Adana Görüşmesi
Adana Görüşmesi (Adana Mülakatı, Yenice Görüşmesi veya Yenice Mülakatı), 30-31 Ocak 1943 tarihlerinde, Türkiye Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ile Birleşik Krallık Başbakanı Winston Churchill'in gerçekleştirdiği iki taraflı toplantıdır.
Yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Toplantı, günümüzde Mersin'in Tarsus ilçesine bağlı Yenice'de, Adana – Mersin demir yolu hattı üzerindeki Yenice Tren İstasyonu'nun bir tren vagonunda gerçekleştirilmiştir.[1] Bu nedenle de Yenice Mülakatı, Yenice Görüşmesi gibi adlarla da anılmıştır. Türk ve İngiliz diplomatlar ve resmi yetkililerin görüşmelerinde Türk tarafı Ankara'da görüşülmesini, İngiliz tarafı ise Kıbrıs'ta görüşülmesini teklif etmişti. Nihayetinde taraflar bu istasyonda mülakatı gerçekleştirmeyi kararlaştırmışlardır.
Hilmi Uran anılarında bu mevkiyi şöyle tarif etmiştir: "Sonraları bu görüşme Adana Mülakatı diye anılır oldu. Fakat hakikatte iki devlet adamının telâkisi Adana'da değil, Yenice istasyonunda ve vagon içinde olmuştu. Yenice, Tarsus'a bağlı küçük bir Nusayri köyüdür ve Adana'ya yirmi üç kilometre mesafededir. Konya istikametinden gelen trenler burada, Adana ve Mersin cihetine gitmek üzere ikiye ayrılır. İstasyon, yüksek okaliptüs ağaçlarının gölgelendirdiği şirin bir yerdir."[2]
İçeriği
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
| |
Türkiye Cumhurbaşkanı İsmet İnönü
|
Birleşik Krallık Başbakanı Winston Churchill
|
1943 yılı Ocak ayında Kazablanka'da Kazablanka Konferansı'nı gerçekleştiren Amerika Birleşik Devletleri başkanı Franklin D. Roosevelt ve Birleşik Krallık Başbakanı Winston Churchill, Nazi Almanyası'na karşı Balkanlar'dan bir cephe açmayı tasarlamışlardır. Kazablanka Konferansı'nın hemen ertesinde Adana'ya gelen Churchill, bu tasarı hakkında İsmet İnönü'yle görüşmüştür. Görüşmede İngiliz tarafının amaçladığı Türkiye'yi, Mihver Devletlerine karşı Müttefik Devletlerle birlikte II. Dünya Savaşı'na girmesi için ikna etmekti.[3] Türk tarafı ise bu isteklere Sovyetler Birliği'ne ve savaş sonrası Avrupasındaki artan nüfuzuna ve gücüne yönelik kaygılarını belirterek karşılık vermiştir. Ayrıca Türk Ordusu'nun Mihver Devletlerine karşı savaşa girmesi isteniyorsa malzeme ve teçhizat eksikliğinin giderilmesi ve takviye edilmesi gerekliliği öne sürülmüştür. Churchill'in bunlara yanıtı ise Sovyetler konusunda endişeleri azaltıcı telkinler ve teçhizat tedariki için de Amerikan ve İngiliz yardımı vaatleri olmuştur.
Görüşmenin sonucu
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk tarafının öne sürdüğü gerekçeler ve kaygılarla savaşa girme ısrarının üstesinden geldiği, Türkiye'nin savaşa girişini ötelediği bir netice ortaya çıkmıştır. Ayrıca Türkiye, bu görüşmede öne sürdüğü kaygılarını gidermeleri adına Batı'dan askeri malzeme yardımı sözü de almıştır. Öte yandan Sovyetler Birliği'nin 1943'teki Moskova Konferansında şiddetli biçimde gündeme getirdiği üzere Türkiye'nin müttefik kuvvetlerden yana açıkça tavır almadığı ve savaşa girmekten kaçındığı eleştirilerine neden olmuştur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Milliyet - Adana Görüşmelerinin 74. Yıl Dönümü - 30 Ocak 2017". 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2017.
- ^ "Hilmi Uran, Hâtıralarım, Ayyıldız Matbaası, 1959, s.388". 6 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2017.
- ^ Fahir Armaoğlu, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, s.371