İçeriğe atla

Sovyetler Birliği'nde Türkler

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Eski Sovyetler Birliği'ndeki Türkler küçük bir azınlıktı. Ancak binlerce Türk'ün anavatanlarından sınır dışı edilmesi nedeniyle Türkoloji için önemli kabul edilmektedir.[kaynak belirtilmeli] Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Samtshe-Cavaheti, Gürcistan'ın güneybatı bölgesinde bir Türk etnisitesi üreterek yoğun bir şekilde İslamlaştırıldı. Kasım 1944'te bu Türklerden 120.000 kadarı Joseph Stalin'in yönetimi altında Orta Asya'ya sürüldü.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski Sovyetler Birliği'ndeki Türklerin Osmanlı İmparatorluğu'nun başlangıçlarına dayanan uzun tarihleri var; bu tarih, Türklerin Gürcistan ve Ukrayna'ya göç etmesi sonucu olarak bu yerlerde Türk topluluklarının oluşmasıyla başlar. Bununla birlikte, Türklerin diğer Sovyet sonrası devletlere büyük göçü, Ahıska Türklerinin Joseph Stalin tarafından bastırılıp Orta Asya'ya sürüldüğü 1944 yılında gerçekleşti. Türk toplumu aslen Gürcistan-Türkiye sınır bölgesine özgüydü ve 15 Kasım 1944'te zorla Orta Asya'ya taşındı.[1] Türklerin çoğunluğu Özbekistan'a yerleşti, ancak 1989'da, işsizliğin ağır bir şekilde vurduğu bir bölgede üstün yaşam standartları ve ekonomik refahları nedeniyle Ahıska karşıtı isyanlar çıktı. Böylece 90.000'den fazla Türk Özbekistan'dan Sovyetler Birliği'nin diğer bölgelerine yerleşti.[2] Türklerin bir kısmı Dağlık Karabağ ve çevresine yerleştirildi. Ancak Ermeniler bölgenin kontrolünü ele geçirdiklerinde bir kez daha kaçmak zorunda kaldılar.[2] Bazıları Gürcistan'a dönmüş olsalar da, Türklerin evlerine yerleşen Gürcüler ve Ermenilerin her türlü geri dönüş hareketine karşı silahlanma sözü vermeleri sürekli bir sorun olmuştur. Dahası, birçok Gürcü, Ahıska Türklerinin 'ait oldukları yere' Türkiye'ye gönderilmesi gerektiğini savundu.[2]

Sovyet yönetimi sırasında Türklerin tehcirinin etkileri [3]
1939 sayımı Sürgünün ilk 5 yılında ölenlerin sayısı Ocak 1953'e kadar sürgünde 1989 sayımı
115.000 15.000 49.000 208.000

Etnik temizlik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sovyetler Birliği içinde, II. Dünya Savaşı sırasında Türklere yönelik etnik temizlik, Sovyet gizli polisi ve Kızıl Ordu tarafından gerçekleştirilen toplu sürgünler şeklini aldı.[4] Sınır dışı edilmenin nedeni, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'ye karşı bir baskı kampanyası başlatmaya hazırlanıyor olmasıydı. Haziran 1945'te Dışişleri Bakanı Vyaçeslav Molotov, Moskova'daki Türk Büyükelçisine üç Anadolu vilayetinin (Kars, Ardahan ve Artvin) teslim edilmesi için resmen bir talep sundu. Moskova ayrıca Anadolu'nun diğer bazı vilayetlerine yönelik Ermeni iddialarını desteklemeye hazırlanıyordu. Böylece, Türkiye'ye karşı savaş mümkün görünüyordu ve Joseph Stalin, Sovyet niyetlerine düşman olması muhtemel olan Türkiye-Gürcistan sınırına yakın stratejik Türk nüfusunu (özellikle Mesheti'de bulunanları) temizlemek istedi.[5] Sınır dışı edilme nispeten zayıf bir şekilde belgelenmiştir, ancak Sovyet kaynakları tahminen 115.000 Türk'ün çoğunlukla Özbekistan'a yerleşmiş olan Orta Asya'ya sınır dışı edildiğini göstermektedir.[6]

1989'da Özbekler ve Türkler arasında etnik çatışmalar yaşandı. Resmi rakamlara göre 103 kişi öldü ve 1000'den fazla kişi yaralandı. Ayrıca 700 ev yıkıldı ve 60.000'den fazla Ahıska Türkü Özbekistan'dan sürüldü.[7] 1989 olayları, Türkler tarafından ikinci tehcirleri olarak kabul edilir. Özbekistan'da kalanlar (yankı uyandırmaktan korktukları için özel olarak) etnik ayrımcılıktan şikayet ettiler.[8]

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Son Sovyet nüfus sayımında 207.512 Türk rakamı kaydedilmesine rağmen, bu tüm etnik Türkleri saymamış olabilir, çünkü uzun yıllar Türklerin etnik kökenlerini yasal belgelere kaydetme hakları reddedildi. Örneğin Kazakistan'da bulunanların sadece üçte biri pasaportlarında Türk olarak kayıtlıydı. Geri kalanlar keyfi olarak diğer etnik grupların üyeleri olarak ilan edilmişti.[9][10]

Ülke 1897 Sayımı [11] 1939 Sayımı [3] 1970 Sayımı [12] 1979 Sayımı [13] 1989 Sayımı [14] Güncel tahminler Daha fazla bilgi
Ermenistan 19 28 13
Azerbaycan 8.491 7926 17.705 38.000 [15] Azerbaycan'daki Türkler
Belarus 9 17 55
Estonya 23 22 23
Gürcistan 853 917 1.375 1.000 Gürcistan'daki Türkler
Kazakistan 18.397 25.820 49.567 110.000 [16] Kazakistan'daki Türkler
Kırgızistan 3.076 5.160 21.294 42.000 -70.000 [16] Kırgızistan'daki Türkler
Letonya 12 3 9
Litvanya 5 30 8
Moldova 26 20 14
Rusya 1.568 3.561 9.890 105.000 [17] Rusya'daki Türkler
Tacikistan 39 53 768
Türkmenistan 347 149 227 Türkmenistan'daki Türkler
Ukrayna 226 257 262 10.000 [17] Ukrayna'daki Türkler
Özbekistan 46.398 48.726 106.302 15.000 -20.000 [16] Özbekistan'daki Türkler
Toplam 208.822 115.000 79.489 92.689 207.512 386.000 - 451.000

Önemli insanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Donaldson 1981.
  2. ^ a b c Cornell 2001.
  3. ^ a b Rywkin 1994.
  4. ^ Ther & Siljak 2001.
  5. ^ Bennigsen & Broxup 1983.
  6. ^ Cohen & Deng 1998.
  7. ^ Schnabel & Carment 2004.
  8. ^ Drobizheva, Gottemoeller & Kelleher 1998.
  9. ^ Khazanov 1995.
  10. ^ Babak, Vaisman & Wasserman 2004.
  11. ^ "Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку, губерниям и областям". 24 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2009. 
  12. ^ "Всесоюзная перепись населения 1970 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2009. 
  13. ^ "Всесоюзная перепись населения 1979 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2009. 
  14. ^ "Всесоюзная перепись населения 1989 года. Национальный состав населения по республикам СССР". 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2009. 
  15. ^ Aydıngün et al. 2006.
  16. ^ a b c Blacklock 2005.
  17. ^ a b Aydıngün et al. 2006.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sovyetler_Birliği%27nde_Türkler&oldid=29257198" sayfasından alınmıştır