Yumrubaş

Bulb ya da yumrubaş

Yumrubaş veya bulb(balb), geminin tekne yapısının bölümlerinden biridir. Teknenin başında, baş bodoslamanın alt tarafında geminin yüklü halde su kesimi düzeyi ile omurga arasında ileri doğru, soğan ya da yumru biçiminde bir çıkıntı oluşturur.

Yumrubaşın temel görevi, suda ilerleyen bir teknenin yarattığı olağan dalga dizgesini önceleyen bir dalga yaratmaktır. Belli bir hızda söz konusu dalganın çukuru gemi baş bodoslamasının suyu yarmasıyla oluşan dalganın tepesiyle üst üste gelir ve onu sıfırlar. Böylece hidrodinamik direnç azalır ve gemi aynı gücü kullanarak daha hızla ilerler. Ayrıca ilk dalganın sırtı daha öne kayar ve bu da yüzerlik (İngilizce: buoyancy; Fransızca: flottaison) uzunluğunu gizil olarak artırmak suretiyle teknenin azami teorik hızını yükseltir. Yumrubaş genel olarak yakıt tüketiminde değişik oranlarda bir tasarruf sağlar.

Yumrubaş su hattı uzunluğu 15 metreden fazla olan teknelerde ve azami hızla seyredildiğinde etkilidir. Bu nedenle küçük teknelerde verimli olmayacağı için kullanılmaz.

Tarihsel gelişimi

Yumrubaşın su akışını nasıl etkilediğini gösteren bir grafik

Yumrubaşın modern gemi inşaatının ana unsurlarından birisi olarak ortaya çıkması ilk hali olan "koçbaşı" (ram) ile başlamıştır. 1778'de Fransız bilim adamı Charles Bossut'un ve 1867'de İngiliz mühendis William Froude'un yumrubaşın direnç azaltıcı etileri üzerine yaptıkları deneysel çalışmalar nihayet 1905 yılında Amerikalı mühendis David Watson Taylor tarafından uygulamaya geçirilmiş ve Amerikan savaş gemisi USS Delaware yumrubaş kullanılarak tasarlanmıştır. Modern anlamda bilinen yumrubaşın asıl geliştiricisi Dr. Takao Inui olmuştur. T.Unui, yumrubaşı motoryattan süper tankerlere kadar neredeyse tüm gemi formatlarına uygulamıştır.

Yumrubaş tipleri

Yumrubaşlar kesitlerine göre üç ana balıkta toplanmatadır.

• Delta tipli yumrubaşlar
• Dairesel-eliptik tipli yumrubaşlar
• Nabla tipli yumrubaşlar

Bir gemi dizayn edilirken hangi yumrubaş formunun kullanılacağını belirleyen üç lineer üç de lineer olmayan altı parametre bulunur.

Karmaşık şekilli bir yumrubaş

Lineer parametreler

• Genişlik parametresi: Maksimum yumrubaş genişliğinin, gemi genişliğine oranı,
• Uzunluk parametresi: Yumrubaşın en uzun noktasının, gemi dikeyler arası boyuna oranı,
• Derinlik parametresi: Yumrubaşın en uç noktasının kaime hattından yüklekliğinin gemi su hattına oranı

Lineer olmayan parametreler

• En kesit alan parametresi: Yumrubaşın en kesitinin, geminin orta kesit alanına oranı,
• Lateral parametre: Yumrubaşın boyuna kesit alanının, orta kesit alanına oranı,
• Hacim parametresi: Yumrubaş hacminin, geminin su hattı hacmine oranı.

Kaynakça

• Kükner, Abdi (Haziran 2013). "Açık Deniz Tipi Balıkçı Teknesinde Yumrubaş Dizaynı" (PDF). Gemi ve Teniz Teknolojisi, 195. Gemi Mühendisleri Odası. ss. 6-19. ISSN 1300-1973. 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Aralık 2013. 

Dış bağlantılar

• Milli Eğitim Bakanlığı MEGEP Deniz Araçları Yapımı - Baş Bodoslama Ders Notları (Ankara 2007)