Анахита

Анахита
	Анахита
Җенес	хатын-кыз
	Анахита Викиҗыентыкта

Анахитаны сурәтләүче көмештән һәм алтын белән капланган савыт. IV—VI гг.

Так-е Бостан, Хосрәү II (590–628 елларда хөкем иткән) булу горельефы. Патша (үзәктә) Митрадан (уң якта) патша хөкеме боҗрасын ала. Сул якта, ачык күренгәнчә гадәттә Анахита дип танылган хатын фигурасы тора.

Ахеменид цилиндрик мөһерендә хатын фигурасы

Ардвисура Анахита (Авеста телендә: Arədvī Sūrā Anāhitā) — Иран мифологиясендә су һәм муллылык Алиһәсе. Зәрдөштлектә язата Илаһы. Авестада Ардвисурага аерым гимн — Яшт V — Ардвисур-Яшт яки Абан-Яшт багышланган.^[1]. Алиһәнең үз исеме — Ардви (мөгаен, туры мәгънәдә «дым») — даими рәвештә Сура «көчле» һәм Анахита «тапсыз» эпитетлары белән беррәттән бара.

Тарих

Анахита — Иран Алиһәсенең борынгы фарсы формасы, ул тулырак һәм иртәрәк формада Сура Анахита (Авеста телендә: Arədvī Sūrā Anāhitā) буларак пәйда була. Аредви Сура Анахита — Авеста телендә Һинд-Иран космологиясендә су, муллылык, медицина һәм олы фикер Алиһәсе исеме. Анахита культында Аредви Сура Анахита һәм Анахити берләшкән.^[2]. Аредви Сура Анахита урта фарсы телендә һәм хәзерге фарсы телендә Ардвишур Анахид яки Наид һәм шулай ук әрмән телендә Анаит тәңгәл килә.^[3]. Аредви Сура Анахитага табыну б.э.к. IV гасырда башланган.^[4]. Классик антик чорының борынгы Юнан һәм борынгы Рим тарихчылары Аредви Сура Анахитаны яки Анаитисны искә алалар яки аны Юнан-Рим пантеоны Илаһлары белән идентификациялиләр.

Мөгаен, Аредви Сура Анахита культының популярлыгы Ахеменидлар (б.э.к. 558—330 еллар) чорында борынгы Юнан чыганакларында Анаитис буларак мәгълүм көнбатыш-Иран Алиһәсе Анахити белән идентификация ярдәмендә башланган.^[5]. Анахитаны җәмәгать булуда беренче булып таныган Ахеменид патша булып Артаксеркс II (б.э. к. 404—359 еллар) булган.^[6].

Астрономиядә

(270) Анахита — С сыйныфы астероиды — Анахита Алиһәсе хөрмәтенә аталган. Кристиан Петерс тарафыннан 1887 елның 8 октябрендә Нью-Йорк штатында Клинтон бистәсендә Һамилтон колледжы обсерваториясендә ачылган булган.^[7].

Шулай ук карарга мөмкин

ːruːАнаит

Искәрмәләр

↑ Ардвисур-Яшт 2010 елның 30 август көнендә архивланган., другой перевод
↑ M. Boyce, M. L. Chaumont, C. Bier (December 15, 1984). ANĀHĪD. Iranica. әлеге чыганактан 2012-04-04 архивланды. 2011-04-17 тикшерелгән.
«Anāhit(a)»—that is, the composite being born of the assimilation of Arədvī Sūrā Anāhitā and *Anāhiti…
↑ Boyce, Mary (1968), "Bībī Shahrbānū and the Lady of Pārs", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, London: University of London, 30 (1): 30–44
↑ Boyce, 1975, 454 бит.
↑ M. Boyce, M. L. Chaumont, C. Bier (December 15, 1984). ANĀHĪD. Iranica. әлеге чыганактан 2012-04-04 архивланды. 2011-04-17 тикшерелгән.
Arədvī Sūrā’s striking growth in popularity seems to have begun in Achaemenid times, through her identification with the Western Iranian divinity *Anāhiti, known from Greek sources as Anaitis (see below).
↑ M. Boyce, M. L. Chaumont, C. Bier (December 15, 1984). ANĀHĪD. Iranica. әлеге чыганактан 2012-04-04 архивланды. 2011-04-17 тикшерелгән.
The first Achaemenid king known publicly to have acknowledged «Anāhit(a)»—that is, the composite being born of the assimilation of Arədvī Sūrā Anāhitā and *Anāhiti—was Artaxerxes II (404—359 B.C.), who in inscriptions invoked her after Ahura Mazdā and Mithra, (qq.v.) and who also set up cult-statues in her honor (see further under Anaitis); and it was presumably after this that verses were composed and incorporated in Yašt 5 which apparently describe a temple statue (see Ābān Yašt). In these Arədvī Sūrā Anāhitā is invoked, not as the personification of a rushing river, but as a magnificently static being, richly arrayed in high-girt robe and jewel-encrusted mantle, with golden shoes and earrings, necklace, and crown.
↑ Анагита // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.

Әдәбият

Калып:Мифологический словарь
Горшунова О. В. Женское божество в системе религиозно-мировоззренческих представлений народов Средней Азии. Дисс. докт. ист. наук. — М., 2007.
Калып:H Boyce, Mary. On the Zoroastrian Temple Cult of Fire // Journal of the American Oriental Society, 1975, 95 (3). — P. 454—465. — DOI:10.2307/599356.

[1] Ардвисур-Яшт 2010 елның 30 август көнендә архивланган., другой перевод

[2] M. Boyce, M. L. Chaumont, C. Bier (December 15, 1984). ANĀHĪD. Iranica. әлеге чыганактан 2012-04-04 архивланды. 2011-04-17 тикшерелгән.
«Anāhit(a)»—that is, the composite being born of the assimilation of Arədvī Sūrā Anāhitā and *Anāhiti…

[3] Boyce, Mary (1968), "Bībī Shahrbānū and the Lady of Pārs", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, London: University of London, 30 (1): 30–44

[Boyce—1975——454-4] Boyce, 1975, 454 бит.

[5] M. Boyce, M. L. Chaumont, C. Bier (December 15, 1984). ANĀHĪD. Iranica. әлеге чыганактан 2012-04-04 архивланды. 2011-04-17 тикшерелгән.
Arədvī Sūrā’s striking growth in popularity seems to have begun in Achaemenid times, through her identification with the Western Iranian divinity *Anāhiti, known from Greek sources as Anaitis (see below).

[6] M. Boyce, M. L. Chaumont, C. Bier (December 15, 1984). ANĀHĪD. Iranica. әлеге чыганактан 2012-04-04 архивланды. 2011-04-17 тикшерелгән.
The first Achaemenid king known publicly to have acknowledged «Anāhit(a)»—that is, the composite being born of the assimilation of Arədvī Sūrā Anāhitā and *Anāhiti—was Artaxerxes II (404—359 B.C.), who in inscriptions invoked her after Ahura Mazdā and Mithra, (qq.v.) and who also set up cult-statues in her honor (see further under Anaitis); and it was presumably after this that verses were composed and incorporated in Yašt 5 which apparently describe a temple statue (see Ābān Yašt). In these Arədvī Sūrā Anāhitā is invoked, not as the personification of a rushing river, but as a magnificently static being, richly arrayed in high-girt robe and jewel-encrusted mantle, with golden shoes and earrings, necklace, and crown.

[7] Анагита // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]