Markovnikov kuralı

Markovnikov kuralı, organik kimyada asimetrik alkenlere hidrojen halojenürlerin karbon-karbon çift bağlarına katılmasını öngörür. Bu kurala göre, asimetrik alkenlere hidrojen halojenürler katıldığında, hidrojen atomu her zaman en fazla hidrojen atomuna sahip olan karbon atomuna bağlanır. Bu da açıkta kalan halojen atomunun fazla dallanma yapan ya da hidrojen bakımından fakir olan karbon atomuna bağlanması anlamına gelir. Bu etki suyun alkenlere katılması esnasında da gözlenir. Burada su molekülündeki H- atomu en az dallanmış karbon atomuna bağlanırken, OH-grubu ise en fazla dallanma yapmış karbon atomuna bağlanır. Rus kimyager Vladimir Markovnikov tarafından 1870'te önerilmiştir.

Kuralın açıklanması

Bu olayın perde arkasında sebepler şunlardır: elektrofil katılmalarda ara ürün olarak artı yükle yüklenmiş olan ve mümkün mertebe kararlı bir karbokatyonun oluşmasıdır. Eğer artı yük üçüncül karbon atomunun üstünde bulunuyorsa burada üç +I-Efektten den dolayı geri kalan alkil kalıntıları kararlaştırılır. Eğer artı yük ikincil bir karbon atomunun üstündeyse bu sefer geri kalan alkil kalıntıları iki +I-Efektle ve birincilde bir +I-Efektle kararlı hale getirilir. Bunun yanı sıra karbon atomlarındaki fazla bağlılıkta karbokatyonu daha kararlı hale getirir. Bundan dolayı üçüncül karbokatyon enerji bakımından ikincil karbokatyona göre daha fakir ve daha kararlıdır. Aynı zamanda ikincil de birincile göre daha daha fakir ve daha kararlıdır.

Eğer karbokatyonun dayanaklığını +I-Efekt ve dallanmalarla belirlenemiyorsa, burada Anti-Markonikow ürünleri oluşabilir. Örnek olarak HCl asiten katılması (CH2=CH-COOH) esnasına sadece 3-Klorpropanasiti oluşur, çünkü kararlı olan karbokatyon tepkime esnasında komşu olmayan karbon atomunda elektron çekici olan karboksil grubu oluşur, işte bu şekildeki oluşumunda -I-Efekt denir.

Hidrojen halojenür katılmasında tepkimeye giren alkenin asimetrik bir yapıya sahip olması, tepkime esnasında iki farklı karbokatyonun oluşması olanağı ortaya çıkarır.

Markownikow-Kuralını Hidrojen Holojen katılması üzerinden gösteren bir şema
1	Bu basamaktaki karbokatyon iyonu ikinci basamağındakinden kararsız olduğundan bu ürünoluşmaz.
	Burada Hidrojenin ikinci karbon atomuna bağlanması durumunda birincil karbokatyon oluşur ki buda ikincilden daha kararsızdır.
2	Burada oluşan karbonkatyon iyonu öncekinden kararlı oduğundan bu ürünün oluşması önceliklidir.
	Burada hidrojenin birinci karbona bağlanması durumunda ikincil karbokatyon oluşur ve bu ilkine göre daha dayanıklıdır ve önceliklidir.

*Markownikow-Kuralı iso-Büten üzerinden anlatan bir örnek*
1	Bu basamaktaki karbokatyon iyonu ikinci basamağındakinden kararsız olduğundan bu ürünoluşmaz.
	Burada Hidrojenin ikinci karbon atomuna bağlanması durumunda birincil karbokatyon oluşur ki buda üçüncülden daha kararsızdır.
2	Burada oluşan karbonkatyon iyonu öncekinden kararlı oduğundan bu ürünün oluşması önceliklidir.
	Burada hidrojenin birinci karbona bağlanması durumunda üçüncül karbokatyon oluşur ve bu ilkine göre daha dayanıklı ve önceliklidir.

Burada oluşan her iki karbokatyon farklı kararlığa sahiptirler. İkincil karbokatyona sahip olan moleküller birincile sahip olanlardan daha kararlıdır.

Kaynakça

T.W Graham Solamons(Yazar), Craig B. Fryhle (Yazar),Güral Okay (Çeviri Editörü), Yılmaz Yıldırır (Çeviri Editörü) Organik Kimya, (Organik Chemsty), 7. Basımdan Çeviri, Literatür Yayıncılık 2002, ISBN 975-8431-87-0. Sayfa 327
„Markownikow-Regel“. Almanca Wikipedia. 4. Aralık 2012 tarihli sürüm. Sürüm numarası: 111289630 (Erişim: 25. Ocak 2013, 08:09 UTC)