Podejście Pierre’a Bourdieu to jedno z ważniejszych teoretycznych i metodologicznych ujęć we wspó... more Podejście Pierre’a Bourdieu to jedno z ważniejszych teoretycznych i metodologicznych ujęć we współczesnych naukach społecznych. Wykorzystując je w badaniach empirycznych polskiego świata prawa, autorka dowodzi, że jest to nadzwyczaj użyteczne i wydajne narzędzie analityczne w prawoznawstwie.
Przeprowadzone przez autorkę badania pozwalają na nowatorskie odczytanie historii prawa na tle szerszych przekształceń społeczno-politycznych, oryginalną analizę prawniczego świata akademickiego, wreszcie innowacyjne spojrzenie na instytucje prawne na przykładzie Trybunału Konstytucyjnego. W publikacji autorka odkrywa nieoczywiste struktury funkcjonowania prawniczej akademii (m.in. zasady prestiżu i wielowymiarowej hierarchii) oraz rynku usług prawniczych, a także ich wzajemne, nieraz złożone powiązania. Ponadto wyjaśnia symboliczny wymiar prawa i jego władzy, mechanizmy budowania i utraty legitymizacji przez instytucje prawne, a także kontrowersyjne zależności między prawem a polityką. Jednocześnie proponuje szereg uzupełnień i rozwinięć teorii Bourdieu. Poczynione ustalenia są szczególnie interesujące w odniesieniu do współczesnego uniwersum prawnego, które kształtowało się w warunkach niekapitalistycznych, co może okazać się paradygmatyczne dla krajów, których historia jest do polskiej zbliżona.
Methoodological Report: Construction of the Economic Elite Population for Poland
Part of: World ... more Methoodological Report: Construction of the Economic Elite Population for Poland
Part of: World Elite Database (WED) project
The World Elite Database (WED) project is an international consortium of scholars working together to develop a new standardized data regime to study, and share data about elites across the world. It aims to solve the problem of comparability and heterogeneity in the study of national power structures, and to foster a cooperative community of scholars interested in studying elite populations systematically.
Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej , 2024
Leon Petrażycki, filozof i socjolog prawa w Polsce-nie bez przesady rzec można-ikona, archetyp, p... more Leon Petrażycki, filozof i socjolog prawa w Polsce-nie bez przesady rzec można-ikona, archetyp, punkt wspólny ogólnych nauk o prawie zarówno filozofii, jak i socjologii prawa postulujący-jak się wydaje jako pierwszy w naszym kraju-naukowe prawoznawstwo będące spójną propozycją metodologiczną dla nauk prawnych. W akademickim biegunie pola prawnego zajmuje zaszczytne miejsce w obu dyscyplinach 2-obie umieszczają go w swoich podręcznikach 3. Stał się wręcz-mówiąc językiem teorii aktorów sieci-"obowiązkowym punktem przejścia" 4 dla filozofów i socjologów prawa kolejnych pokoleń 5. Polska literatura obfituje więc w szereg mniej lub bardziej szczegółowych opracowań, które komentują wybrane fragmenty jego rozległych koncepcji teoretycznych, jak i opisują jego biografię 6. Większość z nich ma apologetyczny charakter. Co intersujące, nierzadko zdarza się, że autorzy tych opracowań przywołują jego koncepcje jako wcześniejsze wobec idei znanych na Zachodzie, co wpisuje Petrażyckiego w schemat wielkich,
Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, parady... more Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, paradygmatów etc.), osadzone jest w określonych strukturach społecznych. Działania naukowe nie odbywają się w sposób wolny, między egalitarnymi podmiotami, ale podlegają, tak jak inne fenomeny społeczne, mechanizmom monopolizacji oraz społecznej i symbolicznej hierarchizacji. Nie oznacza to jednak, że hierarchie świata naukowego są prostym odbiciem generalnych nierówności społecznych (systemu klas społecznych). W rzeczywistości świat naukowy stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się społeczna gra. Celem artykułu jest odkrycie i wyjaśnienia owych specyficznych nierówności na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest...
Celem artykułu jest odkrycie, na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii... more Celem artykułu jest odkrycie, na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa, logiki funkcjonowania pola naukowego. Każdy świat naukowy, w tym świat ogólnych nauk o prawie, stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się w nim gra. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest nauka oraz, co za tym idzie, w jaki sposób jest ona produkowana i reprodukowana.Badanie, oparte na danych prosopograficznych, obejmuje wszystkich naukowców zatrudnionych w katedrach filozofii bądź teorii prawa polskich uniwersytetów (n=148). Metodą badawczą jest wieloraka analiza korespondencji. Oprócz wskazania ukrytych podziałów między jednostkami, które ujawnia dwuwymiarowa struktura pola (dominujący vs dominowani; akademicy vs naukowcy), rysuje się klarowna struktura między praktykami lokalnymi a międzynarodowym w polu, homologia między pozycją jednostki a podejmowanymi przez nią praktykami naukowymi (np. tematy naukowe) i pozanaukowymi (zajmowanie pozycji poza akademią w zawodzie prawniczym i/lub w innym polu społecznym).
Polskie nauki społeczne w perspektywie relacji władzy i zależności międzynarodowych, 2022
Artykuł przedstawia historię pola polskiej socjologii prawa w perspektywie teorii pola Pierre'a B... more Artykuł przedstawia historię pola polskiej socjologii prawa w perspektywie teorii pola Pierre'a Bourdieu. Analizuje się w nim społeczne warunki, dzięki którym socjologia prawa mogła pojawić się jako odrębna dyscyplina badawcza wśród nauk prawnych w danym momencie historycznym, w szczególności zaś proces jej autonomizacji względem dominującej teorii i filozofii prawa. Prócz tego analizie porównawczej zostają poddane trajektorie naukowe dwóch głównych twórców dyscypliny-Marii Boruckiej-Arctowej i Adama Podgóreckiego. Przyjęta perspektywa badawcza pozwala uzupełnić te dotychczas w literaturze prezentowane. Pomaga też wyjaśnić odmienne praktyki naukowe i związane z nimi korzyści, jakie podejmowali Borucka-Arctowa i Podgórecki, poprzez uchwycenie dialektyki między przestrzenią możliwości "oferowaną" im przez pole naukowe a ukształtowanymi w nich dyspozycjami. Ponadto koncentrując się na prześledzeniu ich produkcji naukowej i przestrzeni recepcji ich prac, stawia sobie za cel określenie rentowności podjętych przez nich inwestycji.
Artykuł jest kontynuującą badań nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce przy użyciu... more Artykuł jest kontynuującą badań nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce przy użyciu narzędzi analitycznych wypracowanych przez Pierre’a Bourdieu. Koncentrując się na prześledzeniu produkcji naukowej głównych aktorów gry filozoficzno-prawnej i przestrzeni recepcji ich prac, stawia sobie za cel określenie rentowności podjętych przez nich inwestycji, a tym samym ukazanie specyficznej ekonomii świata naukowego. Kluczowi aktorzy polskiego pola filozofii prawa ustanowili bowiem główne stawki w grze filozoficzno-prawnej, a ich praktyki wyznaczyły zasadnicze hierarchie, czyli ustaliły na wiele lat jego strukturę.
ENGLISH Using Pierre’s Bourdieu analytical tools the article presents the results of research on the shaping of the legal philosophy field in Poland. The article focuses on tracing the scientific production of the main actors in the field and the space of its reception to determine the profitability of their scientific investments and reveal the specific economy of the scientific world. The key actors of the legal philosophy field established the main stakes in the legal philosophical game and their scientific practices determined the main hierarchies which petrify its structure.
One of the key principles of the rule of law is the independence of the judiciary. This idea is u... more One of the key principles of the rule of law is the independence of the judiciary. This idea is usually presented in an abstract and normative way, while its meaning remains highly debatable. Leaving aside formal and legal assumptions, this article focuses on a detailed examination of a specific court-the Polish Constitutional Tribunal (CT)-an institution commonly perceived as one that has recently lost its "independence" in favour of subordination to political power. In order to show that this process is deeply complex and far from being common-sense, we replace the category of "(in)dependence" with the more appropriate notions of relative autonomy and heteronomy. Therefore, the object of a detailed analysis is the biographical trajectories of all CT judges elected between its establishment in 1985 and 2019. Applying geometric analysis to prosopographical data (a collective biography of judges), allows us to demonstrate the multidimensionality and dynamics of the autonomy (or heteronomy) of a key judicial institution and reveal hidden power relations (legal, political, religious, etc.) that go beyond the common-sense "politicization of law".
Niniejszy artykuł kontynuuje dociekania nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce w pe... more Niniejszy artykuł kontynuuje dociekania nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce w perspektywie socjologii historycznej, przy użyciu narzędzi analitycznych wypracowanych przez Pierre’a Bourdieu. Jego celem jest uchwycenie strukturalnych źródeł indywidualnych wyborów naukowych. Zostaje on osiągnięty poprzez analizę trajektorii i praktyk naukowych dominujących aktorów pola filozofii prawa. Chociaż wszystkie analizowane w niniejszej pracy jednostki charakteryzuje wspólna przestrzeń możliwości, czyli czerpanie z tych samych, dominujących paradygmatów, odmiennie przedstawiają się podejmowane przez nich ich strategie działania w tym polu naukowym, mające na celu zachowanie kontroli nad co najmniej jednym z dwóch dominujących zasobów: właściwy (tzw. czysty) kapitałem naukowym (produkcja naukowa) i kapitał akademickim (władza akademicka, reprodukcja kapitału osobowego). Artykuł dotyczy PRL. Analiza zysków, jakie dzięki poszczególnym strategiom uzyskali aktorzy pola, zostanie przedstawiona w kolejnym artykule cyklu (prawdopodobnie PIP nr 12/2021) . Aby zrozumieć metodologię badawcza warto przeczytać wcześniej: Idea i struktura... i Kiedy, autonomia i heteronomia...
Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny. , 2020
Rozważania problematyki legitymizacji instytucji prawnych, w tym Trybunału Konstytucyjnego, prowa... more Rozważania problematyki legitymizacji instytucji prawnych, w tym Trybunału Konstytucyjnego, prowadzi się przede wszystkim z perspektywy ści-śle prawniczej, skupiającej się najczęściej na formalnych procedurach wyboru sędziów. Legitymizację zabezpieczać mają przepisy prawne, które w swoich założeniach stoją na straży niezależności sądu konstytucyjnego od innych or-ganów państwa, a także apolityczności zasiadających w nim jednostek. Mimo to nierzadko są przedmiotem ożywionej debaty, w której przedmiotem krytyki pozostają głównie dwa zagadnienia: kryteria, jakie muszą spełnić kandydaci na przyszłych sędziów, a także sposób ich powołania. W tym ostatnim zakresie podnoszone jest potencjalne uwikłanie polityczne sędziów, którzy mogą orzekać "pod dyktando" wybierającej ich większości parlamentarnej.Aby temu zaradzić, pojawiają się głosy nawołujące nie tylko do większej transpa-rentności, ale wręcz jawnej deklaracji politycznej kandydatów, szczególnie że wybór niektórych sędziów do Trybunału budzi emocjonalne reakcje. Przybrały one na sile zwłaszcza w 2015 r., gdy dotychczasowe procedury wyboru zostały naruszone. Niewątpliwie więc problematyka powoływania do sądu konstytucyjnego z punktu widzenia jego legitymizacji jest wprawdzie stale rozważana i komen-towana, ale jej prawnicza, a więc formalna, a nade wszystko silnie substan-cjalna perspektywa sprawia, że pozostaje niedostatecznie głęboko zbadana na-ukowo. Zakorzeniony w prawoznawstwie zdroworozsądkowy substancjalizm powoduje nierzadko, że instytucje prawne są taktowane jako wyizolowane, statyczne byty (którym przypisywana jest określona tożsamość i spekulatyw-ne cechy, np. racjonalność, neutralność itp.), a nie jak podmioty uwikłane w różnorodne relacje zależności (w tym władzy), jakimi są w rzeczywistości.
Analizując idee filozoficzno-prawne, czyniono to dotąd z perspektywy,
którą w naukach społecznych... more Analizując idee filozoficzno-prawne, czyniono to dotąd z perspektywy, którą w naukach społecznych określa się jako „wewnętrzną”, oderwaną od historycznego, politycznego, jak i biograficznego kontekstu ich wytwarzania. Metoda ta jest szeroko rozpowszechniona nie tylko w naukach prawnych, ale i w humanistyce in globo, pozostając klasycznym sposobem analizy choćby w studiach nad literaturą, sztuką i filozofią. Jednym z jej wyraźniejszych przykładów jest podejście hermeneutyczne, które poszukuje znaczenia wyłącznie w tekście, próbując odtworzyć jego oryginalny sens. Podobnie czyni filozofia analityczna, jeden z kluczowych kierunków współczesnej filozofii prawa. Podejścia te nie uwzględniają więc uwarunkowań materialnych, społecznych warunków i zależności, w których tekst powstaje. Wszelako myliłby się ten, kto zbyt pochopnie wnioskowałby, iż należy tekst porzucić i poszukiwać wyjaśnienia wyłącznie poza nim. Również i to rozwiązanie jest połowiczne, gdyż ukazuje wyłącznie wycinek interesującego nas zjawiska. Wyjście naprzeciw zewnętrznym czynnikom nie może przecież oznaczać pomijania specyfiki wewnętrznej struktury znaczeń dóbr symbolicznych, do których teorie naukowe należą. Aby uzyskać adekwatny obraz rzeczywistości społecznej, musimy zatem przekroczyć tę, jak się zdaje niemożliwą do przekroczenia, dychotomię między internalistycznym i eksternalistycznym podejściem. Chcąc to osiągnąć, skorzystać możemy z teorii pól Pierre’a Bourdieu (rozumianych jako przestrzeń, w której działają jednostki), która pozwala uniknąć redukcjonizmu innych socjologicznych ujęć (choćby marksizmu)
Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, parady... more Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, paradygmatów etc.), osadzone jest w określonych strukturach społecznych. Działania naukowe nie odbywają się w sposób wolny, między egalitarnymi podmiotami, ale podlegają, tak jak inne fenomeny społeczne, mechanizmom monopolizacji oraz społecznej i symbolicznej hierarchizacji. Nie oznacza to jednak, że hierarchie świata naukowego są prostym odbiciem generalnych nierówności społecznych (systemu klas społecznych). W rzeczywistości świat naukowy stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się społeczna gra. Celem artykułu jest odkrycie i wyjaśnienia owych specyficznych nierówności na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest nauka, oraz, co za tym idzie, w sposób, w jaki jest ona produkowana. Badanie, oparte na danych prosopograficznych, obejmuje wszystkich naukowców zatrudnionych w katedrach filozofii i/lub teorii prawa polskich uniwersytetów (n = 148). Metodą badawczą jest geometryczna analiza danych. Oprócz wskazania ukrytych strukturalnych nierówności społecznych i symbolicznych między jednostkami analiza ujawnia także rysującą się nieoczywistą hierarchię uniwersytetów oraz jej sens w badanym uniwersum.
Przedmiotem niniejszej pracy jest próba uchwycenia począt-ków kształtowania się pola ogólnych na... more Przedmiotem niniejszej pracy jest próba uchwycenia począt-ków kształtowania się pola ogólnych nauk o prawie w Polsce: filozofii i teorii prawa, czyli mówiąc językiem socjologicznym-zarysowanie jego socjogenezy, rozumianej jako rozpoznanie warunków, dzięki którym mogła się pojawiać jako odrębna dyscyplina badawcza w danym momencie historycznym. Jest to interesujące, gdyż polska filozofia i teoria prawa wykształcała się w sytuacji szczególnej-pięciu różnych systemów prawnych i braku państwowości, na-stępnie strat kadrowych i zmian granic państwowych (a wraz z nią ośrodków akademickich), wreszcie działań politycznych godzących w autonomię uczelni, jakich doświadczyła po II wojnie światowej. Jednocześnie tworzyła się na prze-cięciu kilku poziomów systemów społecznych: makro, czyli głębokich podziałów strukturalnych w światowej produkcji wiedzy, gdzie pozostawała zdominowana-speryferyzowana względem światowego centrum 1 , mezo-wyodrębniając się i budując dystynkcję wobec innych dyscyplin, wreszcie mikro-samych działają-cych podmiotów. Niniejsze studium wpisuje się zatem w silnie historycznie nacechowane badania z zakresu socjologii wiedzy. Opiera się na interpretacji faktów historycznie znanych, ale wyjaśnia je przy zastosowaniu socjologicznego aparatu pojęciowego, dzięki czemu umożliwia zrozumienie zjawisk społecznych w sposób bardziej adekwatny, uwzględniając często w naukach społecznych (w szczególności zaś prawnych) pomijaną relacyjność świata społecznego. Tekst jest pierwszym z serii, kolejne to : Między autonomią a heteronomią..., a także Trajektorie i strategie. Społeczne struktury filozofii prawa.
W ostatnim czasie obserwujemy wzmożone zainteresowanie zarówno medialne, jak i naukowe Trybunałem... more W ostatnim czasie obserwujemy wzmożone zainteresowanie zarówno medialne, jak i naukowe Trybunałem Konstytucyjnym: wyborem składu sędziowskiego, ustawami regulującymi jego działalność i orzeczeniami, które organ ten wydaje. Powstaje również wiele prac analizujących legitymizację polskiego sądu konstytucyjnego. Mimo że temat wydaje się silnie wyeksploatowany, naszym zamiarem jest zaproponowanie ujęcia, pozwalającego pokazać z innej perspektywy pewne procesy związane z kryzysem konstytucyjnym, ściślej zaś – z problemem społecznej delegitymizacji Trybunału. Próbując to osiągnąć, odcinamy się od wąskich ujęć prawnych, koncentrujących się na analizie stanu prawnego. Nacisk kładziemy bowiem na kwestie, które mimo że są nieco w tle, mają – w naszym przekonaniu – znaczenie funda-mentalne. Mamy tu na myśli symboliczny wymiar praktyk społecznych, w tym praktyk prawnych, który w wielu ujęciach, koncentrujących się na kwestiach racjonalnych (przepisy prawa, argumentacja, logika formalna, prawnie rozu-miana legitymizacja), pozostaje nierzadko zupełnie pominięty. To bowiem, co pozaracjonalne, symboliczne, rytualne czy związane z kulturowo nasyconymi emocjami, łączone jest w nich ze światem przednowoczesnym bądź jedynie ze sferą religii. Wszelako w ostatnich latach możemy obserwować wzmożone zainteresowanie symbolizmem. Pojawiło się wiele prac, w których autorzy problematykę tę wysuwają na plan pierwszy, argumentując, że praktyki czysto racjonalne są tylko jednym z elementów gry społecznej, zanurzonym w szeroko rozumianą warstwę kulturową, a nawet rytualną.
Podstawowym celem niniejszego artykułu jest zarysowanie struktury polskiej przestrzeni działania ... more Podstawowym celem niniejszego artykułu jest zarysowanie struktury polskiej przestrzeni działania prawników, a precyzyjniej rzecz ujmując, ich rywalizacji o kluczowy w tej przestrzeni zasób – kapitał prawny, będący jednocześnie narzędziem służącym zdoby-waniu i utrzymaniu pozycji dominującej, jak i samą stawką, o jaką toczy się gra w tym świecie społecznym. Zasadniczym obszarem moich rozwa-żań jest teoria pól P. Bourdieu, zastosowana wszelako do warunków pół-peryferyjnych w rozumieniu teorii systemu światowego I. Wallersteina. W artykule proponuję zatem model ukazujący specyficzną morfologię polskiego pola prawnego w odniesieniu do krajów centrum, charakte-ryzujący się przekroczeniem dualnego schematu uniwersum prawnego, zaproponowanego przez francuskiego socjologa. W pierwszej części syn-tetycznie przedstawię podstawowe założenia teorii pól P. Bourdieu. Na-stępnie omówię strukturę pola prawnego w krajach światowego rdzenia. Rozważania dalszej części skoncentruję zaś na nakreśleniu polskiego pola prawnego, przy uwzględnieniu szczególnego kontekstu jego kształ-towania – semiperyferyjnego położenia w systemie światowym i rzadko spotykanej w krajach zachodnich przewagi kapitału kulturowego nad ekonomicznym. Tym samym będę dowodzić, że to prawnicy akademiccy, zatem ci, którzy zajmują się teoretycznymi rozważaniami nad prawem w instytucjach naukowych, mogą w wielu przypadkach być dominują-cymi podmiotami tego uniwersum; są oni bowiem zdolni najskuteczniej wykorzystywać zgromadzone przez siebie zasoby. W ostatniej części artykułu zasygnalizuję perspektywy badawcze, jakie umożliwia zaprezen-towane podejście.
W niniejszym tekście chciałabym zarysować wybrane strategie podejmowane przez polskich prawników... more W niniejszym tekście chciałabym zarysować wybrane strategie podejmowane przez polskich prawników akademików, czyli tych spośród corpus iuris, którzy zajmują się rozważaniem nad prawem, pracując na uniwersytetach. Jak się oka-zuje, ujawniają one pewien fenomen, który rzutuje na kształt całego uniwersum prawnego (a nie tylko jego akademickiego wycinka) i wydaje się paradygmatycz-ny dla krajów spoza światowego rdzenia. Jest nim mianowicie wielopozycyjność, czyli podejmowanie przez jednostki dodatkowych działań i realizowanie praktyk zawodowych w wielu kontekstach, zwłaszcza w obszarze praktyki prawniczej, ale także w innych polach społecznych, jak polityka czy administracja pub liczna. Chcę twierdzić, że fenomen ten, widoczny szczególnie wyraźnie w profesjach prawni-czych, jest wynikiem półperyferyjnej pozycji Polski, której cechą charakterystyczną jest względna słabość państwa jako metainstytucji " porządkującej " , co sprawia, że poszczególne pola społeczne (naukowe, prawne, polityczne, administracyjne itd.) są – w przeciwieństwie do państw światowego centrum – nie tylko słabo zróżni-cowane, ale także zachodzą na siebie. Zasadniczą ramą moich rozważań jest teoria pól Pierre'a Bourdieu, zastosowana jednakże do warunków półperyferyjnych w ro-zumieniu teorii systemu światowego Immanuela Wallersteina. Wyprzedzając nieznacznie późniejsze rozważania, warto już na wstępie zwrócić uwagę na pewną polską specyfikę. Możliwość łączenia wielu zasobów i wykorzy-stywania ich w różnych obszarach jest wśród inteligencji cechą charakterystyczną, widoczną już w XIX w. i w zasadzie nieprzerwaną również w okresie państwowego socjalizmu. Jak się jednakże zdaje, w zawodach prawniczych najpełniej unaoczni-ła się ona wraz z transformacją polityczno-gospodarczą po 1989 r., w warunkach półperyferyjnego kapitalizmu, kiedy łączący się ze statusem akademika kapitał kulturowy (szczególnie najstabilniejszy w krajach postkomunistycznych Europy Środkowo-Wschodniej) i kapitał społeczny umożliwił zajęcie dominujących po-zycji w przestrzeni lokalnej, co po części wiązało się również z obsługą kapitału.
Law and Critique in Central Europe Questioning the Past, Resisting the Present, 2016
While considered banal in contemporary social sciences, the fact of recognizing the social world ... more While considered banal in contemporary social sciences, the fact of recognizing the social world as construction should be considered a major breakthrough. It was strictly critical in nature as it stood against(and still does) a common sense understanding of the world as a settled reality that is given to us just the way it seems. It does not need mentioning that the social sciences, guided by positivistic reason, shared a similar vision for a long time. The change came with the anti-positivistic revolution and acceptance of an assumption that what is perceived as reality is an effect of interpretation and an endless process of giving meaning, as performed by people. The area of gender studies saw the introduction of a fundamental distinction between the cultural and biological sexes. With continuing investigation the constructionist position became increasingly radical until the view emerged that only interpretation exists. Postmodernist scholars peered towards extreme relativism, claiming that there could be no objective reality (including truth). In gender research this resulted in questioning the very distinction between the biological and the cultural—the biological sex was also considered to be a social construction
The aim of this paper is to show how the social legitimacy of the Constitutional Court in Poland ... more The aim of this paper is to show how the social legitimacy of the Constitutional Court in Poland is constructed. Social legitimacy is considered here in two dimensions. At the macrostructural level the socio-political processes, that led to the creation of the constitutional court are analysed. The microstructural dimension focuses on examining how the individual socio-demographic characteristics of the Constitutional Court’ judges (their scientifi c degrees, legal practice,political experience and institutions of power), contribute to the strengthening of the Constitutional Court’s position. Thus, the paper argues that the legitimacy of the Court is made by constructing the neutrality of the institution, in particular by locating it in the opposition to politics and reinforced by the academic faction of the legal fi eld. The study is based on the sociology of Pierre Bourdieu (and his follower Frédéric Lebaron), as well as inspired by Durkheimian sociology of religion.
Podejście Pierre’a Bourdieu to jedno z ważniejszych teoretycznych i metodologicznych ujęć we wspó... more Podejście Pierre’a Bourdieu to jedno z ważniejszych teoretycznych i metodologicznych ujęć we współczesnych naukach społecznych. Wykorzystując je w badaniach empirycznych polskiego świata prawa, autorka dowodzi, że jest to nadzwyczaj użyteczne i wydajne narzędzie analityczne w prawoznawstwie.
Przeprowadzone przez autorkę badania pozwalają na nowatorskie odczytanie historii prawa na tle szerszych przekształceń społeczno-politycznych, oryginalną analizę prawniczego świata akademickiego, wreszcie innowacyjne spojrzenie na instytucje prawne na przykładzie Trybunału Konstytucyjnego. W publikacji autorka odkrywa nieoczywiste struktury funkcjonowania prawniczej akademii (m.in. zasady prestiżu i wielowymiarowej hierarchii) oraz rynku usług prawniczych, a także ich wzajemne, nieraz złożone powiązania. Ponadto wyjaśnia symboliczny wymiar prawa i jego władzy, mechanizmy budowania i utraty legitymizacji przez instytucje prawne, a także kontrowersyjne zależności między prawem a polityką. Jednocześnie proponuje szereg uzupełnień i rozwinięć teorii Bourdieu. Poczynione ustalenia są szczególnie interesujące w odniesieniu do współczesnego uniwersum prawnego, które kształtowało się w warunkach niekapitalistycznych, co może okazać się paradygmatyczne dla krajów, których historia jest do polskiej zbliżona.
Methoodological Report: Construction of the Economic Elite Population for Poland
Part of: World ... more Methoodological Report: Construction of the Economic Elite Population for Poland
Part of: World Elite Database (WED) project
The World Elite Database (WED) project is an international consortium of scholars working together to develop a new standardized data regime to study, and share data about elites across the world. It aims to solve the problem of comparability and heterogeneity in the study of national power structures, and to foster a cooperative community of scholars interested in studying elite populations systematically.
Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej , 2024
Leon Petrażycki, filozof i socjolog prawa w Polsce-nie bez przesady rzec można-ikona, archetyp, p... more Leon Petrażycki, filozof i socjolog prawa w Polsce-nie bez przesady rzec można-ikona, archetyp, punkt wspólny ogólnych nauk o prawie zarówno filozofii, jak i socjologii prawa postulujący-jak się wydaje jako pierwszy w naszym kraju-naukowe prawoznawstwo będące spójną propozycją metodologiczną dla nauk prawnych. W akademickim biegunie pola prawnego zajmuje zaszczytne miejsce w obu dyscyplinach 2-obie umieszczają go w swoich podręcznikach 3. Stał się wręcz-mówiąc językiem teorii aktorów sieci-"obowiązkowym punktem przejścia" 4 dla filozofów i socjologów prawa kolejnych pokoleń 5. Polska literatura obfituje więc w szereg mniej lub bardziej szczegółowych opracowań, które komentują wybrane fragmenty jego rozległych koncepcji teoretycznych, jak i opisują jego biografię 6. Większość z nich ma apologetyczny charakter. Co intersujące, nierzadko zdarza się, że autorzy tych opracowań przywołują jego koncepcje jako wcześniejsze wobec idei znanych na Zachodzie, co wpisuje Petrażyckiego w schemat wielkich,
Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, parady... more Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, paradygmatów etc.), osadzone jest w określonych strukturach społecznych. Działania naukowe nie odbywają się w sposób wolny, między egalitarnymi podmiotami, ale podlegają, tak jak inne fenomeny społeczne, mechanizmom monopolizacji oraz społecznej i symbolicznej hierarchizacji. Nie oznacza to jednak, że hierarchie świata naukowego są prostym odbiciem generalnych nierówności społecznych (systemu klas społecznych). W rzeczywistości świat naukowy stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się społeczna gra. Celem artykułu jest odkrycie i wyjaśnienia owych specyficznych nierówności na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest...
Celem artykułu jest odkrycie, na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii... more Celem artykułu jest odkrycie, na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa, logiki funkcjonowania pola naukowego. Każdy świat naukowy, w tym świat ogólnych nauk o prawie, stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się w nim gra. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest nauka oraz, co za tym idzie, w jaki sposób jest ona produkowana i reprodukowana.Badanie, oparte na danych prosopograficznych, obejmuje wszystkich naukowców zatrudnionych w katedrach filozofii bądź teorii prawa polskich uniwersytetów (n=148). Metodą badawczą jest wieloraka analiza korespondencji. Oprócz wskazania ukrytych podziałów między jednostkami, które ujawnia dwuwymiarowa struktura pola (dominujący vs dominowani; akademicy vs naukowcy), rysuje się klarowna struktura między praktykami lokalnymi a międzynarodowym w polu, homologia między pozycją jednostki a podejmowanymi przez nią praktykami naukowymi (np. tematy naukowe) i pozanaukowymi (zajmowanie pozycji poza akademią w zawodzie prawniczym i/lub w innym polu społecznym).
Polskie nauki społeczne w perspektywie relacji władzy i zależności międzynarodowych, 2022
Artykuł przedstawia historię pola polskiej socjologii prawa w perspektywie teorii pola Pierre'a B... more Artykuł przedstawia historię pola polskiej socjologii prawa w perspektywie teorii pola Pierre'a Bourdieu. Analizuje się w nim społeczne warunki, dzięki którym socjologia prawa mogła pojawić się jako odrębna dyscyplina badawcza wśród nauk prawnych w danym momencie historycznym, w szczególności zaś proces jej autonomizacji względem dominującej teorii i filozofii prawa. Prócz tego analizie porównawczej zostają poddane trajektorie naukowe dwóch głównych twórców dyscypliny-Marii Boruckiej-Arctowej i Adama Podgóreckiego. Przyjęta perspektywa badawcza pozwala uzupełnić te dotychczas w literaturze prezentowane. Pomaga też wyjaśnić odmienne praktyki naukowe i związane z nimi korzyści, jakie podejmowali Borucka-Arctowa i Podgórecki, poprzez uchwycenie dialektyki między przestrzenią możliwości "oferowaną" im przez pole naukowe a ukształtowanymi w nich dyspozycjami. Ponadto koncentrując się na prześledzeniu ich produkcji naukowej i przestrzeni recepcji ich prac, stawia sobie za cel określenie rentowności podjętych przez nich inwestycji.
Artykuł jest kontynuującą badań nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce przy użyciu... more Artykuł jest kontynuującą badań nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce przy użyciu narzędzi analitycznych wypracowanych przez Pierre’a Bourdieu. Koncentrując się na prześledzeniu produkcji naukowej głównych aktorów gry filozoficzno-prawnej i przestrzeni recepcji ich prac, stawia sobie za cel określenie rentowności podjętych przez nich inwestycji, a tym samym ukazanie specyficznej ekonomii świata naukowego. Kluczowi aktorzy polskiego pola filozofii prawa ustanowili bowiem główne stawki w grze filozoficzno-prawnej, a ich praktyki wyznaczyły zasadnicze hierarchie, czyli ustaliły na wiele lat jego strukturę.
ENGLISH Using Pierre’s Bourdieu analytical tools the article presents the results of research on the shaping of the legal philosophy field in Poland. The article focuses on tracing the scientific production of the main actors in the field and the space of its reception to determine the profitability of their scientific investments and reveal the specific economy of the scientific world. The key actors of the legal philosophy field established the main stakes in the legal philosophical game and their scientific practices determined the main hierarchies which petrify its structure.
One of the key principles of the rule of law is the independence of the judiciary. This idea is u... more One of the key principles of the rule of law is the independence of the judiciary. This idea is usually presented in an abstract and normative way, while its meaning remains highly debatable. Leaving aside formal and legal assumptions, this article focuses on a detailed examination of a specific court-the Polish Constitutional Tribunal (CT)-an institution commonly perceived as one that has recently lost its "independence" in favour of subordination to political power. In order to show that this process is deeply complex and far from being common-sense, we replace the category of "(in)dependence" with the more appropriate notions of relative autonomy and heteronomy. Therefore, the object of a detailed analysis is the biographical trajectories of all CT judges elected between its establishment in 1985 and 2019. Applying geometric analysis to prosopographical data (a collective biography of judges), allows us to demonstrate the multidimensionality and dynamics of the autonomy (or heteronomy) of a key judicial institution and reveal hidden power relations (legal, political, religious, etc.) that go beyond the common-sense "politicization of law".
Niniejszy artykuł kontynuuje dociekania nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce w pe... more Niniejszy artykuł kontynuuje dociekania nad kształtowaniem się pola filozofii prawa w Polsce w perspektywie socjologii historycznej, przy użyciu narzędzi analitycznych wypracowanych przez Pierre’a Bourdieu. Jego celem jest uchwycenie strukturalnych źródeł indywidualnych wyborów naukowych. Zostaje on osiągnięty poprzez analizę trajektorii i praktyk naukowych dominujących aktorów pola filozofii prawa. Chociaż wszystkie analizowane w niniejszej pracy jednostki charakteryzuje wspólna przestrzeń możliwości, czyli czerpanie z tych samych, dominujących paradygmatów, odmiennie przedstawiają się podejmowane przez nich ich strategie działania w tym polu naukowym, mające na celu zachowanie kontroli nad co najmniej jednym z dwóch dominujących zasobów: właściwy (tzw. czysty) kapitałem naukowym (produkcja naukowa) i kapitał akademickim (władza akademicka, reprodukcja kapitału osobowego). Artykuł dotyczy PRL. Analiza zysków, jakie dzięki poszczególnym strategiom uzyskali aktorzy pola, zostanie przedstawiona w kolejnym artykule cyklu (prawdopodobnie PIP nr 12/2021) . Aby zrozumieć metodologię badawcza warto przeczytać wcześniej: Idea i struktura... i Kiedy, autonomia i heteronomia...
Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny. , 2020
Rozważania problematyki legitymizacji instytucji prawnych, w tym Trybunału Konstytucyjnego, prowa... more Rozważania problematyki legitymizacji instytucji prawnych, w tym Trybunału Konstytucyjnego, prowadzi się przede wszystkim z perspektywy ści-śle prawniczej, skupiającej się najczęściej na formalnych procedurach wyboru sędziów. Legitymizację zabezpieczać mają przepisy prawne, które w swoich założeniach stoją na straży niezależności sądu konstytucyjnego od innych or-ganów państwa, a także apolityczności zasiadających w nim jednostek. Mimo to nierzadko są przedmiotem ożywionej debaty, w której przedmiotem krytyki pozostają głównie dwa zagadnienia: kryteria, jakie muszą spełnić kandydaci na przyszłych sędziów, a także sposób ich powołania. W tym ostatnim zakresie podnoszone jest potencjalne uwikłanie polityczne sędziów, którzy mogą orzekać "pod dyktando" wybierającej ich większości parlamentarnej.Aby temu zaradzić, pojawiają się głosy nawołujące nie tylko do większej transpa-rentności, ale wręcz jawnej deklaracji politycznej kandydatów, szczególnie że wybór niektórych sędziów do Trybunału budzi emocjonalne reakcje. Przybrały one na sile zwłaszcza w 2015 r., gdy dotychczasowe procedury wyboru zostały naruszone. Niewątpliwie więc problematyka powoływania do sądu konstytucyjnego z punktu widzenia jego legitymizacji jest wprawdzie stale rozważana i komen-towana, ale jej prawnicza, a więc formalna, a nade wszystko silnie substan-cjalna perspektywa sprawia, że pozostaje niedostatecznie głęboko zbadana na-ukowo. Zakorzeniony w prawoznawstwie zdroworozsądkowy substancjalizm powoduje nierzadko, że instytucje prawne są taktowane jako wyizolowane, statyczne byty (którym przypisywana jest określona tożsamość i spekulatyw-ne cechy, np. racjonalność, neutralność itp.), a nie jak podmioty uwikłane w różnorodne relacje zależności (w tym władzy), jakimi są w rzeczywistości.
Analizując idee filozoficzno-prawne, czyniono to dotąd z perspektywy,
którą w naukach społecznych... more Analizując idee filozoficzno-prawne, czyniono to dotąd z perspektywy, którą w naukach społecznych określa się jako „wewnętrzną”, oderwaną od historycznego, politycznego, jak i biograficznego kontekstu ich wytwarzania. Metoda ta jest szeroko rozpowszechniona nie tylko w naukach prawnych, ale i w humanistyce in globo, pozostając klasycznym sposobem analizy choćby w studiach nad literaturą, sztuką i filozofią. Jednym z jej wyraźniejszych przykładów jest podejście hermeneutyczne, które poszukuje znaczenia wyłącznie w tekście, próbując odtworzyć jego oryginalny sens. Podobnie czyni filozofia analityczna, jeden z kluczowych kierunków współczesnej filozofii prawa. Podejścia te nie uwzględniają więc uwarunkowań materialnych, społecznych warunków i zależności, w których tekst powstaje. Wszelako myliłby się ten, kto zbyt pochopnie wnioskowałby, iż należy tekst porzucić i poszukiwać wyjaśnienia wyłącznie poza nim. Również i to rozwiązanie jest połowiczne, gdyż ukazuje wyłącznie wycinek interesującego nas zjawiska. Wyjście naprzeciw zewnętrznym czynnikom nie może przecież oznaczać pomijania specyfiki wewnętrznej struktury znaczeń dóbr symbolicznych, do których teorie naukowe należą. Aby uzyskać adekwatny obraz rzeczywistości społecznej, musimy zatem przekroczyć tę, jak się zdaje niemożliwą do przekroczenia, dychotomię między internalistycznym i eksternalistycznym podejściem. Chcąc to osiągnąć, skorzystać możemy z teorii pól Pierre’a Bourdieu (rozumianych jako przestrzeń, w której działają jednostki), która pozwala uniknąć redukcjonizmu innych socjologicznych ujęć (choćby marksizmu)
Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, parady... more Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, paradygmatów etc.), osadzone jest w określonych strukturach społecznych. Działania naukowe nie odbywają się w sposób wolny, między egalitarnymi podmiotami, ale podlegają, tak jak inne fenomeny społeczne, mechanizmom monopolizacji oraz społecznej i symbolicznej hierarchizacji. Nie oznacza to jednak, że hierarchie świata naukowego są prostym odbiciem generalnych nierówności społecznych (systemu klas społecznych). W rzeczywistości świat naukowy stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się społeczna gra. Celem artykułu jest odkrycie i wyjaśnienia owych specyficznych nierówności na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest nauka, oraz, co za tym idzie, w sposób, w jaki jest ona produkowana. Badanie, oparte na danych prosopograficznych, obejmuje wszystkich naukowców zatrudnionych w katedrach filozofii i/lub teorii prawa polskich uniwersytetów (n = 148). Metodą badawczą jest geometryczna analiza danych. Oprócz wskazania ukrytych strukturalnych nierówności społecznych i symbolicznych między jednostkami analiza ujawnia także rysującą się nieoczywistą hierarchię uniwersytetów oraz jej sens w badanym uniwersum.
Przedmiotem niniejszej pracy jest próba uchwycenia począt-ków kształtowania się pola ogólnych na... more Przedmiotem niniejszej pracy jest próba uchwycenia począt-ków kształtowania się pola ogólnych nauk o prawie w Polsce: filozofii i teorii prawa, czyli mówiąc językiem socjologicznym-zarysowanie jego socjogenezy, rozumianej jako rozpoznanie warunków, dzięki którym mogła się pojawiać jako odrębna dyscyplina badawcza w danym momencie historycznym. Jest to interesujące, gdyż polska filozofia i teoria prawa wykształcała się w sytuacji szczególnej-pięciu różnych systemów prawnych i braku państwowości, na-stępnie strat kadrowych i zmian granic państwowych (a wraz z nią ośrodków akademickich), wreszcie działań politycznych godzących w autonomię uczelni, jakich doświadczyła po II wojnie światowej. Jednocześnie tworzyła się na prze-cięciu kilku poziomów systemów społecznych: makro, czyli głębokich podziałów strukturalnych w światowej produkcji wiedzy, gdzie pozostawała zdominowana-speryferyzowana względem światowego centrum 1 , mezo-wyodrębniając się i budując dystynkcję wobec innych dyscyplin, wreszcie mikro-samych działają-cych podmiotów. Niniejsze studium wpisuje się zatem w silnie historycznie nacechowane badania z zakresu socjologii wiedzy. Opiera się na interpretacji faktów historycznie znanych, ale wyjaśnia je przy zastosowaniu socjologicznego aparatu pojęciowego, dzięki czemu umożliwia zrozumienie zjawisk społecznych w sposób bardziej adekwatny, uwzględniając często w naukach społecznych (w szczególności zaś prawnych) pomijaną relacyjność świata społecznego. Tekst jest pierwszym z serii, kolejne to : Między autonomią a heteronomią..., a także Trajektorie i strategie. Społeczne struktury filozofii prawa.
W ostatnim czasie obserwujemy wzmożone zainteresowanie zarówno medialne, jak i naukowe Trybunałem... more W ostatnim czasie obserwujemy wzmożone zainteresowanie zarówno medialne, jak i naukowe Trybunałem Konstytucyjnym: wyborem składu sędziowskiego, ustawami regulującymi jego działalność i orzeczeniami, które organ ten wydaje. Powstaje również wiele prac analizujących legitymizację polskiego sądu konstytucyjnego. Mimo że temat wydaje się silnie wyeksploatowany, naszym zamiarem jest zaproponowanie ujęcia, pozwalającego pokazać z innej perspektywy pewne procesy związane z kryzysem konstytucyjnym, ściślej zaś – z problemem społecznej delegitymizacji Trybunału. Próbując to osiągnąć, odcinamy się od wąskich ujęć prawnych, koncentrujących się na analizie stanu prawnego. Nacisk kładziemy bowiem na kwestie, które mimo że są nieco w tle, mają – w naszym przekonaniu – znaczenie funda-mentalne. Mamy tu na myśli symboliczny wymiar praktyk społecznych, w tym praktyk prawnych, który w wielu ujęciach, koncentrujących się na kwestiach racjonalnych (przepisy prawa, argumentacja, logika formalna, prawnie rozu-miana legitymizacja), pozostaje nierzadko zupełnie pominięty. To bowiem, co pozaracjonalne, symboliczne, rytualne czy związane z kulturowo nasyconymi emocjami, łączone jest w nich ze światem przednowoczesnym bądź jedynie ze sferą religii. Wszelako w ostatnich latach możemy obserwować wzmożone zainteresowanie symbolizmem. Pojawiło się wiele prac, w których autorzy problematykę tę wysuwają na plan pierwszy, argumentując, że praktyki czysto racjonalne są tylko jednym z elementów gry społecznej, zanurzonym w szeroko rozumianą warstwę kulturową, a nawet rytualną.
Podstawowym celem niniejszego artykułu jest zarysowanie struktury polskiej przestrzeni działania ... more Podstawowym celem niniejszego artykułu jest zarysowanie struktury polskiej przestrzeni działania prawników, a precyzyjniej rzecz ujmując, ich rywalizacji o kluczowy w tej przestrzeni zasób – kapitał prawny, będący jednocześnie narzędziem służącym zdoby-waniu i utrzymaniu pozycji dominującej, jak i samą stawką, o jaką toczy się gra w tym świecie społecznym. Zasadniczym obszarem moich rozwa-żań jest teoria pól P. Bourdieu, zastosowana wszelako do warunków pół-peryferyjnych w rozumieniu teorii systemu światowego I. Wallersteina. W artykule proponuję zatem model ukazujący specyficzną morfologię polskiego pola prawnego w odniesieniu do krajów centrum, charakte-ryzujący się przekroczeniem dualnego schematu uniwersum prawnego, zaproponowanego przez francuskiego socjologa. W pierwszej części syn-tetycznie przedstawię podstawowe założenia teorii pól P. Bourdieu. Na-stępnie omówię strukturę pola prawnego w krajach światowego rdzenia. Rozważania dalszej części skoncentruję zaś na nakreśleniu polskiego pola prawnego, przy uwzględnieniu szczególnego kontekstu jego kształ-towania – semiperyferyjnego położenia w systemie światowym i rzadko spotykanej w krajach zachodnich przewagi kapitału kulturowego nad ekonomicznym. Tym samym będę dowodzić, że to prawnicy akademiccy, zatem ci, którzy zajmują się teoretycznymi rozważaniami nad prawem w instytucjach naukowych, mogą w wielu przypadkach być dominują-cymi podmiotami tego uniwersum; są oni bowiem zdolni najskuteczniej wykorzystywać zgromadzone przez siebie zasoby. W ostatniej części artykułu zasygnalizuję perspektywy badawcze, jakie umożliwia zaprezen-towane podejście.
W niniejszym tekście chciałabym zarysować wybrane strategie podejmowane przez polskich prawników... more W niniejszym tekście chciałabym zarysować wybrane strategie podejmowane przez polskich prawników akademików, czyli tych spośród corpus iuris, którzy zajmują się rozważaniem nad prawem, pracując na uniwersytetach. Jak się oka-zuje, ujawniają one pewien fenomen, który rzutuje na kształt całego uniwersum prawnego (a nie tylko jego akademickiego wycinka) i wydaje się paradygmatycz-ny dla krajów spoza światowego rdzenia. Jest nim mianowicie wielopozycyjność, czyli podejmowanie przez jednostki dodatkowych działań i realizowanie praktyk zawodowych w wielu kontekstach, zwłaszcza w obszarze praktyki prawniczej, ale także w innych polach społecznych, jak polityka czy administracja pub liczna. Chcę twierdzić, że fenomen ten, widoczny szczególnie wyraźnie w profesjach prawni-czych, jest wynikiem półperyferyjnej pozycji Polski, której cechą charakterystyczną jest względna słabość państwa jako metainstytucji " porządkującej " , co sprawia, że poszczególne pola społeczne (naukowe, prawne, polityczne, administracyjne itd.) są – w przeciwieństwie do państw światowego centrum – nie tylko słabo zróżni-cowane, ale także zachodzą na siebie. Zasadniczą ramą moich rozważań jest teoria pól Pierre'a Bourdieu, zastosowana jednakże do warunków półperyferyjnych w ro-zumieniu teorii systemu światowego Immanuela Wallersteina. Wyprzedzając nieznacznie późniejsze rozważania, warto już na wstępie zwrócić uwagę na pewną polską specyfikę. Możliwość łączenia wielu zasobów i wykorzy-stywania ich w różnych obszarach jest wśród inteligencji cechą charakterystyczną, widoczną już w XIX w. i w zasadzie nieprzerwaną również w okresie państwowego socjalizmu. Jak się jednakże zdaje, w zawodach prawniczych najpełniej unaoczni-ła się ona wraz z transformacją polityczno-gospodarczą po 1989 r., w warunkach półperyferyjnego kapitalizmu, kiedy łączący się ze statusem akademika kapitał kulturowy (szczególnie najstabilniejszy w krajach postkomunistycznych Europy Środkowo-Wschodniej) i kapitał społeczny umożliwił zajęcie dominujących po-zycji w przestrzeni lokalnej, co po części wiązało się również z obsługą kapitału.
Law and Critique in Central Europe Questioning the Past, Resisting the Present, 2016
While considered banal in contemporary social sciences, the fact of recognizing the social world ... more While considered banal in contemporary social sciences, the fact of recognizing the social world as construction should be considered a major breakthrough. It was strictly critical in nature as it stood against(and still does) a common sense understanding of the world as a settled reality that is given to us just the way it seems. It does not need mentioning that the social sciences, guided by positivistic reason, shared a similar vision for a long time. The change came with the anti-positivistic revolution and acceptance of an assumption that what is perceived as reality is an effect of interpretation and an endless process of giving meaning, as performed by people. The area of gender studies saw the introduction of a fundamental distinction between the cultural and biological sexes. With continuing investigation the constructionist position became increasingly radical until the view emerged that only interpretation exists. Postmodernist scholars peered towards extreme relativism, claiming that there could be no objective reality (including truth). In gender research this resulted in questioning the very distinction between the biological and the cultural—the biological sex was also considered to be a social construction
The aim of this paper is to show how the social legitimacy of the Constitutional Court in Poland ... more The aim of this paper is to show how the social legitimacy of the Constitutional Court in Poland is constructed. Social legitimacy is considered here in two dimensions. At the macrostructural level the socio-political processes, that led to the creation of the constitutional court are analysed. The microstructural dimension focuses on examining how the individual socio-demographic characteristics of the Constitutional Court’ judges (their scientifi c degrees, legal practice,political experience and institutions of power), contribute to the strengthening of the Constitutional Court’s position. Thus, the paper argues that the legitimacy of the Court is made by constructing the neutrality of the institution, in particular by locating it in the opposition to politics and reinforced by the academic faction of the legal fi eld. The study is based on the sociology of Pierre Bourdieu (and his follower Frédéric Lebaron), as well as inspired by Durkheimian sociology of religion.
Uploads
Papers by Hanna Debska
Przeprowadzone przez autorkę badania pozwalają na nowatorskie odczytanie historii prawa na tle szerszych przekształceń społeczno-politycznych, oryginalną analizę prawniczego świata akademickiego, wreszcie innowacyjne spojrzenie na instytucje prawne na przykładzie Trybunału Konstytucyjnego.
W publikacji autorka odkrywa nieoczywiste struktury funkcjonowania prawniczej akademii (m.in. zasady prestiżu i wielowymiarowej hierarchii) oraz rynku usług prawniczych, a także ich wzajemne, nieraz złożone powiązania. Ponadto wyjaśnia symboliczny wymiar prawa i jego władzy, mechanizmy budowania i utraty legitymizacji przez instytucje prawne, a także kontrowersyjne zależności między prawem a polityką. Jednocześnie proponuje szereg uzupełnień i rozwinięć teorii Bourdieu. Poczynione ustalenia są szczególnie interesujące w odniesieniu do współczesnego uniwersum prawnego, które kształtowało się w warunkach niekapitalistycznych, co może okazać się paradygmatyczne dla krajów, których historia jest do polskiej zbliżona.
Part of: World Elite Database (WED) project
The World Elite Database (WED) project is an international consortium of scholars working together to develop a new standardized data regime to study, and share data about elites across the world. It aims to solve the problem of comparability and heterogeneity in the study of national power structures, and to foster a cooperative community of scholars interested in studying elite populations systematically.
ENGLISH
Using Pierre’s Bourdieu analytical tools the article presents the results of research on the shaping of the legal philosophy field in Poland. The article focuses on tracing the scientific production of the main actors in the field and the space of its reception to determine the profitability of their scientific investments and reveal the specific economy of the scientific world. The key actors of the legal philosophy field established the main stakes in the legal philosophical game and their scientific practices determined the main hierarchies which petrify its structure.
Artykuł dotyczy PRL. Analiza zysków, jakie dzięki poszczególnym strategiom uzyskali aktorzy pola, zostanie przedstawiona w kolejnym artykule cyklu (prawdopodobnie PIP nr 12/2021) . Aby zrozumieć metodologię badawcza warto przeczytać wcześniej: Idea i struktura... i Kiedy, autonomia i heteronomia...
którą w naukach społecznych określa się jako „wewnętrzną”, oderwaną
od historycznego, politycznego, jak i biograficznego kontekstu ich wytwarzania. Metoda ta jest szeroko rozpowszechniona nie tylko w naukach prawnych, ale i w humanistyce in globo, pozostając klasycznym sposobem analizy choćby w studiach nad literaturą, sztuką i filozofią. Jednym z jej wyraźniejszych przykładów jest podejście hermeneutyczne, które poszukuje znaczenia wyłącznie w tekście, próbując odtworzyć jego oryginalny sens. Podobnie czyni filozofia
analityczna, jeden z kluczowych kierunków współczesnej filozofii prawa. Podejścia te nie uwzględniają więc uwarunkowań materialnych, społecznych warunków i zależności, w których tekst powstaje.
Wszelako myliłby się ten, kto zbyt pochopnie wnioskowałby, iż należy tekst porzucić i poszukiwać wyjaśnienia wyłącznie poza nim. Również i to rozwiązanie jest połowiczne, gdyż ukazuje wyłącznie wycinek interesującego nas zjawiska. Wyjście naprzeciw zewnętrznym czynnikom nie może przecież oznaczać pomijania
specyfiki wewnętrznej struktury znaczeń dóbr symbolicznych, do których teorie naukowe należą. Aby uzyskać adekwatny obraz rzeczywistości społecznej, musimy zatem przekroczyć tę, jak się zdaje niemożliwą do przekroczenia, dychotomię między internalistycznym i eksternalistycznym podejściem. Chcąc to osiągnąć, skorzystać możemy z teorii pól Pierre’a Bourdieu (rozumianych jako przestrzeń, w której działają jednostki), która pozwala uniknąć redukcjonizmu innych socjologicznych ujęć (choćby marksizmu)
dimension focuses on examining how the individual socio-demographic characteristics of the Constitutional Court’ judges (their scientifi c degrees, legal practice,political experience and institutions of power), contribute to the strengthening
of the Constitutional Court’s position. Thus, the paper argues that the legitimacy of the Court is made by constructing the neutrality of the institution, in particular by locating it in the opposition to politics and reinforced by the academic faction of the legal fi eld. The study is based on the sociology of Pierre Bourdieu (and his follower Frédéric Lebaron), as well as inspired by Durkheimian sociology of religion.
Przeprowadzone przez autorkę badania pozwalają na nowatorskie odczytanie historii prawa na tle szerszych przekształceń społeczno-politycznych, oryginalną analizę prawniczego świata akademickiego, wreszcie innowacyjne spojrzenie na instytucje prawne na przykładzie Trybunału Konstytucyjnego.
W publikacji autorka odkrywa nieoczywiste struktury funkcjonowania prawniczej akademii (m.in. zasady prestiżu i wielowymiarowej hierarchii) oraz rynku usług prawniczych, a także ich wzajemne, nieraz złożone powiązania. Ponadto wyjaśnia symboliczny wymiar prawa i jego władzy, mechanizmy budowania i utraty legitymizacji przez instytucje prawne, a także kontrowersyjne zależności między prawem a polityką. Jednocześnie proponuje szereg uzupełnień i rozwinięć teorii Bourdieu. Poczynione ustalenia są szczególnie interesujące w odniesieniu do współczesnego uniwersum prawnego, które kształtowało się w warunkach niekapitalistycznych, co może okazać się paradygmatyczne dla krajów, których historia jest do polskiej zbliżona.
Part of: World Elite Database (WED) project
The World Elite Database (WED) project is an international consortium of scholars working together to develop a new standardized data regime to study, and share data about elites across the world. It aims to solve the problem of comparability and heterogeneity in the study of national power structures, and to foster a cooperative community of scholars interested in studying elite populations systematically.
ENGLISH
Using Pierre’s Bourdieu analytical tools the article presents the results of research on the shaping of the legal philosophy field in Poland. The article focuses on tracing the scientific production of the main actors in the field and the space of its reception to determine the profitability of their scientific investments and reveal the specific economy of the scientific world. The key actors of the legal philosophy field established the main stakes in the legal philosophical game and their scientific practices determined the main hierarchies which petrify its structure.
Artykuł dotyczy PRL. Analiza zysków, jakie dzięki poszczególnym strategiom uzyskali aktorzy pola, zostanie przedstawiona w kolejnym artykule cyklu (prawdopodobnie PIP nr 12/2021) . Aby zrozumieć metodologię badawcza warto przeczytać wcześniej: Idea i struktura... i Kiedy, autonomia i heteronomia...
którą w naukach społecznych określa się jako „wewnętrzną”, oderwaną
od historycznego, politycznego, jak i biograficznego kontekstu ich wytwarzania. Metoda ta jest szeroko rozpowszechniona nie tylko w naukach prawnych, ale i w humanistyce in globo, pozostając klasycznym sposobem analizy choćby w studiach nad literaturą, sztuką i filozofią. Jednym z jej wyraźniejszych przykładów jest podejście hermeneutyczne, które poszukuje znaczenia wyłącznie w tekście, próbując odtworzyć jego oryginalny sens. Podobnie czyni filozofia
analityczna, jeden z kluczowych kierunków współczesnej filozofii prawa. Podejścia te nie uwzględniają więc uwarunkowań materialnych, społecznych warunków i zależności, w których tekst powstaje.
Wszelako myliłby się ten, kto zbyt pochopnie wnioskowałby, iż należy tekst porzucić i poszukiwać wyjaśnienia wyłącznie poza nim. Również i to rozwiązanie jest połowiczne, gdyż ukazuje wyłącznie wycinek interesującego nas zjawiska. Wyjście naprzeciw zewnętrznym czynnikom nie może przecież oznaczać pomijania
specyfiki wewnętrznej struktury znaczeń dóbr symbolicznych, do których teorie naukowe należą. Aby uzyskać adekwatny obraz rzeczywistości społecznej, musimy zatem przekroczyć tę, jak się zdaje niemożliwą do przekroczenia, dychotomię między internalistycznym i eksternalistycznym podejściem. Chcąc to osiągnąć, skorzystać możemy z teorii pól Pierre’a Bourdieu (rozumianych jako przestrzeń, w której działają jednostki), która pozwala uniknąć redukcjonizmu innych socjologicznych ujęć (choćby marksizmu)
dimension focuses on examining how the individual socio-demographic characteristics of the Constitutional Court’ judges (their scientifi c degrees, legal practice,political experience and institutions of power), contribute to the strengthening
of the Constitutional Court’s position. Thus, the paper argues that the legitimacy of the Court is made by constructing the neutrality of the institution, in particular by locating it in the opposition to politics and reinforced by the academic faction of the legal fi eld. The study is based on the sociology of Pierre Bourdieu (and his follower Frédéric Lebaron), as well as inspired by Durkheimian sociology of religion.