Vikipedi:Kayda değerlik (kitaplar)

Bu sayfa Vikipedi yazarları tarafından bir kitabın maddesinin Vikipedi'de yer alıp almamasına karar verirken kullanılabilecek bazı kabataslak yönergeler barındırır. Unutmayınız ki bu kayda değerlik yönergelerini karşılayamamak bir hızlı silme kriteri değildir.

Birçok Vikipedist Vikipedi'nin reklam ve kayda değer olmayan malzemelerin promosyonu için kullanılmasına karşıdırlar ve Vikipedi maddelerinin reklam aracı olmaması gerektiği çok eski bir resmî politikadır. Tüm maddelerin uyması gereken diğer birkaç ilgili politika da şunlardır: doğrulanabilirlik, özgün araştırmalar yasak, Vikipedi özgür kürsü değildir, Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir ve Vikipedi kâhin değildir. Eğer maddeler bu politika standartlarını ve diğerlerini yerine getiremezse, silinmeye aday gösterilebilirler ki bu noktada Vikipedistler Vikipedi:Kayda değerlik sayfasında tanımlanan kriterleri uygulayarak bir uzlaşmaya varırlar. Bu yönerge belirtilen kayda değerlik standardının bir parçasıdır.

Bu kriterlere uymayan maddelerin silinmesi bir gereklilik olmadığı gibi bu kriterler uyan maddelerin de tutulması aynı şekilde bir zorunluluk değildir. Bunlar yalnızca bazı kullanıcıların silinmeye aday maddeler sayfasında sıralanan maddelerin kalıp kalmaması yönünde görüş bildirirken yardımcı olacak bazı pratik kurallardır. Vikipedi'nin kurallarını gözükapalı savunmak yerine sağduyulu bir tartışma her zaman için tercih edilir. Ayrıca yalnızca maddeler değil aynı zamanda kayda değerlik iddiaları da doğrulanabilirlik politikalarına uymak durumundadır. Bir kitabın bu kriterlere uyduğunu söylemek yetmez, bunun için kaynak göstermek de gereklidir.

Son olarak söylenecek bir kitabın kayda değerliği kesinlikle değerinin bir göstergesi değildir. Bir kitap muhteşem bir şekilde yazılmış olabilir ancak yine de bir ansiklopediye girecek kadar kayda değer olmayabilir.

Kapsam notları

Her ne kadar kitap çok geniş bir ölçüde tanımlanabilirse de, bu yönerge aşağıdaki yayın tipleri için kayda değerlik kriterleri sunmamaktadır:

• çizgi romanlar,
• dergiler,
• sözlük, ansiklopedi, eş anlamlılar sözlüğü, atlas veya almanak gibi kaynak eserler,
• müziğe özel yayınlar, notasyon ve öğrenim kitapları, librettolar,
• sınavlara hazırlık kitapları ve kullanım kılavuzları.

Aşağıda yer verilen kriterler aynı zamanda elektronik formdaki kitaplar (veya e-kitaplar) için de geçerlidir. Bununla birlikte, E-kitapların kayda değerlikleri ayrıca webe özel içerikler için var olan kayda değerlik kriterleri ve kitabın Project Gutenberg veya benzeri bir proje kapsamında olup olmadığı da değerlendirilmelidir.

Kriterler

Bir kitap genellikle güvenilir kaynaklardan aşağıdaki kriterlerden en az birine uygunluğu doğrulandığında kayda değer sayılır:

1. Kitap birkaç önemli çalışmaya konu olmuş ve bu önemli ve yayımlanmış çalışmaların kaynakları kitabın kendisinden bağımsızdır ve bu çalışmaların en azından bazıları genel okuyucu kitlesine hizmet eder. Bunlara gazete yazıları, diğer kitaplar, televizyon belgeselleri ve eleştiri programları gibi her türlü medya dahildir. Özellikle bu kaynaklardaki çalışmaların bazılarında yeteri kadar eleştirel yazı bulunmalıdır ki madde basit bir konu özetinin ötesine geçebilsin.
   • Kitap hakkındaki basın açıklamalarının, kitap kapağı üzerindeki kitabı tanıtıcı yazıların, ya da yazar, yayımcı veya kitap ile ilgili diğer kişilerin reklam amacıyla kitap hakkında yaptıkları yorumların medya tarafından tekrar kullanılması yukarıdaki kriterin kapsamı dışındadır.
2. Kitap önemli bir edebiyat ödülü kazandıysa.
3. Kitabı kaynak alan bir film yapıldıysa ve herhangi bir ülkede, sinema ya da televizyonlarda gösterildiyse.
4. Kitap herhangi bir ülkede ilk, orta ve yüksek dereceli okulların herhangi birisinde eğitim nedeniyle kullanılıyorsa.
5. Kitabın yazarı öylesine dikkate değerdir ki ikincil kaynaklar olmasa dahi yazılı her eseri doğrudan kayda değerdir.

Diğer unsurlar

Eşik standartlar

Kitapların en azından bir ISBN numarası (1966 sonrası yayımlanmış kitaplar için geçerlidir), düzinelerce kütüphanede mevcut olması ve kökeni olan ülkenin resmi veya de facto millî kütüphanesinde kataloglanmış olması gerekmektedir.

Bununla birlikte bunlar dahil ediciden ziyade hariç tutucu kriterlerdir; yani bu eşik standartlarına sahip olmak bir kitabın kayda değer olduğu anlamına gelmezken bu standartlara sahip olmayan bir kitabın kayda değer olması büyük bir ihtimalle mümkün değildir.

Kendi yayınları

Bu konuda, bir kitabın öz yani kendisi (yazarın) tarafından basılmış veya yazarın giderine basım yapan bir yayıncı tarafından basılmış olması, kitabı kayda değersiz kılmasa da bu yönde bir belirteçtir. İstisnalar mevcuttur: Robert Gunther'in Early Science in Oxford veya Edgar Allan Poe'nin Tamerlane eserleri gibi.

Bundan önceki eşik bölümü ele alınırsa, yazarın giderine basılmış birçok kitabın ISBN numarasına sahip olduğu ve millî kütüphanelerde listelenebileceği gibi Google kitap araması sonucunda ulaşılmaya meyilli olduğu da göz önünde bulundurulmalıdır.

Benzer bir şekilde, bir Vikipedi maddesinin yaratıcısının (kitabın) yazarı(nı)n kendisi veya ilgili bir başka taraf olması, her daim maddenin (Vikipedi'ye) dahil edilmesinin aleyhinde yer alacaktır. Daha fazla bilgi için Vikipedi:Çıkar çatışması ve Vikipedi:Otobiyografi sayfalarına bakabilirsiniz.

Çevrim içi kitapçılar

Bir kitabın çevrim içi bir kitapçıda, örneğin BarnesAndNoble.com veya Amazon.com, yer alıyor olması kendi başına bir kayda değerlik göstergesi değildir, zira örnekteki siteleri ele alırsak, her iki site de hariç tutucu olmayan, birçok yazarın giderine basılmış yayınları içeren sitelerdir. Bir kitabın Amazon'un satış sıralaması listesinde (bir kitabın listelenişindeki "ürün detayları" - product details - kısmında), kayda değerliğine kanıt olabilmesi için, - en yüksek - hangi sırada olması gerektiğine dair herhangi bir güncel uzlaşma bulunmamaktadır.

Henüz yayımlanmamış kitaplar

Vikipedi kâhin olmadığı için, henüz yayımlanmış kitaplar hakkındaki maddeler tavsiye edilmez. Çoklu (yani birden çok) bağımsız kaynağın kitabın geniş ölçüde beklendiği, öngörüldüğüne dair güçlü kanıt sunduğu ve kitabın başlığı ile yaklaşık basım tarihinin kamuya duyurulmuş olduğu durumlar hariçtir.

İstisnai durumlarda bu standartlar çok yüksek derecede beklenti ve öngürüye mazhar olan çıkacak kitaplar için gevşetilebilir. Örneğin, 2005 yılında, Harry Potter serisinin 7. kitabı hakkında bir madde oluşturulmuştu ki o dönemde kitabın onaylanmış bir ismi veya planlanmış bir satış tarihi bulunmamaktaydı. Bununla birlikte, Harry Potter romanlarının uluslararası bir fenomen olduğu ve dünya çapında 300 milyondan fazla sattığı ve Ekim 2005 itibariyle 63 dile çevrildiği dikkate alınmalıdır.

Çağdaş olmayan kitaplar

Pragmatik bir bakış açısında, haklarında yazılan maddelerin kayda değerlik tartışmasına konu olduğu ve sonuç olarak da silinmeye aday sayfalarda yer aldığı kitapların çoğunluğu modern dönemdendir. Bununla birlikte, çok daha önceleri yazılmış veya basılmış kitapların kayda değerliği de zaman zaman tartılışır ve yukarıda önerilmiş temel olarak modern kitaplara yönelik olan kriterler uygun olmayabilirler. Bu durumda kitabın geniş ölçüde alıntılanması ya da alıntılanmaması, veya yazılara konu olması ya da olmaması, yakın bir zamanda tekrar basılıp basılmadığı, geçmişte ve edebiyat tarihinde ünlenmiş olması ya da olmamasını inceleyen, daha sağduyulu bir tavrı öneriyoruz.

Akademik kitaplar

Akademik kitapların ayrı bir işlevi bulunur ve genel okuyucu kitlesi için basılan kitaplardan daha farklı bir yayım sürecinden geçer. Bu kitaplar sıklıkla ileri düzeyde uzmanlık gerektiren, küçük sayılarda basılan ve yalnızca uzmanlaşmış kitapçılarda ya da kütüphanelerde bulunan kitaplardır. Bu nedenlerle yukarıda belirtilen ve genel okuyucu kitlesi için yazılmış olan kitaplar için belirlenmiş olan standartlar akademik alandaki kitaplar için uygun değildir. Burada yine sağduyunun sesini dinlemelidir. Bu durumda kayda değerlik kriterleri kitabı basan akademik yayınevinin ünü, diğer akademik yayınlarda veya medyada bu eserden ne kadar alıntı yapıldığı, kendi uzmanlık alanında bu kitabın ne kadar nüfuzu olduğu veya ders kitabı olarak okutulup okutulmadığı gibi kriterlerdir.

Türetilmiş maddeler

Vikipedi'de fikir birliği sağlanmış konulardan biri şudur ki; maddeler önemsiz ayrıntılarla tekrar tekrar bölünmemelidir. Çünkü her bir bölünme normal olarak kayda değerlik seviyesini düşürmektedir. Bunun anlamı; bir kitap kayda değer olabilir, ancak bu, kitaptan herhangi bir karakter veya konuyla ilgili ayrı madde bir oluşturmayı mümkün kılmaz. Kitap açıkça kayda değer olmasına rağmen, ondan türetilmiş maddelerin kayda değer olmaması sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. İstisnai durumlarda elbette türetilmiş maddeler oluşturulabilir, özellikle kitap oldukça meşhur olması durumunda. Örneğin; Charles Dickens'in Bir Noel Şarkısı isimli kitabı için, hatta kitabın başkahramanı Ebenezer Scrooge için yeni bir madde oluşturmak sorun olmayacaktır.

Bazı durumlarda, kitabın kendisi genel kriterlere uymayabilmektedir, ya da kitap kayda değer olmasına rağmen kitabın yazarı hakkında Vikipedi'de hâlihazırda madde bulunabilmektedir. Bu durumda kitapla ilgili yeni bir madde oluşturmak yerine yazarla ilgili madde üzerinde güncelleme yapmak daha iyi olacaktır.

Kaynaklar

• Clicking on any linked ISBN number on Wikipedia takes you to Special:Booksources where preformatted links for the specific book are provided, allowing access to multiple library catalogues, bookseller databases and other book resources.
• Library of Congress Online Catalog: A searchable database useful in identifying publisher, edition, etc.
• The British Libraryonline bir katalogdur.
• The Literary Encyclopedia: 3300 profiles of authors, works and literary and historical topics and references of 18,000 works.
• Norton anthology of world literature: Useful in the exploration of world literature.
• Worldcat: search for a book in library catalogues. Contains 1.8 billion items in 18,000 libraries worldwide.
• Questia Online Library allows full-text search and reading access to 64,000+ books and 1,000,000+ journal, magazine, and newspaper articles in their collection. Their strength is full text of recent academic books by major publishers such as Oxford University Press, University of North Carolina Press, and Greenwood Press, along with thousands of older academic books that are available only in larger university libraries.