Antik Filistinliler
Antik Filistinliler ya da Filistler (Asurca: Palastu veya Pilistu, İbranice: פְּלִשְׁתִּים - pelištīm), MÖ 12. yüzyılda,[1] İsrailoğulları ile yaklaşık olarak aynı dönemde[1] Filistin'e yerleşmiş ve bölgeye bugünkü ismini vermiş olan Ege kökenli halk.[1] Kitabı Mukaddes'e göre Kaftor'dan (muhtemelen Girit[1]) gelmişlerdir. Antik Mısır kayıtlarında bu halkın adı prst olarak geçer.[1]
- →Günümüzdeki Arap kökenli Filistin halkı için Filistinli Araplar maddesine bakınız.
Tarihçe
değiştirBir Deniz Kavmi olan Filistinliler Anadolu, Kıbrıs ve Suriye'yi yerle bir ettikten sonra MÖ 1190'da Antik Mısır'ı işgal ettiler. Mısırlılar tarafından geri püskürtülünce Filistin'in güney sahilinde, bugünkü Tel Aviv-Yafa arasındaki Joppa denilen bölgeye yerleştiler.[1] Sonradan Yunanlar tarafından Filistin olarak adlandırılan bölgede 5 şehirden oluşan bir konfederasyon (Pentapolis) kurdular. Bu şehirler Gazze, Aşkelon, Aşdod, Gat ve Ekron'du.[1]
Filistinliler bölgede yayılmaya başlayınca komşuları İsrailoğulları ile mücadele etmeye başladılar. Bu konudaki temel kaynak Eski Ahit'teki Hakimler 13-16 bölümüdür. İsrailoğullarından daha üstün silahlara ve daha iyi askerî düzene sahiptiler.[1] MÖ 1050 yılı civarında Yehuda dağlık bölgesini topraklarına kattılar. MÖ 10. yüzyılda Birleşik İsrail kralı Davut (İslam'da Davut peygamber) tarafından mağlup edildiler. Bu dönemden sonra Antik Filistinlerin tarihine dair kayıtlar halktan ziyade bireysel şehirler hakkındadır. 10. yüzyılda gerçekleşen Yehuda ve İsrail krallığı bölünmesinden sonra Filistinliler bağımsızlıklarını yeniden kazandılar ve bu iki krallıkla savaşmaya başladılar.[1]
MÖ 7. yüzyılın ilk yarısında Filistin şehirleri Asur hükümdarlarının vasalları (feodal beylikleri) hâline geldiler. Aynı yüzyılın ikinci yarısında ise Mısır vasalları hâline geldiler. Daha sonra Babil kralı II. Nebukadnezar (MÖ 605-562) Suriye ve Filistin'i Neo-Babil imparatorluğuna kattı. Daha sonraları sırasıyla Pers, Yunan ve Roma kontrolüne girdiler.[1]
Dil ve kültür
değiştirAntik Filistinlilerin anadili ile ilgili hiçbir doküman yoktur.[1] Dilleri zamanla muhtemelen Kenan dili, Aramice ve sonradan da Yunanca olarak değişmiştir. Dinleri hakkında da bilgi yoktur. Eski Ahit'te bahsi geçen tanrıları, Sami isimlere sahiptir ve muhtemelen Kenanlıların dinlerinden ödünç alınmıştır.[1]
Davut tarafından mağlup edilene kadar Filistinliler, seranim denen ve halkı temsil eden bir heyetin üyesi olan yöneticiler tarafından yönetiliyordu. Yenilgiden sonra seranimler yerine krallar atandı.[1]
Muhtemelen Anadolu'da demircilik öğrenmiş olan Filistinliler, demircilik konusunda bölgede tekel hâline geldiler.[1] Erken dönem Filistin topraklarında belirgin özelliklere sahip bir çanak-çömlek türü bulundu. Bu çanak-çömlekler MÖ 13. yüzyıl Miken eserlerine benzerler.[1]
Kaynakça
değiştirDış bağlantılar
değiştir
- Corinne Mamane Museum of Philistine Culture
- National Geographic article 20 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- List of Biblical References to Philistines or Philistia
- Tell es-Safi/Gath Archaeological Project Website
- Tell es-Safi/Gath Archaeological Project Blog 17 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Penn State University - The Sea Peoples and the Philistines (link broken)
- Neal Bierling, Giving Goliath his Due: New Archaeological Light on the Philistines (1992) 5 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"Philistines". Katolik Ansiklopedi. 1913.- "Philistines". Encyclopædia Britannica (11. bas.). 1911.
- The Center for Online Judaic Studies: Ramesses III and the Philistines, 1175 BC
- Biblical Archaeology Review - Yavneh Yields Over a Hundred Philistine Cult Stands
- Neal Bierling. Giving Goliath His Due. New Archaeological Light on the Philistines 5 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Etnik grup ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |