświadczenia fundacji, która wcześniej prowadziła program pomocy prawnej na rzecz pracowników represjonowanych z powodu ujawnienia nadużyć. Rozwiązanie polskie jako nieefektywne w tym zakresie oceniły także Rada Europy, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju oraz Organizacja Narodów Zjednoczonych. Choć ustawy o ujawnianiu informacji o nadużyciach w interesie publicznym obowiązują w wielu innych państwach Europy, w Polsce dotychczasowe próby zainicjowania prac nad wzmocnieniem statusu sygnalistów napotykają duży opór, czego przykładem jest usunięcie tego postulatu z Rządowego Programu Przeciwdziałania Korupcji na lata 2014–2019. Jako argument przeciwko regulacji whistleblowingu podano, że potrzebę tę zaspokaja już obecność przepisów antydyskryminacyjnych w prawie pracy oraz wsparcie świadczone pracownikom przez związki zawodowe.
Etyka biznesu - wokół kluczowych zagadnień, 2018
Zarządzanie Publiczne. Zeszyty Naukowe Instytutu Spraw Publicznych UJ, 2017
Streszczenie Artykuł poświęcony jest genezie i wdrażaniu słowackiej ustawy o ochronie pracowników... more Streszczenie Artykuł poświęcony jest genezie i wdrażaniu słowackiej ustawy o ochronie pracowników zgła-szających nieprawidłowości przyjętej w 2014 roku oraz praktyce jej stosowania. Autor analizu-je postawy słowackiego społeczeństwa wobec zgłaszania korupcji i ich ewolucję na przestrzeni ostatnich czterech lat. Przedstawione zostały też istotne, z perspektywy sygnalistów, ustawowe gwarancje ochrony przed odwetem. Słowa kluczowe: ochrona sygnalistów, przeciwdziałanie korupcji, dyskryminacja pracowni-ków, prawo o sygnalistach na Słowacji, społeczny odbiór sygnalistów.
II Konferencja Antykorupcyjna. Realizacja działań antykorupcyjnych w resorcie obrony narodowej. Materiały pokonferencyjne, 2017
Obywatele i wybory. Działania Forum Aktywny Obywatel, 2015
Nowe spojrzenia w naukach o polityce. Tom 4, 2013
Administracja rządowa XXI w. vol. 2, 2013
Niniejsza publikacja jest kolejnym, udanym studium problematyki przekształceń administracji rządo... more Niniejsza publikacja jest kolejnym, udanym studium problematyki przekształceń administracji rządowej. Jej autorami są młodzi pracownicy administracji rządowej, o ambicjach szerszego spojrzenia na jej rolę w warunkach współczesności. Owo spojrzenie, z punktu widzenia praktyki, w zestawieniu z wiedzą teoretyczną czyni z opracowania publikację o walorach teoriotwórczych, a jednocześnie o istotnych cechach aplikacyjnych.
[w:] M. Jeziński, W. Peszyński, A. Seklecka (red.), Wybory 2010. Polska i świat, Toruń 2011
Die Bedeutung der Selbstverwaltungswahlen hat sich seit der Einführung von Reformen im Jahr 1999,... more Die Bedeutung der Selbstverwaltungswahlen hat sich seit der Einführung von Reformen im Jahr 1999, die die Dezentralisierung der territorialen Selbstverwaltung zum Ziel hatten, erheblich vergrößert. Seitdem besteht ein neues dreistufiges Modell der territorialen Selbstverwaltung. Dieses bilden Gemeinden (derzeit 2.521), Kreise (derzeit 379) und 16 Woiwodschaften. Das Ziel der Reformer war, dass die Kompetenzen der einzelnen Selbstverwaltungsebenen einander ergänzen. Die unterste Einheit der territorialen Selbstverwaltung ist laut Verfassung die Gemeinde. Die Gemeinde übernimmt alle diejenigen Aufgaben für die lokale Gesellschaft, die nicht den Selbstverwaltungen der Kreise und Woiwodschaften vorbehalten sind. Die Selbstverwaltung der Woiwodschaft ist verantwortlich für Regionalpolitik und die Nutzung von Finanzmitteln der Europäischen Union. Die Kreise wiederum befassen sich mit allen den Aufgaben, die die Möglichkeiten der einzelnen Gemeinden übersteigen. Die Ergebnisse der Selbstverwaltungswahlen 2010 verfestigten die Teilung der politischen Bühne in vier große parlamentarische Gruppierungen, d. h. PO, PiS, SLD und PSL. Sichtbar wurde aber auch, dass die parteiunabhängigen Kandidaten auf den Ebenen unterhalb der Woiwodschaftslandtage stark vertreten und erfolgreich waren.
English language publications by Marcin Waszak
The final report covers the findings of the Civil Society Observer who spent nearly five years mo... more The final report covers the findings of the Civil Society Observer who spent nearly five years monitoring a major government contract in Poland. The involvement of an independent civil society organisation in a large infrastructure project has helped the general public gain better insights into the public procurement process. The report covers the key challenges identified in the project design and construction phases. It reflects the position of the Contractor and the Contracting Authority. Regular monitoring activities have inspired recommendations for the project parties in question and more generally for parliament and government to consider measures reducing the risk of fraud across the market. The European Commission Integrity Pact concept, which has enabled and guided the process, was full-scale tested for the first time in Poland. The authors of the report are presenting their personal assessment of the mechanism and are offering follow-up ideas.
Uploads
Papers by Marcin Waszak
Poradnik opiera się na doświadczeniach z pilotażu paktu uczciwości prowadzonego w Polsce w latach 2016-2021, w ramach którego Fundacja Batorego monitorowała przebieg dużej inwestycji kolejowej.
English language publications by Marcin Waszak
Poradnik opiera się na doświadczeniach z pilotażu paktu uczciwości prowadzonego w Polsce w latach 2016-2021, w ramach którego Fundacja Batorego monitorowała przebieg dużej inwestycji kolejowej.
This report outlines civil observers' early experience with designing an Integrity Pact and monitoring a public tender. This is a case study of a selected railway project that demonstrates the weaknesses and deficiencies of the public procurement process and offer recommendations for improvement.
Raport omawia najważniejsze problemy ujawnione w trakcie projektowania i realizacji robót budowlanych. Przedstawia stanowiska wykonawcy i zamawiającego. Regularne działania monitorujące stały się źródłem rekomendacji kierowanych do uczestników wybranego zamówienia, ale też propozycji zmian systemowych, które mają prowadzić do zmniejszenia ryzyka nadużyć w ramach całego rynku. Umożliwił je pakt uczciwości, zastosowany po raz pierwszy na taką skalę w Polsce z inicjatywy Komisji Europejskiej. Autorzy raportu prezentują własną ocenę tego mechanizmu i pomysły na jego dalsze wykorzystanie.
Niniejszy raport opisuje pierwsze doświadczenia społecznych obserwatorów związane z przygotowaniem paktu uczciwości i monitorowaniem przetargu. To studium przypadku wybranego zamówienia kolejowego, które pokazuje słabości i niedociągnięcia towarzyszące postępowaniom o udzielenie zamówienia publicznego, a także proponuje konkretne rozwiązania.