Sakuneti
Sakuneti (Gürcüce: საყუნეთი; okunuşu: “saq’uneti”), Gürcistan’ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde Ahaltsihe Belediyesi’nde bir köydür. Ahaltsihe Havzası’nda, Kura Nehri’nin sağ tarafında, deniz seviyesinden 900 metre yükseklikte yer alır. Ahaltsihe kentine 22 km uzaklıktadır.
Sakuneti, Agara, Gurkeli, Zikilia ve Tsinubani köyleriyle birlikte Agara temini oluşturmaktadır.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Sakuneti, “sınır taşı” anlamına gelen Gürcüce “kuni” (ყუნი) kelimesinden türemiştir ve sınır taşının olduğu yer anlamına gelir. Öte yandan bu yer adı, "şaraba özgü yer" anlamına gelen Gürcüce "Sağvineti"den (საღვინეთი) değişime uğramış da olabilir.
Sakuneti, erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü devletleri sınırları içindeydi. Osmanlılar köyü 16. yüzyılın son çeyreğinde Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago’dan ele geçirdi. 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre Sakuneti, Ahısha livasının Azğur nahiyesine bağlıydı. Osmanlıların Sakunet / Sakunit (ساقونیت) olarak kaydettiği köyde 17 hane yaşıyordu. Vergi vermekle yükümlü hane reislerinin Laşkara, Simon, Vardzel, Ağdgomel, Elisa, Revaza, İvane Gogiça gibi kişilerin çoğu Gürcü adları taşıyordu. Aile resilerinin ispenç vergisi vermesinden Sakuneti’nin bir Hristiyan köyü olduğu anlaşılmaktadır. Köydeki tek Müslüman olan ve Mehmed adını taşıyan hane reisinin babasının adıdın Abdullah olmasından yeni Müslüman olduğu anlaşılmaktadır. Köyde buğday, arpa, mercimek, nohut, keten tarımı, şarapçılık ile arıcılık yapılıyor ve domuz besleniyordu.[2]
Sakuneti, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Çarlık Rusyası’nın eline geçti ve bu imparatorluğun bir parçası olan Gürcistan’a yeniden katıldı. Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli, 20. yüzyılın başlarında Sakuneti'nin Müslüman Gürcü köyü olduğunu, köylülerin akıcı biçimde Gürcüce konuştuğunu ve bir köylüye dayanarak köyün eskiden Sakovelta (საყოველთა) adını taşıdığını yazmış, köyün Müslüman Gürcülerinin Osmanlı ülkesine göçüne tanıklık etmiştir.[3] Köyün Osmanlı ülkesine göç etmemiş olan Müslüman halkı, 1944 yılında Sovyet yönetimi tarafından Orta Asya'ya sürülmüştür.[4]
Sakuneti’de 15-16. yüzyıldan kalma Gürcü kilisesi ile 1927 yılında inşa edilmiş bir cami bulunmaktadır. Aziz Giorgi'ye adanmış olan Sakuneti Kilisesi, tek nefli küçük bir yapıdır. Giriş kapısı güney tarafta yer alır. Kesme taştan inşa edilmiş olan kilisenin duvarları iç kısımda kabaca yontulmuş taşlar kullanılmıştır. Duvar resimlerinin bazı bölümleri günümüze ulaşmıştır.[5][6]
Sakuneti Camisi, haçtan dönen Adigenli iki Müslüman tarafından hemen kilisenin karşısında inşa edilmiştir. Mihrap eksenine dik gelişen dikdörtgen planlı bir yapıdır. Caminin biri mihrap önünde iç mekânda, diğeri çatı örtüsünde bulunan Rus soğan tipinde iki kubbesi vardır.[7] Camiye 2012 yılında kültürel miras anıtı statüsü verilmiştir.[8]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]2014 yılı verilerine göre köyde 472 kişi yaşıyordu.
| Sayım tarihi | Nüfus | Erkek | Kadın |
|---|---|---|---|
| 2002 | 593 | 301 | 292 |
| 2014 | 472 | 242 | 230 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 19 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 91, II. cilt (1941), s. 94". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2021.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (Gürcüce), Gori, 1914, s. 46" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ "Iasha Bekadze, "XVI. Yüzyıl Sonlarında Samtskhe-Cavakheti Köylerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı: Sakuneti Köyü Örneği"". 28 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.
- ^ G. Gagoşidze, “Sakuneti Aziz Giorgi Kilisesi, Ahaltsihe ve Tao-Klarceti Piskoposluğu (Gürcüce), Tiflis, 2013, s. 490-491.
- ^ "Vahtang Beridze, 13-16. Yüzyıllar Samtshe Mimarlığı (Gürcüce), Tiflis, 1955, s. 188". 29 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- ^ "Nicole Kançal-Ferrari, "Ahıska Bölgesindeki Camiler ve Diğer Mimari Yapılar: Kısa Bir Değerlendirme"". 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2022.
- ^ "Camilere Kültürel Miras Anıtı Statüsü Verildi" (Gürcüce)