Yüzdelik
Yüzdelik (Latince "per centum" yani 'yüzden') 100'ün bir kesir olarak ifade edilen bir sayı veya oranı belirtir. Yüzde işareti (%)[1] ile gösterilir. Yüzdelik, boyutsuz bir sayıdır ve öncelikle oranları ifade etmek için kullanılır.[2] Yüzde, yazımı ve kullanımı açısından yine de bir ölçü birimi olarak kabul edilir.
Yüzdelik, 100'ün kesri olarak ifade edilen sayı ya da oran. Yüzde imi (%) ile gösterilir. Boyutsuz niceliklerden biridir. Onluk sistemden hemen önce Antik Roma'da kullanılmıştır.[3]
Örnekler
[değiştir | kaynağı değiştir]Örneğin, %45 (okunuşu: "yüzde kırk beş") 45100 kesir, 45:55 oranıyla ya da 0.45 ile eşdeğerdir. Yüzdeler bir toplamın oransal bir parçasını ifade etmek için kullanılır. (Benzer şekilde, bir sayıyı 1.000'in kesiri olarak ifade etmek için "binde" terimi veya "‰" simgesi kullanılabilir.)
Örnek 1
[değiştir | kaynağı değiştir]Sınıftaki toplam öğrenci sayısının %50'si erkekse, her 100 öğrenciden 50'sinin erkek olduğu anlamına gelir. Eğer 500 öğrenci varsa, bunlardan 250'si erkek olur.
Örnek 2
[değiştir | kaynağı değiştir]2,5 TL'lik bir fiyatın üzerine 0,15'lik bir artış, 0.152.50 = 0,06 artıştır. Yüzde olarak ifade edildiğinde, bu %6'lık bir artış olarak ifade edilir.
Yüzde değeri 0 ile 100 arasında olsa da, matematiksel bir kısıtlama yoktur ve yüzdeler başka değerler de alabilir.[4] Örneğin, özellikle yüzde değişimleri ve karşılaştırmalar için %111 veya −%35 gibi ifadeler kullanmak yaygındır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik Roma'da, ondalık sistemin varlığından çok önce, hesaplamalar 1100 gibi kesirlerle yapılırdı. Örneğin, Augustus, açık artırmada satılan mallardan 1100 oranında bir vergi olan "centesima rerum venalium" adında bir vergi uygulamıştır. Bu kesirlerle yapılan hesaplamalar, yüzde hesaplamaları ile eşdeğerdi.
Orta Çağ'da para birimlerinin çeşitlenmesiyle birlikte, 100 paydalı hesaplamalar giderek daha yaygın hale gelmiş ve 15. yüzyılın sonlarından 16. yüzyılın başlarına kadar aritmetik kitaplarında bu tür hesaplamaların yer alması yaygınlaşmıştır. Bu metinlerin çoğu, bu yöntemleri kâr ve zarar, faiz oranları gibi konularda uygulamıştır. 17. yüzyıla gelindiğinde, faiz oranları yüzdelikler olarak belirtilmeye başlanmıştır.[5]
Yüzde İşareti
[değiştir | kaynağı değiştir]
"Yüzde" terimi, Latince per centum kelimesinden türetilmiştir ve bu da "yüz" veya "yüzde bir" anlamına gelir.[6][7] Yüzde işareti, zamanla İtalyanca "per cento" teriminin kısaltılmasından evrimleşmiştir. "Per" kısmı genellikle "p." olarak kısaltılırdı ve sonunda tamamen kayboldu. "Cento" kısmı ise, modern "%" işaretinin türediği, yatay bir çizgiyle ayrılmış iki daireye kısaltıldı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Introduction to Percents". mathsisfun.com. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
- ^ Dakers, Marion (7 Ocak 2015). "Eurozone Officially Falls into Deflation, Piling Pressure on ECB". The Daily Telegraph. Erişim tarihi: 27 Aralık 2019.
- ^ Mattock, Peter (5 Ocak 2023). Conceptual Maths: Teaching 'about' (rather than just 'how to do') mathematics in schools (İngilizce). Crown House Publishing Ltd. s. 269. ISBN 978-1-78583-618-3.
- ^ Bennett, Jeffrey; Briggs, William (2005), Using and Understanding Mathematics / A Quantitative Reasoning Approach, 3rd, Pearson Addison Wesley, s. 134, ISBN 0-321-22773-5
- ^ Smith, D.E. (1958) [1951]. History of Mathematics. 2. Courier Dover Publications. ss. 247–249. ISBN 0-486-20430-8.
- ^ American Heritage Dictionary of the English Language, 3rd ed. (1992) Houghton Mifflin
- ^ "Definition of PERCENT". www.merriam-webster.com (İngilizce). Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020.
 | Matematik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
