İçeriğe atla

Aksaray (il)

Koordinatlar: 38°25′51″N 33°51′44″E / 38.430833°K 33.862222°D / 38.430833; 33.862222
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bu madde Aksaray il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Aksaray (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Aksaray
İl
Aksaray'ın Türkiye'deki konumu
Aksaray'ın Türkiye'deki konumu
Aksaray İl Haritası
Aksaray İl Haritası
Türkiye üzerinde Aksaray
Aksaray
Aksaray
Avrupa üzerinde Aksaray
Aksaray
Aksaray
Aksaray (Avrupa)
Asya üzerinde Aksaray
Aksaray
Aksaray
Aksaray (Asya)
Dünya üzerinde Aksaray
Aksaray
Aksaray
Aksaray (Dünya)
Koordinatlar: 38°25′51″N 33°51′44″E / 38.430833°K 33.862222°D / 38.430833; 33.862222
ÜlkeTürkiye Türkiye
Bölgeİç Anadolu Bölgesi
BölümKonya Bölümü
Alt idari birimler
İdare
 • Belediye BaşkanıEvren Dinçer (Ak Parti)[1]
Yüzölçümü
 • Toplam7.659 km²
Nüfus
 (2022)
433.055
 • Yoğunluk56/km²
Zaman dilimiUTC+03.00 (TRS)
Posta kodu
68xxx
Alan kodu382
ISO 3166 koduTR-68
Plaka kodu68
İklimDsb

Aksaray, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde, kısmen Konya Havzası'nda ve kısmen Kapadokya'da yer alan, merkezi Aksaray kenti olan ildir. Daha öncesinde il iken 1933'te ilçe yapılmış ve 15 Haziran 1989 tarih ve 3578 sayılı yasa ile Niğde'den ayrılarak yeniden il olmuştur. Niğde'nin kuzeybatısında, Konya'nın doğusunda, Ankara'nın güneydoğusunda yer almaktadır. 433.055 nüfusa (2022)[3] ve 7.659 km² yüz ölçümüne sahiptir.

2022 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 8 İlçe, 22 belediye, bu belediyelerde 157 mahalle ve ayrıca 175 köyü vardır.[3]

İsmin kökeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hitit tabletlerinde Kurşura, İlk Çağ'da Garsaura olarak anılan şehir, Kapadokya Kralı Archeleos zamanında yeniden inşa edilerek Archeleos'un şehri anlamında Archelais adı verilmiştir (Caesar- Kayseri, Herakleios-Ereğli gibi). Türkler Anadolu'ya geldikten sonra ismi Türk diline çekimleyerek Aksaray olarak anmaya başlamış, bazı Osmanlı belgelerinde "Aksara" olarak da geçtiği olmuştur. Yaklaşık bin yıldır tarihi adını muhafaza etmiştir. Halk arasında ve Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nde II. Kılıçarslan'ın yaptırdığı beyaz saraydan ismini aldığı gibi bir yakıştırma da dolaşmaktadır, resmi ve tarihi dayanağı yoktur.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlkçağ'da Arkhelais adını taşıyan kenti, son Kapadokya kralı Arkhelaos'un Garsuara adlı yerleşmeyi geliştirerek kurduğu sanılmaktadır. Roma İmparatoru Cladius I kente koloni ayrıcalığı tanıdı. Ayrıcalık, Anadolu'daki birçok önemli yolun kavşak noktasında bulunan kentin daha da gelişmesine yol açtı. Bizans ile Müslüman Araplar arasında birçok kez el değiştiren şehir Malazgirt Meydan Muharebesi'nin (1071) ardından Türkler'in egemenliğine girdi. Şehirde günümüze kadar gelemeyen Danişmendliler eserleri vardı. Şehirde Danişmend parası basılmıştır. Günümüze ulaşan Danişmendli eseri, kümbet şeklindeki, Bekarlar yakınındaki Bekar Sultan Türbesi'dir. Şehir Arap akınlarıyla virane hale gelmişti. Kılıç Arslan II (1155-1192), yıkık durumdaki Aksaray'ı yeniden kurdu, kentin çevresini surla çevirdi, camii, medrese, çarşı, hamam vb. yaptırdı. Azerbaycan'dan getirdiği din bilgini, zanaatkar ve tüccarları kente yerleştirdi. Ticaret yolları üzerinde bulunan Aksaray, Anadolu Selçuklu Devleti'nin önemli merkezlerinden biri olarak gelişti. Selçuklu'lardan sonra Karamanoğulları'nın eline geçti. Bir süre Eretna Beyliği'nin egemenliğinde kalan (1341-1365) ve 1 yıllığına Kadı Burhanettin Devletinin eline geçen kentte Karamanoğulları yeniden egemen oldu. 1396'da Yıldırım Bayezid tarafından ele geçirildiyse de Timur istilasından sonra yeniden Karamanoğulları egemen oldu. 1467'de Fatih Sultan Mehmet döneminde Aksaray kesin olarak Osmanlı topraklarına katıldı. Aksaray, Cumhuriyet dönemi'nde 1920'de il durumuna getirildi. 1933'te çıkartılan hususi kanunla Niğde'ye bağlandı ve 1989'da yeniden il oldu.

İbn-i Battuta'nın Büyük Dünya Seyahatnâmesi'nde Aksaray

[değiştir | kaynağı değiştir]

14. yüzyıl İbn-i Battuta'nın kaleminden kayda geçen bilgiler:

Sultan Bedreddin'in yanında çok kısa süre kalarak Aksaray'a hareket ettik. Burası Bilâd-ı Rûm'un en güzel ve sağlam şehirlerindendir. Her yandan akarsular ve bağlarla çevrilidir. Şehirden üç kanal geçer ve bunlar evlerin içinden akar. Şehrin içinde üzüm bahçeleri, bağlar ve bostanlar vardır. Aksaray'ın koyun yününden üretilen zarif halı ve kilimlerinin dünyada bir benzeri daha yoktur. Bunlar, Şam, Mısır, Irak, Hindistan, Çin ve diğer Türk ülkelerine ihraç edilir.

Aksaray, Irak Sultanı'nın idaresi altındadır. Burada Eretna Beyliğinin naibi Şerif Hüseyin'nin zaviyesine indik. Eretna Beğ, Irak hükümdarının Bilâd-ı Rûm'daki genel valisiydi. Şerif Hüseyin ise Ahiler'den olup, beldede yoldaşları pek çoktur. Bize son derece ikram ve izzette bulunarak aynen diğerleri gibi dostça davrandı.

Evliya Çelebi'nin Seyahatnâme'sinde Aksaray

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aksaray'ın Esen Tepe'den görünüşü.

17. yüzyıl Evliya Çelebi'nin kaleminden kayda geçen bilgiler:

Bor kalesinden Aksaray'a gitmemiz

[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk durağımız Ortaköy oldu. Aksaray Sancağı'nda yüzelli akçe payesiyle ayrı bir kazadır. Geniş ve ürünü bol bir kaza olup bağ, bahçe, cami ve mescidi olan gelişmiş bir köydür. Bu köye bağlı otuzaltı adet nahiye köyleri vardır. Buradan kuzey tarafa doğru gidip köylerden geçilir. Bir menzilde Helvadere Köyü'ne inilir. Burası da meyvesi bol, verimli, güzel, hanı, hamamı ve cami olan bir Müslüman köyüdür. Aksaray nahiyeleri köylerindendir. Buradan da kuzeye doğru giderek Aksaray şehri vardır.

Beyaz Saray

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ağaçören ilçesine bağlı Sofular Köyünden bir fotoğraf.

Bu şehrin Şem'un Safâ'nın isteği ile yapıldığını söylerler. Hükümdardan hükümdara geçtikten sonra Herakl adlı kralın oğlu Helena'nın elinde iken, adı geçen kral, Arap kavminin üzerine sefer açmıştır. Binlerce pis askeri ile Şam üzerine giderken, Safraz denilen yerde yenilgiye uğramış ve kendisi de ölmüştür. Yerine, oğlu Mikale kral olmuştur. Sonra bununda elinden Melik Mesud'un oğlu İzzeddin Kılıç Arslan 569 tarihinde burayı almıştır. Fetihten sonra bu şehirde nice büyük evliya oturduklarından, bu şehre birçok tarihçiler "Sâlihler yeri" demişlerdir.

Aksaray denmesinin sebebi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kılıç Arslan'ın taht merkezi olması dolayısı ile ona büyük bir saray yaparlar. Saray giriş kapısının sağında ve solunda tunçtan iki adet heybetli arslan heykeli varmış. Bu saraya bir kötülük yapılmak istense, yapmak isteyen kişi, bu arslanların ağızlarından saçtığı kıvılcımlardan helâk olurmuş. Bu saray uzaktan bembeyaz göründüğünden, bulunduğu şehre de Aksaray demişler. Rumlar bu şehre hâlen Pegahelna derler.

Şehir, sonra Karamanoğlu Yakub Bey'in eline geçmiş ve ondan da Yıldırım Beyazıt Hân'ın eline geçmiştir. Hâlen Osmanlı Devleti'nin elinde olup, Gâzi Süleyman Hân kaydı üzere Karaman Eyâleti'nde sancakbeyi merkezidir. Kanun üzere, yılda beyine yirmi kese gelir olur. Beş yüz askere sahip bir tuğlu mirlivadır. Alaybeyisi, çeribaşısı ve yüzbaşısı vardır. Kanun üzere cebeliler ile bin askeri olur. Yüzelli akçelik şerif kazadır. Kadısına senede beş kese gelir olur. Müftüsü, nakîbi, kethüdâ yeri, yeniçeri serdârı, kale dizdârı, muhtesibi, şehir subaşısı, âyân ve eşrâfı, saygın zâtları vardır.

Aksaray Kalesi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geniş bir alanda, büyük bir ırmak kenarında dört köşeli, taş yapılı, sağlam yapılı bir kaledir. Şehrin ortasında yapılmıştır. Burç ve kuleleri çok yüksek değildir. Bütün burçları, dişleri ve bedenleri ile mazgal delikleri, hesaplı olarak düzenlenmiş kuleleri hep birbirine bakar. Kuşatma sırasında, her kulenin güçlü savaşçıları tüfek ile kuleleri korurlar. Hisarları tarafında beş kapısı vardır. Küçükkapı batıya bakar. Demirkapı kıbleye açılır. Keçikapısı da kıbleye doğru açılır. Ereğlikapısı güneye doğru, Konyakapısı da batı tarafına açılır. Bu kapıların nöbetçileri, vergi alan muhtesib kimselerdir. Kale içinde isyancılar zamanında buğday saklamak için ambar yapılmıştır. Cephaneliği yoktur. Ramazan ayında ve başka şenliklerde atılan büyük topları vardır.

Camileri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Karamanoğlu İbrahimbey Camii(Ulu Camii)

Eski bir ibâdet yeridir. Dört kemer üzerine kâgir kubbeli bir camidir. Cami içinde oniki adet sütun ile iki adet sanat eseri kapı vardır. Minberi, müezzinler yeri sade ve güzeldir. Yuvarlak minaresi camiden uzak olup, cami kubbeleri kireçle örtülüdür.

  • Şeyh Hamid Veli Camii

Şeyhler Mahallesi'nde, kubbeli, bir minareli camidir.

  • Debbağlar Camii:

Kireçle yapılmış, cemaati bol bir camidir.

  • El-Hac Seyyid Hasanefendi Camii

Başköprü yanında güzel bir camidir. bunlardan başka doksansekiz adet mescidi vardır.

Medreseleri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Yılancık Medresesi

eski bir yapıdır.

  • Sulu Medrese

çeşitli bilimler yeridir.

  • Karamanoğlu Camii Medresesi

bu medresenin öğrencilerine ve hocalarına vakıf tarafından aydan aya aylık ve erzakları verilir. Ayrıca parasız görev yapan dersiâmları da vardır. Halkı fıkıhçı olup ferâiz ilmini atalarından beri okuya gelmişlerdir.

Bu şehirde özel Kur'ân okulları yoktur. Fakat Kur'ân hâfızları pek çoktur. Şehir onyedinci örfi iklimdedir. Ortasından akan Uluırmak, imâreleri sulayıp Alâaddin köprüsünden geçer. Bursa gibi her evden su akar.

Ziyaret yerleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu şehirde yedi binden fazla büyük evliyânın yattığı söylenmektedir. "Dâr'ül-ervâh" denilen bu yere nice defalar nur inmiştir. Üzüntülü olan bir kimse burayı ziyaret etse üzüntüsü gider.

  • Şeyh Hamid Veli; Rum diyarı irfân ehlinin başıdır. Üstü açık bir kubbede medfûndur. Çoğunlukla saralı kimseler ziyaret ederler. Buna yakın
  • Şeyh Kemal Sultan olgunluk yolunda tamama ermiş büyük bir zattır. Bunun yanında
  • Şeyh Pertevi Sultan, Yesevî tarihinde yahşi bir erdir.
  • Kırkkızlar; çoğunlukla kadınlar ziyaret ederler.
  • Şeyh Necmeddin Kibri,
  • Bedreddin Sultan Veli,
  • Hımarlı Dede Sultan şehir içindedir.
  • Şeyh Gaznevî Sultan ve
  • Şeyh Hakîkî bin Şeyh Hamid Veli: El-hac Bayram Veli öğrencilerinden olup, Ankara'da ledün ilmini tamamlayıp Aksaray'da Bayramî tarikatinde öncü olmuştur.
  • Şeyh Butak, Taşpazarı Mahallesi'nde medfûn olup gönül erbâbının ziyaret yeridir. Cennetderesi semtinde Çelebilik ziyareti ve bunun üst yanında Hızırlık ziyareti vardır.
  • Kılıç Arslan Sultan'ın kabirleri de Hızırlık ziyaretgâhındadır. Bu Hızırlık'a yakın
  • Şeyh Hamza, Bayrami tarikatinin büyük zâtlarındandır. Bir de
  • Şeyh Hızır Efendi ziyareti vardır.
  • Somuncu Baba türbesi
  • Zinciriye Medresesi

Aksaray'dan bir menzilde Saratlı Köyü'ne, oradan Ürgüp kazası içindeki Dübani'ye geldik. Halkı Müslümandır. Oradan Muşkara'ya ve sonra da Kayseri Kalesi'ne geldik. (Evliya Çelebi-Seyahatname)

Aksaray ve Vilayetlik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatih Sultan Mehmet döneminde ele geçirildiğinde defterlere vilayet olarak kaydedilen Aksaray, İstanbul'a yaptırılan zorunlu ev göçleri ve Osmanlı devlet politikası nedeniyle gerilemiş, ilk olarak liva, daha sonraları ise kaza haline getirilmiştir.

6 Ekim 1920'de merkezi Aksaray kazası olmak üzere, Aksaray, Arabsun (Gülşehir) ve Şereflikoçhisar kazalarından oluşan müstakil bir liva oluşturulmasına dair İçişleri Bakanlığı tarafından Bakanlar Kuruluna gönderilen kanun tasarısı ertesi gün kabul edilmiştir.[4] Ancak Aksaray, 13 yıl vilayetlik yapmış, 20 Mayıs 1933 tarihli 2197 sayılı kanunla Niğde'ye, kendi ilçesi olan Şereflikoçhisar da Ankara'ya bağlanmıştır.

1989 yılının 15 Haziran gününe kadar 56 yıl ilçe olarak kalmış olan Aksaray, bu tarihte eski hakkı iade edilmek suretiyle tekrar vilayet olmuştur.

Aksaray nüfusu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güncel Nüfus Değerleri(TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[5])

Aksaray ili nüfusu: 438.504'dur. Bu nüfusun %82,14'ü şehirlerde yaşamaktadır (2023 sonu).İlin yüzölçümü 7.659 km2'dir. İlde km2'ye 57 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkez ilçede 91.) İlde yıllık nüfus artış oranı % 1,24 olmuştur. Nüfus artış oranı en yüksek ve en düşük ilçeler: Sarıyahşi(% 12,99), Ortaköy (% -0,65)

06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 8 İlçe, 22 belediye, bu belediyelerde 157 mahalle ve ayrıca 175 köy vardır.

2023 yılı sonunda Aksaray ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri[6]
İlçe Nüfus

2022

Nüfus

2023

Fark Nüfus

Artışı%

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan%

Alanı

km2[7]

 km2'ye

düşen kişi

Ağaçören 7.577 7.971 394 5,07 1 6 27 4.936 3.035 38,08 407 20
Eskil 27.188 27.795 607 2,21 2 17 11 6.637 21.158 76,12 1701 16
Gülağaç 19.158 20.120 962 4,90 4 20 9 5.512 14.608 72,60 326 62
Güzelyurt 10.467 11.675 1.208 10,92 3 11 8 4.223 7.452 63,83 285 41
Merkez 319.865 321.160 1.295 0,40 9 76 83 42.925 278.235 86,63 3539 91
Ortaköy 31.818 31.613 -205 -0,65 1 12 30 11.273 20.340 64,34 727 43
Sarıyahşi 5.097 5.804 707 12,99 1 8 6 2.127 3.677 63,35 210 28
Sultanhanı 11.885 12.366 481 3,97 1 7 1 671 11.695 94,57 463 27
Aksaray 433.055 438.504 5.449 1,24 22 157 175 78.304 360.200 82,14 7658 57

*Sultanhanı, 2017 yılında ilçe olmuştur.

İlin yıllara göre nüfusları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Aksaray il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[8] 127.031 47
  %9     11.860
115.171     %91  
1935-1985 Niğde iline bağlı ilçe statüsünde
1990[9] 326.399 54
  %44     144.217
182.182     %56  
2000[10] 396.084 48 %21
  %51     200.216
195.868     %49  
2007[11] 366.109 49 %8
  %56     204.808
161.301     %44  
2008[12] 370.598 49 %1
  %58     213.288
157.310     %42  
2009[13] 376.907 49 %2
  %59     223.727
153.180     %41  
2010[14] 377.505 49 %0
  %60     228.060
149.445     %40  
2011[15] 378.823 49 %0
  %62     233.005
145.818     %38  
2012[16] 379.915 49 %0
  %62     236.177
143.738     %38  
2013[17] 382.806 49 %1
  %63     239.740
143.066     %37  
2014[18] 384.252 49 %0
  %64     245.122
139.130     %36  
2015[19] 386.514 49 %1
  %65     250.827
135.687     %35  
2016[19] 396.673 49 %3
  %66     261.817
134.856     %34  
2017[19] 402.404 49 %1
  %69     279.254
123.150     %31  
2018[19] 412.172 47 %2
  %69     285.502
126.670     %31  
2019[19] 416.367 47 %1
  %71     293.878
122.489     %29  
2020[19] 423.011 46 %2
  %71     301.897
121.114     %29  
2021[19] 429.069 46 %1
  %72     310.355
118.714     %28  
2022[19] 433.055 46 %1


Yönetim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Aksaray'ın ilçeleri

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclisleri oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[20][21]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Aksaray Valisi, 1967-Çaykara doğumlu Mehmet Ali Kumbuzoğlu’dur. Ağustos 2023/376 sayılı kararla TBMM Genel Sekreteri iken atanmıştır.[22]

Aksaray Belediye Başkanı, 1981-Aksaray doğumlu Evren Dinçer (AK PARTİ), 31 Mart 2024 seçimlerinde %36,85 oy oranıyla seçilmiştir.[23]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Aksaray İl Genel Meclisi üye sayısı, 13 AK Parti, 10 MHP olmak üzere 23’dür. Aksaray Belediye meclisi ise 16 AK Parti, 12 MHP ve 3 İYİ P. olmak üzere 31 üyeden oluşur.[24]

2023 Türkiye genel seçimleri sonucuna göre Aksaray'ın Türkiye Büyük Millet Meclisindeki üyelerinin siyasi partilere dağılımı: 2 AK Parti, 1 İYİ Parti, 1 MHP'dir.[25]

Konum

[değiştir | kaynağı değiştir]
Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[26] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km²[27] Rakım mt. Mrk.Uzaklık km[28] Ulaşan Yollar[28]
Aksaray Merkez 3.539 1.228 /D.750-11, D.300-14
Ağaçören 1989 Şereflikoçhisar 407 964 81 Ortaköy=>68.80
Eskil 1990 Merkez 1.701 940 70 D.300-14=>68.77
Gülağaç 1990 Merkez 326 1.172 44 D.300-15=>68.29
Güzelyurt 1989 Merkez 285 1.502 49 D.300-15=>68.26
Ortaköy 1957 Merkez 727 1.227 55 D.757-05, 68.80
Sarıyahşi 1989 Şereflikoçhisar 210 968 106 Ağaçören=>68.81, 68.83
Sultanhanı 2017 Merkez 463 940 43 D.300-14
AKSARAY 1989 NİĞDE 7.659

Arkeoloji ve mimarlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

İl sınırları içinde bulunan Aşıklıhöyük yenitaş dönemi kültürüne ışık tutarken, Acemhöyük ilk tunç çağda Asur ticaret kolonileri dönemini aydınlatır. İle 46 km. uzaklıktaki Ihlara Vadisi'nde Hristiyanlık dönemi dinsel mimarlık ve resim sanatını yansıtan önemli örnekler bulunur. Selime Kasabası yakınındaki küçük kilise ve katedral, Helvadere'deki yunan haçı planlı Kemerli kilise de bu dönemdendir. Anadolu Selçukluları zamanında önemli bir üs olan ilde, II. Kılıç Arslan zamanında yaptırılan Aksaray Kalesi'nden (1170) yalnızca sur kalıntıları görülebilir. Eğri (Kızıl) Minare (13. yüzyıl) kırmızı tuğladan, silindir gövdeli bir yapıdır. Gövde ince bir silmeyle iki bölüme ayrılmış, altı zikzak, üstü yeşil mavi çinilerle bezenmiştir. Karamanoğulları döneminden Ulu Camii (1431), dörtgen planlı mihrap duvarına dikey 5 sahınlı bir yapıdır. Mihrap önü kubbe, sahınlar tonoz örtülüdür. Yazılı kaynaklardan bilinen medreselerin bugüne ulaşan tek örneği Zinciriye Medresesi'dir (1336). Karamanoğulları döneminden olan yapı, tek katlı, dört eyvanlı planı, revaklı avlusu, çin mozaik bezemeli ana eyvanıyla, açık avlulu medreselere örnektir. Ana eyvanın yanlarında kubbeli odalar vardır. Kervan yolları üstündeki ilde, sultan hanlarının önemli örnekleri bulunur. Aksaray-Kayseri yolundaki Alayhan, Selçuklu sultan hanlarının ilk örneklerindendir (1192). Konya-Aksaray yolundaki Sultanhan (1229), bu yapı türünün klasikleşmiş bir örneği olarak nitelenir. Aksaray-Nevşehir yolundaki Ağzıkarahan (1231,1237) da anıtsal taçkapısı ve kuleleriyle kale görünümündedir.

Tarihi ve turistik zenginlikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Müzeler ve ören yerleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Camiler, türbeler, kiliseler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hanlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Ağzıkarahan (Aksaray-Nevşehir yolu 15. km)
  • Alayhan (Aksaray-Nevşehir yolu 35. km)
  • Öresinhan
  • Sultanhanı (Türkiye'nin en büyük kervansarayı, Aksaray-Konya yolu 42. km)
  • Yerköyhanı
  • Akhan [Aksaray-Konya 18. km]

Kuş gözlem alanları

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Eşmekaya Sazlığı Kuş Alanı
  • Sultanhanı Sazlığı Kuş Alanı

Yerel Etkinlikler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Yunus Emre Ağaçlandırma Haftası
  • Sultanhanı Halı, Turizm ve Kültür Festivali
  • Aksaray Ihlara Turizm ve Kültür Festivali
  • Uluslararası Türk-Yunan Dostluk, Kardeşlik Kültür Festivali
  • Alaaddin Keykubat'ı Anma Günü
  • Yunus Emre'yi Anma Etkinlikleri

[29]

Mutfak

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Aksaray Tava[30]
  • Sıkma
  • Bulama Helvası[31]
  • Saç Böreği
  • Şerbetli Pide

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Aksaray'da spor

2018-19 sezonu sonunda, futbolda 68 Aksaray Belediyespor, Bölgesel Amatör Lig'den 3. Lige çıkmıştır. 68 Aksaray Belediyespor 2022-2023 sezonunda 3. Lig 3.Grupta mücadele etmektedir. 2023-2024 2. Lig'de mücadele etmektedir.

Türkiye Voleybol Bayanlar Sultanlar Liginde Aksaray'ı temsil eden Kuzey Boru Gençlik Spor Kulübü, 3 sezondur bu ligde mücadele etmektedir.

Aynı zamanda TVF Kadınlar 2. Lig 13.Grupta Aksaray 1989 Spor ile Kuzeyboru SK Altyapı takımları mücadele etmektedir.

Hentbol Kadınlar 1. Lig B grubunda 68 Aksaray Belediyespor Hentbol mücadele etmektedir.

Önemli spor tesisleri: 7.000 kişilik Dağılgan Stadyumu, 3,000 kişilik Aksaray Spor Salonu, 500 kişilik Aksaray Olimpik Kapalı Yüzme Havuzu

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Büyük Dünya Seyahatnamesi, İbn-i Battuta, Üçdal Neşriyat
  • Seyahatnâme, Evliya Çelebi bin Derviş Mehmet Zillî, Üçdal Neşriyat
  • Büyük Larousse, Milliyet, Grand Dictionnaire Encyclopédique Larousse (GDEL) 1986

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Aksaray Seçim Sonuçları - 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri". www.sabah.com.tr. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2023. 
  2. ^ "Valiler Kararnamesi yayınlandı: 41 ilin valisi değişti". NTV. 10 Haziran 2020. 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020. 
  3. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Güncel Nüfus Değerleri isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  4. ^ TBMM Zabıt Ceridesi, 11 Ekim 1920, sf. 26
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  8. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  9. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  17. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  18. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  19. ^ a b c d e f g h
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Aksaray Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Aksaray Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Aksaray Nüfusu". nufusubu.com. 
  20. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020. 
  21. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ağustos 2023. 
  23. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020. 
  24. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020. 
  25. ^ https://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya/45639002/2023-1255.pdf
  26. ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  27. ^ Millî Savunma Bakanlığı- Haritalar Genel Komutanlığı
  28. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  29. ^ http://www.aksaraykulturturizm.gov.tr/TR,63670/yerel-etkinlikler.html
  30. ^ "Aksaray Yemekleri: Aksaray Ziyaretinizde Tatmanız Gereken Yöresel Lezzetler". otelleri.net. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021. 
  31. ^ "BULAMA HELVASI". aksaray.ktb.gov.tr. 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Aksaray (il)
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikikaynak'ta ara Vikikaynak'ta belgeler
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aksaray_(il)&oldid=34207145" sayfasından alınmıştır