İçeriğe atla

Kastamonu (il)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Kastamonu İli sayfasından yönlendirildi)
Kastamonu
Kastamonu'nun Türkiye'deki konumu
Kastamonu'nun Türkiye'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
BölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • ValiMeftun Dallı[1]
Yüzölçümü
 • İl13.064 km²
Nüfus
 (2020)
 • İl376.377[2]
 • Yoğunluk29/km²
 • Kent
238.902
 • Kırsal
137,475
Zaman dilimiUTC+03.00 (TRS)
Alan kodu(+90) 366
Plaka kodu37

Kastamonu, Türkiye'nin kuzey kesiminde, Karadeniz Bölgesi'nde yer alan ildir. İlin komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Sinop, Çorum, Çankırı, Karabük ve Bartın illeri oluşturmakta olup, ilin ayrıca kuzeyde Karadeniz'e kıyısı bulunmaktadır. İlin merkezi aynı isimli Kastamonu şehridir.

Kastamonu ismine ilişkin bilimsel bir etimolojik çalışma bulunmamakla birlikte, kentin adının kökenine dair birkaç farklı görüş ifade edilmektedir:

Birinci görüşe göre Kastamonu adının Paflagonía [Yunanca “Paflagon (halkı) ülkesi”] adından Türkçeleştirildiği görüşü düşünülmelidir. Batı Karadeniz ve Orta Karadeniz bölümünü kapsayan bölgeye Türklerden önce Paflagonya denmiştir. Günümüzde Kastamonu, Sinop, Bartın, Çankırı ve Karabük bu bölgede yer alırken Çorum, Bolu, Zonguldak ve Samsun illerinin bir bölümü bölgenin içinde kalmaktadır. MÖ 1000 tarihinde bu bölgeye hâkim olan Paflagonlar kendi adlarını bu coğrafyaya vermişlerdir.[3]

Bu görüşlerden ikincisi, Bizans İmparatorluğu döneminde bölgede hüküm süren Komninos Hanedanı'na atfen gerçekleştirilen isimlendirmedir. Bu isimlendirme kökeninde ise Komnenlerin Kalesi anlamına gelen Kastra-Komnen ifade yatmaktadır. Hanedanlığın o döneme ait yazılı kayıtlarında Kastamonu ismi Castamon olarak yer almaktadır.[4]

Bir diğer başka bir görüşe göre Kastamonu şehri ismini, Gas ve Tumanna kelimelerinin birleşiminden almıştır. Gaslar ya da bilinen adıyla Kaşkalar Kastamonu'nun ilk yerleşimcilerindendir. Tumanna ise o dönemde Kastamonu üzerinde bulunan bir şehir/bölge ismidir. Bu iki kelimenin birleşimi, zamanla Kastamonu şeklini almıştır.[5]

Bir başka görüşe göre ise Kastamonu şehri ismini, Hitit döneminde aynı bölge için kullanılan Kastama isminden almıştır. Kastama ismi zamanla Kastamonu'ya dönüşmüştür.[6][7]

Edinilen bilgilere göre Kastama şehri Kastamonu civarında aranmalıdır. Bunun için üç neden sıralanabilir:[8]

  1. İlk neden; Kastama şehrinin, Kaşka bölgesi içinde olmasıdır. I. Arnuvanda ve Aşmunikal'in dua metninde Boğazköy'ün kuzeydoğusunda bulunması gereken kentler ve ülkeler sıralanmıştır: Nerikka, Kastama, Himuua, Uashaia, Patalliia...
  2. İkinci neden; Hititlerin yazılı kaynaklarında geçen "-ma", "-ama" soneki, Kuzey Anadolu'da yaşayan Kaşkalar için kullanılıyordu.
  3. Üçüncü neden; Kastama ve Nerik kentindeki fırtına tanrısı kültünün çok uzak olmaması gerektiğidir. Nerik kentinin bugün Samsun'da olduğunu biliyoruz.[9][10]

Türkiye'nin Karadeniz Bölgesi'nin batı kesiminde yer alan Kastamonu ilinin doğusunda Sinop, batısında Bartın ve Karabük, güneyinde Çankırı ve güneydoğusunda Çorum illeri ile sınırı bulunmaktadır. İlin kuzey kısmının tamamı ise Karadeniz'e kıyı oluşturmakta olup, ilin sahil şeridi uzunluğu 170 km'dir. Kastamonu sahip olduğu bu sahil şeridi uzunluğu ile Karadeniz'e en uzun kıyısı olan il konumundadır. 13.108 km² alan üzerinde yer alan Kastamonu, Türkiye topraklarının %1,7'sini oluşturmaktadır. İl merkezinin denizden yüksekliği 780 metredir. İlin ortalama olarak deniz seviyesinden yüksekliği 775 m'dir. İlin en yüksek noktasını ise 2.565 m ile Çatalılgaz Tepesi oluşturmaktadır. İl genelinde dağlar denize paralel olarak uzanmakta olup, Türkiye'nin Karadeniz'e doğru uzanan çıkıntısının büyük bir kısmını kapsamaktadır.


İl genelinde iki çeşit iklim tipi hüküm sürmektedir. İlin kuzeyinde Türkiye'de Karadeniz iklimi görülürken, ilin güney kesimlerinde Karasal iklim görülmektedir. Kıyıya paralel olarak uzanan Küre Dağları, Karadeniz ikliminin iç kısımlarda görülmesini önlemektedir.

Kastamonu'da yağışın aylara dağılımı genel olarak düzenlidir. Kış döneminde yağışlar yıllık yağışın %18'ini, yaz yağışları ise %27'sini oluşturmaktadır. Yağışların büyük bir bölümü ise bahar aylarında yağmaktadır. genelinde kıyıya yakın bölgelerde sık yağış rastlanmaktadır. İl genelinde en az yağış Aralık-Şubat döneminde gerçekleşirken, en çok yağışlar Nisan-Mayıs ayları arasında gerçekleşmektedir.

Kastamonu merkezde yıllık sıcaklık ortalaması 9,8 °C düzeyindedir. Bu ortalama ile Kastamonu kendisine komşu diğer illere göre daha düşük bir sıcaklık ortalamasına sahip olup, bunun nedeni morfolojik yapıdır. Kastamonu'da diğer komşu illere göre tek iklim tipi yerine iki iklim tipi de etkili olmaktadır.[11]

Kastamonu genelinde 1950 ile 2015 yılları arasında ortalama sıcaklık ve yağış miktarları şu şekildedir:


 Kastamonu iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara
En yüksek sıcaklık (°C) 17,3 21,1 27,6 31,4 35,1 37,5 42,2 40,2 36,5 32,5 24,7 21,1
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 3,2 6,0 10,8 16,5 21,1 24,6 27,8 28,0 23,9 17,9 10,9 4,9
Ortalama sıcaklık (°C) −0,9 0,7 4,3 9,6 14,1 17,5 20,3 20,0 15,6 10,6 5,1 0,9
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −4,3 −3,5 −0,8 3,5 7,6 10,5 12,4 12,3 8,9 5,2 0,9 −2,3
En düşük sıcaklık (°C) −23,7 −22,3 −19,7 −8,5 −3,6 0,2 3,8 3,2 −1,5 −7,5 −11,5 −20,4
Ortalama yağış (mm) 31,7 27,7 35,8 53,5 71,4 72,8 32,0 29,6 31,9 36,3 27,9 34,6
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü[12]


İl genelinde sıcaklığın 42.2 °C ile en yüksek düzeyde ölçüldüğü tarih 30 Temmuz 2000 tarihi olup, Kastamonu'da -23.7 °C ile en düşük sıcaklığın ölçüldüğü tarih ise 15 Ocak 1950 olmuştur. Bir günde Kastamonu'ya düşen en yüksek yağış miktarı 3 Mayıs 1953 tarihinde gerçekleşmiş olup, söz konusu tarihte 104.7 kg/m² yağış düşmüştür.

Bitki örtüsü ve yaban hayat

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu ilinin yüzölçümünün %74,6'sı dağlık ve ormanlık, %21,6'sı plato ve %3,8'i ovalardan oluşmaktadır. Bu dağılım göz önünde bulundurulduğunda ilin genel olarak tarıma elverişli geniş alanları bulunmamaktadır. Vadilerin etrafında yer alan küçük ovalar bu tür işlemlerin gerçekleştirildiği önemli alanlar olarak işlem görmektedir.

İl genelinde oldukça zengin bitki örtüsü gözlemlenebilmektedir. Devrekani ilçesi dolaylarında orman örtüsüne pek rastlanmamakla birlikte, burada da belirli aralıklarla da olsa ağaç, çalı ve orman kalıntıları görülebilmektedir. Eğilimin daha yumuşak olduğu bu kesimlerde kestane rengi toprakların geniş alanlarda hüküm sürdüğü gözlemlenebilmektedir. Kıyıdan iç kesimlere ilerlendiğinde ve yükselti arttığında kayın ve köknar ağaçları yaygın bir şekilde görülebilmektedir. Podzolik toprakların yayım alanı olan bölgelerde, alt örtü durumunda bulunan eğreltiotu önemli bir yer tutmaktadır.

İlin kuzey kesimlerinde Karadeniz'e kıyısı bulunan Cide ve İnebolu kesimleri arasında daha çok çam, köknar ve kayın türleri arasında yer alan ıhlamur, kestane, karaağaç, gürgen, mersin, kavak, dişbudak ve ahlat türleri yoğun bir şekilde gözlemlenebilmektedir.

İl genelinde bozayı, kızıl geyik, kurt, vaşak, tilki, tavşan, karaca, sansar ve yaban domuzu gibi türlerin yaşam alanları mevcuttur.[13]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[14])

Kastamonu ili nüfusu: 388.990'dur. Bu nüfusun %61,93'ü şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu). İlin yüzölçümü 13.064  km2'dir. İlde  km2'ye 30 kişi düşmektedir. (Bu sayı Abana'da 159'dur.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 2,80 olmuştur.  Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Pınarbaşı (% 4,63)- İnebolu (-% 0,44)

6 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 20 İlçe, 20 belediye, bu belediyelerde 173 mahalle ve ayrıca 1.054 köy vardır.

2023 yılı sonunda Kastamonu ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri
İlçe Nüfus

2022

Nüfus

2023

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[15]

 km2'ye

düşen kişi

Abana 4.218 4.461 243 5,60 1 5 10 798 3.663 82,11 28 159
Ağlı 2.980 3.521 541 16,68 1 10 13 979 2.542 72,20 225 16
Araç 18.122 18.676 554 3,01 1 6 119 12.191 6.485 34,72 1446 13
Azdavay 7.233 8.031 798 10,47 1 4 49 4.958 3.073 38,26 759 11
Bozkurt 9.064 9.738 674 7,17 1 5 32 4.667 5.071 52,07 308 32
Cide 22.179 22.965 786 3,48 1 2 41 11.748 11.217 48,84 272 84
Çatalzeytin 7.386 8.127 741 9,56 1 16 75 4.450 3.677 45,24 652 12
Daday 8.002 8.456 454 5,52 1 4 60 5.817 2.639 31,21 843 10
Devrekani 12.037 13.886 1.849 14,29 1 8 54 8.932 4.954 35,68 715 19
Doğanyurt 5.342 5.433 91 1,69 1 2 25 4.332 1.101 20,27 193 28
Hanönü 4.197 4.395 198 4,61 1 3 20 2.224 2.171 49,40 417 11
İhsangazi 5.204 5.235 31 0,59 1 10 23 2.529 2.706 51,69 445 12
İnebolu 20.571 20.480 -91 -0,44 1 14 77 10.602 9.878 48,23 417 49
Küre 5.303 5.644 341 6,23 1 4 34 3.204 2.440 43,23 406 14
Merkez 155.286 155.011 -275 -0,18 1 20 177 27.520 127.491 82,25 1847 84
Pınarbaşı 5.787 6.970 1.183 18,60 1 6 27 4.550 2.420 34,72 546 13
Seydiler 4.366 4.796 430 9,39 1 7 23 1.682 3.114 64,93 252 19
Şenpazar 4.268 4.844 576 12,66 1 10 15 3.007 1.837 37,92 233 21
Taşköprü 36.961 38.372 1.411 3,75 1 14 126 22.785 15.587 40,62 1758 22
Tosya 39.609 39.949 340 0,86 1 23 54 11.107 28.842 72,20 1302 31
Kastamonu 378.115 388.990 10.875 2,80 20 173 1054 148.082 240.908 61,93 13.064 30

Tarihsel nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu'nun 1940 yılından günümüze kadar ortaya çıkan nüfus bilgileri şu şekildedir:

Kastamonu il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[16] 336.501 8
  %11     37.915
298.586     %89  
1935[17] 361.191 12 %7
  %11     39.197
321.994     %89  
1940[18] 369.847 14 %2
  %11     39.641
330.206     %89  
1945[19] 385.410 15 %4
  %11     43.673
341.737     %89  
1950[20] 412.016 17 %7
  %11     45.769
366.247     %89  
1955[21] 393.739 20 %4
  %13     49.886
343.853     %87  
1960[22] 433.620 24 %10
  %14     60.414
373.206     %86  
1965[23] 441.638 29 %2
  %15     67.163
374.475     %85  
1970[24] 446.601 35 %1
  %18     82.101
364.500     %82  
1975[25] 438.243 38 %2
  %20     87.603
350.640     %80  
1980[26] 450.946 40 %3
  %22     99.680
351.266     %78  
1985[27] 450.353 43 %0
  %27     122.350
328.003     %73  
1990[28] 423.611 46 %6
  %35     148.710
274.901     %65  
2000[29] 375.476 51 %11
  %46     174.020
201.456     %54  
2007[30] 360.366 50 %4
  %51     184.685
175.681     %49  
2008[31] 360.424 50 %0
  %51     184.228
176.196     %49  
2009[32] 359.823 50 %0
  %53     189.984
169.839     %47  
2010[33] 361.222 50 %0
  %54     195.059
166.163     %46  
2011[34] 359.759 50 %0
  %55     197.704
162.055     %45  
2012[35] 359.808 50 %0
  %56     202.006
157.802     %44  
2013[36] 368.093 50 %2
  %56     207.045
161.048     %44  
2014[37] 368.907 50 %0
  %58     214.188
154.719     %42  
2015[38] 372.633 50 %1
  %61     226.868
145.765     %39  
2016[38] 376.945 50 %1
  %63     236.363
140.582     %37  
2017[38] 372.373 51 %1
  %63     233.814
138.559     %37  
2018[38] 383.373 51 %3
  %61     232.670
150.703     %39  
2019[38] 379.405 51 %1
  %63     237.783
141.622     %37  
2020[38] 376.377 51 %1
  %63     238.902
137.475     %37  
2021[38] 375.592 51 %0
  %64     241.007
134.585     %36  
2022[38] 378.115 51 %1
  %65     244.090
134.025     %35  
2023[38] 388.990 51 %3
  %62     240.908
148.082     %38  


Kastamonu ili genel itibarıyla göç veren bir il konumunda olsa da, özellikle son yıllarda aldığı göç ile nüfusta artış yaşamıştır. En son 2016'da gerçekleştirilen nüfus sayım sonuçlarında Kastamonu ili 18.898 göç vermesine rağmen ile göç eden 20.577 kişi ile ‰4,46 (Binde 4,46) bir göç alış artış hızı yakalamıştır.[39]

Kastamonu nüfusuna kayıtlı olan ancak diğer illerde yaşayan Kastamonu nüfusu yüksek düzeyde bulunmaktadır. Bu iller içerisinde İstanbul, en çok Kastamonu nüfusuna kayıtlı kişinin yaşadığı il konumundadır. 2016 ADNKS verilerine göre İstanbul'da, Kastamonu il genelinde yaşayandan fazla Kastamonulu yaşamaktadır. Söz konusu yılda gerçekleştirilen sayım sonuçlarına göre 557.166 kişi İstanbul'da ikamet etmektedir. Bunun haricinde il nüfusuna kayıtlı olup başka illerde ikamet eden ayrıca 179.382 kişi daha yaşamaktadır. Bu veriler ışığında Kastamonu ili de dahil Türkiye genelinde Kastamonu nüfusuna kayıtlı 1.113.493 kişi yaşamaktadır.[40]

1947 ve 1948 yılları arasında Kastamonu'da yapılan araştırmalar sonucu Gölköy Enstitüsü çevresinde çakmak taşından yapılma bir alet bulunmuş, bu aletin Orta Paleolitik dönemden kaldığı öğrenilmişti.[41]

1951 yılında yapılan araştırmalar sonucu da Tahta ve Malak köyleri etrafında Abevilyen (Chelléen), Mikokiyen (Micoquien) çağından kalma el baltalarıyla; Musteryen (Mousterian) ve şüpheli olarak da Üst Paleolitik'e ait tarihi bulgular ele geçirilmiştir.[41]

Yine aynı yıllarda İsmail Kılıç Kökten'in yaptığı geziler sonucu Devrekâni'nin Eksen bölgesinde (Şimdiki Kulaksızlar Barajı civarı) Dikilitaşlar ile karşılaşmış, ancak tarihlendirme yapılabilecek eşya kalıntısı bulamamıştır. Fakat bölgenin kuzeybatısında Bakır Çağına ait çanak çömlekler bulunmuştur.[41]

1994 yılında Devrekâni'nin Kınık köyünde, Delibeyoğlu Sırtı Ören Yeri'nde yapılan kurtarma kazıları sonucu MÖ. 4. binin sonlarından, MÖ. 1. binin ilk yarısına kadar süren üç tabakalı düz iskan yeri keşfedilmiş ve Hititlere ait metal kaplar ele geçirilmiştir.[42]

2009-2011 yılları arasında Cide Bölgesi Yüzey Araştırması kapsamında Cide ve Şenpazar ilçelerinde Erken Holosen, Kalkolitik, Erken Tunç, Orta Tunç ve Geç Tunç Çağına ait tarihi kalıntılar ele geçirilmiştir.[43]

2018 yılında başlanan, Araç'ta yapılan, Kahin Tepe kazısında da bir taş işliği ile beraber Erken Tunç Çağı'na ait kalıntılar,[44] daha sonra da Göbeklitepe ile aynı döneme (Akeramik Neolotik Dönem) işaretlenen öğütme taşı ve süs eşyaları bulundu.[45]

Farklı dönemlerde yapılan kazılar sonucu Taşköprü ilçesinde Pompeiopolis antik kenti gün yüzüne çıkarılmıştır. Şehirde birçok mozaik ve Roma ve Paflagonya dönemlerine ait sikkeler ortaya çıkarılmıştır. Mozaiklerin birinde Yunanca “Eiselte Efagato” yani “İyilik İçin İyilikle Gir”[46] sözleri yazılıdır.

Kastamonu'nun bilinen geçmişi, Hitit İmparatorluğu ile başlar. Ancak Hititler bu bölgeyi uzun süre elinde tutmayı başaramamış, bölge Kaşkalar ile tarih boyunca güç dengesine bağlı olarak el değiştirmiştir. Hititlerden sonra Frigya ve Lidya Krallıklarının egemen olduğu bu topraklar MÖ 4. yüzyılda Perslerin eline geçmiştir. MÖ 4. yüzyılda Büyük İskender Anadolu ile birlikte Kastamonu topraklarını da Makedonya'ya katmıştır.

İskender'den sonra yöreyi ele geçiren Pontus Krallığı MÖ 1. yüzyılda Romalılar tarafından ortadan kaldırılmıştır. Uzun yıllar Roma İmparatorluğu sınırları içinde kalan Kastamonu MS 395 yılında İmparatorluğun bölünmesiyle bütün Anadolu gibi Bizans İmparatorluğu'na katılmıştır.

Romalı ve Bizanslılar Dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün Kastamonu ve çevresindeki illeri de içine alan ve Romalılar devrinde adına Paflagonya (Pophlagonia) denilen bölgede yer almaktadır.

Romalılar devrinde Taşköprü'nün (Pophlagonia) eyalet merkezi olduğu zamanlar Kastamonu küçük bir kasaba olup, Bizans devrinde ve özellikle imparatorluk hanedanlarından olan Komnenler soyunun memleketi olan şehrin iktidarları döneminde gelişmeye başlamıştır. Bu hanedan zamanında buraya bir kale yapılmış ve Komnenler'in kalesi anlamında “Kastra Komneni” denilmiştir.[47] Bu kelimenin Türkmenlerin bölgeye yerleşmesiyle zamanla (“Kastamoni”, "Kastamonu") bugünkü şekline dönüşmüştür.

Selçuklu ve Osmanlı Dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Moğol istilası önünde Türkistan ve İran'dan kaçan Türklerin, ikinci büyük göç dalgasından da en fazla etkilenen şehirlerin başında Kastamonu gelmiş ve İç Anadolu'da Moğollara karşı tutunamayan birçok Türk boyu Ilgaz Dağları'nın kuzeyine yani Kastamonu'ya sığınmıştır. Yirmi dört Oğuz boyunun neredeyse tamamı Kastamonu çevresinde yurt tuttuğu gibi, Alpı, Alpağut, Dânişmendli, Kıpçak, Karluk, Çiğil, Yağma gibi Türk boyları da Kastamonu'ya yerleşmişlerdir.[48] Kastamonu'da hâlen birçoğu yaşatılan Kayı, Bayat, Çavundur, Kınık, Îğdir, Afşar, Büğdüz, Bayındır, Çepni, Karaevli gibi yer adları Oğuz iskanının mahiyetini çok iyi ifade etmektedir. 1260'lı yıllarda İbn Sa'd bu kente "Türkmenlerin Başkenti" adını vermiştir[kaynak belirtilmeli]. Yine onun kaydına göre, bu tarihlerde Kastamonu bölgesinde 100 bin çadır halkı yığılmıştır.[49]

Kastamonu'nun ilk defa Türklerin eline geçmesi Danişmentliler zamanında Danişmend Ahmed Gazi'nin oğlu Gümüştekin Gazi devrinde “1105 yılında” gerçekleşmiştir. 100 yıla yakın bir zaman Danişment idaresinde kalan şehir ve çevresi 15 yıl süre ile tekrar Bizanslılara geçmiş, 1213'te Anadolu Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubat'ın emriyle Selçuklu kumandanı Hüsamettin Çoban bey tarafından zaptedilmiştir.

Moğollar tarafından bölgenin ikinci kez zaptına memur edilen Şemsettin Yaman Candar kumandasındaki ordu 1292 yılında Kastamonu'ya giderek Muzafferettin Yavlak Arslan birliğini bozguna uğratmış kendisi de öldürülmüştür. Muzafferettin Yavlak Arslanın oğlu Mahmut bey, babasının intikamını almak için mücadeleye girmiş ve Şemsettin Yaman Candar'ı buradan batıya sürmeyi başarmıştır. Şemsettin Yaman Candar'ın ölümünden sonra Süleyman Paşa tarafından 1309 yılında Kastamonu yeniden zaptedilmiş, toprakları genişletilerek “Candaroğulları Beyliği”ni kurmuş ve Çobanlar hakimiyetine son vermiştir.

Osmanlı devletinin kuruluş sürecinde Bizans'a karşı düzenlenen seferlerde Kastamonu'daki yerleşik Türkler, Osmanlı Beyliğine yoğun bir destek vermişlerdir.

1333’lerde Kastamonu’ya uğrayan ünlü gezgin İbn Batuta, "Kastamonu (Anadolu'daki) şehirlerin en büyük ve en güzellerindendir… Hiçbir ülkede fiyatları bu şehirden daha ucuz bir yer görmedim."[50] şeklindeki açıklamalarıyla şehrin büyüklüğüne ve hayat şartlarının elverişliliğine ışık tutmuştur.

İsfendiyar Beyden sonra “İsfendiyaroğulları” adını da alan Candaroğulları Beyliği 1460 yılında Osmanlı İdaresine girinceye kadar önemli bir ilim ve kültür merkezi olmuş, birçok ilim adamı yetiştirmiş, Osmanlılar zamanında da bu özelliğini devam ettirmiştir.

Kastamonu, Fatih Sultan Mehmet’in 1460 yılında Sinop’la birlikte bu şehri alarak Candaroğulları Beyliğini ortadan kaldırmasından sonra Osmanlı Devletine katılmıştır.

Osmanlı döneminde Kastamonu; Önce Anadolu Eyaleti'nin bir sancağı olmuş, daha sonra kendi başına eyalet olmuş ve en sonunda vilayet olup en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

Millî Mücadele ve Cumhuriyet dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu Ulusal (Millî) Mücadele sırasında lojistik destek açısından en güvenilir bölge olması nedeniyle büyük yarar sağlamıştır. İstanbul'dan kaçırılan silah ve cephaneler, İnebolu'dan başlayan İstiklâl Yolu üzerinden Ankara'ya sevk edilmiştir. Gemilerle gelen cephaneler kayıklarla karaya taşınmış, bu büyük yardımın sonucu olarak İnebolulu kayıkçılara Beyaz Şeritli İstiklal Madalyası verilmiştir.[51][52]

28 Eylül 1919 tarihinde kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Kastamonu şubesi, savaş boyu asker sevkiyatı, silah, cephane yardımı ve para toplama gibi birçok konuyla yakından ilgilenmiştir.[53]

1921 yılında Hilâl-i Ahmer Cemiyetinin Kastamonu şubesi açılmış, aynı yıl ülke genelinde en çok hizmet veren dernek olmuş ve takdir edilmiştir.[54]

Türk egemenliğine geçtikten sonra hiç düşman istilasına uğramamış olan Kastamonu, Çanakkale ve İstiklâl savaşında en fazla şehit veren illerimizden biridir. Hatta Ersizlerdere köyünün ismi köydeki tüm erkeklerin savaşa gidip şehit olmasını anlatmaktadır.[55][56] İl, Çanakkale Savaşında 2.527 şehit verdi[kaynak belirtilmeli] Meşhur "'Çanakkale Türküsü'", Kastamonulu İhsan Ozanoğlu'na aittir.[57]

İdari yapılanma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kastamonu ili kendi içerisinde 20 ilçeye ayrılmıştır. Söz konusu ilçelere bağlı olan 1.058 adet köy mevcuttur. Kastamonu köy sayısı bakımından Türkiye’de en fazla köye sahip ikinci il konumundadır. İl genelinde ise toplamda 3.532 adet yerleşim alanı mevcuttur.[58]

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[59] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km² Rakım mt. Merkeze km[60] Ulaşan Yollar[60]
Kastamonu Merkez 1.847 814 D.765-02, D.030-03, D.775-01, 37.75, 37.50
Abana 1945/1968[61] İnebolu-Bozkurt 28 11 101 D.010-11, 37.02
Ağlı 1990 Küre 225 1.174 51 D.759-02, 37.80
Araç Cumh.önce 1.446 676 47 D.030-03, 37.50, 37.53, 37.52
Azdavay 1946 Daday 759 834 75 D.759-01=>37.77
Bozkurt 1953/1968[62] Abana 308 39 99 D.010-11=>37.02
Cide Cumh.önce 652 14 134 D.010-09, D.759-01
Çatalzeytin 1954 Bozkurt (Abana) 272 11 103 D.010-11, 37.01
Daday Cumh.önce 843 868 34 D.765-02 (Kastamonu)=>37.75
Devrekani 1944 Merkez 715 1.108 32 D.765-02=>37.01
Doğanyurt 1990 İnebolu 193 13 125 D.010-10
Hanönü 1990 Taşköprü 417 427 72 D.030-05
İhsangazi 1987 Merkez 445 870 37 D.765-02 (Kastamonu)=>37.50
İnebolu Cumh.önce 417 17 93 D.010-10, D.765-01
Küre 1926 406 976 63 D.765-01
Pınarbaşı 1987 Azdavay 546 672 101 D.759-01=>37.77=>37.78
Seydiler 1990 Küre 233 1.043 34 D.765-01, D.759-02
Şenpazar 1987 Cide 252 373 97 D.759-01
Taşköprü Cumh.önce 1.758 559 44 D.030-04, 37.04
Tosya Cumh.önce 1.302 833 70 /D.100-15, D.775-01, 37.27
KASTAMONU Cumh.önce 13.064

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[63][64]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Kastamonu Valisi, 1966-Sinop doğumlu Meftun Dallı'dır. 10 Ağustos 2023 tarihinde Derince Kaymakamı iken atanmıştır.[65][66]

Kastamonu Belediye Başkanı, 1978-Boyabat doğumlu Hasan Baltacı (CHP), 31 Mart 2024 seçimlerinde %49,16 oy oranıyla seçilmiştir. Kastamonu Belediye Başkanı seçilen Hasan Baltacı, 2023 yılında seçildiği Kastamonu milletvekilliğinden istifa etmiştir.[67]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Kastamonu İl Genel Meclisi üye sayısı, 28 AK PARTİ, 14 MHP ve 3 CHP olmak üzere 45'dir.[68] Kastamonu Belediye meclisi ise 9 AK PARTİ, 18 MHP ve 4 CHP olmak üzere 31 üyeden oluşur.[69]

Kastamonu ili 1920 yılında bu yana Türkiye Büyük Millet Meclisinde temsil edilmektedir. TBMM'de üç milletvekilliği ile temsil edilen Kastamonu ilinde tek seçim bölgesi bulunmaktadır.

Türkiye genelinde çok partili siyasi sistemde 1946 ile 2015 yılları arasında gerçekleştirilen on dokuz farklı seçimde ili temsilen on beş farklı siyasi partiden 111 milletvekili mecliste bulunmuştur. 1946 yılında gerçekleştirilen ilk çok partili seçimlerde on bir milletvekili ile mecliste temsil edilen Kastamonu, ilerleyen yıllarda il genelinde yaşanan göçün de etkisi ile mecliste temsil gücünde kayıplar yaşamıştır. İl 2011 genel seçimlerinden başlamak üzere güncel olarak üç milletvekili ile temsil edilmektedir.

2023 Genel seçimleri sonucu, Kastamonu'yu temsilen TBMM'e AKP'den 2 milletvekili (Halil Uluay ve Fatma Serap Ekmekci), CHP'den 1 milletvekili (Hasan Baltacı) seçilmiştir.[70]

Tarihçesi binlerce yıl öncesine dayanan önemli uygarlıklar merkezi olan ve kültür şehri olarak gelişen Kastamonu zengin tarihi ile arkeolojik bakımdan zengin illerimizden biridir.

Kastamonu, Anadolu Türk-İslâm kültürünün önemli merkezlerinden biridir. Bu kültür, yörenin Türkler tarafından fethinden sonra Beylikler-Selçuklu-Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde inşa edilen ve bir kısmı günümüze kadar gelen mimarî eserler ve yer isimleri yanında halkın günlük yaşantısında etkili örf-adet ve geleneklerde de kendini göstermektedir.

İlin görülmeye değer başlıca tarihî-kültürel eserleri arasında camiler, külliyeler, medreseler, türbeler ve kale bulunmaktadır.

Şeyh Şaban-ı Veli Külliyesi ilin en büyük ve en önemli dini turizm merkezidir. Hisarardı semtinde yer alan külliye; cami, türbe, asa suyu, şadırvan, kütüphane ve ahşap konaklardan meydana gelmektedir. Külliyede M. 1575-1900 yılları arasında yapılanmalar ile genişlemiştir. Buna ek olarak Karanlık Evliya Türbesi, Aşıklı Sultan Türbesi, Atabey Gazi Türbesi, Hepkebirler Türbesi, Müfessir Alaaddin Türbesi, Hatun Sultan Türbesi, Şeyh Mehmet Efendi (Sacayaklı Sultan) Türbesi, Yılanlı Külliyesi, Nasrullah Külliyesi ve içerisinde yer alan Münire Medresesi (Bayraklı Medrese), Benli Sultan Külleyisi diğer başlıca turizm noktaları arasında yerini almaktadır.

El sanatları çarşısı

Taşköprü ilçesinde Pompeipolis (Zımbıllı) harabeleri ve hâlen kullanılan-ilçeye ismini veren tarihî "taşköprü", Kastamonu Endüstri Meslek Lisesi yanında Ev-Kaya mezarı, İsmailbey Şehinşah kaya mezarları, Arslantaş mezar odası, Tekkeşin ve Ömerli köyleri arasında Kalenderağa kaya mezarları, Emirler köyünde Berat kaya mezarları, Kayalı köyünde İnönü mağaraları, Kavak köyünde Arı kayası, Baltacıkuyucağında Molla Ahmet kayası, Pınarbaşında Ilgarini Mağaraları arkeolojik alanlardan birkaçıdır.

Kastamonu Arkeolojik ve Etnoğrafya Müzesi Batı Karadeniz Bölgesi'nin Millî Sanat ve kültür kalıntılarının toplandığı bir müzedir. Müze binası Mimar Kemalettin tarafından 1909 yılında planı çizilmiş ve 1910 yılında İttihak ve Terakki Kulübü olarak inşa edilmiştir. İstiklal Savaşı yıllarında Kastamonu Gençlik Teşkilatı, sonra İstiklal Mahkemesi olarak kullanılmıştır. Daha sonra Halk Fırkası ve Türk Ocağı burada faaliyetini sürdürmüştür

Mustafa Kemal Atatürk'ün 23 Ağustos 1925'te Kastamonu'yu ziyaretinde Şapka ve Kıyafet İnkılabı bu binada ilan edilmiştir. Atatürk'ün şapka devrimini Kastamonu'da gerçekleştirme kararını ve bunun sebebini kendi sözleriyle şöyle özetliyor: “Niçin Kastamonu’yu seçtiğimi bilmezsin. Dur, anlatayım. Bütün vilayetler beni tanırlar; ya üniformayla veya fesli, kalpaklı sivil elbiseyle görmüşlerdir. Yalnız Kastamonu’ya gidemedim. İlk önce nasıl görürlerse öyle alışırlar, Türkiye beni öyle görür, yadırgamazlar. Üstelik, bu vilayetin hemen hepsi, asker ocağından geçmişlerdir, itaatlidirler, munistirler. Bunun için şapkayı orada giyeceğim.” der.

Bina 1940 yılında Eski Eserler Deposu olarak kullanılmıştır. 1952 yılında da Müze Müdürlüğü haline getirilmiştir. Müzede Jeolojik fosil kalıntıları ile Prehistorik çağlardan zamanımıza kadar gelen çeşitli medeniyetlerin kültür kalıntıları ve etnoğrafik eserler teşhir edilmektedir.

Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.[71]

Kastamonu il genelinde birçok ilk ve orta dereceli okul bulunmaktadır. İlde Millî Eğitim Müdürlüğü ile merkez ilçe hariç her ilçede İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü bulunmaktadır. İl Millî Eğitim Müdürlüğü aynı zamanda merkez ilçe Millî Eğitim hizmetlerini de yürütmektedir.[72] 2015 verilerine göre il genelinde Millî Eğitim Müdürlüğü'ne bağlı 403 ilköğretim okulu ile lise bulunmaktadır. Bu eğitim kurumlarından 5 tanesi Abana'da, 6 tanesi Ağlı'da, 22 tanesi Araç'ta, 8 tanesi Azdavay'da, 6 tanesi Bozkurt'ta, 22 tanesi Cide'de, 7 tanesi Çatalzeytin'de, 12 tanesi Daday'da, 10 tanesi Devrekani'de, 43 tanesi Doğanyurt'ta, 3 tanesi Hanönü'nde, 8 tanesi İhsangazi'de, 46 tanesi İnebolu'da, 13 tanesi Küre'de, 5 tanesi Pınarbaşı'nda, 8 tanesi Seydiler'de, 13 tanesi Şenpazar'da, 43 tanesi Taşköprü'de, 32 tanesi Tosya'da ve 91 tanesi de Kastamonu merkez ilçede yer almaktadır.[73]

Kastamonu'daki Türkiye'nin ilk resmi lisesi ve Anadolu'da açılan ilk lise olan Abdurrahman Paşa Lisesi, 2 Mayıs 1885'te Osmanlı İmparatorluğu döneminde açılmış bir eğitim kurumudur.[74] Abdurrahma Paşa Lisesi I. Dünya Savaşı yıllarında lise bölümünde sınıfların birçoğunu açamadığı için 1916-1917 ile 1917-1917 ders yıllarında mezun verememiştir.

Kastamonu'da bulunan Kastamonu Üniversitesi sahip olduğu on üç fakülte, iki enstitü, üç yüksek okul ve on bir meslek yüksek okulu ile ilin en önemli üniversitesi konumundadır. 01 Mart 2006 tarih ve 5467 sayılı kanun ile kurulan Kastamonu Üniversitesi, 2006 yılına kadar Gazi Üniversitesi'nin diğer illerde bulunan okul ve kampüslerinin bir bölümünü oluşturmaktaydı.[75]

2015 verilerine göre ilde öğrenim gören üniversite öğrenci sayısı 20.450, öğretim elemanı sayısı da 704'tür.[76]

Kastamonu ekonomisi geniş ölçüde tarıma dayalı bir konumdadır. İl genelinde sanayi son yıllarda gelişim göstermekte olup, ilde birkaç yerde Organize Sanayi Bölgeleri bulunmaktadır. Türkiye'nin orman bakımından en zengin alanlarından biri konumunda olan Kastamonu'da, ormancılık gelişmiş bir durumdadır.

Kastamonu il genelinde arazilerin %59'unun ormanlık ve fundalık olması, kışların uzun ve sert geçmesi, arazi yapısının engebeli olması, birinci sınıf tarım arazisinin olması, sulama imkanlarının yetersizliği bitkisel üretimde çeşitliliği azaltmaktadır. Tarım arazilerinin darlığı tarla bitkileri üretimini kısıtlamakta, ilkbahar geç don olayları meyveciliğin ekonomik olmasını zorlaştırmaktadır. İl genelinde en çok buğday, arpa, mısır, pirinç, nohut, şekerpancarı, patates ve sarımsak ekimi gözlemlenmektedir. Meyve olarak da üzüm, elma ve erik, kiraz, armut çoğunluğu oluştururken, bunun haricinde son dönemlerde ceviz elde ediminde artış yaşanmaktadır.

Kastamonu açısından sarımsak önemli bir ürün olup, Türkiye üretiminin yaklaşık dörtte biri bu ilde gerçekleştirilmektedir. İl geneli topraklarında bulunan selenyum minerali nedeniyle Kastamonu sarımsağının tat ve kalitesi diğer bölgede yetişen sarımsaklara göre daha iyi sonuç verebilmektedir. İlin Taşköprü ilçesinde üretilen sarımsağın coğrafi işaret tescil belgesi bulunmaktadır.

Kastamonu geçmişten bu yana kadar varlığını bozulmadan sürdüren doğal alanların varlığı ve organik tarım için elverişli tarım arazileri ile organik tarım açısından yüksek potansiyele sahiptir. Bu nedenle sarımsak, pirinç, üryani eriği, siyez bulguru gibi yerel marka ürünlerinin organik tarıma kazandırılarak daha fazla katma değer amaçlanmaktadır.

Tarımsal faaliyetlerin yanı sıra hayvancılıkta toplum arasında yaygın bir konumdadır. Özellikle büyükbaş hayvan yetiştiriciliği önemli bir faaliyet konusudur. Yetiştiriciliği gerçekleştirilen sığır, manda gibi büyükbaş hayvanların sütünden, etinden ve derisinden faydalanılmaktadır. Günümüzde güncel olarak artık pek kullanılmasa da eski yıllara büyükbaş hayvanlar tarımsal faaliyetlerin icrasında sıklıkla kullanılmaktaydı. Bunun yanı sıra keçi, koyun gibi küçükbaş hayvan yetiştiriciliği de gerçekleştirilmektedir. Bunların haricinde kümes hayvanı yetiştiriciliği ile arıcılıkta yaygın olarak görülebilmektedir. İl genelinde 2013 verilerine göre 315.069 büyükbaş, 132.059 küçükbaş, 290.000 kanatlı hayvan ile 56.922 arı kovanı bulunmaktadır.[77]

Kastamonu sanayisi son dönemlerde gelişim göstermekte olup, bu gelişim ile beraber yatırımcılara önemli imkanlar sunmaktadır. Sanayi yapısı içinde tarım ve orman ürünlerine ilişkin sektörler ön plana çıkmaktadır. İl genelinde küçük ve orta ölçekli firmaların birbirleriyle ve tamamlayıcı bir şekilde üretim yapmalarını sağlamak adına üç adet organize sanayi bölgesi mevcuttur. Bunlar ilin merkezinde diğer ikisi de Tosya ve Seydiler ilçelerinde yer almaktadır.

İlin ticari hayatının en yoğun yaşandığı ilçeler Merkez, Tosya, Taşköprü ve İnebolu ilçeleridir.

İl genelinde 2013 yılı verilerine göre $110 milyon düzeyinde ihracat gerçekleştirilmiş olup, ihracat ürünlerinde en yüksek payı demir dışı metal cevheri oluşturmuştur. Bunun dışında atık ve hurdalar, plastik ürünler, giyim eşyası, kum, kil, tahta plaka (kontrplak, yonga, levha, sunta), maden, taş ocağı ve inşaat makinaları da ihracatı gerçekleştirilen ürünler arasında yer almaktadır.[77]

Aynı yılın verilerine göre Kastamonu genelinde $29 milyon düzeyinde ithalat gerçekleştirilmiştir. İthal edilen ürünler arasında kaldırma ve taşıma tezgâhları çoğunluğu oluştururken, bunun haricinde elektrik motoru, jeneratör, suni ve sentetik elyaf, iplik ve dokunmuş tekstil, sentetik kauçuk ve plastik malzemeleri gibi ürünler bulunmaktadır.[77]

İl belli yeraltı madenlerine de sahip olmaktadır. Kastamonu il genelinde bakır madeni olmak üzere cıva, kuvarsit, kromit, feldspat, boksit ve mermer madenleri rezervleri bulunmaktadır. Bunların haricinde demir, manganez, taşkömürü, linyit ve grafit madenlerinin muhtemel rezervleri tahmin edilmektedir.[77]

İlin özellikle Küre ilçesi içerisinde yoğun miktarda bulunan bakır madenleri ilin en önemli gelir kaynaklarından birini oluşturmaktadır.

Kastamonu'da futbol, basketbol, hentbol, voleybol gibi çeşitli spor dallarında birçok takım ili üst liglerde temsil etmiş ya da günümüzde de etmektedir. İl genelinde en sevilen spor dalı futboldur.

2015-2016 Sezonu Hentbol Challenge Cup'da Kastamonu Belediyesi GSK kadın takımı, Avrupa 2.si olmuştur.

2018-2019 Sezonu sonunda, Kastamonuspor 1966 2. Ligi 7.sırada tamamlamıştır. BAL ve Kadın futbol liglerinde birer takımı yer almıştır. Hentbol kadınlarda Kastamonu Belediyesi GSK süper ligde şampiyon olmuştur.. Ayrıca Basketbol kadın 1. Liginde takımı Kastamonu GSK lig 6.sı olmuştur.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Kastamonuspor 1966, 4. turda Altay'a elenmiştir.

Hentbol Kadınlar Türkiye Kupası'nda Kastamonu Belediyesi GSK final oynayarak, Muratpaşa Belediyesi'nin ardından 2.olmuştur.

Avrupa EHFCup Kadınlar'a katılan Kastamonu Belediyesi GSK, 2. turda elenmiştir.

Kastamonuspor ilin futbol takımıdır. 1966 yılında kurulmuş ve 1967-1969 yılları arasında 2. Ligde mücadele etmiştir. 1969'da 3. lige düşen kulüp, 1969-1977 yılları arasında 3. ligde mücadele etmiş ve 1977'de Amatör Lige düşmüştür. 1984-85 sezonunda yeniden 3. lige alınan kulüp, o tarihten sonra uzun yıllar 3. ligde mücadele etmiştir. 2012-2013 sezonunda ise Bölgesel Amatör Lige 2013-2014 sezonunda ise Kastamonu 1. Amatör Küme'ye düşmüştür. 2014-2015 sezonu öncesinde yeniden yapılanmaya giden takım, Bölgesel Amatör Lig ekiplerinden Tosya Belediyespor ile güç birliğine giderek Kastamonuspor 1966 ismi ile yoluna devam etmiştir. Söz konusu sezon BAL'da şampiyon olan takım, tekrar 3. Lig'e yükselme başarısını göstermiştir. 2015-2016 sezonunda mücadele verdiği 3. Lig'de de şampiyon olan takım 1969 yılında veda ettiği 2. Lig'e şampiyon olarak yeniden yükselme başarısı göstermiştir.[78] Kulüp 2016-2017 sezonundan bu yana 2. Lig'de mücadele edecektir.

İlin 2015-2016 sezonunda bu yana BAL temsilcisi olarak Kastamonu İl Özel İdare Köy Hizmetlerispor bu ligde mücadele etmektedir.

Kastamonuspor 1966, 2017-2018 sezonunda sezonu 11.sırada, 2018-2019 sezonunda ise ikinci sırada tamamlamıştır. 2018-2019 normal sezonunun ardından ligi ikinci sırada bitirmesi sonucunda play-off oynamaya hak kazanmış ancak ilk turda Sarıyer'e elenerek 1. Lig'e yükselme mücadelesini sonlandırmıştır.

Ekim 2019'da yönetim kurulu kararıyla Gün Medya Grubu (GMG) ile sponsorluk anlaşması yapılmış, takım adına sponsor alınarak isim değişikliğine gidilmiş ve bundan sonraki süreçte takımın adının GMG Kastamonuspor olduğu ifade edilmiştir.[79]

Türkiye Kadınlar Basketbol Ligi'nde mücadele eden Ferko Ilgaz M.R. Kastamonu BSK, 2017-18 sezonu sonunda 2. Lige düşmüştür.

İlin voleybol branşında en başarılı ekiplerinden biri olan Bozkurt Belediyespor, Bozkurt ilçesini Türkiye Erkekler Voleybol 1. Ligi'nde temsil etmiş, üç sezon boyunca mücadele verdiği ligde 2009-2010 sezonunda son iki sırada yer alarak küme düşmüştür. Bir sonraki sezonda yer alması gereken Türkiye Erkekler Voleybol 2. Ligi'ne de katılmayan Bozkurt Belediyespor liglerden çekilmiştir.

Kastamonu'nun hentbolda en üst ulusal ligde yer alan takımı Kastamonu Belediyespor'dur. Kastamonu Belediyespor Türkiye Kadınlar Hentbol Süper Ligi'nde mücadele etmektedir. Kulüp tarihinin en başarılı dönemini 2015-2016 sezonunda mücadele ettiği Avrupa kupalarında finale kalarak elde etmiştir. Hentbol Kadınlar Challenge Kupası'nda finale yükselen Kastamonu ekibi, 30 Nisan 2016 tarihinde İstanbul'da Haldun Alagaş Spor Salonu'nda oynanan ilk mücadelede İspanya temsilcisi Rocasa Gran Canaria ACE takımına 29-25 yenilmiş, 7 Mayıs 2016'da oynanan rövanş mücadelesinde de rakibine bu sefer deplasmanda 33-29 yenilerek kupada ikinci olmuştur.

Bunun haricinde hem erkeklerde hem de kadınlarda alt liglerde de hentbol takımları bulunan Kastamonu'da, hentbol mücadeleleri Kastamonu Atatürk Spor Salonu'nda gerçekleştirilmektedir.

Kastamonu Belediyespor haricinde ilin alt liglerde de temsilcileri bulunmaktadır. Türkiye Kadınlar Hentbol 1. Ligi'nde mücadele eden Kastamonu Artsam Koleji SK 2015-2016 sezonunda Play-Off mücadeleleri sonucunda grubu ikinci tamamlayarak 2016-2017 sezonundan itibaren Süper Lig'e katılmış, o sezon küme düşmüştür. Kastamonu Artsam Koleji SK'nın 2017-18 sezonu sonunda tekrar Süper Lig'e yükselmesi ile birlikte Kastamonu ili ligde iki takım ile temsil edilecektir.[80] Bu takımların haricinde Türkiye Kadınlar Hentbol 2. Ligi'nde de Kastamonu Gençlik SK ili temsil etmektedir.

2017-2018 sezonunda Kastamonu Belediyesi GSK, Hentbol Avrupa Şampiyonlar Ligi ön elemeyi kaybederek, EHF Cup da 3.olmuştur.. turdan devam etmiş ve 3. tura geçmiştir.[81]

Önemli spor tesisleri: Kastamonu Gazi Stadyumu (4.033), Atatürk Spor Salonu (1.064), Ilgaz Kayak Merkezidir.

Kastamonu iline, İstanbul'dan karayolu ile ulaşım E-80 ve D-100 karayolları Gerede üzerinden ve devamında D-030 karayolu ile de Karabük ve Araç üzerinden ulaşım sağlanabilmektedir. İl, İstanbul'a 500 km, başkent Ankara'ya ise 240 km mesafededir.

İlin Karadeniz'e 170 km'lik bir sahil şeridi mevcut olup, bu sahil şeridi boyunca ilin altı ilçesi yer almaktadır. İnebolu'da küçük tonajlı gemilerin yük alıp boşaltabilecekleri bir liman bulunmaktadır. Bunun haricinde Cide, Abana ve Çatalzeytin ilçelerinde de küçük limanlar mevcuttur.

İl sınırları içerisinde yapımı 1959 yılında gerçekleştirilen Kastamonu Havalimanı yolcu yetersizliği sebebiyle kısa süre sonra kapatılmış, 1990 yılında da dönemin siyasi gelişmeleri doğrultusunda "her ile bir havalimanı" sloganı ile bakımı yapıldıktan sonra 1994 yılı itibarıyla tekrar hizmete açılmıştır. Ancak ikinci açılışında da buraya gerçekleştirilen birkaç deneme uçuşu haricinde alan kullanılmayarak tekrar atıl konuma düşmüştür.

2011 yılın içerisinde Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Kastamonu Valiliği arasında yapılan mutabakat sonucunda tekrar bakıma alınan alan, 2013 yılında tekrar hizmete açılarak, Kastamonu ile İstanbul arasında direkt uçuşlara başlanmıştır. Bunun haricinde Kastamonu ile diğer iller arasında da aktarmalı şekilde bağlantı sağlanmıştır. İl merkezine uzaklığı 10 km olan havalimanına günümüzde Türk Hava Yolları ve Pegasus Hava Yolları tarifeli seferler düzenlemektedir.[82]

Ünlü kişiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Valiler Kararnamesi yayınlandı: 41 ilin valisi değişti". Açıksöz. 10 Haziran 2020. 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024. 
  2. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Güncel Nüfus Değerleri isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  3. ^ Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410. 
  4. ^ "Kastamonu ismi nereden gelmektedir?". 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2016. 
  5. ^ Talat Mümtaz Yaman, Kastamonu Tarihi, syf. 175
  6. ^ Ahmet Ünal, Hititler Devrinde Anadolu Cilt 2, syf. 54
  7. ^ S.Erkut, “Hitit Kenti Kastama’nın Yeri Üzerine”, XII. T.T.Kongresi, (Ankara 12-16 Eylül 1994) I. Cilt, Ankara 1999, s.129,130,132
  8. ^ "ulusaltezmerkezi.net - ulusaltezmerkezi Resources and Information". www.ulusaltezmerkezi.net. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023. [ölü/kırık bağlantı]
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2018. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2018. 
  11. ^ "Kastamonu'da iklim". 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2016. 
  12. ^ "Resmî İstatistikler - Kastamonu". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016. 
  13. ^ Kastamonu'da yaban hayat
  14. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  16. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  17. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  18. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  19. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  20. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  21. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  22. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  23. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  36. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  37. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  38. ^ a b c d e f g h i
  39. ^ "Kastamonu - Bölgesel İstatistikler Göç". 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2016. 
  40. ^ "Kastamonu nüfusuna kayıtlı kişi sayıları hakkında bilgiler". 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016. 
  41. ^ a b c "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. 
  42. ^ Genc, Elif. "KASTAMONU - KINIK KAZILARI VE YERLEŞİMİN ÇEVRE KÜLTÜR BÖLGELERİ İLE İLİŞKİLERİ". 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023. 
  43. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. 
  44. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2018. 
  45. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2019. 
  46. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. 
  47. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2010. 
  48. ^ C. Yakupoğlu, “Kuzey-batı Anadolu’ya Türk Muhacereti ve Bölgede Bazı Türk Boy Adları”, Kastamonu Eğitim, C. 9/2, Ekim 2001.
  49. ^ Claude Cahen, Osmanlıdan Önce Anadolu’da Türkler, çev. Yıldız Moran, İstanbul 1979, s. 240.
  50. ^ İbn Batûta Seyâhatnâmesi’nden Seçmeler, haz. D. Parmaksızoğlu, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999, sayfa 53.
  51. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. 
  52. ^ Mustafa Eski, Kastamonu Basınında Milli Mücadele'nin Yankıları, syf. 15
  53. ^ Mustafa Eski, Kastamonu Basınında Milli Mücadele'nin Yankıları, syf. 8
  54. ^ Mustafa Eski, Kastamonu Basınında Milli Mücadele'nin Yankıları, syf. 13
  55. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. 
  56. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2019. 
  57. ^ "Çanakkale Türküsü sözleri: Çanakkale Türküsü'nü kim yazdı, hikayesi nedir?". www.ensonhaber.com. 18 Mart 2021. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2022. 
  58. ^ "İçişleri Bakanlığı Mülki İdare Birimleri - Kastamonu bilgileri". 6 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2016. 
  59. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  60. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  61. ^ 1945 yılında ilçe olan Abana'nın 1953 yılında ilçe statüsü düşürülmüştür. Anayasa Mahkemesi kararı ile 1968'de tekrar ilçe statüsü kazanmıştır.
  62. ^ 1953 yılında ilçe olan Bozkurt, 1967 yılında bucak olup 1968 yılında tekrar ilçe statüsü kazanmıştır.
  63. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  64. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  65. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Şubat 2024. 
  66. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2024. 
  67. ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  68. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  69. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  70. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  71. ^ Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996)
  72. ^ "Kastamonu'da eğitim, Erişim:01 Haziran 2016". 20 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016. 
  73. ^ "Kastamonu İl Millî Eğitim Müdürlüğü". 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016. 
  74. ^ "Kastamonu Abdurrahman Paşa Lisesi resmi sitesi, Erişim:01 Haziran 2016". 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016. 
  75. ^ "Kastamonu Üniversitesi resmi sitesi, Erişim:01 Haziran 2016". 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016. 
  76. ^ "YÖK". 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016. 
  77. ^ a b c d "Kastamonu'da ekonomi". 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2016. 
  78. ^ "Kastamonuspor şampiyon olarak 2. Lig'de". 21 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016. 
  79. ^ Kastamonuspor'da isim değişikliği
  80. ^ "Kastamonu'dan Hentbol Süper Ligi'ne ikinci takım". 8 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2016. 
  81. ^ EHF
  82. ^ "Kastamonu Uzunyazı Havalimanı hakkında bilgiler". 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]