Altınyayla, Burdur
 | Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. (Ekim 2020) |
| Altınyayla | |
|---|---|
 Altınyayla Merkez Camisi (Temmuz 2009) | |
 Türkiye'de bulunduğu yer | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Burdur |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Kübra Teymur[1] |
| • Belediye başkanı | Selen Kınalı (MHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 340 km² |
| Rakım | 1240 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 5.591 |
| • Kır | - |
| • Şehir | - |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 15420 |
| İl alan kodu | 248 |
| İl plaka kodu | 15 |
Resmî site http://www.altinyaylaburdur.bel.tr | |
Altınyayla, eskiden Dirmil, Burdur ilinin bir ilçesidir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Altınyayla (Dirmil) ile ilgili ilk bulunabilen tarihi bilgiler Likya tarihi ile örtüşmektedir. İlk çağlarda Antalya körfezinin batısı ile Dalaman Çayı’nın doğusu arasında kalan bölgeye Likya denilmekteydi. Önceleri bölgede Likyalılar egemen olmuşlarken daha sonraları sırasıyla Persler Büyük İskender İmparatorluğu, Mısır’da kurulan Ptomelar ve Roma egemenliğine girdi. Likya tarihsel coğrafyasının kuzeybatı ucunda yer alan Cybria, Bubon, Balbura ve Oinoanda güç birliği hareketi, başkenti Patara olan Likya bölgesinin içerisinde tetrapolislik olarak yönetilmiştir. Patara antik kenti içerisinde bulunan “Yol kılavuz Anıtı” üzerindeki Tlos, Oinoanda Balbura'dan gelip Trimili üzerinden Cibrya'ya ifadesi'ndeki Trimili yerleşim alanı bugün yaşadığımız Dirmil'dir
İlçe merkezinde antik eserlerin olmayışı buranın Osmanlılar'ın klasik döneminden itibaren yerleşmeye açıldığı kanaatini uyandırmamalıdır. Kaldı ki Cybria, Bubon, Balbura üçgeni arasında kalan bu bölgenin, antik çağa ait kalıntıları ilçenin doğusunda ve Üç Meşe mevkiinin kuzeyindeki yerli halkın “Gavur Beşiği” dediği alan, Dirmil'in çok eskiden itibaren yerleşmeye açık olduğunu göstermektedir.
Gavur Beşiği antik alanı için şu yaklaşımlar mümkündür:
- Büyük bir kısmı höyüksel bir alan içinde olan yerleşmenin, çevredeki antik alanlardan teknik olarak hiçbir farkı yoktur. Kullanılan teknoloji ve sanat anlayışı diğer komşu antik kentlerle örtüşmektedir. Hatta kentin büyük bir kısmının toprak altında olması, buranın çok daha eski dönemlere ait olduğu konusunda önemli bir ipucu oluşturabilecektir. Antik kentin kurulduğu alanın Cybira-Bubon- Balbura'ya bağlanan yol güzergâhı üzerinde olması da dikkat çekicidir.
- Yine kentin Dirmil Ovası'nın yukarı ve başlangıç kısmında oluşu ilk çağ şehir yerleşmelerindeki su kaynaklarına yakınlık, jeopolitik hakim tepe, tarım alanlarını işgalden uzak olma ve savunma güvenliği ilkelerine tam uygunluk göstermektedir.
Bu noktada “Gavur Beşiği” antik alanının, arkeolojik programlara dahil edilmesi ve sit alanı olarak korumaya alınması kanaatimizce uygun olacaktır. Çünkü, Gavur Beşiği antik alanı Cybria-Bubon-Balbura arasında ve bu üç kenti birbirine bağlayan bir köprü, bir ara olarak kabul etmek imkân dahilindedir.
Yine ilçe merkezinin kuzeyinde Koca Çayır bölgesinde az da olsa pişirilmiş topraktan yapılmış kırık kalıntıların varlığından şu sonucu çıkarmak mümkün görülmektedir. Oyuk Dağı'nın erozyon havzasında bulunan, anılan bölgenin daha geniş ve kapsamlı bir antik alanı olduğu ve buranın Oyuk Dağı erozyon havzası sonrasında alüvyal birikimlerle örtülmüş olabileceği kanaatini uyandırmaktadır.
Yine Durasılar bölgesindeki dibek taşının kulanım alanına bakıldığında buraya yakın antik yerleşmelerin varlığına yardımcı olacak niteliktedir. Bahsi geçen “Dibek Taşı” yaklaşık 50x50 cm boyutunda ve daha çok katı yiyeceklerin öğütülmesinde kullanılan antik bir yaklaşım içermektedir.
Erken Roma dönemi açısından Patara vilayetinin içinde Trimili adlı önemli kayıtların varlığı da dikkatlerden kaçmaması gereken önemli bulgulardan birisidir.Anadolu'da Likya bölgesel egemenliğinden sonra kurulan Roma hakimiyeti Kavimler Göçünden sonra yerini Bizans egemenliğine bırakmıştır.Erken Osmanlı döneminde bölgede Hamitoğullarının Gölhisar beyi Mehmet ve Yunus bey hakimiyet kurmuşlardır.. 15.yy sonlarında Aydın vilayetinden bazı Türkmenlerin Dirmilcik bölgesine göç ettiği iddiası varsa da bu bazı açılardan genelgeçer ilkelere ters düşmektedir. Tarihin birçok dönemlerinde alçak ve sıcak alanlardan yüksek ve iklimi sert alanlara göç hareketine çok fazla rastlanılmamıştır. Kaldı ki Osmanlı iskan politikası çerçevesinde genel uygulama; kırsal ve dağlık alanlardaki nüfusun, daha çok tarım arazilerine yakın bölgelere yerleştirilmesi biçiminde olmuştur. Bu durumda Aydın'dan Dirmil'e bir göç hareketinin olabileceği ihtimali son derece zayıf bir yaklaşım olarak telakki edilmelidir.
Yörenin kültürel ve filolojik ilişkilerine bakıldığında yörede kullanılan birçok sözcük ile Batı Antalya ve Fethiye'nin köylerinde kullanılan sözcüklerle benzerlik gösterdiği açıkça bellidir. Ancak "Gavur Gediği”nden itibaren yörenin kültürel ve filolojik özellikleri, Ege özellikleriyle çok fazla uyuşmamaktadır. Bu da göç hareketinin batıdan değil de güneyden ve doğudan yapıldığına dair önemli bir yaklaşımdır.19.yy sonlarından itibaren Dirmil; Konya Vilayeti Burdur Sancağı Tefenni Kadılığı Armutlu Nahiyesine bağlı bir karye(köy) olarak yönetilmiştir.Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ayanlık sisteminin çok hızlı gelişmesiyle birlikte bölgede de önemli ölçüde ayanlık sistemi gelişmiş ve büyük toprak sahibi yeni zümreler ortaya çıkmıştır. Bu zümrenin etkinliği 1950 yıllarına kadar devam etmiştir. Bu dönemde büyük çiftlikler kurulmuş ve daha yaygın bir ifadeyle ağalık sistemi tam anlamıyla yerleşmiştir. elinde kalmıştır. 150 yıllık bölüşüm karşısında bile bu topraklar Dirmil'e göre yine en büyük toprak parçaları olarak varlıklarını sürdürmektedirler.
1319(1901) - 1321(1903) tarihli, Maarif-i Umumiye Salnamelerinde Konya vilayeti, Burdur sancağı, Tefenni kazası, Dirmil karyesindeki (köyündeki), üç adet medreseye ait özet bilgiler şu şekildedir: Sait Efendi tarafından yaptırılan, Süleyman Efendi'nin müderrislik yaptığı, medrese bugün Hacı Muhittin Öztürk ve oğlu Hacı Sait Öztürk'ün evleri arasında yapılmıştır. Medresenin 15 öğrencisi olmuştur. Ancak bugün medresenin kalıntılarına ait hiçbir bulgu yoktur. Müderris Süleyman Efendi tahminimizce 1326 (1910) yılında ölmüştür. Evlatlarından hayatta olan da yoktur. Süleyman Efendi oğlu Niyazi Öztürk çok uzun süreler Yemen'de savaşa katılarak geriye dönmüştür. Bu sülaleden bir kişinin Rodos Adası'na eğitim görmeye gittiği ve orada kaldığı; buradaki sülalenin üyelerinin kişi adlarının aynı şekilde Rodos'ta da mevcut olduğu; Hacı Muhittin Öztürk'ün teknik konularda son derece başarılı bir kişi olduğu, sülalenin şu anda yaşayan üçüncü kuşak fertleri tarafından ifade edilmiştir.
İkinci medrese, köy ahalisi tarafından bugünkü çarşıya yakın bir bölgede yaptırılan İbil oğlu Nasuh Efendi'ye ait olan 10 öğrencisi bulunan medresedir. Müderris İbil oğlu Nasuh Efendi 1947 yılında ölmüş, oğullarından Mehmet Çavuş uzun yıllar Yemen'de savaşmış, kendisinden hiçbir şekilde haber alınamamıştır. Ancak daha sonra tekrar memleketine dönmüştür.
Üçüncü medrese, Kızılyaka köyünde yine köy halkı tarafından yaptırılan Halim Efendi medresesidir. Medrese bugünkü Kızılyaka Eski Camii'ne yakın bir alanda yapılmıştır. 25 öğrencisi olan medresenin şu anda hiçbir kalıntısı yoktur.
1. Dünya savaşı'nda bölgede herhangi bir işgal olayı olmamıştır. Ancak 1911-1922 arasındaki savaş yıllarında birçok insanımız, bütün Türkiye'de olduğu gibi ya şehit olmuş ya da gazi olarak geriye dönmüştür. O kadar ki Çanakkale savaşlarında veya Yemen'de her sülaleden ortalama en az bir kişi savaşmış çoğu da geriye dönememiştir.Hatta o yıllarda cenazeleri bile kadınların defnettikleri ifade edilmektedir. 1930 ve 1940'lı yıllar yoksulluğun had safhada olduğu bir dönemdir. Uzun bir savaştan çıkmış olan toplum, kısa sürede kendisini toparlayıp tekrar üretime hemen geçememiştir. Yıllardır ekilemeyen topraklar, el sanatları, küçük atölyelerin hemen faaliyete başlaması uzun zaman almıştır. İnsanların çoğu karın tokluğuna da olsa büyük toprak sahiplerinin kapısında çalışmak zorunda kalmışlardır. 1950'den sonra en önemli olaylardan birisi “Çiftçiye Toprak Kazandırma Kanunu” çerçevesinde Ali Çavuş "Eryavuz”un muhtarlığı döneminde yaylada Yalınova-Çeşmeönü arasının bütün köylüye tarla olarak dağıtılmasıdır. Bu dönemde siyasal ve ekonomik güç, ayan soylu sülalelerden sıradan sayılabilecek sülalelere geçmeye başlamıştır.Dirmil'de 1955'ten. İtibaren belediye kurulmuş ve ilk Belediye Başkanı da Mehmet Efendiler'den Kamil Şentürk olmuştur.Batı Akdeniz'in bu şirin kasabası 1990 yılında hiç de alışamadığı bir isimle Altınyayla olarak ilçe olmuştur.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]İlçe; 5 köy ve 4 mahalleden oluşmaktadır. Köylerin ismi; Asmabağ, Ballık, Çatak, Çörten ve Kızılyaka'dır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1990[3] | 12.251 | 4.118 | 8.133 |
| 2000[4] | 6.793 | 4.173 | 2.620 |
| 2007[5] | 5.610 | 3.309 | 2.301 |
| 2008[6] | 5.664 | 3.232 | 2.432 |
| 2009[7] | 5.721 | 3.240 | 2.481 |
| 2010[8] | 5.809 | 3.280 | 2.529 |
| 2011[9] | 5.844 | 3.293 | 2.551 |
| 2012[10] | 5.745 | 3.246 | 2.499 |
| 2013[11] | 5.853 | 3.271 | 2.582 |
| 2014[12] | 5.601 | 3.119 | 2.482 |
| 2015[13] | 5.374 | 2.980 | 2.394 |
| 2016[13] | 5.337 | 2.961 | 2.376 |
| 2017[13] | 5.403 | 3.034 | 2.369 |
| 2018[13] | 5.591 | 3.091 | 2.500 |
| 2019[13] | 5.519 | 3.109 | 2.410 |
| 2020[13] | 5.422 | 3.083 | 2.339 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Altınyayla Nüfusu - Burdur". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Burdur Altınyayla Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yerelnet: Altınyayla 25 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.