İçeriğe atla

Saxo Grammaticus

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Saxo Grammaticus
Saxo, Norveçli illüstratör Louis Moe tarafından çizilmiştir
Doğumy. 1150
Ölümy. 1220
MilliyetDanimarkalı
Kariyeri
DalıTarih

Saxo Grammaticus (y. 1150 – y. 1220) Saxo cognomine Longus olarak da bilinen, Danimarkalı bir tarihçi, ilahiyatçı ve yazardır. Danimarka Kralı I. Valdemar'ın baş danışmanı olan Lund Başpiskoposu Absalon'un katibi veya sekreteri olduğu düşünülüyor. Latince: Gesta Danorum kitabının yazarıdır. Amleth efsanesinin William Shakespeare'in Hamlet hikâyesine ilham kaynağı olacağı Danimarka'nın ilk tam tarihidir.

Hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yutland Vakainamesi, Saxo'nun Sjælland'da doğduğuna dair kanıt vermektedir. 1150'den önce doğmuş olması muhtemel değildir ve ölümünün 1220 civarında gerçekleşmiş olabileceği varsayılmaktadır. Adı Saxo, Orta Çağ Danimarka'sında yaygın bir isimdir. Grammaticus ("bilgili") adı ona ilk olarak Yutland Vakainamesi'nde verilmiştir ve Sjælland Vakainamesi, Saxo kognomine Longus'a ("uzun" takma adıyla) gönderme yapar.

Başpiskopos Absalon ve Valdemar'ların liderliğindeki savaş dönemi ve Danimarka genişlemesi yaşamıştır. Danimarkalılar ayrıca sınırdan ve denizden baskınlar düzenleyen Vendler tarafından da tehdit ediliyordu.[1] I. Valdemar da yeni bir iç savaş kazanmıştı ve daha sonra II. Valdemar, Holstein'ı işgal etmek için Elbe boyunca bir sefer düzenledi.[2]

Danimarkalı bir asilzade ve Danimarka tarihinin Saxo'nunkinden biraz daha eski bir kitabının yazarı olan Sven Aggesen, çağdaşı Saxo'yu çadır-yoldaşı anlamına gelen contubernalis olarak tanımlar. Bu, Saxo ve Sven'in Hird'de veya kraliyet muhafızlarında asker olmuş olabileceklerine dair kanıt verir, çünkü Sven onlara atıfta bulunmak için contubernium kelimesini kullanmıştır. Başdiyakoz olarak kaydedilen bir Sven'in bulunduğu Lund'daki din adamlarının listesinde de bir Sakso bulunmaktadır. Aynı şekilde 1190'da ölen baş papaz Saxo da var; ancak tarih Saxo hakkında bilinenlerle eşleşmemektedir.

Laik ya da dindar bir Sakso için her iki argüman da onun iyi eğitimli olduğunu doğrulanmaktadır; Din adamı olarak Latince eğitimi alıyordu ve büyük adamların oğulları sık sık Paris'e gönderiliyordu.[3] Saxo savaşçı bir aileden geliyor ve kendisinin de asker olmaya kararlı olduğunu yazıyor. Bize "kadim miras hizmeti hakkını" takip ettiğini ve babasının ve büyükbabasının "ünlü babanızın (I. Valdemar) savaş kampının tanınmış müdavimleri olduğunu" söylüyor.[4]

Saxo'nun eğitimi ve yeteneği onun Danimarka dışında eğitim aldığı fikrini desteklemektedir. Bazıları "Grammaticus" unvanının onun eğitimine değil, daha ziyade ayrıntılı Latince tarzına atıfta bulunduğunu öne sürerler.[5] Yazılarından onun maiyetinde olduğunu ve Kral I. Valdemar'ın baş danışmanı olan Lund Başpiskoposu Absalon'un himayesini aldığını biliyoruz. Absalon vasiyetinde katibi Saxo'ya iki buçuk marklık küçük bir borcu affeder ve ona ödünç aldığı iki kitabı Sorø manastırına iade etmesini söyler.[6] Saxo Grammaticus'un mirası Latince: Gesta Danorum adlı on altı kitaplık Danların kahramanlık tarihidir.

Gesta Danorum

[değiştir | kaynağı değiştir]

Eserin önsözünde Saxo, hamisi Absalon'un (y. 1128 - 21 Mart 1201),[7] Lund Başpiskoposu, onu Danların kahramanlık tarihini yazmaya teşvik etmiştir. Tarihin 1185 yılında Sven Aggesen'in kendi tarihini yazmasından sonra başladığı düşünülüyor[8] Latince: Gesta Danorum hedefi Saxo'nun yazdığı gibi, Virgil'in Aeneid modelini örnek alarak gerçekleştirdiği "anavatanımızı yüceltmek"tir.[9] Saxo ayrıca Platon ve Cicero'nun yanı sıra Monmouth'lu Geoffrey gibi daha çağdaş yazarlara da çok şey borçlu olabilir.[10]

Saxo'nun Danların tarihi, tarihsel değeri şüpheli olan ancak ona göre günümüze ulaşan kaynaklardan derlenmiştir. İzlandalıların sözlü hikayelerinden, eski ciltlerden, kayalara ve taşlara oyulmuş mektuplardan ve hamisi Absalon'un, Başpiskoposun da bir parçası olduğu tarihe ilişkin açıklamalarından yararlanmıştır. Saxo'nun çalışması tam anlamıyla bir tarih ya da eski masalların basit bir kaydı değildi; Friis-Jensen'in ifadesiyle "Saxo'nun kendi zihninin ve zamanının bir ürünüydü".[11] Westergaard, Saxo'nun Danimarka'nın kahramanlık çağının tarihini ve mitolojisini birleştirdiğini ve bunu Danimarkalıların geçmişini örnekleyen kendi hikâyesinde yeniden işlediğini yazar.[12]

Tarih on altı kitaptan oluşmakta ve Danların kurucuları Danimarka Kralı I. Dan ve Angul'un zamanından yaklaşık 1187 yılına kadar uzanmaktadır. İlk dört kitap Danlar İsa'dan önceki tarihiyle ilgilidir, sonraki dört kitap İsa'dan sonraki tarihleriyle ilgilidir ve 9-12. kitaplar Hristiyan Danimarka ile ilgilidir ve 13-16. kitaplar Lund'u ve Saxo'nun kendi yaşamı öncesinde ve sırasındaki hayatlarını tanıtır.[13] Saxo, Saint Canute ve I. Valdemar'ın yaşını kanıtlamak için,[7] (çalışma tamamlanmadan önce ölen) Absalon'un çalışmalarından ağırlıklı olarak yararlandığından son sekiz kitabın ilk olarak yazıldığı varsayılmaktadır.

İlk sekiz cilt, Saxo'nun çağdaşı Snorri Sturluson'un çalışmalarıyla benzerlik taşır. Devler ve İskandinav tanrı panteonu gibi efsanevi unsurlarla ilgilenirler.[14] Saxo, Angıllar'a adını veren Angul adında bir erkek kardeşi olan Danimarka'nın ilk kralı Dan'den bahseder.[8] Ayrıca birçoğu İskandinav tanrılarıyla etkileşime giren çeşitli Danimarkalı kahramanların hikâyelerini de anlatır. Ancak Saxo'nun "kafir" tanrıları her zaman iyi karakterler değildir. Bazen hain olabilirler, örneğin Danimarkalıların efsanevi kralı Harald'ın hikâyesinde olduğu gibi; Harald'a Odin tarafından savaş yöntemlerini öğretilmiş, sonra tanrı tarafından ihanete uğrayıp öldürülmüş ve daha sonra onu Valhalla'ya getirmişti.[15]

Saxo'nun dünyasının oldukça savaşçı değerlere sahip olduğu görülür. Barışı sağlayanlardan çok savaşta adını duyuran kahramanları yüceltilir. Kral Frode yönetimindeki barış dönemine ilişkin görüşü çok düşük ve ancak Kral Knut atalarının geleneklerini geri getirdiğinde tatmin olur.[16] Saxo'nun krallar kronolojisi Aziz Canute ve oğlu I. Valdemar'a kadar uzanır. Saxo, tarihi en son yazdığı Önsöz ile y. 1216,[17] Lund Başpiskoposu olarak Absalon'un yerini alan Anders Sunesen'in himayesi altında son bulur. Saxo, önsözünde hem Başpiskoposların hem de hüküm süren Kral II. Valdemar'ın sıcak takdirlerine yer verir.[18]

Tarihi katkısı

[değiştir | kaynağı değiştir]

William Shakespeare'in bilginleri için özellikle ilgi çekici olan, oyun yazarının Hamlet'in ilk örneği olan Amleth'in hikâyesidir.[19] Saxo, hikâyesini öldürülen babasından intikam alan bir oğlunun sözlü bir hikâyesine dayanarak yapmıştır. Christiern Pedersen, 16. yüzyılın başlarında Saxo Grammaticus'un eserini basmak için bir diğer tutkulu Jodocus Badius Ascensius ile işbirliği yapmıştır. Bu, Latince: Gesta Danorum'un tarihi önemi sağlanmak için ilk büyük adımdı.[20]} Bu noktadan itibaren, bilginin akademik topluluk içinde yayılmaya başladı. Latince: Gesta Danorum'un ilk dokuz kitabını İngilizce çeviren Oliver Elton, Saxo'nun Danimarka'nın ilk yazarı olduğunu yazmıştır.

Saxo'nun Latinist olarak yeteneği, "o çağın Danimarka'sının nasıl bu kadar büyük bir konuşma gücü aldığını" merak eden Erasmus tarafından övülmüştür.[20] Daha sonra R. W. Chambers, Saxo'nun yazıları "zor ve abartılı ama her zaman eğlenceli Latince" olarak adlandırmıştır.[21] Saxo'nun kullandığı Latin dilini anlamak ve onu tarihsel olarak birleştirmek için, eğitim aldığı yer hakkında daha fazla bilgi sağlamak için birçok girişim yapılmıştır. Latincesi kilise eğitiminden ziyade hukusal olarak görülüyor,[6] şiirinin paralellik izleri taşıdığı düşünülüyor.[22]

Saxo, modern Danimarkalılar tarafından genellikle "ilk ulusal tarihçileri" olarak görülse de, Danimarkalı yazarlar tarafından Danimarka tarihine ilişkin diğer iki tutarlı anlatım Latince: Gesta Danorum önceye dayanmaktadır.[23] Bunlar Latince: Chronicon Roskildense (İngilizce : Roskilde Chronicle ), Latince yazılmış ve y. 1143'de tamamlanmış Danimarka'da Hıristiyanlığın ortaya çıkışından yazarın kendi zamanına kadar uzanan dönemi kapsayan küçük bir çalışmadır.[24] Bir sonraki basılan ve Sven Aggesen (y. 1140–1150 – ölümü bilinmiyor) tarafından yazılan Brevis historia regum Dacie adlı eser, 300–1185 yıllarını kapsayan, 1186 veya 1187'de (anlatılan son olay 1185'te gerçekleşti) tamamlandığı sanılmaktadır.[8][25][26]

Saxo'nun eserleri, Hristiyanlık öncesi tarih ve efsanelere meraklı Rönesans dönemi bilim adamları tarafından büyük ilgi görmüştür. Saxo'nun tarih tasvirlerinin, çeşitli tarihi karakterlerin kahramanlar veya kötü adamlar olarak tasvirleri de dahil olmak üzere çağdaşlarından, özellikle Norveçli ve İzlandalılardan büyük ölçüde farklı olduğu görülmüştür. Saxo'nun çalışmaları ile aynı dönemdeki Danimarkalı tarihçi Sven Aggesen'in çalışmaları arasında da farklılıklar vardır.

Bu farklılıklar, Saxo'nun esas olarak İskandinavya tarihi ve mitolojisine ilişkin açıklamalarındaki detaylandırma ve Antropoteizm ile ilgilidir;[27][28] Saxo'nun Thyri hikâyesine ilişkin açıklaması, Sven Aggesen tarafından sunulan aynı masaldan çok daha fantastik olarak kabul edilir. Saxo'nun çalışmaları bu nedenle eleştirilmiştir.[29] Kurt Johannesson'un çalışmaları[30] Latince: Gesta Danorum anlaşılması konusunda büyük ölçüde genişletmiştir. Daha çok mitolojiye odaklanan yaklaşımdan uzaklaşarak, Saxo'nun eserlerine dair daha geniş bir anlayışın gelişmesine olanak sağlamıştır.

Son zamanlarda Sigurd Kværndrup gibi bazı akademisyenler Johannesson'un Latince: Gesta Danorum dört temel erdem hakkındaki çalışmasından [31] almıştır. Saxo'nun yazılarındaki diğer ayrıntıları ve şemaları incelemişlerdir. Bunlardan bazıları, Saxo'nun, sözde gerçek İskandinav ve Baltık geleneklerini ve/veya inançlarını basitçe çarpıtmak yerine, kurumları güçlendiren ve Kuzey Haçlı Seferlerine katılmaya uyum sağladığı sonucuna vardılar.[32]

Önemli olan, Saxo Grammaticus, 1202'de hamisi Absalon'un ölümünden sonra gündeminin değiştirmiş gibi görünmesidir.[29] Latince: Gesta Danorum'un ilk dokuz kitabı olan bu kitaplar aslında Absalon'un ölümünden sonra yazılmış ve Saxo'nun büyük ölçüde mitolojiye odaklanması nedeniyle eleştirilmiştir. Absalon'un yaşamı sırasında yazılan yedi kitapla "büyük" bir karşıtlık vardır, bu da bilginlerin temel çekirdeğini iki bölüme bölmeye zorlar. Bu bölümü efsanevi (kitaplar I-IX) ve tarihsel (kitapları X-XVI), son tarihi kitaplar Absalon'ın anıları üzerine kurulmuştur. Bu nedenle, Latince: Gesta Danorum'un kompozisyon sırasını X-XIV olarak desteklemeyi tercih ediyoruz, ardından I-IX ve giriş ile sona erdirmeyi tercih ediyoruz" diyor tarihçi André Muceniecks.[33]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
  1. ^ Westergaard 1952, s. 167.
  2. ^ Fisher & Davidson 1980, s. 20.
  3. ^ Fisher & Davidson 1980, s. 9–11.
  4. ^ Fisher & Davidson 1979, s. 6.
  5. ^ Fisher & Davidson 1980, s. 1.
  6. ^ a b Fisher & Davidson 1980, s. 10.
  7. ^ a b "Skjalm Hvide". Den Store Danske, Gyldendal. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2019. 
  8. ^ a b c Jones 1968, s. 44.
  9. ^ Fisher & Davidson 1979, s. 2–4.
  10. ^ Fisher & Davidson 1980, s. 6–9.
  11. ^ Friis-Jensen 2006, s. 198.
  12. ^ Westergaard 1952, s. 168.
  13. ^ Christiansen 1981, s. 383.
  14. ^ Dumézil 1973, s. 78–79.
  15. ^ Jones 1968, s. 53.
  16. ^ Malone 1958, s. 96.
  17. ^ Fisher & Davidson 1980, s. 12.
  18. ^ Fisher & Davidson 1979, s. 1.
  19. ^ Muir 1984, s. 370.
  20. ^ a b Fisher & Davidson 1980, s. 3.
  21. ^ Quoted in C. Tolkien ed, J. R. R. Tolkien: Beowulf (2015), p. 154
  22. ^ Amory 1989, s. 702.
  23. ^ Fisher & Davidson 1980, s. 2.
  24. ^ "Roskildekrøniken". roskildehistorie.dk. 28 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2018. 
  25. ^ Chambers Biographical Dictionary, 0-550-18022-2, page 1.
  26. ^ Inge Skovgaard-Petersen, in Knut Helle, ed. The Cambridge History of Scandinavia, vol. I, p. 355.
  27. ^ Muceniecks 2017, s. 53ff.
  28. ^ Muceniecks 2017, s. 175.
  29. ^ a b Sawyer 1982, s. 14–16.
  30. ^ Johannesson 1978.
  31. ^ Kværndrup 1999.
  32. ^ Muceniecks 2017, s. 67; 175f..
  33. ^ "The 'Thematic of the Counselor' in the Latince: Gesta Danorum and the Strengthening of the danish Hegemony in the medieval Baltic Area." 20 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. An abstract of a study by André Muceniecks.
Genel

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Amory, Frederic (July 1989), "Saxo Grammaticus as Latin Poet: studies in the Verse Passages of the 'Gesta Danorum' by Karsten Friis-Jensen", Speculum (review), 64 (3), ss. 701-706, doi:10.2307/2854215, JSTOR 2854215 
  • Christiansen, Eric (April 1981), "Saxo Grammaticus, The History of the Danes, Vol. I by Peter Fisher, Hilda Ellis Davidson", The English Historical Review (review), 96 (379), ss. 382-385, doi:10.1093/ehr/XCVI.CCCLXXIX.382, JSTOR 568298 
  • Dumézil, Georges (1973), Coltman, Derek (Ed.), From Myth to Fiction: The Saga of Hadingus, Chicago: University of Chicago Press 
  • Fisher, Peter; Davidson, Hilda Ellis, (Ed.) (1979), Saxo Grammaticus The History of the Danes, Book I-IX, I: Text, Cambridge: D. S. Brewer 
  • Fisher, Peter; Davidson, Hilda Ellis, (Ed.) (1980), Saxo Grammaticus The History of the Danes, Book I-IX, II: Commentary, Cambridge: D. S. Brewer 
  • Friis-Jensen, Karsten (2006), Mortensen, Lars Boje (Ed.), "In the Presence of the Dead. Saint Canute the Duke in Saxo Grammaticus's Gesta Danorum", The Making of Christian Myths in the Periphery of Latin Christendom (c. 1000–1300), Copenhagen: Museum Tusculanum Press, ss. 195-216 
  • Johannesson, Kurt (1978), Saxo Gramamticus: Komposition och världsbild i Gesta Danorum, Stockholm: Lychnos-Bibliotek 
  • Jones, Gwyn (1968), A History of the Vikings, London: Oxford University Press 
  • Kværndrup, Sigurd (1999), Tolv principper hos Saxo: En tolkning af danernes bedrifter (Danca), Copenhagen: Multivers Aps Forlag 
  • Malone, Kemp (January 1958), "Primitivism in Saxo Grammaticus", Journal of the History of Ideas, 19 (1), ss. 94-104, doi:10.2307/2707955, JSTOR 2707955 
  • Muceniecks, Andre (2017), Saxo Grammaticus: Hierocratical Conceptions and Danish Hegemony in the Thirteenth Century, Kalamazoo & Bradford: ARC Humanities Press 
  • Muir, Kenneth (Sonbahar 1984), "Saxo Grammaticus and the Life of Hamlet: A Translation, History and Commentary. By William F. Hansen", Shakespeare Quarterly (review), 35 (3), ss. 370-372, doi:10.2307/2870387, JSTOR 2870387 
  • Sawyer, P. H. (1982), Kings and Vikings: Scandinavia and Europe AD 700-1100, New York: Methuen & Co. 
  • Westergaard, Waldemar (June 1952), "Danish History and Danish Historians", The Journal of Modern History, 24 (2), ss. 167-180, doi:10.1086/237500, JSTOR 1872564 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Saxo_Grammaticus&oldid=32604962" sayfasından alınmıştır