Papers by Collectanea Theologica
Hope is a theological virtue, and a great human need as well. In the Christian sense, it is an ex... more Hope is a theological virtue, and a great human need as well. In the Christian sense, it is an expectation of the ultimate fulfillment of human desires in God. In turn, the promises brought to man by technological development, which leads to the stage of transhumanism, where man in his human condition will be modified and even replaced by a machine, are a certain form of fulfillment of human hopes. In consequence, due to interference with its nature, the human body will become stronger, healthier, less susceptible to the effects of time, and resistant to injuries. Moreover, an expanded set of senses will enable man to receive more fully the wealth of impressions from the environment in which he lives. However, the promise of transhumanism does not fall within Christian hope, nor does it constitute the implementation of its goals. Instead, it stems from the boundless belief in the progress of man who is completely enclosed in a horizontal perspective. Christianity, in contrast, perceives the fulfillment of human hopes through a personal relationship with the risen Christ.
W artykule zajęto się twórczością Roberta Williama Jensona, który starał się uprawiać teologię ma... more W artykule zajęto się twórczością Roberta Williama Jensona, który starał się uprawiać teologię maksymalnie otwartą ekumenicznie. W spuściźnie luterańskiego teologa znalazły się również zagadnienia ważne dla doktryny katolickiej. Celem artykułu jest zaprezentowanie teologiczno-systematycznego uzasadnienia sukcesji apostolskiej. Autor tekstu uznał, że w spuściźnie Jensona najbardziej interesujący jest związek doktryny eklezjologicznej z doktryną Pisma Świętego. W artykule ukazano związek urzędu kościelnego z normatywną rolą kanonu biblijnego, w tym służbę spełnianą przez Magisterium wobec spisanego słowa Bożego. Wyartykułowano również przekonanie Jensona, że sukcesja apostolska i Pismo Święte stanowią niezbędny warunek utrzymania diachronicznej komunii Kościoła z apostolskim początkiem oraz z chwalebnym spełnieniem Kościoła w życiu Trójjedynego Boga.
Utworzone w maju 1948 r. Państwo Izrael określiło nowe ramy prawne dla Kościołów znajdujących się... more Utworzone w maju 1948 r. Państwo Izrael określiło nowe ramy prawne dla Kościołów znajdujących się na jego terytorium. W Deklaracji Niepodległości zagwarantowano wolność wyznania i kultu dla wszystkich obywateli. Jednakże od samego początku pojawił się problem w odniesieniu do Żydów, którzy przeszli na chrześcijaństwo, a których należało objąć opieką duszpasterską, posługując się w tym celu także w liturgii językiem hebrajskim. Wśród pionierów znaleźli się ojcowie: Jean-Roger Héné AA, Joseph Stiassny NCD i Bruno Hussar OP. Pewna niechęć ze strony duchowieństwa arabskiego i europejskiego została przezwyciężona poparciem ze strony zarówno miejscowej hierarchii, jak i watykańskiej. 11 lutego 1955 r. Dzieło Świętego Jakuba zostało zatwierdzone ad experimentum ad annum, a po roku próby 11 lutego 1956 r. Patriarcha zatwierdził jego statuty. Pionierzy Dzieła widzieli w tym wydarzeniu powrót do początku, kiedy to pierwszą kościelną wspólnotą była jerozolimska gmina judeochrześcijańska. Ta próba odtworzenia Kościoła początków miałaby przywrócić element hebrajski utracony w historycznym rozwoju Kościoła. Zagadnieniem do rozstrzygnięcia pozostaje jego kształt i sposób realizacji.
Św. Tomasz z Akwinu (1224-1274) interesował się filozofią muzułmańską oraz arabskimi przekładami ... more Św. Tomasz z Akwinu (1224-1274) interesował się filozofią muzułmańską oraz arabskimi przekładami Arystotelesa, dlatego tematyka wpływu filozofii muzułmańskiej na koncepcje Akwinaty była wielokrotnie poddawana wnikliwej analizie. Obecne opracowanie nie podejmuje tematyki związanej z filozoficznymi inspiracjami, które zaczerpnął Akwinata od myślicieli muzułmańskich, ale stanowi próbę ukazania jego wiedzy i stanowiska, jakie zajmował wobec islamu i muzułmanów. Artykuł bazuje głównie na trzech dziełach Doktora Kościoła: Summa contra Gentiles ("Suma przeciw poganom"), De rationibus Fidei ("O racjonalności wiary") oraz Summa Theologiae ("Suma teologiczna"). Cel niniejszego artykułu stanowi próba przedstawienia całościowej wizji Akwinaty na temat islamu i jego wyznawców. Artykuł ukazuje również, z jakimi trudnościami mierzyli się średniowieczni teolodzy chrześcijańscy w zetknięciu z islamem.
Disability as a human condition has aroused the interest of philosophers and theologians from anc... more Disability as a human condition has aroused the interest of philosophers and theologians from ancient times, through the Middle Ages, to the present day. The article attempts to demonstrate the development and continuity of Christian views on the phenomenon of disability by examining the philosophical and theological thoughts of St. Augustine and St. Thomas Aquinas. The hermeneutical analyses conducted in this article suggest that contrary to the position of theologian Brian Brock, Saint Augustine's thought concerning disabilities did not focus solely on the category of wonders. Moreover, Augustine's original openness to disability was not forgotten in the Middle Ages. There is a development in the understanding of disability in the texts of Augustine and Aquinas. It is possible to interpret in this way medieval theological texts referring to disability, as well as texts of Aristotle, which at that time returned to intellectual circulation.
Although the Council of Nicaea (325) has already been copiously discussed, the document of the Co... more Although the Council of Nicaea (325) has already been copiously discussed, the document of the Council of Alexandria (370) still offers a fresh insight into the interpretation of the former Council's teaching and into its reception. This article is a theological analysis of the conciliar document, written by Athanasius of Alexandria: Letter to the African Bishops against the Arians. The document draws attention to the concept of substance (ousia), which was rejected by the Arians as not biblical. The Council disagreed with the Arians' claim, presented the biblical foundation of this term and used the formula: "the Son is of the substance of God," which means that the Son is consubstantial (homoousios) with the Father. Ultimately, the Council of Alexandria agreed on the Homoiousian formula of the Son's resemblance "in substance" to the Father (kat' ousian). A revision of the conciliar teaching allows us to discover in God the permanent basis (substance) of life and the Greatest Good (hyparxis), incomparable with other goods (Jer 9:9 and Heb 10:34).
Previous interpretations of the so-called Syro-Ephraimite War (2 Kgs 16:5; Isa 7:1-2; cf. 2 Chr 2... more Previous interpretations of the so-called Syro-Ephraimite War (2 Kgs 16:5; Isa 7:1-2; cf. 2 Chr 28:5-8) have highlighted the political aspects of this conflict, such as the expansionist ambitions of Assyria, the anti-Assyrian coalition of Aram and Israel, the loss of independence by Judah, and the negative influence of the empire on religion and worship in Jerusalem. However, new archaeological discoveries and an adequate historical contextualization of the events shed new light on the nature of this conflict. Nimrud Letter 2715 suggests an economic motivation behind Tiglath-pileser III's military actions in the southern Levant during this period (access to maritime trade routes and new channels for the flow of goods). Similarly, the Syro-Ephraimite-Judean conflict appears to have been driven by economic considerations (control over trade routes through Transjordan towards Arabia and Egypt). The prospect of economic benefits also motivated the Kingdom of Judah to enter into a vassal relationship with Assyria, leading to development and prosperity in the kingdom, as confirmed by recent archaeological findings. In light of this historical reconstruction, King Ahaz emerges as a shrewd strategist and initiator of his kingdom's development.
The article deals with Benedict Hesse of Cracow's (ca. 1389-1456) question about the resurrection... more The article deals with Benedict Hesse of Cracow's (ca. 1389-1456) question about the resurrection, from the ms Kraków, BJ, 1369, ff. 24r-26r. The article demonstrates that the question comes from the Commentary on Matthew's Gospel by Hesse and is also preserved in two other manuscripts: ms Kraków, BJ, 1366, pp. 516–521, and ms Città
del Vaticano, BAV, Vat.Lat.14646, ff. 161va–163va. On this basis, it is possible to determine the dating of the question’s composition to the years 1446–March 7, 1448. The article also analyses the doctrinal content of the question. Hesse considers the details related to the resurrection in a numerically identical body. The medieval theologian points out the metaphysical possibility of resurrection, its time and place, as well as the material structure of the risen body. A critical edition of the text crowns the article.
W Bizancjum VII w. rozpoczęła się długa i gorąca dyskusja na temat woli i energii w Chrystusie, k... more W Bizancjum VII w. rozpoczęła się długa i gorąca dyskusja na temat woli i energii w Chrystusie, która stała się głównym zagadnieniem teologicznym tego wieku. Wraz z trwającą debatą teologiczną problematyka ta ewoluowała. Niniejszy artykuł jest próbą przybliżenia specyfiki monoteletyzmu pod względem merytoryczno-terminologicznym i przedstawienia jego kluczowych twierdzeń. W artykule omawiany jest związek między poglądem o jedności osoby Chrystusa a przekonaniem o jedności Jego woli. Są również przedstawiane racje za utrzymywaniem przez monoteletów swoistej terminologii, a także wyjaśniana jest istota monoteletyzmu.
Najstarszy opis ustanowienia Eucharystii pochodzi z Pierwszego Listu do Koryntian. W tym samym li... more Najstarszy opis ustanowienia Eucharystii pochodzi z Pierwszego Listu do Koryntian. W tym samym liście Paweł kilkukrotnie nawiązuje do praktyki sprawowania wieczerzy Pańskiej w tamtejszej wspólnocie. Okazuje się, że praxis celebracji wieczerzy Pańskiej odbiega od obrazu, jaki rodzi się przy lekturze przekazu o ustanowieniu Eucharystii i wynikających z tej lektury wniosków teologicznych. Autor artykułu stara się pokazać, w jaki sposób nadużycia w celebracji wieczerzy Pańskiej wpływają na wspólnotę wyznawców Chrystusa w Koryncie i poszczególnych jej wiernych. Szczególnie istotna w tym kontekście okazuje się kwestia złączenia wieczerzy Pańskiej z agapami.
Paweł nawiązał do skandalu we wspólnocie korynckiej, gdzie chrześcijanin żył ze swoją macochą. Gr... more Paweł nawiązał do skandalu we wspólnocie korynckiej, gdzie chrześcijanin żył ze swoją macochą. Greckie i rzymskie źródła faktycznie potępiały takie sytuacje, nawet zakładając, że były one sporadycznie. Za winne uznawano kobiety raczej niż mężczyzn. Tolerancja okazana przez wspólnotę koryncką mogłaby się tłumaczyć przypadkami, kiedy taki związek był usprawiedliwiany przez jakieś specjalne okoliczności. Znanym nam przykładem jest małżeństwo Antiocha I z jego macochą Stratoniką opisane przez Appiana w
Słowa Jezusa skierowane do dobrego złoczyńcy z krzyża, przekazane w Łk 23,43, można przetłumaczyć... more Słowa Jezusa skierowane do dobrego złoczyńcy z krzyża, przekazane w Łk 23,43, można przetłumaczyć z języka greckiego na dwa różne sposoby w zależności od tego, do której formy czasownikowej zostanie odniesiony przysłówek czasu σήμερον ("dziś"). W zdecydowanej większości tłumaczeń na języki nowożytne zostały one oddane w sposób, który można określić jako tradycyjny: "Powiadam ci: «Zaprawdę dziś będziesz ze mną w raju»". Można je przetłumaczyć także w inny sposób, który istotnie wpływa na teologiczny wydźwięk słów Jezusa: "Powiadam ci dziś: «Zaprawdę będziesz ze mną w raju»" (tłumaczenie alternatywne). Pierwsza część artykułu zawiera analizę użycia przysłówka σήμερον w Septuagincie, Nowym Testamencie oraz dziele Łukaszowym. W drugiej części artykułu próba rozstrzygnięcia badanego problemu została oparta na przesłankach teologicznych. Choć obie drogi analizy nie dają ostatecznego rozstrzygnięcia problemu, to interpretacja alternatywna lepiej wpisuje się w nauczanie Kościoła dotyczące zbawienia, które ostatecznie dokona się na końcu czasów.
Pojawianie się tzw. hapax legomena w danej księdze biblijnej stanowi zawsze wielką zagadkę rodząc... more Pojawianie się tzw. hapax legomena w danej księdze biblijnej stanowi zawsze wielką zagadkę rodzącą pytanie o cel ich użycia przez autora natchnionego. Posiada to tym większe znaczenie, że autorzy biblijni prezentują własne style i sposoby wyrażania myśli, używając do tego mniej lub bardziej wyraźnych, sobie właściwych terminów i składni zdaniowych. Przysłówek ἀνδρωδῶς stawia podobne pytania o swe miejsce w Pierwszej Księdze Machabejskiej. Niniejszy artykuł próbuje znaleźć odpowiedź na możliwy cel jego zastosowania przez hagiografa. Dlatego należy rozpatrzyć następujące kwestie. Po pierwsze, czy teologia samej księgi wystarczy by wytłumaczyć miejsce przysłówka w tym tekście. Po drugie, czy trzeba sięgnąć w tym celu do innych ksiąg Septuaginty. Po trzecie, czy należy doprecyzować znaczenie semantyczne omawianego przysłówka przez odwołanie do tekstów starożytnej literatury greckiej, w których się pojawia. Jak się wydaje, właśnie w jego znaczeniu, odkrytym w toku analizy, należy poszukać odpowiedzi na pytanie o cel zapisu dokonanego przez hagiografa.
Many modern programmes of preparation of young people for confirmation are based on theological m... more Many modern programmes of preparation of young people for confirmation are based on theological models which are correct in theory but ineffective in practice. They often assume that young people come to know the Holy Spirit through catechesis based on Scripture. This article demonstrates that a much better way of preparing young people for confirmation can be found in the genuine letters of Paul the Apostle. He showed that the presence of the Holy Spirit in a human person is not merely a matter of belief, but it can also be experienced in a reliable way, which is not limited to charismatic phenomena. This way is based on the discovery of a number of virtues in young people's hearts, which are quite unexpected in the context of their human egoism, laziness, etc. For this reason, they must be regarded as the fruit of the Spirit, who broadens human hearts to love and to serve the poor. In this way, young people may also discover Christ-as the one who humbled himself to serve not his social status but people in need.
This study aims to reflect on Matthew 19:16-26 as a theological offer to foster the capacity of f... more This study aims to reflect on Matthew 19:16-26 as a theological offer to foster the capacity of financial giving practices in spiritual ministry for Generation Z. This is to anticipate the theology of prosperity, which is often misused, and the selfish management of wealth. This theological reflection is essential to understand that Generation Z views spiritual growth separately from the practice of blessing. The impact is that Generation Z needs to care more to support funds in spiritual activities and services around them. The research method applied consists in a descriptive qualitative approach through constructive analysis of scientific discourse. With the use of this method, it is argued that Generation Z needs some basic theological reflection regarding using God's blessings to give funds and treasures after the COVID-19 pandemic in support of spiritual activities around them.
Pogłębianie wiedzy religijnej oraz wiary w Boga stanowi główne zadanie dla nauczania religii w uj... more Pogłębianie wiedzy religijnej oraz wiary w Boga stanowi główne zadanie dla nauczania religii w ujęciu konfesyjno-katechumenalnym, jakie funkcjonuje w Polsce. Często jednak uważa się, że zadania te nie są realizowane w wystarczającym stopniu. W niniejszym artykule podjęto próbę zbadania tego problemu z perspektywy uczniów. W tym celu przeprowadzono analizę opinii młodzieży szkół ponadpodstawowych, pozyskanych podczas ogólnopolskich badań ilościowych. Młodzież sama oceniała, czy i w jakim stopniu udział w lekcjach religii pozytywnie wpływa na jej wiedzę religijną oraz wiarę. Na podstawie analizy tych opinii sformułowano wnioski edukacyjne i pastoralne oraz podjęto próbę znalezienia rozwiązań dla zdiagnozowanych wyzwań.
The article addresses the legal issues related to the sermon which is preached during the liturgy... more The article addresses the legal issues related to the sermon which is preached during the liturgy that is celebrated after the Second Vatican Council according to the 1962 books of the Roman Rite. The rubrics of these books did not include the sermon as an integral part of the liturgy, and therefore its delivery was often catechistic and non-homiletic in nature. Therefore, a research problem emerges regarding the necessity to take into account the current disciplinary norms concerning the homily, which is nowadays treated as a sacramental act of worship. The analyses lead to the conclusion that the sermon in the liturgy according to the pre-conciliar books remains an unintegral part of the celebration. However, the connection between the preached word and the celebrated liturgy should now be taken into account. When preaching a sermon within the liturgy in question, the disciplinary norms of the current Code of Canon Law should be observed. However, the integrity (shape) of the rites contained in the 1962 books should also be preserved.
Niniejszy artykuł formułuje i uzasadnia definicję prawosławnego etosu społecznego stanowiącego al... more Niniejszy artykuł formułuje i uzasadnia definicję prawosławnego etosu społecznego stanowiącego alternatywę wobec zróżnicowanych i krytykowanych w środowisku teologicznym koncepcji teologii politycznych. Opracowanie i uzasadnienie definicji prawosławnego etosu społecznego, jego umiejscowienie w przestrzeni doktryny prawosławnej, wynikające z tego przypisanie niezbędnych aksjomatów, a także wstępna charakterystyka zagadnień nim objętych pozwolą na precyzyjne określenie jego zadań, przestrzeni badawczej oraz właściwej metodologii. Realizacja wskazanych w artykule celów pozwoli na usystematyzowane przedstawienie norm relacji Cerkwi ze światem, a także ich dalszą analizę porównawczą uwzględniającą istniejące w środowisku prawosławnym zróżnicowanie, wypracowaną w Kościele rzymskokatolickim naukę społeczną Kościoła, jak również liczne koncepcje teologii politycznych.
The ideas of the Orthodox theologian Bishop John Zizioulas (1931-2023) particularly focus on trin... more The ideas of the Orthodox theologian Bishop John Zizioulas (1931-2023) particularly focus on trinitarian ecclesiology. For him, the Trinity consists of Persons in communion, and the nature of God himself is relational. Trinitarian unity is therefore the prototype, and the Church is its reflection. The essence of the Church is communion, which results from the fact that the Trinity is communion. Zizioulas' view of the Church is steeped in a trinitarian perspective. Zizioulas pointed out that the Church is based on the double divine economy: the work of Jesus Christ and the work of the Holy Spirit. The relationship of the Holy Trinity with the Church also has consequences for the structure of the Church. In this way, the Church becomes hierarchical in the sense in which the Holy Trinity itself is hierarchical: because of the specificity of the relationship. Becoming a person means breaking down the barriers of individualism and entering into communion life. This is realized in the Church through Baptism and Eucharist. The aim of the article is therefore an attempt to present and evaluate John Zizioulas' concept of trinitarian ecclesiology.
In this article, the author undertakes to analyse three passages of the Fourth Gospel (John 3:1-2... more In this article, the author undertakes to analyse three passages of the Fourth Gospel (John 3:1-21; 7:45-53; 19:38-42), mentioning Nicodemus, who belonged to the party of the Pharisees and is mainly known for his encounter with Jesus in the secrecy of the night. Based on these three passages, in which the behaviour and utterances of the biblical protagonist can be observed, an attempt is made to determine the level of Nicodemus' development as well as to trace the path of his personal growth in the context of the assumptions of the theory of positive disintegration, created by the Polish psychiatrist and psychologist Kazimierz Dąbrowski.
Uploads
Papers by Collectanea Theologica
del Vaticano, BAV, Vat.Lat.14646, ff. 161va–163va. On this basis, it is possible to determine the dating of the question’s composition to the years 1446–March 7, 1448. The article also analyses the doctrinal content of the question. Hesse considers the details related to the resurrection in a numerically identical body. The medieval theologian points out the metaphysical possibility of resurrection, its time and place, as well as the material structure of the risen body. A critical edition of the text crowns the article.
del Vaticano, BAV, Vat.Lat.14646, ff. 161va–163va. On this basis, it is possible to determine the dating of the question’s composition to the years 1446–March 7, 1448. The article also analyses the doctrinal content of the question. Hesse considers the details related to the resurrection in a numerically identical body. The medieval theologian points out the metaphysical possibility of resurrection, its time and place, as well as the material structure of the risen body. A critical edition of the text crowns the article.