İçeriğe atla

Komodo ejderi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Varanus komodoensis veya Komodo ejderi, Varanus cinsine bağlı bir sürüngen türüdür.[1] Endonezya'nın Komodo, Rinca, Flores ve Gili Motang adalarına özgüdür. Maksimum 3 metre (10 ft) uzunluğa ulaşan ve yaklaşık 70 kilograma (150 lb) kadar çıkan mevcut en büyük kertenkele türüdür.

Varanus komodoensis
Yaşadığı dönem aralığı: 3,8-0 myö
Blankan-Günümüz[2] 
Bir erkek, Cincinati Hayvanat Bahçesi
Korunma durumu

Tehlikede (IUCN 3.1)[4]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Squamata
Familya: Varanidae
Cins: Varanus
Tür: V. komodoensis
İkili adlandırma
Varanus komodoensis
Ouwens, 1912[3]
Dağılımı
Profilden numune
Derinin yakın çekimi
Kafatası
50 Endonezya rupisinde komodo ejderi

Boyutlarından dolayı, Komodo ejderleri süper yırtıcılardır ve yaşadıkları ekosistemlere hükmederler. Komodo ejderlerinin diyetindeki, omurgasızlar, kuşlar ve memeliler de dahil olmak üzere, avlarını avlar ve pusuya düşürürler. Zehirli bir ısırıkları olduğu iddia edilmiştir; alt çenede birkaç toksik protein salgılayan iki bez vardır. Bu proteinlerin biyolojik önemi tartışmalıdır, ancak bezlerin bir antikoagülan salgıladığı gösterilmiştir. Komodo ejderlerinin avlanmadaki grup davranışı sürüngen dünyasında istisnai bir durumdur. Komodo ejderlerinin diyeti esas olarak Rusa timorensisden oluşur, ancak önemli miktarda leş de yerler.

Komodo ejderi ilk olarak 1910'da Batılı bilim insanları tarafından tanımlandı.[3] Büyük boyutları ve korkunç ünleri, onları popüler hayvanat bahçelerinde sergilenmelerine neden oldu. Vahşi doğada, insan faaliyetleri nedeniyle yaşam alanları daralan Komodo ejderi Endonezya yasalarına göre koruma altına alındı ve 1980'de Komodo Ulusal Parkı bu çalışmalara yardımcı olmak için kuruldu. Komodo ejderi, Eylül 2021'de Uluslararası Doğayı Koruma Birliği (IUCN) tarafından nesli tükenme tehlikesi altındaki türler listesine eklendi.[5]

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vahşi doğada, yetişkin Komodo ejderi genellikle 70 kg (150 lb) ağırlığındadır, ancak yakalanan örnekler genellikle daha ağırdır.[6] Guinness Dünya Rekorları'na göre, ortalama bir yetişkin erkek 79 ile 91 kg (174 ile 201 lb) ağırlığında ve 2,59 m (8,5 ft) boyunda olurken, ortalama bir dişi 68 ile 73 kg (150 ile 161 lb) ağırlığında ve 2,29 metre (7.5 ft) boyundadır.[7] Doğrulanmış en büyük yabani örnek 3,13 metre (10,3 ft) uzunluğunda ve 166 kilogram (366 lb) ağırlındadır.[8]

Komodo ejderinin gövdesi kadar uzun bir kuyruğu ve ayrıca 2,5 cm (1 inç) uzunluğa kadar çıkabilen yaklaşık 60 sıklıkla değişen tırtıklı dişi vardır. Dişleri beslenme sırasında doğal olarak yırtılan dişeti dokusuyla neredeyse tamamen kaplandığı için tükürüğü sıklıkla kanlıdır.[9] Ayrıca uzun, sarı, derinden çatallı bir dili vardır.[8] Komodo ejderinin derisi, bir tür doğal zincir zırh işlevi gören osteoderm adı verilen küçük kemikleri içeren zırhlı pullarla güçlendirilmiştir.[10] Yetişkin Komodo ejderinin başında osteoderm bulunmayan alanlar göz çevresi, burun delikleri, ağız kenarları ve başın üst kısmındaki ışığa duyarlı bir organ olan epifiz gözüdür. Kertenkelelerin tipik olarak bir veya iki farklı osteoderm deseni veya şekline sahip olduğu yerlerde, komodo ejderinde dört tane bulunur: şekil, iz, dendritik ve vermiform.[11] Bu sağlam zırh, Komodo ejderi derisini zayıf bir deri kaynağı yapar. Ek olarak, bu osteodermler, Komodo ejderi yaşlandıkça daha kapsamlı ve değişken hale gelir, kertenkele büyüdükçe daha fazla kemikleşir. Bu osteodermler, kuluçkadan çıkanlarda ve yavrularda bulunmaz; bu, doğal zırhın, yiyecekler ve eşler üzerinde intraspesifik mücadelede koruma için yetişkinler arasındaki yaş ve rekabetin bir ürünü olarak geliştiğini gösterir.[12]

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Komodo Adası'nın yerlileri tarafından ora, buaya darat ('kara timsahı') veya biawak raksasa ('dev monitör') olarak anılır.[8][13]

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Avrupa'ya ulaşan ilk iki canlı Komodo ejderi, 1927'de açıldığında Londra Hayvanat Bahçesi'ndeki Sürüngen Evi'nde sergilendi.[14] Joan Beauchamp Procter, bu hayvanların esaret altındaki ilk gözlemlerinden bazılarını yaptı ve 1928'de Londra Zooloji Derneği Bilimsel Toplantısında davranışlarını gösterdi.[15]

Komodo ejderi, 1926'da W. Douglas Burden tarafından Komodo Adası'na yapılan bir keşif gezisinin itici faktörüydü. 12 korunmuş örnek ve iki canlı örnekle geri döndükten sonra, bu keşif 1933 filmi King Kong için ilham kaynağı oldu.[16] Örneklerinden üçü doldurulmuş ve halen Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'nde sergilenmektedir.[17]

Hollandalı ada yönetimi, vahşi doğada sınırlı sayıda birey olduğunu fark ederek kısa sürede spor avcılığını yasakladı ve bilimsel çalışma için alınan birey sayısını büyük ölçüde sınırladı. Araştırmalar Komodo ejderinin beslenme davranışını, üremesini ve vücut ısısını incelediği 1950'ler ve 1960'lara kadar devam etmeyen, İkinci Dünya Savaşı'nın ortaya çıkmasıyla birlikte keşif seferleri durma noktasına geldi. Bu sıralarda, Komodo ejderi hakkında uzun vadeli bir çalışmanın yapılacağı bir keşif gezisi planlandı. Bu görev 1969 yılında Komodo Adası'nda 11 ay kalan Auffenberg ailesine verildi. Kaldıkları süre boyunca Walter Auffenberg ve yardımcısı Putra Sastrawan 50'den fazla Komodo ejderini yakalayıp etiketledi.[18]

Evrim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Komodo ejderinin evrimsel gelişimi, yaklaşık 40 milyon yıl önce Asya'da ortaya çıkan ve Avustralya'ya göç eden Varanus cinsiyle başladı ve burada dev formlara (en büyüğü yakın zamanda soyu tükenmiş Varanus priscusdur) evrimleşti, bu diğer rakip plasentalı etçiller ile rekabetini kolaylaştırdı. Yaklaşık 15 milyon yıl önce (Miyosen), Avustralya ve Güneydoğu Asya'nın kıtasal kara kütleleri arasındaki bir çarpışma, bu daha büyük varanidlerin şimdi Endonezya takımadalarına geri dönmesine ve dağılımlarını Timor adasına kadar genişletmesine izin verdi.

Komodo ejderinin yaklaşık 4 milyon yıl önce Avustralyalı atalarından farklılaştığı düşünülmektedir. Bununla birlikte, Queensland'den gelen son fosil kanıtları, Komodo ejderinin Endonezya'ya yayılmadan önce Avustralya'da evrimleştiğini gösterir.[19][20]

Son buzul döneminde deniz seviyesinin dramatik bir şekilde düşmesi, Komodo ejderinin kolonileştirdiği geniş kıta sahanlıklarını ortaya çıkardı ve daha sonra deniz seviyeleri yükseldikçe mevcut ada aralığında izole edildi.[8][19] Varanus sivalensis gibi modern Komodo ejderinin benzer büyüklükteki soyu tükenmiş Pliyosen türlerinin fosilleri, Pleistosen'in başlangıcı olan iklim değişikliği ve yokoluş olaylarına kadar memeli etoburları gibi rekabet içeren ortamlarda bile iyi ilerlediklerini gösteren Avrasya'da da bulunmuştur.[21]

Mitokondriyal DNA'nın genetik analizi, Komodo ejderinin, Varanus variusun en yakın akrabası (kardeş takson) olduğunu ve ortak atalarının Yeni Gine'nin Varanus salvadorii oluşturan bir soydan ayrıldığını gösterir.[22][23][24]

2021'de yapılan bir araştırma, Miyosen sırasında Komodo ejderinin Avustralya Varanus gouldii atalarıyla melezleştiğini ve böylece Komodo ejderinin bir zamanlar Avustralya'da yaşadığına dair daha fazla kanıt sağladığını göstermişti.[25][26][27] Komodo ejderi ilk olarak Avrupalılar tarafından 1910'da Hollanda sömürge yönetiminden Teğmen van Steyn van Hensbroek'e bir "kara timsahı" söylentileri ulaştığında belgelendi.[8] Java, Bogor'daki Zooloji Müzesi müdürü Peter Ouwens, teğmenden bir fotoğraf, bir deri ve bir koleksiyoncudan iki başka örnek aldıktan sonra konuyla ilgili bir makale yayınladığında 1912'den sonra yaygın bir ün kazandı.[28]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "ITIS". 24 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2022. 
  2. ^ Hocknull, Scott A.; Piper, Philip J.; Bergh, Gert D. van den; Due, Rokus Awe; Morwood, Michael J.; Kurniawan, Iwan (30 Eylül 2009). "Dragon's Paradise Lost: Palaeobiogeography, Evolution and Extinction of the Largest-Ever Terrestrial Lizards (Varanidae)". PLOS ONE (İngilizce). 4 (9): e7241. doi:10.1371/journal.pone.0007241. ISSN 1932-6203. PMC 2748693 $2. PMID 19789642. 26 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2022. 
  3. ^ a b Ouwens, P. A. (1912). "On a large Varanus species from the island of Komodo". Bulletin de l'Institut Botanique de Buitenzorg. 2. 6: 1-3. 5 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2017. 
  4. ^ Ariefiandy, Achmad; Azmi, Muhammad; Ciofi, Claudio; Purwandana, Deni; Jessop, Tim (5 Ağustos 2019). "IUCN Red List of Threatened Species: Varanus komodoensis". IUCN Red List of Threatened Species. doi:10.2305/iucn.uk.1996.rlts.t22884a9396736.en. 28 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  5. ^ "Komodo ejderi, soyu tükenme tehlikesi altında olan hayvan türleri listesine alındı". Euronews. 4 Eylül 2021. 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2021. 
  6. ^ Animal. New York: DK Publishing. 2001. ss. 417, 420. ISBN 978-0-7894-7764-4. 
  7. ^ The Guinness Book of Animal Facts and Feats. 1983. ISBN 978-0-85112-235-9. 
  8. ^ a b c d e Ciofi, Claudio (March 1999). "The Komodo Dragon". Scientific American. 280 (3): 84-91. doi:10.1038/scientificamerican0399-84. 
  9. ^ Komodo Dragon: On Location (Darling, Kathy. on Location.). Lothrop, Lee and Shepard Books. 1997. ISBN 978-0-688-13777-9. 
  10. ^ Komodo Dragons 27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. London Zoo
  11. ^ "Here's Why Komodo Dragons are the Toughest Lizards on Earth". Popular Mechanics (İngilizce). 29 Eylül 2019. 1 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2020. 
  12. ^ "Elaborate Komodo dragon armor defends against other dragons". 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Ora (Komodo Island Monitor or Komodo Dragon)". American Museum of Natural History. 7 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2007. 
  14. ^ Chalmers Mitchell, Peter (15 June 1927). "Reptiles at the Zoo: Opening of new house today". The London Times. London, UK. p. 17.
  15. ^ Procter, Joan B. (1928). "On a living Komodo Dragon Varanus komodoensis Ouwens, exhibited at the Scientific Meeting, October 23, 1928". Proceedings of the Zoological Society of London (İngilizce). 98 (4): 1017-1019. doi:10.1111/j.1469-7998.1928.tb07181.x. ISSN 1469-7998. 3 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021. 
  16. ^ Rony, Fatimah Tobing (1996). The third eye: Race, cinema, and ethnographic spectacle. Durham, N.C.: Duke University Press. s. 164. ISBN 978-0-8223-1840-8. 
  17. ^ "Komodo Dragons". web.archive.org. 23 Kasım 2010. 23 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021. 
  18. ^ "Chasing the Magic Dragon - National Wildlife Magazine". web.archive.org. 20 Şubat 2009. 20 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021. 
  19. ^ a b "Dragon's Paradise Lost: Palaeobiogeography, Evolution and Extinction of the Largest-Ever Terrestrial Lizards (Varanidae)". PLOS ONE. 4 (9): e7241. 2009. doi:10.1371/journal.pone.0007241. PMC 2748693 $2. PMID 19789642. 
  20. ^ "Australia was 'hothouse' for killer lizards". Australian Broadcasting Corporation. 30 Eylül 2009. 24 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2009. 
  21. ^ Hocknull (2009). "Dragon's paradise lost: palaeobiogeography, evolution and extinction of the largest-ever terrestrial lizards (Varanidae)". PLOS ONE. 4 (9): e7241. doi:10.1371/journal.pone.0007241. PMC 2748693 $2. PMID 19789642. 
  22. ^ Vidal (2012). "Molecular evidence for an Asian origin of monitor lizards followed by Tertiary dispersals to Africa and Australasia". Biology Letters. 8 (5): 853-855. doi:10.1098/rsbl.2012.0460. PMC 3441001 $2. PMID 22809723. 
  23. ^ "A molecular phylogeny of the Australian monitor lizards (Squamata: Varanidae) inferred from mitochondrial DNA sequences". Australian Journal of Zoology. 54 (4): 253-269. 2006. doi:10.1071/ZO05038. 
  24. ^ Ast (2001). "Mitochondrial DNA evidence and evolution in Varanoidea (Squamata)" (PDF). Cladistics. 17 (3): 211-226. doi:10.1006/clad.2001.0169. 3 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Eylül 2021. ; Ast. "erratum". Cladistics. 18 (1): 125. doi:10.1006/clad.2002.0198. 
  25. ^ Pavón-Vázquez (2021). "A Comprehensive Approach to Detect Hybridization Sheds Light on the Evolution of Earth's Largest Lizards". Systematic Biology (İngilizce). 70 (5): 877-890. doi:10.1093/sysbio/syaa102. PMID 33512509. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021. 
  26. ^ "Study reveals surprising history of world's largest lizard". phys.org (İngilizce). 2 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  27. ^ "Komodo dragons not only inhabited ancient Australia, but also mated with our sand monitors". Australian Geographic (İngilizce). 3 Mart 2021. 3 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  28. ^ Ouwens, P. A. (1911). On a large Varanus species from the island of Komodo. Bulletin du Jardin botanique de Buitenzorg. Buitenzorg [etc.] s. 1-3. 30 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Komodo_ejderi&oldid=34158173" sayfasından alınmıştır