Vikipedi

Oltu

Erzurum ilçesi
5 Ekim 2024 tarihinde kontrol edilmiş kararlı sürüm gösterilmektedir. İnceleme bekleyen 1 değişiklik bulunmaktadır.
Başlığın diğer anlamları için Oltu Nehri sayfasına bakınız.

Oltu (Ermenice: Ողթիկ Vołt'ik; Gürcüce: ოლთისი Oltisi), Erzurum ilinin bir ilçesidir. Nüfusu 2021 yılı itibarıyla 30.316 kişidir. 72 adet mahallesi vardır. Coğrafi olarak Erzurum ilinin kuzeydoğusunda, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgelerinin kesişim noktasında yer alır. Yusufeli, Olur, Şenkaya, Narman, Tortum ve Uzundere ilçeleri ile çevrilidir. İlçe merkezi Oltu Çayı vadisine kurulmuştur. Erzurum il merkezine 117 km uzaklıktadır.

Oltu
İlçe
Sırayla: Oltu panoramaları, Oltu taşı tespih heykeli, Oltu Kalesi
Oltu'nun Erzurum'daki konumu
Oltu'nun Erzurum'daki konumu
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlErzurum
Coğrafi bölgeDoğu Anadolu Bölgesi
Coğrafi bölümErzurum-Kars
İdare
 • Kaymakamİbrahim Gökmen
 • Belediye başkanıAdem Çelebi (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam1.380 km²
Rakım1.275 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam30.966
 • Kır
-
 • Şehir
30.255
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu25400
İl alan kodu0442 816
İl plaka kodu25

Oltu, sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Erzurum'un merkez ilçelerinden sonra ilk sırada yer almaktadır.[1] Ekonomisi büyük oranda tarım, hayvancılık, madencilik ve orman ürünlerine dayanmaktadır. Atatürk Üniversitesi'ne bağlı 2 fakülte ve 1 meslek yüksekokulu ilçede bulunmaktadır. Oltu, Doğu Anadolu Bölgesi'ni Doğu Karadeniz Bölgesi'ne bağlayan Hopa-İran Transit karayolu üzerinde konumlanmıştır.[2]

Oltu'nun tarihi M.Ö. 10. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Hurriler, Urartular, Kimmerler, İskitler, Persler, Makedonlar, Partlar, Ermeniler, Romalılar, Bizanslılar, Hazarlar, Emeviler, Abbasiler, Gürcüler, Selçuklular, İlhanlılar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Osmanlılar, Ruslar gibi birçok farklı devletin hakimiyeti altına girmiştir. Mondros Antlaşması ile Türkiye toprakları dışında kalan Oltu, 13 ay boyunca Oltu Şura Hükumeti tarafından yönetilmiş ve 17 Mayıs 1920'de Ankara hükumetine katılmıştır. 1926'da Erzurum iline bağlı bir ilçe haline getirilmiş, 1946 yılında Şenkaya ve 1958 yılında Olur, Oltu'dan ayrılarak yeni birer ilçe haline getirilmişlerdir.[2]

Oltu, Köppen iklim sınıflandırmasına göre yazları sıcak ve her mevsim yağışlı olan nemli karasal iklime sahiptir.[3] Oltu, Cağ kebabı ve Oltu taşı ile meşhurdur.

Tarih

değiştir

Oltu Kalesinde bulunan bir yazıt MS 7. yüzyıla tarihlendirilmiştir ancak bölgede yerleşimin çok daha erken kurulduğu bilinmektedir.[4] Şehir kalesi bir zamanlar Mamikonyan nakhararlarına aitti ve daha sonra Bagratuniler'in eline geçti. İdari olarak Tayk vilayetinin Vok'aghe bölgesi sınırları içinde bulundu.[4] Oltu'nun müstahkem bir yerleşim yeri olması ilk olarak, 9. yüzyılda Gürcü Bagratidlerin bu bölgeyi işgal ettiği zamandır. İber Kuropalates David'in 1000 yılında ölümünden sonra, İmparator II. Basil'in birlikleri, Oltu'nun da dahil olduğu Tao-Tayk bölgesindeki kaleleri ve kasabaları işgal etti.[5] Sonraki yüzyıllarda Oltu; Selçuklu Türkleri, Moğollar ve Türkmen boylarının kontrolüne art arda geçti. Osmanlılar Olti'yi on altıncı yüzyılda Gürcüler'den fethetti.[6]

1829 yazında Ruslar bölgenin kontrolünü ele geçirdi ancak Osmanlı'ya bıraktı.[5] 1877-78 Rus-Türk Savaşı sırasında kasaba, Rus İmparatorluğu'na dahil edildi ve Kars Oblastı'nın bir bölümü yapıldı.[4] Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesinden önce Olti'nin nüfusu 2.373'tü. 1918'in son aylarında Olti, nominal olarak Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin bir parçasıydı ancak Türk kumandanlar tarafından yönetildi. 1919-1920'de Oltu, Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin bir parçasıydı[7] ancak Oltu Şura Hükumeti yönetimi altındaydı.[2] 1920'de Doğu Anadolu'da Kazım Karabekir önderliğindeki Türk orduları, Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasında Ermenistan'a saldırdı ve Oltu'yu ele geçirdi, ele geçirilen topraklar Türkler ve Sovyetler arasında imzalanan müteakip antlaşmalarla Türkler'e bırakıldı.[7]

Tarihi eserler

değiştir
Ayrıca bakınız: Oltu Kalesi
 
1977 yılında onarılmış (sol) ve günümüze ulaşan kısmıyla Oltu Kalesi

Oltu'daki başlıca tarihi manzara kaledir,[8] kayalık bir çıkıntının üstünü örter. Duvarları, güneybatıdaki heybetli bir yamaç da dahil olmak üzere büyük yuvarlak kuleler ve çıkıntılarla güçlendirilmiştir.[5] Bitişikteki küçük bir yerleşimi korumak için duvarlar, yerleşimin etrafından dolaşmıştır. Bu Orta Çağ kalesi, 7. ve 11. yüzyıllar arasındaki iki büyük inşaat döneminin sonucudur. 1977 yılında Türk Mühendisler Birliği tarafından büyük onarımlar yapılmıştır.[5] Kuzey kulesinin tepesinde, 7. yüzyıldan kalma "iki dilli" Rumca-Ermenice yazıtın bulunduğu bir Gürcü altı köşeli kilisesinin kalıntıları var. Bu Gürcü kilisesi, 9. ve 10. yüzyıllar arasındaki bir zamanda inşa edilmiştir.[5] Kuzey kulesinin içinde Müslüman bir evliya olan Mısri Zennun'un mezarı var.[5][8] Oltu-Penek vadisini çevreleyen tepelerde; Cücürüs, Köroğlu, Olur, Kamhıs, Soğmun, Oğlan ve Kız çevresinde geç antik ve Orta Çağ kiliseleri ile kaleler yer almaktadır.[5]

Osmanlı döneminde Arslan Paşa Camii, mezarıyla birlikte Arslan Paşa tarafından 1665 yılında yaptırılmıştır.[8] Kalem minareli kubbeli bir yapıdır. Yakınında Mısri Zennun'un 14. yüzyıldan kalma kümbeti bulunur.[8] Rus yönetimi sırasında (1878-1914) yeni bir kilise inşa edilmiştir. Taşlarının bir kısmı Orta Çağ Bana Katedrali'nden gelmiş olabilir. Ocak 2019'a kadar kısmen harap olan kilisenin restore edileceği kaymakam Şenol Turan tarafından açıklandı.[8][9] Projenin 2021'de tamamlanması planlanıyor ve kilise kütüphaneye dönüştürülecek.[10] Gaziler köyünde, 1784 yılında inşa edilmiş küçük bir Osmanlı camiinin bulunduğu 12. yüzyıldan kalma bir Saltuklu kalesi de bulunmaktadır.

Coğrafya

değiştir
 
Karadağ zirvesi,[11] Başaklı, Oltu
 
Köroğlu ormanları,[12] Oltu

Oltu ilçesi; Erzurum'un Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinin kesişim noktasında, Erzurum ilinin kuzeydoğusunda yer alır. Erzurum il merkezine 116 km uzaklıktadır.[13] Deniz seviyesinden yüksekliği 1275 m'dir. İlçe 41-59 doğu boylamı 40-34 kuzey enlemi içerisinde yer almaktadır.[14]

İlçenin komşuları Şenkaya, Yusufeli (Artvin), Olur, Narman, Tortum ve Uzundere ilçeleridir. 2020 verilerine göre toplam 72 adet mahallesi vardır.[15] Ayrıca Oltu, Erzurum'un gelişmiş ilçelerinden biri[16] olup Erzurum'u Kars'a ve Ardahan'a ve Artvin'e bağlayan ana yola sahiptir.

İklim ve bitki örtüsü

değiştir
Ayrıca bakınız: Oltu Çayı
Ayrıca bakınız: Oltu florası
 
Çoruh Nehri'yle birleşmeye çok yakın bir noktada Oltu Çayı (sağ) ve Tortum Çayı (sol) birleşme noktasından bir görünüm. Su kavuşumu, Yusufeli, Artvin, Türkiye.

Oltu, Çoruh Nehri'nin bir kolu olan Oltu Çayı vadisine kurulmuştur. Vadinin dışında, geniş dağ ormanları vardır ve topoğrafya dağlıktır. İklim yazları sıcak, kışları ise soğuk ve karlıdır ancak gerek yükseltinin az olması gerekse Karadeniz ikliminin ılımanlığından dolayı aşırı değildir.[17] Ortalama sıcaklık 10.2 °C, en düşük sıcaklık ortalaması 9.3 °C civarındadır.[17] En yüksek hava sıcaklığı 1988 yılında 31.4 °C olarak ölçülmüştür.[17] Temmuz-Ağustos ayları sıcaklığın en yüksek olduğu aylardır.[17] Yıllık yağış ortalaması 29.6 kg/m² ’dir ve yağışlar genellikle ilkbahar-sonbahar aylarında yoğunlaşmıştır.[17] İlçenin en yüksek noktaları 3030 metre ile Akdağ ve 2000 metre ile Kırdağ'dır.[17]

İlçenin ormanlık bölgelerinde; kavak, sarıçam, pelit, karaağaç gibi ağaç türlerine tesadüf edilir.[17] Vadi boyunca ise özellikle kavak ve söğüt ağaçları ile meyve ağaçları bulunmaktadır.[17] Ayrıca bölgede üç endemik bitki türü bulunmaktadır: Astragalus nigrocalycinus, Centaurea taochia, Delphinium munzianum.[18]

Oltu taşı

değiştir
 
İşlenmemiş Oltu taşı
Ana madde: Oltu taşı

Oltu, yarı-değerli bir taş olan Oltu taşı ile ünlüdür. Bu taşa Kara kehribar da denilmektedir ve parlak siyah renktedir, işlendikçe sertleşir ve parlar. Takı, tespih, anahtarlık, ağızlık ve kutu gibi süs eşyalarının üretiminde kullanılır.

Etimoloji

değiştir

Oltu'nun 1282 yılına ait Türkçe adı: Oltî, 1075 yılına ait Ermenice adı: Uğtik (akkusativ: Uğtis), 1014 yılına ait Gürcüce adı: Olti (genarativ: Oltis) şeklindedir. Ermenice "Ուղդիք" adı Ortaçağdan önce "Ultik" şeklinde telaffuz edilirdi.[19][20]

Oltu'nun mahalle isimlerinin büyük bir kısmı Ermenice kökenlidir. Ancak 1989 yılına kadar geçen süreçte toplamda 51 köyün adı değiştirilmiştir.[21]

Nüfus

değiştir

1897 nüfus sayımına göre okrugun nüfusu 31.500'dü. Nüfusun %62,6'sını Türkler (%15'i Oltu şehrinde[22]), %11.1'ini Kürtler, %9.9'unu Ermeniler (%44,5'i Oltu şehrinde[22]), %8.6'sını Rumlar, %3.2'sini Türkmenler ve %2.8'ini Ruslar oluşturmaktaydı. Okrug merkezi Oltu'nun nüfusu ise 2.373'tü.[23][24]

Ayrıca ilçe ulaşım, iklim, kültür, ekonomi gibi birçok yönden çevresine göre çok daha gelişmiş olduğundan göçler de almıştır. Ermeni Soykırımı'ndan önce, kent nüfusunun neredeyse yarısı Ermeni idi (%44,5).[22]

Yıl Toplam Şehir Kır
1927[25] 36.996 1.202 35.794
1935[26] 47.474 1.874 45.600
1940[27] 51.612 2.030 49.582
1945[28] 54.900 3.241 51.659
1950[29][a] 39.644 2.675 36.969
1955[30][b] 33.077 3.702 29.375
1960[31][c] 28.764 4.306 24.458
1965[32] 32.670 5.995 26.675
1970[33] 35.952 8.525 27.427
1975[34] 38.145 10.093 28.052
1980[35] 40.980 12.351 28.629
1985[36] 43.232 16.245 26.987
1990[37] 45.973 21.817 24.156
2000[38] 39.537 23.064 16.473
2007[39] 32.192 20.162 12.030
2008[40] 32.218 20.305 11.913
2009[41] 31.265 19.729 11.536
2010[42] 31.189 19.969 11.220
2011[43] 32.159 21.109 11.050
2012[44] 32.617 22.127 10.490
2013[45] 31.346 31.346 veri yok
2014[46] 31.424 31.424 veri yok
2015[47] 31.087 31.087 veri yok
2016[47] 31.056 31.056 veri yok
2017[47] 31.001 31.001 veri yok
2018[47] 30.966 30.966 veri yok
2019[47] 30.511 30.511 veri yok
2020[47] 30.255 30.255 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Dil

değiştir

Uzun süre Ermeniler ile birlikte yaşayan yöre halkının dilinde Ermeniceden alınma birçok sözcük vardır.[48] Ayrıca bölgedeki köylerin eski isimlerinin birçoğu da Ermenice kökenlidir.[49][50][51] Ermeniceden alınan sözcüklerden bazıları tabloda gösterilmiştir:[48][52]

Oltu/Erzurum ağzı Anlamı Ermenice Oltu/Erzurum ağzı Anlamı Ermenice
aha, ahan işte aha, ahan gındıl yuvarlak, şişman gundul
aḫbun ahır gübresi axp, ałbun gogum tomurcuk kokon
cağ şiş čał guguz çömelmiş kkuz
çor hastalık, dert č'oṙ ḫımiyh sümük xlik
çıtdıḫ dişilik organı cilik ḳom üstü kapalı ağıl gom
dırçiyh tekme tṙčik termaş nesne, şey, huysuz t'er + maš

Oltu'da kullanılan Türkçe ağzının Doğu Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre şöyledir:

1. Doğu Anadolu ağızları

1.1.1. Ağrı, Malazgirt
1.1.2. Muş, Bitlis
1.1.3. Ahlat, Adilcevaz, Bulanık, Van
1.1.4. Diyarbakır
1.1.5. Palu, Karakoçan, Bingöl, Karlıova, Siirt

1.2.1. Kars (yerli)
1.2.2. Erzurum, Aşkale, Ovacık, Narman
1.2.3. Pasinler, Horasan, Hınıs, Tekman, Karayazı, Tercan (kısmen)
1.2.4. Bayburt, İspir (güney), Erzincan, Çayırlı, Tercan (kısmen)
1.2.5. Gümüşhane
1.2.6. Refahiye, Kemah
1.2.7. Kars (Azeriler ve Terekemeler)

1.3.1. Posof, Artvin, Şavşat, Ardanuç, Yusufeli

1.3.2.1. Ardahan, Olur, Oltu, Şenkaya, İspir (Hunut grubu), Tortum

1.4.1. Kemaliye, İliç, Ağın
1.4.2. Tunceli, Hozat, Mazgirt, Pertek
1.4.3. Harput
1.4.4. Elazığ, Keban, Baskil

Politika

değiştir

Oltu Belediye Başkanları

değiştir

Oltu'da görev yapmış belediye başkanlarını gösteren tablo:[53]

Yıl Belediye Başkanı Yıl Belediye Başkanı Yıl Belediye Başkanı Yıl Belediye Başkanı
?-1920 Hüseyin Özden 1932-1936 Ahmet Yalçın 1964-1968 Nazım Karabulut 1984-1999 Osman Ayyıldız
1920-1924 Salim Haşimoğlu 1950-1951 Mustafa Kamacı 1968-1973 Nazım Karabulut 1999-2004 Necmettin Taşçi (MHP)
1924-1928 Sait Özlütürk 1951-1955 Nazım Karabulut 1973-1980 Yılmaz Türkan 2004-2019 İbrahim Ziyrek (AKP)
1928-1932 Salim Haşimoğlu 1956-1960 Mustafa Kamacı 1980-1984 Cengiz Yıldırım 2019 Necmettin Taşçi (AKP)

Oltu Kaymakamları

değiştir

Oltu'da görev yapmış kaymakamları gösteren tablo:[54]

Ad soyad Görev tarihi Ad soyad Görev tarihi Ad soyad Görev tarihi Ad soyad Görev tarihi Ad soyad Görev tarihi Ad soyad Görev tarihi
Cumhuriyet öncesi Cumhuriyet sonrası Avni ÖZERKAN (Vekil) 1940 Mümin ÖZIŞIK 1958-1960 Halit GÜNGÖR 1971-1972 Fatih ŞAHİN 1994-1997
Yusuf Ziya Bey 1918-1919 Hasan Hüsnü ÇAKIR 1924 Maksut İzzet (Azmi) GÖKÇE 1940-1942 Fikret KOÇAK 1960-1961 Derih AKYÜZ 1973 İ.Kürşat AĞCA 1997-2001
Mehmet Ramiz Bey 1919-1920 Süleyman Memduh Bey 1923-1926 Celal BALKANLI 1943-1944 İlhan  ERENEL 1961-1962 Şükrü ERDEM 1973-1975 Yücel YAVUZ 2001-2003
Yusuf Ziya Bey 1920 Cemal Bey 1927-1930 Agah EROZAN 1944-1945 Münip ÖZDEMİR 1963-1964 Nuri YAMAN 1976-1979 Eyup TEPE 2003-2006
Hasan Faiz ERGUN 1921-1922 Refik KUZUCU 1931-1933 Dr.Kemal KORAY 1945 Osman GÜRBÜZ 1964-1966 İbrahim ERHAN 1979-1981 Ömer Lütfi YARAN 2006-2009
Basri Bey 1933 Etem YETGİNER 1945-1946 Tevfik GÜNER (Vekaleten) 1966-1967 Erol AKINCI 1981-1984 Gürkan POLAT 2010-2011
Pertev Bey 1934-1935 Ali Haydar ÖZKIN 1947-1949 Erol TEZCAN 1967-1968 İsa PARLAK 1984-1985 Fatih ÇOBANOĞLU 2011-2013
İzzettin ÖÇ 1935-1936 Mustafa Nuri DİNÇ 1950-1952 Selçuk ÇOLAKOĞLU 1968-1969 Hakkı Teke 1986-1989 Abdullah ŞEN 2013-2014
A.Fevzi HAMURCULU 1936-1938 Nihat ÜÇYILDIZ 1953-1954 Turhan GÖRGÜN 1969-1970 Osman ATEŞ 1989-1992 M.Gökhan ZENGİN 2014-2016
Ali Fehmi KAYAR 1938-1939 Muammer AKMAN 1954-1958 Çetin YÜCEL 1971 Mehmet HAMURCU 1992-1995 Şenol TURAN 2016-...

Politikacılar

değiştir

Oltu doğumlu politikacıları gösteren liste:

Eğitim ve sağlık

değiştir

İlçede okuma yazma oranı 2014 verilerine göre %90'dır.[56] Oltu'daki eğitim kurumlarını gösteren liste:[57][58]

Yükseköğretim

  • Oltu Meslek Yüksekokulu
  • Atatürk Üniversitesi Oltu Yer Bilimleri Fakültesi
  • Atatürk Üniversitesi Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi

Lise

  • Oltu Anadolu Lisesi
  • Oltu Yusuf Ziya Bey Kız Anadolu Lisesi
  • Oltu Fen Lisesi
  • Oltu İbn - i Sina Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
  • Oltu Nenehatun Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
  • Oltu Yavuz Selim Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi
  • Oltu Kız Anadolu İmam Hatip Lisesi
  • Oltu Anadolu İmam Hatip Lisesi
  • Oltu Meslek ve Teknik Anadolu Lisesi

Ortaokul

  • Ayvalı Ortaokulu
  • Cumhuriyet Ortaokulu
  • Gökçedere Ortaokulu
  • Karabekir Ortaokulu
  • Küçük Orcuk Ortaokulu
  • Mehmet Akif Ersoy Ortaokulu
  • Oltu Ortaokulu
  • İMKB Yatılı Bölge Ortaokulu|İlkokul

İlkokul

  • Atatürk İlkokulu
  • Ayvalı İlkokulu
  • Fatih İlkokulu
  • Gökçedere İlkokulu
  • Karabekir İlkokulu
  • Şehitler İlkokulu
  • Yasin Haşimoğlu İlkokulu
  • 25 Mart İlkokulu
  • Mehmet Akif Ersoy İlkokulu

Anaokulu

  • Vilayetler Birliği Nenehatun Anaokulu
  • Oltu Anaokulu

Yaygın eğitim

  • Oltu Halk Eğitim Merkezi
  • Oltu Mesleki Eğitim Merkezi
  • Oltu Öğretmen Evi ve Akşam Sanat Okulu

Oltu'da 100 yataklı bir Devlet Hastanesi, 1 Toplum Sağlığı Merkezi, 1 Verem Savaş Dispanseri, 1 Acil Sağlık Hizmetleri İstasyonu, 13 sağlık evi, 2 serbest diş hekimi ve 10 eczane bulunmaktadır.[59][60]

Yemek

değiştir
 
Cağ kebabı

Oltu Cağ Kebabı

Ana madde: Cağ kebabı

Oğlak veya kuzu etinden yapılan, önceden terbiye edilmiş etin yatık olarak odun ateşinde pişirilmesi suretiyle hazırlanan ve cağ veya bico adı verilen şişlerle servisi yapılan günümüzde Türkiye'nin hemen her tarafında tüketilen bir tür kebap yemeğidir.[61]

Kuzu eti; reyhan, tuz, karabiber ve soğan ile birlikte yoğrularak bir süre bekletilir. Ardından kalın bir şişe büyük parçalar halinde dizilir ve ocağa alınır. Etler piştikten sonra cağa takılarak kesilir. Soğan ve lavaş ekmeği ile servis edilir.

Cağ kebabı olacak kuzunun seçimi esnasında özellikle 6 aylık olmasına ve yaşıtlarından daha boylu ve dolgun olmasına dikkat edilmektedir.

Diğer yemekler

değiştir
  •  
    Siron
  •  
    Çılbır
  •  
    Su böreği
  •  
    Kete
  •  
    Kuymak
  •  
    Mantı
  •  
    Kesme aşı
  •  
    Ayva tatlısı

Dış bağlantılar

değiştir

Notlar

değiştir
  1. ^ Şenkaya ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Narman ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  3. ^ Olur ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ "2022 İlçe SEGE". T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b c Durmaz, Yunus Emre; Benian, Esin (2021). "Erzurum ili Oltu ilçesinin kentsel gelişimi üzerine bir inceleme (m.ö. 4. yüzyıl – 1923)". [ölü/kırık bağlantı]
  3. ^ "İklim Sınıflandırması". www.mgm.gov.tr. 19 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2022. 
  4. ^ a b c (Ermenice) Hakobyan, Tadevos Kh. «Օլթի» (Olti). Armenian Soviet Encyclopedia. vol. xi. Yerevan: Armenian Academy of Sciences, 1986, pp. 527-528.
  5. ^ a b c d e f g Edwards, Robert W., “Medieval Architecture in the Oltu-Penek Valley: A Preliminary Report on the Marchlands of Northeast Turkey” (1985). Dumbarton Oaks Papers XXXIX. Washington, D.C.: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University. ss. 15-37, pls.1-18, 57-71. ISBN 0-88402-143-2. 
  6. ^ Gürcistan Sovyet Ansiklopedisi, 7. cilt
  7. ^ a b Hovannisian, Richard G. (1996). The Republic of Armenia, Vol. IV: Between Crescent and Sickle, Partition and Sovietization. Berkeley: University of California Press. ss. 182-190. ISBN 0-520-08804-2. 
  8. ^ a b c d e Sinclair, T.A. (1990). Eastern Turkey: An Architectural & Archaeological Survey, Volume II. Pindar Press. ISBN 9780907132325. 
  9. ^ "Historic Russian church in Turkey's Erzurum to be restored". DailySabah. 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019. 
  10. ^ Topics, Head. "Turkey to restore historic Russian church in Erzurum". Head Topics (İngilizce). 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2019. 
  11. ^ "BAŞAKLI KÖYLÜLERİ KARADAĞ'DA BULUŞTU". www.erzurumgazetesi.com.tr. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020. 
  12. ^ "Köroğlu Ormanlarında ilgi çekici görüntü". www.erzurumgazetesi.com.tr. 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020. 
  13. ^ "Oltu - Erzurum Kaç Km? ( Detaylı Bilgi ) - Mesafe.gen.tr". www.mesafe.gen.tr. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. [ölü/kırık bağlantı]
  14. ^ Başkanlığı, Oltu Belediye. "Coğrafyası". www.oltu.bel.tr. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
  15. ^ "Mahalleler ve Muhtarlar Listesi". Oltu Kaymakamlığı. 18 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
  16. ^ "Erzurum ilçe nüfusları açıklandı". www.erzurumgazetesi.com.tr. 5 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
  17. ^ a b c d e f g h "Medicinal plants used for folk medicine in Oltu (Erzurum/Turkey)". Meryem Gökçe MACİT, Yavuz Bülent KÖSE, ISSN 1308-8084. Biological Diversity and Conservation Research article/Araştırma makalesi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
  18. ^ "Doğa Derneği | Doğa Biziz!". 4 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2020. 
  19. ^ "Nişanyan Yeradları". nisanyanmap.com (İngilizce). 31 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  20. ^ "Oltu'nun İşgali Kurtuluşu ve Anavatana Katılımı(1878-1920)" (PDF). Selami KILIÇ. Atatürk Araştırma Merkezi. 13 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  21. ^ "Doğu Coğrafya Dergisi". Oltu (Erzurum) İlçesindeki Köy Yerleşmelerinin Coğrafi Özellikleri İle İlgili Bir İnceleme / A Study on the Geographical Features of Village Settlements in Oltu Town. 14 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ a b c Census data of the Russian Empire from 1897 19 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (in Russian)
  23. ^ "Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей (Rusça)". 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2019. 
  24. ^ ^ a b Census data of the Russian Empire from 1897 (in Russian) ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей (Rusça) ^ Памятная книжка и Адрес-календарь Карсской области на 1914 год (Rusça)
  25. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  26. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  27. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  28. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  29. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  30. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  31. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  32. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  34. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  35. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  36. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  37. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  38. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  39. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  40. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  41. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  42. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  43. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  44. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  45. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  46. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  47. ^ a b c d e f
    • "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Oltu Nüfusu - Erzurum". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Erzurum Oltu Nüfusu". nufusune.com. 
  48. ^ a b "Erzurum Ağzında Ermenice Ödünç Sözcükler". 16 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  49. ^ "Oltu Köylerin Eski İsimleri". 7 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  50. ^ "Erzurumda Efsanelerde Kalan Ermeniler". 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  51. ^ "Türkiyede İsmi Değiştirilen Köyler" (PDF). 24 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). 
  52. ^ "Erzurum Ağzı". erzurum.ktb.gov.tr. 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. 
  53. ^ "Oltu Belediyesi Eski Başkanlar". 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  54. ^ "Görev Yapan Kaymakamlarımız". Oltu Kaymakamlığı. 4 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  55. ^ "Yusuf Ziya Bey". Oltu Kaymakamlığı. 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  56. ^ "Oltu (Erzurum) yöresinde halk ilacı olarak kullanılan tıbbi bitkiler". 
  57. ^ "Oltu'da Eğitim ve Öğretim". 20 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  58. ^ MÜDÜRLÜĞÜ, ERZURUM-OLTU İLÇE MİLLÎ EĞİTİM. "MEB ERZURUM - OLTU İLÇE MİLLÎ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ". oltu.meb.gov.tr. 24 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020. 
  59. ^ "Oltu Sağlık Hizmetleri". 20 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  60. ^ "Oltu Güncel Eczane Sayısı". 11 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  61. ^ "Oltu Cağ Kebabı". 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Oltu&oldid=33948511" sayfasından alınmıştır