Kuvandık Koridoru
Kuvandık koridoru veya Orenburg koridoru (Başkurtça: Ҡыуандыҡ/Ырымбур коридоры, Kazakça: Қуандық/Орынбор коридоры (дәлізі), Rusça: Кувандыкский коридор, Оренбургский коридор) – Orenburg Oblastı’nın Kuvandık bölgesini (bazen komşu Gaisky bölgesini) tanımlamak için şu iki anlamda kullanılan jeopolitik terim:
- Rusya’nın Avrupa ve Asya bölgelerini, bölgeyi nüfusun Rus etnik çoğunluğu ile bağlayan toprak parçası;
- Orenburg bölgesinin orta ve doğu bölgelerini birbirine bağlayan toprak parçası;
Terimin ilk anlamı, SSCB’nin dağılmasından sonra Orenburg Oblastı Kazakistan’ın sınırları dışında kaldığında, özellikle 1990’lardaki “vatansever” kanadın ortalığı velveleye veren politikacıları arasında yaygındı. Bu anlamda, bağımsız Kazakistan ile Türk-İslam nüfusuna sahip bir Rusya federal cumhuriyetinin, Başkurdistan’ın, arasında dar (50-60 km genişliğinde) bir “köprü”nün bulunması, Rusya Federasyonu’nun birliğini korumak için bir kurtuluş koşulu olarak görülüyordu. Öte yandan, Başkurdistanlı yetkililer Kuvandık koridorundan Müslüman halkları bölen “emperyal yerleşim bölgesi” olarak söz ettiler. Terimin ikinci anlamı daha sonra oluşturulmuştur ve tarafsızdır. Bölgesel öneme sahip yayınlarda, modern kitaplarda ve ders kitaplarında bu şekilde kullanılır.[1]
Tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuvandık koridoru resmi olarak Mart 1935’te, Zianchursky bölgesinin (Küçük Başkurtya’nın çevre bölgelerinden biri) bir kısmı Başkurt Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nden Orenburg Oblastı’na aktarıldığında oluşturulmuştur. Bu durum, Kazakistan ve Başkurdistan arasında 1919’dan (özerk Başkurtya’nın ilanı), 1920’ye (Kazakistan’ın Orenburg Oblastı ile birleşmesi) kadar var olan ortak sınırın yok olmasına neden oldu. 1924’te Orenburg Oblastı ve Kazakistan ayrıldı (bkz. Orenburg ve ilk Rus ulusal özerkliği) ve o zamandan sonra, 10 yıldan uzun bir sürede Orenburg Oblastı yeni şeklini aldı. Kuvandık koridorunun aktarımı, doğu bölgelerinden dolayı yüzölçümünü önemli ölçüde arttırmasına olanak tanıdı. Kuvandık koridoru, komünistlerin SSCB boyunca kontrolü elinde tuttuğu 1930’ların ortalarında, Kazak-Başkurt (ve daha geniş anlamda Müslaman-Türk) birliğine karşı bir denge unsuru olarak neredeyse hiç söz konusu olmuyordu. Her ne kadar varsayımsal olarak böyle bir birlik totaliter devlet taraftarlarını gerçekten korkutabilecek olsa da, 1991’e kadar Kuvandık koridoru sorunu hiçbir zaman gün yüzüne çıkmadı ve siyasi bir mesela haline gelmedi. Günümüzde Kuvandık (6 bin km2’lik bir alan), Orenburg bölgesinin en fazla etnik çeşitliliğe sahip yerlerinden biridir. 2002 verilerine göre bölgenin 56 bin sakininin %63’ünü Ruslar, %16’sını Başkurtlar, %9’unu Tatarlar, %4.4’ünü Ukraynalılar ve %4.1’ini Kazaklar oluşturur. Buna ek olarak, Belaruslular, Moldovyalılar, Özbekler, Tacikler, Ermeniler, Çeçenler, Almanlar ve Yahudiler de dikkate değer sayıda nüfusa sahiptir. Bölgenin 83 kırsal yerleim yerinden 16’sı Başkurtlara, 6’sı Kazaklara ve 4’ü de Tatarlara aittir. Bölgenin çevresinde çoğunlukla, Başkurt ve Kazak bozkır köyleri gibi yerleşim yerleri vardır. Kuvandık bölgesini inceleyen demograflar, bölgedeki ortalama hane halkı büyüklüğünün yüksek olmasının Başkurt, Tatar, Kazak ve farklı kökenden yerleşimlerin karakteristik bir özelliği olduğu sonucuna varırken, Rus yerleşimlerinin nüfusun azalmaya daha yatkın olduğunu belirtirler. Bölgenin Kazakistan ile 126 km’lik sınırı vardır.[2][3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Хайретдинов, Д.З. (2009). Ислам на Урале: энциклопедический словарь. Серия «Ислам в Российской Федерации» Выпуск V. 404. Москва-Нижний Новгород: Издательский дом «Медина». s. 177. ISBN 978-5-9756-0054-7.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2020.
- ^ Заки Валиди Тоган (1994). Воспоминания: Книга I. 400. Уфа: Китап. ss. 262-265. ISBN 5-295-01269-7.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]The ‘Orenburg Corridor’ and the Future of the Middle Volga Publication 8 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,Eurasia Daily Monitor, 10 (208).