Estergon Kuşatması (1605)
| Estergon Kuşatması | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı | |||||||||
 Estergon Kalesi ile (batısında) Vişegrad ve (Tuna'nın karşı kıyısında) Ciğerdelen palankaları | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu Avusturya Arşidüklüğü |
 Osmanlı İmparatorluğu | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
 Wilheim Öttingen (ölü) Kont Dampierre Leonhard Friedrich Schlöcker  |
Lala Mehmed Paşa | ||||||||
| Güçler | |||||||||
| 8.000 | 40-50.000 | ||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| 2.500 ölü, 1.000 esir | Nispeten Hafif | ||||||||
Estergon Kuşatması, 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı'nda evre.
Lala Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu 1595'ten beri Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu işgalindeki Estergon Kalesi'ni 29 Ağustos-3 Ekim 1605 arasında kuşatarak geri aldı.
Kuşatma öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Macaristan'ın en önemli kenti olan Budin'i kuzey ve kuzeybatıdan koruyan en önemli müstahkem mevkilerden biri olan Estergon Kalesi Prens Karl von Mansfeld'in komutasındaki 70.000 kişilik Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ordusu tarafından ele geçirilmiş,[1] Osmanlıların kaleyi geri almak için Lala Mehmed Paşa komutasında 18 Ekim-18 Kasım 1604 arasında gerçekleştirdikleri kuşatma ise mevsimin de gecikmesi nedeniyle başarılı olmamıştı. Bunun üzerine Lala Mehmed Paşa müteakip sefer mevsiminde doğrudan Estergon Kalesi'ni hedefledi.
Kuşatma
[değiştir | kaynağı değiştir]4 Temmuz 1605'te Belgrad'a gelen Lala Mehmed Paşa Savaş Meclisinde Estergon'a yürünmesi kararını açıklayınca Osmanlı ordusu Zemun üzerinden Budin'e geldi. Bosna Beylerbeyi ise 25 top, 30.000 gülle ve 10.000 kantar barutla orduyu destekledi.[2] 29 Ağustos 1605'te Estergon Kalesi önlerine gelen Osmanlı ordusu süratle Wilheim Öttingen komutasındaki 6.000 askerlik bir garnizonun koruduğu kaleyi kuşatmayı başlattı. Kuşatma başlamadan kısa bir süre önce Fransız Kont Dampierre Komarom önlerindeki ablukayı yararak Estergon Kalesi'ne beş tabur asker takviyesi yapmayı başardı.
Kalenin kolaylıkla ele geçirilmesi için Osmanlı ordusu öncelikle kalenin çevresinde keza Alman/Avusturya işgaline girmiş palankaları zapt etmeye yoğunlaştı. Bu çerçevede; Lala Mehmed Paşa Budin Beylerbeyi Boşnak Hasan Paşa'yı Tepedelen, Bosna Beylerbeyi Hadım Hüsrev Paşa'yı ise Vişegrad üzerine gönderirken, ordunun bir bölümünü de Tuna'nın sol kıyısına top çıkarmak suretiyle Ciğerdelen'e taarruz ettirdi.[3] İlk düşen palanka Ciğerdelen oldu. Bu sayede Estergon'a Tuna'nın diğer yakasından yardım alma olanağı kalmadı.
İkinci düşen palanka ise Vişegrad oldu. Papalığın Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na yardım amaçlı gönderdiği 1.000 Fransız askeri teslim olarak Osmanlıların hizmetine girdi. Vişegrad'ın alınmasının ardından burayı kuşatan Bosna Eyaleti askerleri Tepedelen'i kuşatan birliği takviye ettiler ve 16 Eylül'de burayı zaptettiler.
Tuna'daki Osmanlı ince donanması da Estergon'u kuşatan Osmanlı ordusunu lojistik açıdan destekledi.[4] Bu şekilde her yanı sarılan Estergon Kalesi'ne karşı Osmanlı ordusu 29 Eylül'de genel taarruza geçti. Osmanlı ordusu 1 Ekim'de kalenin varoşunu zapt ederken Almanlar 1.000 asker kaybetti.[5] İç kaleye sığınan garnizon bu defa Osmanlıların surların altında patlattığı lağımlar ve yoğun top ateşi sonucu alev alan binalar arasında kaldı ve direnme arzusunu kaybetti. Wilheim Öttingen'ın ölümünün ardından komutayı devralan Kont Dampierre askerlerin baskısına dayanamayarak 3 Ekim 1605'te teslim olma kararı verdi. Elçi olarak gönderilen Peçevi İbrahim Efendi'nin belirlediği vire koşulları çerçevesinde kalede kalan yaklaşık 4.500 savunmacı 4 Ekim'de silah ve cephanelerini bırakarak Komarom'a döndüler. Fransız Kont Dampierre affedilirken, Yüzbaşı Leonhard Friedrich Schlöcker dili kesilerek ve asılarak, ayrıca 24 asker de asılarak idam edildi, Osmanlılarla işbirliği yapmakla suçlananlar ise ağaçlara çivilendi.[5]
Kuşatma sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]
Estergon Kuşatması; Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında 1593'ten beri süregiden savaşta (Osmanlıların 17 Ekim'de Uyvar kuşatmasında Erdel Krallığı'na yardımı ve Tiryaki Hasan Paşa'nin Ekim sonunda Vesprim ve Palota'yı ele geçirmesi sayılmazsa) iki İmparatorluk arasındaki son büyük çarpışma oldu.
Estergon Kuşatması ayrıca; Avrupa ordularında Erken Modern Dönemde gözlemlenen köklü değişiklikleri ifade eden Askerî Devrim'in Osmanlı ordularınca da benimsendiğini de gösterdi. Zira, Yeniçeriler kuşatma boyunca top bataryalarının ardından iki sıra halinde dizilerek ve sırayla ateş ederek salvo ateşini başarıyla tatbik etmişlerdi.[6] Keza, Estergon Kalesi çevresindeki palankaları ve varoşu kısa sürede ele geçiren ve hasımlarına iç kalede direnme olanağı da tanımayan Osmanlılar dönemin en öndegelen kuşatma güçlerinden biri olduklarını da gösterdiler.[7]
İki İmparatorluk arasında talihi sürekli dönen uzun savaşta 1604'ten itibaren Osmanlılar ağır basmaya başladı. Osmanlılar, Estergon Kalesi'nin 3 Ekim 1605'te geri alınmasıyla, Alman/Avusturya işgalindeki tüm kaydadeğer kalelerini kurtarmış oldular. Daha da önemlisi 1595'ten beri isyan halindeki Eflak, Boğdan Prensliği ve Erdel Prenslikleri üzerindeki Osmanlı hakimiyeti yeniden kurulmuştu. Zira, yeni Erdel Prensi Stefan Boçkay'ın Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na karşı mücadelesini destekleyen Osmanlılar, 17 Ekim'de Uyvar'ın ele geçirip Erdel Prensliği'ne verdiler.[8] 11 Kasım'da ise Lala Mehmed Paşa Stefan Boçkay'a taç giydirerek Erdel Kralı olarak tanıdı[9]
Bu gelişmeler, savaş yorgunu Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nu barışa zorladı. 1603'ten beri Safevî Devleti'yle doğuda da savaş halindeki Osmanlı İmparatorluğu da batı cephesini süratle kapamak istiyordu. Bu çerçevede sürdürülen müzakereler sonucunda 15 Haziran 1606'da iki İmparatorluk arasından mütareke imzalandı. 23 Haziran'da ise Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ile Erdel Krallığı Viyana Antlaşması'nı akdettiler. İki İmparatorluk arasında ise 20 Ekim 1606'da Komarom'da başlayan barış müzakereleri ise 11 Kasım 1606'da Zitvatorok Antlaşması'nın imzalanmasıyla sonuçlandı. Bu sayede iki İmparatorluk 1663'e kadar uzun bir barış dönemine girdiler.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Türk İslam Ansiklopedisi, "Estergon" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, İstanbul (1995), c.11, s.439". 25 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2022.
- ^ "Mufassal Osmanlı Tarihi", Tan Basımevi, İstanbul, c.3, s.1713
- ^ "Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi - Osmanlı Devri - Osmanlı-Avusturya Harbi 1593-1606", Genelkurmay Basımevi (1985), s.148
- ^ "Osmanlı Tarih Yazarlarına Göre Sultan I. Ahmed Devri Deniz Muharebeleri (1603-1617)", Ali Sinan Bilgili, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl:2004, Sayı:9, Sayfa:144-145
- ^ a b ""Hungarian Ottoman Wars"". 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2022.
- ^ "A Contribution to the Military Revolution Debate: The Janissaries Use of Volley Fire during the long Ottoman-Habsburg War of 1593-1606 and the Problem of Origins", Günhan Börekçi, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, c.59, Sy.4 (2006), s.407-438
- ^ "European Warfare, 1494-1660", Jeremy Black, Routledge (2005), s.199
- ^ "A három részre szakadt ország és a török kiűzése (1526–1605)", Granasztói, György (1981), In Benda, Kálmán; Péter, Katalin (eds.). Magyarország történeti kronológiája, II: 1526–1848 [Historical Chronology of Hungary, Volume I: 1526–1848] (Macarca). Akadémiai Kiadó, ISBN 963-05-2662-X, s.429
- ^ "Millennium in Central Europe: A History of Hungary" László Kontler, Atlantisz Publishing House (1999), ISBN 963-9165-37-9, s.165
- ^ "Mufassal Osmanlı Tarihi", Tan Basımevi, İstanbul, c.3, s.1721
| 13.-14. |
|
|---|---|
| 15. |
|
| 16. |
|
| 17. |
|
| 18. |
|
| 19. | |
| 20. |
|
Osmanlı mağlubiyetleri italik olarak gösterilmiştir. | |