Vikipedi

Tel Aviv

İsrail Devleti'nde yerleşim birimi

Tel Aviv-Yafo (İbranice: תֵּל־אָבִיב-יָפוֹ‎, romanize: Tel Aviv-Yafo,[4] Arapça: تل أبيب, TalʼAbīb) veya kısaca Tel Aviv, İsrail'in Akdeniz kıyı şeridinde, Guş Dan metropolünde bulunan 451.523[5] nüfuslu bir şehirdir. Ülkenin finans ve teknoloji merkezidir. Uluslararası kuruluşlar ve birçok ülke Tel Aviv'i İsrail'in başkenti olarak tanımakta ve bu ülkelerin elçilikleri Tel Aviv'de bulunmaktadır.[6] Doğu Kudüs, İsrail'in bir parçası olduğu varsayılırsa Tel Aviv, ülkenin Kudüs'ten sonra ikinci en kalabalık şehridir. Tel Aviv, Batı Kudüs'ten önceki en kalabalık şehirdir.[7][8][9]

Tel Aviv
תֵּל־אָבִיב-יָפוֹ‎ (İbranice)
تل أبيب (Arapça)
Şehir
Tel Aviv bayrağı
Bayrak
Tel Aviv arması
Arma
Takma adlar:
Beyaz Şehir, Asla uyumayan şehir, Orta Doğu'nun New York'u,
Orta Doğu'nun Miami'si
Tel Aviv-Yafa şehrinin sınırları
Tel Aviv-Yafa şehrinin sınırları
İsrail üzerinde Tel Aviv
Tel Aviv
Tel Aviv
Tel Aviv'in İsrail'deki konumu
Ülke İsrail
BölgeTel Aviv
Alt bölgeTel Aviv
Doğal bölgeTel Aviv
ŞehirTel Aviv-Yafa
Kuruluş tarihi11 Nisan 1909
İdare
 • Belediye başkanıRon Huldai (Avoda)
Yüzölçümü
 • Şehir51.788 km²
Rakım5 m
Nüfus
 (2009)[2][3]
 • Şehir451.523[1]
 • Yoğunlukoto/km²
 • Kent
1.236.200
 • Metropol
3.850.000
Zaman dilimiUTC+02.00 (İSS)
 • Yaz (YSU)UTC+03.00 (İYZ)
Posta kodu
61999
Alan kodu+972 (İsrail) 3 (Şehir)
Resmî site
Resmî site
Uluslararası kuruluşlar ve birçok ülke Tel Aviv'i İsrail'in başkenti olarak tanımakta ve elçilikler Tel Aviv'de bulunmaktadır.

Yüz ölçümü yaklaşık olarak 51,8 km2 kadar olan şehir, üç milyonluk Guş Dan metropolündeki en kalabalık ve en geniş kenttir.[10] Kentin yönetimini Tel Aviv-Yafa Belediyesi üstlenmekte olup kentin şu anki belediye başkanı Ron Huldai'dir.[11]

Tel Aviv, 1909 yılında liman kenti Yafa'nın (İbranice: יָפוֹ, romanize: Yafo; Arapça: يافا, romanize: Yaffa) bitiminde kuruldu. Zamanla büyüyen Tel Aviv, Yafa'dan ayrılmaya başladı. Bu dönemde söz konusu bölgede özellikle Filisitin Arapları yaşamaktaydı. İsrail'in bağımsızlığından iki yıl sonraki 1950 yılına gelindiğinde Tel Aviv ve Yafa aynı belediyeye bağlandı. 2003 yılında kentteki Beyaz Kent, UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alındı.[12][13][14] Tel Aviv’de yaşayan insanlara Tel Avivim denir.[15]

Tel Aviv küresel bir kenttir.[16] İsrail'in ekonomik olarak merkezi olan kent ayrıca İsrail Borsası'na da ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca şehirde birçok şirket ve araştırma merkezleri bulunur.[17] Bunların dışında turistik bir kent olan Tel Aviv'de onlarca plaj, bar, kafe ve market yer alır.[18] Kentin lakabı, sürekli akan trafiği ve sürekli açık olan mağazaları nedeniyle "uyumayan Akdeniz şehri" olarak anılır.[19][20] Bir finans, sanat ve iş merkezi olan Tel Aviv; Orta Doğu'nun en büyük ikinci kent ekonomisine sahiptir.[21] Öyle ki, dünya küresel kentler sıralamasında birçok kenti geride bırakarak 42. sıraya yerleşmiş durumdadır.[22] Tel Aviv, dünyadaki en pahalı şehirler sıralamasında 8. sırada yer almaktadır.[23] New York'ta yaşayan gazeteci David Kaufman, şehri Akdeniz'in yeni başkenti olarak tanımlamıştır.[24]

2010 yılında Kight Frank’in yaptığı Dünya’nın Şehirleri anketinde 34. sırada yer aldı.[25] 2011 yılında Lonely Planet gezi rehberi tarafından Tel Aviv, favori şehirler arasında 3. seçildi. National Geographic tarafından ise Tel Aviv dünyadaki en iyi 9. kumsal şehri olarak seçildi.[26][27][28] Tel Aviv, düzenli olarak dünyanın en iyi LGBTİ şehirlerinden biri olarak seçilmektedir.[29][30]

Etimoloji

değiştir

Bahar tepesi anlamına gelen Tel Aviv, 1910 yılında kent adı olarak birçok seçenek arasından belirlendi. Diğer seçenekler arasında Herzliya da bulunmaktaydı. Kentin adı ayrıca Theodor Herzl'in Altneuland adlı Almanca kitabının İbranice sürümünün de başlığıdır. Almancadan Nahum Sokolow tarafından çevrilen kitap için Sokolow, bu İbranice ismi Ezekiel Kitabı'ndaki bir bölümden aldığını söyledi.[31] Tel Aviv adının, antik Yahudi anavatanındaki rönesans fikrini tam karşıladığı düşünüldü. İbranice Aviv, "bahar" anlamına gelmekte olup yenilenmeyi temsil etmektedir. Yine tel sözcüğü de İbranice "höyük" anlamına gelmekte olup, eski topraklar üzerinde kurulan yeni bir uygarlığı anlatmaktadır.[32] Yine Yafa veya özgün adıyla "Yafo"nun da kökenleri hakkında bazı görüşler bulunmaktadır. Kimi araştırmacılar bu ismin İbranice "güzel" veya "güzellik" anlamlarına gelen yafah veya yofi sözcüklerinden türediğini düşünmektedir. Bir başka inanca göre de Nuh'un oğlu Yafes, kenti bularak kente adını vermişti.

Tarih

değiştir

Yafa

değiştir
 
Yafa'nın eski limanı.

Antik Yafa limanı tarih boyunca sürekli el değiştirdi. 1955 yılından 1974 yılına kadar süren arkeolojik kazı çalışmalarında, bölgede Bronz Çağı'ndan bazı binalar ve kapılar açığa çıkarıldı.[33] Bunu izleyen ve 1997'den sonra başlayan diğer kazı çalışmalarında, daha da eskiye uzanan yerleşimler keşfedildi.[33] Araştırmacılar ayrıca bölgede eski askeri yapılara, uzun duvarlara ve Deniz Kavimleri'ne adanan bir tapınağa rastladı.[33] Bunların dışında Pers, Hellenistik ve Eski Mısır kalıntılarıyla karşılaşıldı.[33]

Yafa adı ilk defa MÖ 1470 yılında III. Thutmose adlı firavunun bölgeyi ele geçirmesini kaydeden bir mektupta görüldü.[14] Yine kentin adı Yunus peygamberin Tarşiş'e açıldığı liman,[34] Dan kabilesinin sınır bölgesi[35] ve Süleyman Mabedi'nin yapımı için Lübnan'da yapılan tomrukların Kudüs'e taşınmak üzere uğradığı yer[36] olarak İncil'de birçok kez anılmaktadır. Bazı kaynaklara göre Yafa, 4.000 yıldan fazla bir süre boyunca liman olarak kaldı.[37]

1099 yılında Godfrey de Bouillon tarafından yönetilen I. Haçlı Seferi ordusu, o dönemlerde Müslümanlar tarafından terkedilen Yafa'yı ele geçirerek buraya bir kale ve liman inşa etti.[38] Yafa ili olarak kent, uzun bir süre boyunca Kudüs Krallığı'nın deniz taşımacılığının merkezi oldu.[39] Yafa, 1192 yılında Selahaddin Eyyubi tarafından geri alındı. Ancak İngiliz kral Aslan Yürekli Rişar, kenti bir süre sonra tekrar ele geçirdi.[40] 1223'te Kutsal Roma İmparatoru II. Friedrich buraya yeni savunma birimleri ekledi.[40] 1268 yılında Memlük sultanı Baybars kenti tekrar ele geçirdiğinde bölgedeki Haçlı egemenliği ortadan kalktı.[40][41] 1336, 1344 ve 1346 yıllarında Yafa, olası yeni Haçlı saldırılarına karşı Nasir al-Din Muhammed tarafından yağmalandı.[42] 16. yüzyıla gelindiğinde Yafa, Osmanlı İmparatorluğu tarafından ele geçirildi. Aynı şekilde Gazze Sancağı'nın da bir kenti konumuna alındı.[41] 1799 yılında I. Napolyon kenti ele geçirerek halkı katletti. Bunu izleyen yıllarda bir salgın hastalık baş gösterdi. Bu nedenle bölgedeki nüfus hızla azaldı.[41]

Yafa, bir metropol olarak 18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun limanı koruma politikaları ve Bedeviler ile korsanlar tarafından yapılan saldırılara karşı izlenen sert tutum sonucunda gelişmeye başladı.[41] Ancak asıl büyüme 19. yüzyılda yaşandı. 1806 yılında 2.500[43] olan nüfus, 1886 yılında 17.000'e ulaştı.[14]

 
Tel Aviv, Yafa'nın kuzeyinde yer alan bölgenin Bedevilerden satın alınmasıyla kuruldu. 1909 yılında çekilen bu foroğraf, ilk arsaların açık arttırmalarını göstermektedir.

1800 yılından 1870 yılına kadar Yafa, surlarla ve kulelerle çeviriliydi. Ancak güvenlik arttırılınca, kentin büyümesini sağlamak adına duvarlar yıkıldı.[44] Kentte deniz kenarına yapılan setin yüksekliği 2,5 metre yüksekliğinde olup 1930'lu yıllara kadar bozulmadan kalmasıyla bilinmektedir. İngiliz sömürge yönetimi, daha sonra buraya yeni bir set daha inşa etti.[44] 19. yüzyılın ortalarında kent halkı, ticaret sayesinde zenginleşti. Ticaret ürünleri arasında Avrupa ile alışverişi yapılan ipek ve Yafa portakalı da bulunmaktaydı.[14] 1860'larda Yafa'ya Sefarad, Fas Yahudileri ve Aşkenaz göçleri başladı. Öyle ki 1882 yılında kentte 1,510'den fazla Yahudi bulunmaktaydı.[14]

1880'lerde Yafa'ya gelen Aşkenaz göçleri Birinci Aliyah ile paralel olarak arttı. Yeni gelenler, Siyonizm ideolojisiyle daha fazla motive olduğundan, daha fazla üretim yaptılar ve daha üretken işlerde bulundular.[14] Bu amacın devam ettirilmesi adına Yahudilerin büyük kısmı Yafa'da kaldı, bir kısmı da Yafa'nın kuzeyindeki kumul alanlarına yerleşti.[14] Bugünkü çağdaş Tel Aviv'in kuruluşu da Neve Tzedek adlı semtin 1887 ve 1896 yılları arasında yerleşen Aşkenaz Yahudileri tarafından kurulmasıyla başlar.[12]

 
Tel Aviv'den Yafa'nın görünümü.

Kentsel gelişim (Ahuzat Bayit)

değiştir

İkinci Aliyah, nüfusu arttırdığı gibi bölgedeki kentsel alanın genişlemesine neden oldu.[14] 1906 yılında, aralarında Yafa sakinlerinin de bulunduğu bir grup Yahudi, Akiva Arye Weiss'i sürdürdü ve Yafa kentinin dışında bahçeli mahalleler üzerinde birleşti.[45] Ahuzat Bayit (Türkçe: "çiftlik evi") projesinin amacı sağlıklı ve estetik bir çevreye sahip, planlı ve hijyenik bir Yahudi kenti kurmaktı.[14] 1908 yılında grup Yafa'nın kuzeydoğusundaki altmış parsele ayrılmış olan 5 hektarlık bir alanı satın aldı. Daha sonraları Tel Aviv'in ilk belediye başkanı olacak olan Meir Dizengoff da bu Ahuzat Bayit'in bir üyesiydi.[46][47] Dizengoff, tüm proje boyunca Araplarla barış içinde bir uyum gösterdi.[14]

 
Tel Aviv'de 1920-1930 yılları arasında bir zamanda tuğla taşıyan bir adam.

Nisan 1909'da altmış altı Yahudi aile, deniz kabuklarıyla yapılan bir piyango çekilişiyle bugün Rothschild Bulvarı'na karşılık gelen ıssız çöl arazisindeki mahalleden arsalar aldı. Bu piyango çekilişi, kurum başkanı Akiva Arye Weiss tarafından yönetildi ve beyaz kabuklara ailelerin, gri kabuklara arsaların isimleri yazılarak yapıldı.[48] Bir yıl içinde Herzl, Ahad Ha'am, Yehuda Halevi, Lilienblum ve Rothschild adlı caddeler inşa edildi. Bunun yanında bir su sistemi kurularak üzerine ilk altmış altı ev kuruldu.[45] Herzl Sokağı'nın sonundaki bir arsa Herzliya Yahudi Lisesi'nin kurulması için ayrıldı.[45] 21 Mayıs 1910 tarihinde, Tel Aviv adı, bu yeni yerleşmeye verildi.[45] Kentin planı Avrupa tarzı, bahçeli evlere sahip, geniş cadde ve bulvarlar barındıran bir stildeydi.[49]

1914 yılına gelindiğinde kent, 100 hektardan daha fazla bir alana sahipti.[45] Ancak Osmanlı İmparatorluğu, 1917 yılında Yafa'nın Yahudilerini buradan kovunca, büyüme durdu.[45] Mısır'dan bilgi toplayan The New York Times adlı Amerikan gazetesi, Nisan 1917'deki bu sürgün olayını araştırdı.[50]

İngiliz sömürge dönemi

değiştir

İngiliz sömürge dönemi sırasında Yahudiler ile Araplar arasındaki sürtüşmeler artmaya başladı. 1 Mayıs 1921 tarihinde Yafa ayaklanmaları patlak verdi. Bu sırada Arap bir çete Yahudileri öldürdü. Bu ortamdan kaçan Yahudiler, Yafa'dan Tel Aviv'e yerleşmeye başladı. Böylece 1910'da 2.000 olan kent nüfusu 1925 yılında on yedi kat artarak 34.000 sınırına ulaştı.[5][12][51] Yeni iş alanlarının belirmeye başladığı Tel Aviv, Yafa'nın ticari olarak gerilemesine neden oldu.[45] 1925 yılında Patrick Geddes, o sıralarda Meir Dizengoff tarafından yönetilen Tel Aviv kent planlarını çizdi.[14] Bir bahçe kent kurmayı amaçlayan ekip, kuzeyde Yarkon Nehri'nden, doğuda İbn Gvirol'nden başlayarak kent sınırları belirlendi. Bugün kent yerleşimleri bu sınırları aşmış olsa da, kent sınırları hâlen bu şekildedir.[52]

Tel Aviv, 1926'ya kadar gelişimini sürdürdü. Ancak 1927 ile 1930 yılları arasında beliren bir ekonomik kriz sorunlara yol açtı.[14][45] Bu sıralarda, kentin kültürel gelişimini destekleyen Ohel ve Habima Tiyatroları kuruldu.[45] Büyümeye devam eden kent, 1934 yılında belediye konumuna alındı.[45]

Nazilerin Almanya'da güç kazanmaya başlamasıyla başlayan Beşinci Aliyah, kentin nüfusunu ivmeyle arttırdı.[45] Avrupa'dan kaçan Yahudilerin önemli bir kısmı Tel Aviv'e yerleşti. Öyle ki 1937 yılında kent nüfusu 150.000'e tırmandı. İki yıl içinde de bu sayı 160.000'e yükseldi. Bu sayı, o sırada ülkedeki Yahudi nüfusunun üçte birinden fazlaydı.[45] Yine bazı göçmenler de Yafa'dan karaya çıkarak burada kalmayı tercih etti. 1936-39 Arap ayaklanmaları sonucunda 1938 yılında Yafa'dan bağımsız bir havaalanı inşa edildi. Lod Havaalanı (daha sonra Ben Gurion Havaalanı) ve Sde Dov Havaalanı sırasıyla 1937 ve 1938 yıllarında açıldı.[14]

Tel Aviv'in Beyaz Kent'i, 1930'larda keşfedildi ve 2004 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine eklendi. Yine Almanya'daki modernist mimari okulu olan Bauhaus'ta eğitim gören, ancak okulun Nazilerce 1933 yılında kapatılmasıyla buradan kaçan Yahudilerden bir bölümü bugünkü Filistin topraklarına yerleşti. Bunlardan Arieh Şaron gibi mimarlar kentin mimari dokusuna önemli katkılarda bulunmasıyla tanındı.[12][14]

Temmuz 1940'tan sonra Tel Aviv, Faşist İtalya'nın uğrak bir bombalama merkezi oldu. 9 Eylül 1940 tarihinde atılan bir bomba kentte 137 kişinin ölümüne neden oldu.[53] Birleşmiş Milletler, savaş sonrasında bölgede bir Yahudi ve bir Arap devletinin kurulması gerektiği sonucuna vardı. Kent Yafa ile beraber 1945 yılında toplam 101.580 nüfusa sahipti. Bu nüfusun 53.930'u Müslüman, 16.800'ü Hristiyan'dı.[54] Ancak Araplar, ülkenin bölünmesine karşı çıktı.[14] 1947 ve 1948 yılları arasında, Yafa ve Tel Aviv sınır hatları arasında gerilimler yaşandı.[14] Nisan 1948'den itibaren Yafa'nın yeni kurulan İsrail ordusu tarafından ele geçirilmesiyle Arap yerleşimciler bu bölgeyi terk ettiler.[14]

İsrail'in bağımsızlığından sonra

değiştir
 
Rothschild Bulvarı üzerinde Tel Aviv'in kurucularını konu alan bir yazıt. Yazıların Türkçesi "Seni kuracağım ve kurulmuş olacaksın ey, el değmemiş İsrail" şeklindedir.

14 Mayıs 1948 tarihinde İsrail'in bağımsızlığını elde etmesiyle beraber Tel Aviv, 200,000 kadarlık bir nüfusa sahipti.[5] Başta İsrail'in yönetim merkezi durumuna getirilen Tel Aviv, 1949'da yönetimin Kudüs'e taşınmasıyla beraber bu özelliğini yitirdi. Ancak Kudüs'ün durumu hakkındaki uluslararası tartışmalar nedeniyle, birçok büyük elçilik binası Tel Aviv'de kaldı.[32] 1980 yılında İsrail'in koyduğu Kudüs Yasası gereğince, 1980'lerin başında on üç büyük elçilik daha Kudüs'ten Tel Aviv'e alındı.[55] Bugün ikisi dışında bütün elçilikler, Tel Aviv bölgesinde yer almaktadır.[56] Nisan 1949'da Tel Aviv ve Yafa kentleri ve çevreleri Tel Aviv-Yafo adı altında tek bir belediyede birleştirildi.[57] Bu konu uluslararası öneme sahipti çünkü, Yafa’nın ana kısmı, Birleşmiş Milletler Bölüşüm Planı’na göre, Arap kısmında yer alıyordu. 10 Aralık 1948 tarihinde, İsrail devleti, Yafa’nın kırsal kesimindeki Tel Aviv’in, eski Arap bölgeleri olan Abu Kabir ve Salama’nın ilhakı kararını aldı.[58] 25 Şubat 1949 tarihinde, terk edilmiş Arap köyü el-Şaik Muvannis’te Tel Aviv’e katıldı. 18 Mayıs 1949 tarihinde Manşiya ve Yafa’nın merkezi kısmı eklendi. 4 Ekim 1949 tarihinde hükûmet Tel Aviv ve Yafa’nın birleşmesine oy birliğiyle karar verdi ama karar yürürlüğe 24 Nisan 1950 tarihine kadar yürürlüğe, Tel Aviv valisi Israel Rokah’ın karşı çıkışlarından dolayı girmedi.[58] Yeni birleşen şehrin adı, Yafa ismini korumak amacıyla Tel Aviv-Yafo oldu.[58] Tel Aviv böylece 42 km²'lik bir alana sahip oldu. 1949 yılına gelindiğinde Tel Aviv'in altmış kurucusu anısına bir anıt inşa edildi.[59] Geçen altmış yıl boyunca kent, laik, liberal fikirli, ışıklı gece hayatının bulunduğu ve kafe kültürüne sahip bir kente dönüştü.[14]

Altmışlarda, kentteki bazı eski binalar yıkılarak yerine lüks binalar dikildi. Shalom Meir Kulesi de bunlardan biri olup, 1999 yılına kadar ülkenin en yüksek yapısı olarak kaldı. 1960'ların başında kent nüfusu, ülke nüfusunun yüzde on altısı olan 390.000'e kadar yükseldi.[60] Seksenlerin sonuna doğru, büyük kısmı yaşlı nüfustan oluşan 317.000 kişi kentte yaşıyordu.[60] Nüfusun yaklaşık otuz yıl içinde düşmüş olmasının nedeni, yüksek kiraların aileleri ve dolayısıyla genç nüfusu buradan uzaklaştırması idi.[60]

Bu sırada başlayan kentsel süzülme sayesinde, kentin güneyindeki gecekondu mahalleleri ve kentin kuzeyindeki eski liman bölgesi baştan sona yenilendi.[14] Modernist yapıları korumak adına İsrail hükûmeti yeni yasalar çıkararak UNESCO'nun Dünya Mirası listesindeki Beyaz Kent'i koruma altına aldı. Doksanların başında azalan nüfus çizgisi tersine döndü. Özellikle dağılan Sovyet ülkelerinden gelen nüfus şehri ve İsrail'i nüfus bakımından ivmeli olarak büyüttü.[60] Kent ayrıca yüksek teknolojik yeniliklere de sahne oldu.[14] Bunu yeni yüksek teknolojili ofis binalarının ve gökdelenlerin inşası izledi. 1993 yılında Tel Aviv, bir dünya kenti olarak sınıflandırıldı.[61] Kent ayrıca küresel kent konumu için güçlü bir aday olmaya başladı.[62]

 
Başbakan İzak Rabin'in suikaste uğradığı ve sonradan Rabin Meydanı adını alan Kikar Malchei Yisrael'in görünümü.

1991 Körfez savaşında, Tel Aviv, Irak’tan gönderilen Scud roketlerinin saldırısına uğradı, ama çok az sayıda zayiat verildi. Hatikva’nın güneydoğusunda yaşayanlar, direkt roket saldırısına rağmen büyük sayıda insanın ölmemesini bir mucize olarak görüp bir melek heykeli diktiler.[63]

4 Kasım 1995 tarihinde İsrail'in başbakanı İzak Rabin suikasta uğradı. Kikar Malchei Yisrael adındaki bu yer, sonradan Rabin Meydanı adını aldı.[14]

Arap-İsrail Savaşı

değiştir

İsrail'in Filistin'i işgali üzerine başlayan Birinci İntifada'nın ardından Tel Aviv sürekli olarak Filistinli militanlarca saldırıya sahne oldu. Bu kentte gerçekleşen ilk intihar saldırısı 19 Ekim 1994 tarihindeki bir otobüs saldırısıyla gerçekleşti. Olayda bir bombacı kendini ve yirmi bir sivili, Hamas intihar kampanyası dahilinde öldürdü. Bu çatışmalar zincirindeki en kanlı olay İkinci İntifada sırasında, 1 Haziran 2001 tarihinde yaşandı. Bu olayda Dolphi adlı bir diskoda bir intihar saldırısı yaşandı ve yirmi bir kişinin ölümü ve yüz kişinin yaralanmasıyla sonuçlandı. 17 Nisan 2006 tarihinde, bir otobüs terminaline saldırı düzenlendi. Bu olayda dokuz kişi öldü, kırk kişi yaralandı.[64] 8 Haziran 2016'da gerçekleştirilen saldırıda ise 4 kişi öldü, 6 kişi ise yaralandı.[65]

Son yıllarda Tel Aviv, çevresel sorunlara karşı önlemler alan, duyarlı bir kent hâline geldi. Mart 2008'deki Earth Hour uygulaması sırasında kentin ışıkları tamamen söndürüldü.[66] Şubat 2009'da belediye su tasarrufu kampanyası başlattı. Bu kapsamda, kentte yıl boyunca kişi başına en az su tüketen aileye ücretsiz araç park etme ödülü verilmektedir.[67]

Coğrafya

değiştir
 
Kentin Akdeniz kıyıları matkot oyunlarının popüler olduğu bir mekandır.

Tel Aviv, 32°5′0″ kuzey enlemi ile 34°48′0″ doğu boylamının kesiştiği yerde, Akdeniz kıyılarında kuruludur. Kentin bulunduğu bölge, Avrupa, Asya ve Afrika arasındaki stratejik köprülerden biridir. Yafa'nın kuzey kısmındaki liman civarında bulunan kumlu ve verimsiz topraklara sahip bölgede kurulan Tel Aviv, günümüzde düzleştirilmiş ve engebesiz bir yeryüzü şekline sahiptir. Kentteki en belirgin yer şekilleri, Akdeniz kıyılarındaki bazı uçurumlar ve Yarkon Nehri'nin ağız kısmıdır.[68] Tel Aviv kentsel bölgesinin zamanla genişlemesinden dolayı bugün Yafa ve Tel Aviv kenti arasında belirgin bir coğrafi sınır yoktur. Kentin altmış kilometre güneydoğusunda başkent Kudüs; doksan kilometre kuzeyinde Hayfa yer alır.[69] Kentin komşuları arasında kuzeyde Herzliya, kuzeydoğuda Ramat Haşaron, doğuda Ramat Gan ile Giv'atayim, güneydoğuda Holon ve güneyde Bat Yam yer alır.[70] Tel Aviv, ekonomik olarak kuzeyden güneye gidildikçe değişiklik gösterir. Güney kısım, Neve Tzedek semti ile Yafa'nın dışına yeni yapılan siteler dışında yoksul bölgeler iken, orta kısım Azrieli Merkezi gibi önemli finans ve ekonomi yapılarını barındırmaktadır. Kuzey kısımda ise Tel Aviv Üniversitesi ve lüks konutlar yer alır. Bu zengin mahalleler, Herzliya Pituah, Ramat Haşaron ve Kfar Şmaryahu yerleşmelerine kadar devam eder.[71]

 
Tel Aviv metropolitan alanı üzerinden görünüm

İklim

değiştir

Tel Aviv, Akdeniz ikliminin görüldüğü bir kenttir. Kentte yazlar sıcak ve nemli; kışlar serin ve yağışlıdır. Denize yakınlığı nedeniyle Tel Aviv, yıl boyunca nemlidir. Kış aylarında sıcaklıklar nadiren 5 °C'nin altına düşer. 1950 yılından beri kar yağmayan kentte kış ayları boyunca sıcaklık, ortalama 10 ilâ 15 °C arasında değişir.[72] Yaz aylarında sıcaklık 26 °C civarında olup, kimi zamanlarda 32 °C'yi aşabilmektedir. Yüksek nem oranına rağmen, yazın kentte hemen hemen hiç yağmur yağmaz. Yıllık yağış oranı 530,5 mm kadar olan kentteki yağışlı aylar, ekim ve nisan arasındaki aylardır.[73] Kentte yılın 300 günü güneşli olup, bugüne kadar ölçülen en yüksek sıcaklık 43 °C kadardır. Buna karşılık kentte ölçülen en düşük sıcaklık -1.9 °C kadardır.[74][75]

Tel Aviv, yıllık ortalama 530.7 milimetre yağış alır ve bu genelde ekim ayı ile nisan ayı arasında olur. Kış, ağır yağışlarla en ıslak sezondur. Kar oldukça nadir görülür. En son 1950 yılı şubat ayında kar yağışı görüldü. Tel Aviv yılın 300 gününü güneşli geçirir genelde.


  Tel Aviv iklimi  
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 30,0 33,2 38,3 43,9 46,5 44,4 37,4 41,4 42,0 44,4 35,6 33,5 46,5
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 17,5 17,7 19,2 22,8 24,9 27,5 29,4 30,2 29,4 27,3 23,4 19,2 24,0
Ortalama sıcaklık (°C) 12,9 13,4 16,4 19,2 21,8 24,8 27,0 27,8 26,5 22,7 17,6 13,9 20,3
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) 9,6 9,8 11,5 14,4 17,3 20,6 23,0 23,7 22,5 19,1 14,6 11,2 16,4
En düşük sıcaklık (°C) −1,9 −2 3,5 7,0 11,2 15,0 19,0 20,0 15,7 11,6 6,0 4,0 −2
Ortalama yağış (mm) 147 111 62 16 4 0 0 0 1 34 81 127 583
Kaynak: İsrail Meteoroloji Enstitüsü (1987-2010)[76]


Semtler

değiştir
 
Gece vakti, kumsaldan Tel Aviv'in parodisi
 
Güney Kirya bölgesindeki binalardan bir görünüm.

Tel Aviv, yakın geçmişi içinde doğal olarak oluşan dokuz semte ayrılmış durumdadır. Bunlardan en önemlisi, eski liman olan ve kentten çok önceleri de bir yerleşme bölgesi olan Yafa'dır. Kent nüfusu geleneksel olarak Araplardan oluşur. Ancak eski binaların, yeni ve çağdaş yapılarla değiştirilmesiyle beraber Arap nüfusun dışında da yeni bir dinamik nüfus kente yerleşmeye başladı. Bu durum günümüzde eski bir Yahudi kenti olan Neve Tzedek'te de yaşanmaktadır.[77] HaKirya adlı bölgede İsrail Savunma Kuvvetleri üslerinden biri bulunmaktadır.[71]

Tarihi olarak, Ramat Aviv gibi kentin kuzey semtleri Avrupa kökenli Aşkenazi Yahudilerini barındırırken; Neve Tzedek ve Florentin gibi güney semtler, genel olarak Sefarad ve Mizrahi kökenli Yahudileri barındırır.[14] Yine de 1980'lerden beri, güney kısımlarda da yenileştirme hareketleri yapılmaktadır.[14] Tel Aviv'in kuzeyinde yer alan eski liman bölgesi de, 1965 yılında kapatılmasının ardından kentsel bir alana dönüştü. Öyle ki, bu bölgede günümüzde lokantalar ve marketler yer almaktadır.[14]

Mimari

değiştir
 
Bauhaus Müzesi

Tel Aviv'deki ilk mimari tarz, kırmızı çatılı Avrupa tarzı evlerdi.[52] Yafa kentinin dışında ilk kurulan yerleşme olan Neve Tzedek, iki katlı taş konutlardan ibarettir.[12] 1920'lerden sonra yeni bir Oryantalist tarz moda olmaya başladı. Öyle ki bu dönemde inşa edilen binalar genel olarak Avrupa tarzıyla Ortadoğu tarzını birleştirmekteydi.[52] Belediye bir süre sonra "bahçe kent" planını ortaya atınca, iki-üç katlı binaları bahçeler ve parklar izledi.[52]

Bauhaus

değiştir

Bauhaus mimari tarzı 1920'lerde ve 1930'larda belirmeye başladı. Bu tarzdaki yapıların mimarları genel olarak Nazi Almanyası döneminde kaçan Alman kökenli Yahudilerdir. Tel Aviv'in kent merkezi çevresinde yer alan "Beyaz Kent", beş binden fazla çağdaş tarzda yapı barındırır. Bu çağdaş yapıların büyük kısmı da Bauhaus ve Le Corbusier tarzdadır.[12][13] UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine alınan bu bölgedeki inşaat çalışmaları, Rothschild Bulvarı boyunca sürdü.[13][78] Sadece 1931 ve 1939 yılları arasında bu alanda üç binden fazla Bauhaus tarzda yapı inşa edildi.[52]

 
Azrieli Merkezi
 
Kentte bulunan birçok plastik geri dönüşüm kutusundan biri.

Modernizm

değiştir

1960'lardan sonra mimari tarz, çağdaş yapılar ve gökdelenler yönünde değişmeye başladı.[14] İhmal yüzünden yıkılma noktasına gelen eski binaların yıkılmasıyla beraber yeni ve yüksek yapılar dikilmeye başlandı. Ancak son yıllarda izlenen mimari politikalar arasında eski Bauhaus evlerinin çağdaş tarzda yeniden düzenlenerek açılması bulunmaktadır.[79] Bunun dışında, çok yüksek vergilerin bir sonucu olarak Tel Aviv, gökdelenlere de ev sahipliği yapmaya başladı. Kentteki Shalom Meir Kulesi, İsrail'in ilk gökdeleni olup 1965 yılında açıldı. Bu bina, 1999 yılına kadar ülkenin en yüksek yapısı olarak kaldı. Biri kare, biri dairesel ve diğeri üçgen formlarda olan üç binadan oluşan Azrieli Merkezi de önemli çağdaş yapılar arasındadır. 2001 yılından beri İsrail'in en yüksek binası olan Moşe Aviv Kulesi de Tel Aviv'in komşu kenti Ramat Gan'dadır. Yine de ülkedeki en yüksek konut binası olan Neve Tzedek Kulesi Tel Aviv'dedir. Park Tzameret gibi yeni semtlerde de yeni lüks binalar inşa edilmektedir. Bunlar arasında Philippe Starck tarafından tasarlanan YOO Tel Aviv adlı yapılar yer almaktadır. Yine Güney Kirya gibi bölgelerde de yüksek ofis binaları yer almaktadır. Tel Aviv'in yeni nesil gökdelenleri arasında 1 Rothschild Kulesi, Be'eri Nahardea Kulesi ve İlk Uluslararası Banka Kulesi de bulunmaktadır.[80][81] 2009 yılında kuruluşunun yüzüncü yılını kutlayan Tel Aviv,[82] bu yıl öncesinde ve sonrasında devamlı olarak I. M. Pei, Donald Trump ve Richard Meier gibi ünlü mimarlarında yardımıyla yeni nesil çağdaş yapıların inşası üzerinde çalışmaya başladı.[83] Amerikan gazeteci David Kaufman, New York dergisindeki köşesinde, kentteki Osmanlı ve Bauhaus binalarının baştan sona yenilenerek çağdaş otellere, lokantalara, butiklere ve tasarım müzelerine dönüştüğünden duyduğu memnuniyeti överek dile getirdi.[84]

Yeşil mimari

değiştir

2000'lerin başında Tel Aviv belediyesi, terk edilmiş bir enerji santralini parka ve yürüyüş yoluna çevirdi.[85] Ekim 2008'de Martin Weyl, Ben Gurion Uluslararası Havaalanı yakınlarındaki Hiriya adlı bir çöplüğü, plastik şişeler kullanarak bir anıta dönüştürdü.[86] Bu park ve anıt, İsrail'in eski başbakanı Ariel Şaron'un adına Ariel Şaron Parkı olarak adlandırıldı.[86] Tel Aviv bunun dışında yine birçok çevresel etkinliğe öncü olmasıyla bilinmektedir.

Nüfus

değiştir
Tel Aviv kenti
Yıllara göre nüfus grafiği[5][12][14][45][60]
1920 2.000
1925 34.000
1937 150.000
1939 160.000
1948 200.000
1960 390.000
1989 317.000
2009 391.300

Tel Aviv kenti, 51,8 km²'lik bir alan üzerinde 391.300 kadar bir nüfus barındırır. Bu da km² başına 7.533 kişilik bir nüfus yoğunluğuna denktir. İsrail İstatistik Kurumuna (CBS) göre, Haziran 2006 itibarıyla Tel Aviv kentinin nüfusu her yıl %0,9'luk bir oranda artmaktadır. Kent nüfusunun %91,8 kadarı Yahudi, %4,2 kadarı Müslüman veya Hristiyan Arap kesimden ibarettir. Nüfusun geri kalan kısmı da çeşitli Arap olmayan Hristiyanlar ile Asya'dan göçen Yahudiler oluşturmaktadır.[87] Farklı etnik kökenlere sahip, çok kültürlü bir kent olarak Tel Aviv, birçok dilin de günlük olarak konuşulduğu bir şehirdir. Konuşulan diller arasında İbranice, Rusça, Fransızca, İspanyolca, Takalotça, Tayca, Arapça, Amharca ve İngilizce yer almaktadır. Kimi tahminlere göre kentte kayıtsız 50.000 kadarlık bir Asyalı yabancı işçi nüfusu yer almaktadır.[88] Diğer batılı kentlerle karşılaştırıldığında, suç oranı Tel Aviv'de nispeten azdır.[89]

Tel Aviv-Yafo Belediyesi'ne göre kentin ortalama geliri, ulusal ortalama gelir ortalamasından yüzde yirmi daha fazladır. Kentte işsizlik oranı %6,9 kadardır.[90] Tel Aviv'deki eğitim standartları da ulusal ortalamalara göre yüksektir. Buradaki 12. sınıf öğrencilerinin %64,4 kadarı yeterlik sınavı sertifikası almaya hak kazanmaktadır.[90] Yine şehirdeki yaş grafikleri de engebesizdir. Öyle ki, kentte yirmi yaş altı nüfus toplam nüfusun %22,2'sini, 20-29 yaş arası grup toplam %18,5'ini, 30-44 yaş arası grup toplam nüfusun %24'ünü, 45-59 yaş arası grup toplam nüfusun %16,2'sini ve son olarak 60 yaşından büyük grup toplam nüfusun %19,1'ini oluşturur.[91]

Tel Aviv'in nüfusu, 1960'ların başında 390.000'e kadar yükseldi. Ancak 1980'lerin sonlarında yeniden 317.000'e kadar düştü. Bu düşüşün nedeni, kentte yer alan genç çiftlerin ve ailelerin, yüksek gayrimenkul fiyatları sonucunda taşınmak zorunda kalmasıydı.[60] 1990'ların başında Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla, Rusya'dan Tel Aviv'e büyük bir göç yaşandı ve nüfusun artışına sebep oldu.[60] Bugün kent nüfusu genç ve büyüyen bir grafiğe sahiptir.[92] 2006 yılında, 22.000 kişi kente taşınırken, 18.500'ü de kenti terk etti.[92] Kentin nüfusunun 2025 yılına kadar 450.000 sınırına erişmesi beklenmektedir. 1983 yılında 35,8 olan ortalama yaş, 2008 yılında 34'e kadar düştü.[92] Yine 1983 yılında kentteki 65 yaş üstü nüfus oranı %19 iken, 2008 yılında %14,6'ya düştü.[92]

Din

değiştir
 
Büyük Tel Aviv Sinagogu'nun 1930'lardaki görünümü.
 
Hasan Bek Camii

Her ne kadar Tel Aviv laik bir kent görünümü çizse de, kentte birçok farklı dinde tapınaklar yer almaktadır. 544 etkin sinagogun yer aldığı kentte,[93] 1930'larda inşa edilen Büyük Tel Aviv Sinagogu da yer almaktadır.[94] Son yıllarda, laik bir Yahudi Araştırma Merkezi'nin açıldığı kent, ayrıca yine laik bir "yeşiva"ya da sahiptir.[95] Uzun süre boyunca muhafazakâr ve laik tartışması yaşayan kentte bu tartışmalar, 2006 yılındaki eşcinsel yürüyüşünden önce sinagog patlamalarıyla sona erdi.[96]

Tel Aviv'in ünlü yapılarından biri Hasan Bek Camii olup, kıyı şeridinde yer almaktadır. Özellikle Yafa bölgesi, çok sayıda Müslüman ve Hristiyan nüfusa ev sahipliği yapmaktadır. Kentte, çoğunlukla diplomatların ve yabancı ziyaretçilerin ibadet yapabilmeleri için çok sayıda kilise her geçen gün açılmaktadır.[97] Tel Aviv bölgesindeki nüfusun yüzde doksan üçü Yahudi, yüzde biri Müslüman, yüzde biri Hristiyan olup, geri kalan yüzde beşi ise hiçbir dine mensup değildir.[98] Israel Meir Lau, kentin baş hahamıdır.[99]

Ekonomi

değiştir
 
Tel Aviv Borsa Binası
 
Shuk HaCarmel market

İsrail'in finans istihdamının yüzde kırkı, hizmet sektörünün yüzde yirmi beşi, Tel Aviv kentinde yer almaktadır.[60] Kumullar üzerinde kurulu olan Tel Aviv, tarıma elverişsiz arazilere sahiptir. Bu nedenle tarım, kent ekonomisinde az yer kaplar. Şehir bu nedenle daha çok bilimsel ve teknik alanda gelişme göstermektedir.[14] İsrail'de gerçekleşen ekonomik etkinliklerin yüzde on beşi, gayri safi yurt içi hasılanın yüzde on yedisi kente aittir.[60] Kentteki ekonomik etkinlikler, son yıllar içinde ivmeyle arttı. Günümüzde kent, özellikle Newsweek ve The Economist gibi yayın organlarınca övülmektedir.[14][100][101] 1990'ların başından itibaren Rusya'dan göç eden birçok bilgisayar mühendisi, Tel Aviv'de yaşayıp çalışmaktadır. 1998 yılında Newsweek, kenti dünyanın teknoloji bakımından en güçlü on kentinden biri olarak gösterdi. O günden bu yana, kentteki yüksek teknolojili sanayi kolları daha da gelişmeye devam etti.[101] Tel Aviv metropol bölgesi, Herzliya ve Petah Tikva gibi uydu kentlerini barındırdığı gibi, bu özelliğiyle zaman zaman İsrail'in silikon vadisi olarak adlandırılmaktadır.[101][102] Kent ayrıca İsrail'in tek borsası olan Tel Aviv Borsası'na (TASE) ev sahipliği yapmaktadır.[103] Birçok uluslararası girişimci şirketin, araştırma enstitülerinin, teknolojik fabrikların merkezi Tel Aviv'dedir. Kentin başlıca sanayi dalları kimyasal işleme, tekstil ve besin üretimi üzerinedir.[14] Bunların dışında, kentte diğer Orta Doğu şehrinde görülmesi olası olmayan gece hayatı, kültürel etkinlikler ve özgün mimari tarz da her yıl çok sayıda turist çekmektedir.[104]

2008 yılında Tel Aviv, Loughborough Üniversitesi'ndeki Küreselleşme ve Dünya Kentleri Çalışma Grubu (GaWC) tarafından bir dünya kenti olarak gösterildi.[16] Bunların dışında Forbes dergisi, on beş İsrailli milyarderin dördünün Tel Aviv'de yaşadığı belirtti.[105][106] Kentte hayat pahalılığı çok yüksektir. New York'ta kurulan Mercer İnsan Kaynakları Danışmanlığı'na göre Tel Aviv, Orta Doğu'nun birinci, dünyanın on dördüncü pahalı kentidir. Listede Singapur ve Paris gibi kentlerin altında yer alan kent, Sidney ve Dublin'in de önünde yer almaktadır. Listede New York, yirmi ikinci sırada yer almaktadır.[102]

Kültür ve Turizm

değiştir

Turizm

değiştir
 
Tel Aviv kıyılarından bir görünüm.

Büyük bir Akdeniz kıyı kenti olan Tel Aviv, Barselona ve Miami gibi turistik kentlerin sahip olduğu bir turizm cazibesine sahiptir.[18][107][108] Birçok çevre tarafından bir numaralı tatil merkezlerinden biri olarak görülen Tel Aviv, Los Angeles Times, New York Times ve Toronto Star gibi basın kurumlarınca önerilmektedir.[109][110][111] Tel Aviv belediyesine göre, kentte 44 otel ve 5.800'ün üzerinde oda bulunmaktadır.[90] Tel Aviv ayrıca gelişmiş gece hayatı, genç atmosferi ve yirmi dört saat süren hayat akışı nedeniyle "uyumayan şehir" adıyla bilinmektedir.[112][113][114]

Tel Aviv'in en büyük umumi parkı Yarkon Parkı'dır. Diğer parklar arasında merkezde yer alan Meir Parkı ve Dubnow Parkı yer almaktadır. Kent yüzölçümünün yüzde on yedisi bitkilerle kaplıdır.[90] Yine Dizengoff Merkezi, İsrail'in ilk alışveriş merkezidir. Yine kentte yer alan otellerin bir kısmı dünyaca ünlüdür. Bunlar arasında Crowne Plaza, Sheraton, Dan, Isrotel ve Hilton yer almaktadır. Birçok müzeye, mimari yapıya ve kültür sitesine ev sahipliği yapan kentte farklı dillerde turistik geziler düzenlenmektedir.[115] Otobüs turları dışında, mimari yapılara düzenlenen geziler,[116] Segway turları[117] ve yürüyüşler yapılmaktadır.[118] Kentteki gece hayatı, genel olarak kıyı şeridinde akmaktadır. Bunların dışında NBA oyuncusu Anthony Parker, Tel Aviv'i en iyi basketbol kenti olarak nitelendirdi.[119] Kentteki lokantalar hem İsrail, hem de dünya mutfaklarından menüler sunmaktadır. Öyle ki şehirde yüzden fazla suşi lokantası yer almaktadır. Tel Aviv bu bağlamda, dünyada en çok suşi lokantası barındıran üçüncü kentidir. Yine İtalya Tarım Bakanlığı, kentteki İtalyan lokantasını İtalya dışındaki en iyi İtalyan lokantası olarak onayladı.[13][120]

Gece Hayatı ve LGBT yaşamı

değiştir

Tel Aviv çeşitliliğin bol olduğu ve aktif olan bir gece hayatına sahiptir. Birçok sayıda bar, dans barları ve gece kulüpleriyle doludur. Gece kulüplerinin en fazla bulunduğu yer Tel Aviv limanıdır. Burada bulunan büyük kulüpler Tel Aviv’li ve Dünya’nın her yerinden gelen gençler tarafından doldurulur. “Kulüp TLV” en büyük kulüptür ve uluslararası Showlara ve Dj’lere ev sahipliği yapar.

Out dergisi tarafından yazılan bir yazıda Tel Aviv, "Orta Doğu'nun eşcinsel başkenti" olarak tanıtıldı. Kentte lezbiyen, eşcinsel, biseksüel ve transgender topluluklar hoş görülmektedir.[121][122] Amerikalı gazeteci David Kaufman, kenti Sidney ve San Francisco gibi kentlerde görülmesi olası olan "bir çeşit 'buradayız, eşcinseliz' havasıyla kaplı" olarak tanıttı.[123]

Tel Aviv, her yıl düzenlenen bir eşcinsel yürüyüşüne de ev sahipliği yapmaktadır.[124][125] Ocak 2008'de Tel Aviv belediyesi, kentin ilk LGBT Topluluk Merkezi'ni açarak tüm LGBT işlerinin tek bir çatı altından yürütülmesini sağladı. Aralık 2008'de Tel Aviv, eşcinsel ve lezbiyen atletlerden oluşan bir spor takımını kurdu ve Kopenhag'da 2009 yılında düzenlenen oyunlara bu sporcularla katıldı.[126] Bunların yanında Tel Aviv'de her yıl LGBT Film Festivali düzenlenmektedir. Eytan Fox'un 2006 yılında gösterime soktuğu The Bubble filminde Tel Aviv'in LGBT kesimi ayrıntılı olarak yer almaktadır.

Moda

değiştir

Son yıllarda Tel Aviv, moda ve tasarım konusunda da hatrı sayılır bir yer elde etmeye başladı.[127] Haaretz gazetesinin editörlerinden Dov Alfon, kenti "en iyi korunmuş sırlardan biri" olarak nitelendirdi.[128] Birçok diğer yazar da kenti "geleceğin yeni moda merkezi" olarak tanımlamaktadır.[129] Yüzme kıyafetleri tasarlayan Gottex adlı şirket, dünya çapında bir üne sahip olduğu gibi, New York'taki Bryant Parkı'nda düzenlenen moda defileleri gibi gösterilerde yer almaktadır.[130] Modadaki bu patlama, Maxim adlı derginin 2007 yılında İsrail'e yaptığı geziye yorulmaktadır.[131] Dergi, bu gezinin ardından İsrail askeri olarak da çalışan modellerin resimlerinden bir kapak hikâyesi hazırlamasıyla bilinmektedir.[132] Bu proje David Saranga ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki İsrail Konsolosluğu'nda yer alan takımı tarafından başlatıldı.[131]

Sanat

değiştir
 
Fredric R. Mann İzleme Salonu, Tel Aviv'deki en büyük tiyatrodur.

Tel Aviv, kültür ve sanat alanında da İsrail'in ve Orta Doğu'nun öncü kentlerinden biridir.[133] İsrail'deki otuz beş sanat merkezinden on sekizi Tel Aviv'de yer almaktadır. Ayrıca ülkedeki dokuz büyük tiyatronun beş tanesi de yine kentte yer almaktadır. İsrail'in tüm tiyatro gösterilerinin yüzde 55'i; tüm tiyatro seyircilerinin yüzde 75'i Tel Aviv'de kayıtlara geçmiş durumdadır.[60][134] Tel Aviv Sanat Merkezi ünlü bir sanat merkezi olup, 1962 - 1965 yılları arasında ünlü tenör Plácido Domingo'ya ev sahipliği yapmasıyla bilinmektedir.[135] 2.760 koltuk sayısıyla, the Fredric R. Mann İzleme Salonu, kentin en büyük tiyatrosudur.[136] Habima Tiyatrosu, İsrail'in ulusal tiyatrosu olup, 2008 yılının başında yenileme çalışmaları sebebiyle kapatılmış durumdadır. Enav Kültür Merkezi, kültür merkezleri arasında yenilerden biridir.[134] Kentte yer alan diğer tiyatrolar arasında Geşer Tiyatrosu ve Beit Lessin Tiyatrosu yer almaktadır. Bunların dışında Tzavta ve Tmuna da, müzikal gösterilere ve yan oyunlara ev sahipliği yapan, daha küçük tiyatrolardır. Yafa'da da Simta ve Notzar adlı benzer tiyatrolar bulunmaktadır.

 
Neve Tzedek'te yer alan Suzanne Dellal Merkezi'nden bir görünüm.

Tel Aviv, bunların dışında dans merkezlerine ve dans gruplarına da ev sahipliği yapmaktadır. Batşeva Dans Grubu, kentteki çağdaş dans gruplarından biridir. Yine Bat Dor ve Israel Ballet, Tel Aviv'de yer almaktadır.[134] Tel Aviv'in bir başka özelliği de, Neve Tzedek'te yer alan; çağdaş ve klasik dans oluşumlarıyla bilinen Suzanne Dellal Merkezi'ne ev sahipliği yapıyor olmasıdır.[137]

Kentte sıklıkla popüler müzik gruplarının veya sanatçılarının konserleri düzenlenmektedir. Bunun için çoğunlukla Hayarkon Parkı ve İsrail Fuar ve Fuar Merkezi kullanılmaktadır.[138][139][140] Opera ve klasik müzik gösterileri de günlük olarak kentte yapılmaktadır.[134]

Tel Aviv Sinemateki'nde çeşitli sanat filmleri ile kısa-uzun İsrail filmleri gösterilmektedir. Burada ayrıca çeşitli film festivalleri düzenlenmektedir. Bu festivallerin arasında Animasyon Festivali, Mizah ve Karikatür Festivali, Öğrenci Filmleri Festivali, Caz Festivali gibi etkinlikler yer almaktadır. Kentte ayrıca birçok çok katlı tiyatro salonu da bulunmaktadır.[134]

Müzeler

değiştir
 
Eretz İsrail Müzesi'nden bir görünüm.

İsrail, kişi başına düşen müze sayısında dünyada birinci sıradadır. Bu müzelerden en büyük üç tanesi Tel Aviv kentinde yer alır.[141][142] Bu müzeler arasında arkeolojik ve tarihi bulgulara yer veren Eretz İsrail Müzesi ve Tel Aviv Sanat Müzesi yer almaktadır. Yine Tel Aviv Üniversitesi kampüsü içinde yer alan Beth Hatefutsoth adlı müze de Yahudi tarihi hakkında bir müze olup; tarihteki Yahudi topluluklarının elde ettiği başarılar ve zulümler alanında bulgulara ve belgelere ev sahipliği yapmaktadır. Batey Haosef Müzesi ise, İsrail Savunma Kuvvetleri'nin askeri tarihi hakkında bir müzedir. Bunun yanında, Tel Aviv Üniversitesi yanında yer alan Palmach Müzesi de Palmach tarihi hakkında çokluortam belgeleri sunmaktadır. Müzede, özellikle İsrail'in ilk savunucuları olan Yahudi askerlerinin hayatları hakkında bilgiler sunulmaktadır. Kuzey Yafa'daki Charles Clore'un bahçesi de, Etzel Yahudi askeri örgütlenmesi hakkında bir müzedir. Bu müzede, 1948 Arap-İsrail Savaşı sırasındaki eserlere rastlanmaktadır. Bunların dışında kentin kuzeyinde yer alan İsrail Fuar ve Kongre Merkezi, yılda altmış büyük gösteriye imza atmaktadır. Tüm bu müzelerin dışında, kentin güneyinde birçok sıra dışı temalı müzeler ve galeriler yer almaktadır.[143][144]

Spor

değiştir
 
Tel Aviv'deki Nokia Arena'dan bir görünüm.

Tel Aviv, İsrail'de basketbol gibi çeşitli dallarda lider spor kulüplerine ev sahipliği yapmaktadır. Kent, futbol alanındaki Ligat ha'Al'de barındırdığı üç spor takımı ile birinci durumdadır. Maccabi Tel Aviv Spor Kulübü, 1906 yılında kurulmuş olup, ondan fazla spor dalında takıma sahiptir. Aynı kulübün basketbol takımı 47 kez şampiyon olduğu gibi, 36 kez İsrail ligini ve 5 kez Avrupa Şampiyonası'nı kazandı. Kulübün futbol takımı ise 5 kez İsrail Kupası kazandı. Maccabi'nin judo takımında sporcu olan Yael Arad, 1992 Yaz Olimpiyatları'nda gümüş madalya elde etti.[145]

Hapoel Tel Aviv adlı bir başka spor kulübü ise 1923 yılında kuruldu ve günümüzde on birden fazla dalda takım barındırmaktadır.[146] Bu takımlar arasında, 1950 yılından beri Bloomfield Stadyumu'nda oynayan Hapoel Tel Aviv Futbol Kulübü de yer almaktadır.

Hatikva Bölgesi'ni temsil eden Bnei Yehuda adlı bir başka futbol takımı ise, ülkedeki en başarılı takımlar arasında belli bir bölgeyi temsil eden tek takımdır. Şimşon Tel Aviv ve Beytar Tel Aviv de birinci ligde oynayan fakat sonraları buradan düşen takımlar olup 20$10'de kurulmuşlardır. Yine birinci ligde oynayan kulüplerden Maccabi Yafa, günümüzde dağılmış durumdadır. Dağılmış diğer spor kulüpleri arasında Maccabi HaTzefon Tel Aviv, Hapoel HaTzefon Tel Aviv ve sonradan Maccabi Ramat Gan ile birleşen Hakoah Tel Aviv yer almaktadır.

Bunun dışında, kentteki gecekondu mahallelerinde bölgesel ligler ve takımlar yer almaktadır. Bunlar arasında kentin güneyindeki Liga Alef'de kurulan Hapoel Kfar Şalem, Liga Bet'te kurulan Hapoel Ramat Yisrael, Beitar Ezra, Elitzur Yafa Tel Aviv, Gadna Tel Aviv ve Hapoel Kiryat Şalom yer almaktadır. Yine Hapoel Ussişkin adlı bir basketbol takımı da, Hapoel Tel Aviv adlı basketbol takımıyla çıkan anlaşmazlıklar sonucunda hayranlar tarafından kurulmuş olan bir takımdır.

Yine kentte kürek çekme kulüpleri yer almaktadır. Tel Aviv Kürek Çekme Kulübü, 1935 yılında Yarkon Nehri'nde kurulmuş olup, ülkede günümüzde bu spor dalında öncü durumdadır.[147] Bunun dışında, Tel Aviv sahilleri matkot sporu için uygun ortam sağlamaktadır.[148] Tel Aviv Lightning adlı takım da, kenti uluslararası beyzbol karşılaşmalarında temsil etmektedir.[149] Tel Aviv'de ayrıca yıllık olarak yarı maraton düzenlenmektedir. Bunlardan 2008'de düzenleneni dünyanın dört bir yanında 10.000 katılımcıyla gerçekleşti.[150] 2009 yılında kentin yüzüncü yılı şerefine, Tel Aviv Maratonu on dört yıldan sonra ilk defa yapıldı.[151]

Yönetim

değiştir
 
Tel Aviv Adliye Binası'ndan bir görünüm.

Tel Aviv, üyeleri beşer yıllık arayla seçilen otuz bir üyeli bir il meclisi tarafından yönetilir.[152] İsrail vatandaşı olan, on sekiz yaşını geçen ve bir yıldan uzun süredir Tel Aviv'de yaşayan her insan Tel Aviv'deki seçimlerde oy verme hakkına sahiptir. Kent belediyesi sosyal hizmetler, toplumsal uygulamalar, altyapı, planlama, turizm ve diğer konulardan sorumludur.[153][154][155] Tel Aviv Belediye Binası, Rabin Meydanı'nda yer almaktadır. 1998 yılından beri kentin belediye başkanı Ron Huldai'dir.[152] Huldai, 2008 yılındaki seçimde rakibi Dov Henin'i geçerek tekrar başkan oldu.[156] Kentin tarihi boyunca en uzun süre başkanlık yapan ismi on dokuz yıl ile Şlomo Lahat; en kısa süre başkanlık yapan ismi iki yıl ile David Bloch'tur.

Kentteki nüfus dağılımı, çeşitli siyasi ayrışmalara neden olmaktadır. Özellikle İsrail İşçi Partisi kuzeyde güçlüyken, Likud gibi tek kanatlı dini partiler de güneyde güçlü durumdadır.[14] Bu denge, 2006 yılındaki seçimlerde merkezci Kadima'nın oyların yüzde yirmi sekizini almasıyla bozuldu.[157][158]

Belediye başkanları

değiştir
 
Rabin Meydanı'ndaki belediye binası.
Tel Aviv'in belediye başkanları
İsim Göreve başlama Görev bitimi
1 Meir Dizengoff 1921 1925
2 David Bloch 1925 1927
3 Meir Dizengoff 1928 1936
Moshe Chelouche 1936 1936
4 Israel Rokach 1936 1952
5 Haim Levanon 1953 1959
6 Mordechai Namir 1959 1969
7 Yehoshua Rabinovitz 1969 1974
8 Shlomo Lahat ("Chich") 1974 1993
9 Roni Milo 1993 1998
10 Ron Huldai 1998

Eğitim

değiştir
 
Tel Aviv Üniversitesi'ndeki Mühendislik Fakültesi Bulvarı.

Tel Aviv, birçok okul, kolej ve üniversiteye ev sahipliği yapmaktadır. 2006 yılı itibarıyla 51.359 çocuk Tel Aviv'de okullara gitmektedir. Bunlardan 8.977'si belediyenin anaokullarına, 23.573'ü ilkokula ve 18.809'u liseye gitmektedir.[90] İlk İbrani lisesi, 1905 yılında Herzliya İbrani Lisesi olarak Herzl Sokağı’nda kuruldu ve 1962 yılında yıkıldı. Kentteki öğrencilerin yüzde altmış dördü, üniversite sınavlarında başarı göstermektedir. Bu oran, ulusal orandan yüzde beş daha fazladır.[90] Kentteki 4.000 öğrenci, birinci sınıftadır. Bu oranın 2012 yılında 6.000'e ulaşması beklenmektedir.[92] Sonuç olarak kentte 2008-2009 döneminde yirmi adet ek anaokulu açıldı. Kuzey Tel Aviv'de ise bu çalışmalar hâlen sürmektedir.[92]

Tel Aviv’de yine birçok kolej vardır.[92] Herzliya Lisesi, 1909 yılında Yafa'dan Tel Aviv'e taşınan bir eğitim kurumudur. Bu okul hâlen açık olsa da, günümüzde Jabotinsky Sokağı'nda hizmet vermektedir.[159] Tel Aviv'deki diğer kayda değer okullar arasında Shevah Mofet, Ironi Alef ve Alliance yer almaktadır.

Tel Aviv'de yüksek öğretim adına en büyük kurum 1953 yılında kurulan Tel Aviv Üniversitesi'dir.Tel Aviv Üniversitesi, özellikle İsrail'deki en büyük üniversite oluşuyla ve barındırdığı uluslararası düzeyde fizik, bilgisayar, kimya ve dil bilimi bölümleriyle bilinmektedir. Kurumun kampüsü, Ramat Aviv'de yer almaktadır.[160] Tel Aviv'de ayrıca birçok kolej de yer almaktadır.[90][161]

Kentte ayrıca Ramat Gan bölgesindeki Bar-Ilan Üniversitesi de önemli bir kurumdur.[162][163]

Ulaşım

değiştir
 
Tel Aviv'in doğu yakasından geçen Ayalon Otobanı'ndan bir görünüm.

Tel Aviv, ulaşım konusunda önemli bir Orta Doğu merkezidir. Kentte birçok karayolu ağına bağlantı bulunmaktadır. Bu karayolu hatlarından en önemlisi Ayalon Otobanı olup, kentin kuzeyinden girerek, doğu yakadaki Ayalon Nehri boyunca uzanır ve güneyden şehri terkeder. Bu özelliğiyle otoban, Tel Aviv ve Ramat Gan'ı kabataslak ayırır. Ayalon'un güneyinde Ben Gurion Uluslararası Havaalanı ve Kudüs'e uzanan 1. Otoban yer alır. Kentin içindeki önemli caddeler ise, Kral George, Allenby, İbn Gabirol, Dizengoff adlı caddeler ile Rothschild Bulvarı'dır. Bunun yanında Yafa'da da bir Kudüs Bulvarı yer alır. Namir Yolu, kenti İsrail'in başlıca kuzey-güney karayolu hattı olan 2. Otoban'a bağlar. Yine Begin/Jabotinsky Caddesi de, Ramat Gan üzerinden doğuya doğru bir ulaşım ağı sağlar. Tel Aviv caddelerinde günde 500.000 araç yola çıkmaktadır. Bu da kimi trafik sıkışıklığı sorunlarını da beraberinde getirmektedir. 2007 yılındaki Sadan Raporu, Tel Aviv başta olmak üzere birçok büyük İsrail kenti için sıkışıklık cezası uygulamasını önerdi. Bu uygulama Londra gibi dünyadaki bazı büyük kentlerde uygulanmaktadır. Bu plana göre, kente girecek tüm araçların belli bir ücret ödemesi düşünülmektedir.[164] Tel Aviv belediyesi, yine bisiklet kullanımının arttırılması yönündeki çalışmalarını sürdürmektedir. Bunun için yüzün üzerinde bisiklet satın alma merkezi inşa eden belediye, 74 kilometre uzunluğunda bir de bisiklet yolu açmayı planlamaktadır. 2009 yılı sonunda bisiklet yolu uzunluğunun 100 kilometrenin üzerine çıkarılması amaçlanmaktadır.[165]

Tel Aviv, Ayalon Otobanı boyunca uzanan dört adet demiryolu istasyonuna sahiptir. Kuzeyden güneye istasyonların adları sırasıyla Tel Aviv Üniversitesi, Tel Aviv Merkaz, Tel Aviv Haşalom (Azrieli Merkezi yanı) ve Tel Aviv Hahaganah (otobüs terminali yanı) şeklindedir. Her ay, bir milyondan fazla kişi, Tel Aviv üzerindeki demiryolu ağını kullanarak seyahat etmektedir.

Tel Aviv Otobüs Terminali kentin güney kısmında yer almaktadır. Ana otobüs ağı, dünyanın en büyük ikinci otobüs işletmecisi olan Dan Otobüs Şirketi tarafından yönetilmekte olup, şehirlerarası otobüs ulaşımı sağlamaktadır.[166]

Tel Aviv'in yerel havaalanı olan Sde Dov, kentin kuzeybatısında yer alır. Ancak kentin Ramat Aviv bölgesindeki sahil kısmında geniş bir alan işgal etmiş olmasından dolayı Sde Dov'un kapatılması gündemdedir.[167] Yakın gelecekte bu havaalanının, yerini ülkenin en büyük havaalanı olan Ben Gurion Uluslararası Havaalanı'na devretmesi düşünülmektedir. Bu havaalanı da, kentin 15 kilometre güneydoğusunda yer alır. Yakın gelecekte kentte tek havaalanı kalacak olduğundan günümüzde bu havaalanının adı Tel Aviv Uluslararası Havaalanı olarak bilinmektedir.

2008 yılının başlarında, kent belediyesi elektronik arabalar için pilot uygulama başlattı. Bu proje için en başta beş yükleme noktası inşa edildi. Bu sayının yakın gelecekte 150'nin üzerine çıkması amaçlanmaktadır. Bu proje sayesinde kentin dünyada atmosfere en az karbon dioksit salan noktalarından biri olması planlanmaktadır.[168] Bu araçların pil dolum merkezlerinin kent girişlerine de inşa edilmesi düşünülmektedir.

Medya

değiştir
 
Yedioth Ahronoth'un merkezi.

İsrail'deki en büyük üç gazete şirketinin merkezi Tel Aviv'de yer almaktadır.[169] Yine Maariv, Haaretz, Globes, HaTzofe ve Makor Rishon gibi kurumların merkezi de Tel Aviv'dedir.[169] Iton Tel Aviv ve Zman Tel Aviv gibi yayınlar da Tel Aviv hakkında yerel bilgiler verirler.[169] Bunun dışında birçok radyo istasyonu merkezi de kentte yer alır.[170] İsrail'in üç büyük televizyon ağı olan Keshet, Reshet ve Channel 10 adlı şirketlerin merkezleri de Tel Aviv'de kuruludur. Yine İsrail'in en büyük iki radyosu olan Galatz ve Galgalatz adlı radyo istasyonları Yafa'da yer almaktadır.

Uluslararası ilişkiler

değiştir
Ana madde: İsrail şehirlerinin kardeş şehirleri

Kardeş şehirler

değiştir

Tel Aviv'in 27 tane kardeş kenti ve ABD Kaliforniya eyaletinin Los Angeles şehri ile bir ortaklığı vardır:[171]

Amerika
Asya
Avrupa

Notlar

değiştir
  1. ^ Azaryahu, Maoz (2007). Tel Aviv: Mythography of a City. Syracuse, New York: Syracuse University Press. ss. 133-134. ISBN 9780815631293. 
  2. ^ "לוח 3.- אוכלוסייה( 1), ביישובים שמנו מעל 2,000 תושבים( 2) ושאר אוכלוסייה כפרית POPULATION(1) OF LOCALITIES NUMBERING ABOVE 2,000 RESIDENTS(2) AND OTHER RURAL POPULATION" (PDF). 25 Ocak 2010. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ocak 2010. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2010. 
  4. ^ Tel Aviv is also commonly written in Hebrew without the hyphen (תל אביב).
  5. ^ a b c d Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; population isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ "Localities, Population, and Density" (PDF). 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ocak 2010. 
  7. ^ "İsrail'in başkenti neresi?". t24.com.tr. t24.com.tr. 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2017. 
  8. ^ "Kudüs İsrail'in başkenti değil". sabah.com.tr. 1 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2017. 
  9. ^ "İsrail'in başkenti Tel Aviv'de sirenler çaldı". haberaktuel.com. 17 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2017. 
  10. ^ "Localities, Population and Density per km², by Metropolitan Area and Selected Localities" (PDF). Statistical Abstract of Israel 2006. Israel Central Bureau of Statistics. 31 Aralık 2006. 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2007. 
  11. ^ "Tel Aviv Municipality". Tel Aviv-Yafo Municipality. 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2008. 
  12. ^ a b c d e f g "The White City of Tel Aviv" (PDF). UNESCO. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Mart 2008. 
  13. ^ a b c d Strimpel, Zoe (16 Şubat 2008). "Hip and happening in Tel Aviv". The Times. 19 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2008. 
  14. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad "Economist City Guide-Tel Aviv". The Economist. 25 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2008. 
  15. ^ "Tel Aviv Municipality". Tel Aviv-Yafo Municipality. 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2008. 
  16. ^ a b "GaWC - The World According to GaWC 2008". Globalization and World Cities Research Network. 23 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2009. 
  17. ^ "New Economy: Silicon Wadi". Wired. 16 Nisan 1998. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2008. 
  18. ^ a b "An ugly scrap at Heathrow for the best-looking kid on the block". Independent on Sunday. 30 Mart 2008. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2008. 
  19. ^ Rabinovitch, Ari (14 Ocak 2009). "Out of rocket range, Tel Aviv bustles as war rages". Reuters. 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2009. 
  20. ^ The beauty of Tel Aviv 11 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Haaretz Editorial
  21. ^ "The 150 Richest Cities in the World by GDP in 2005". 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2009. 
  22. ^ "The 2008 Global Cities Index". 10 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2008. 
  23. ^ Nast, Condé (31 Ocak 2024). "Tour the 10 Most Expensive Cities in the World". Architectural Digest (İngilizce). 26 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2024. 
  24. ^ Instant weekend ... Tel Aviv 14 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., By David Kaufman, The Guardian, Published Kasım 4, 2007.
  25. ^ "Results Of The Knight Frank Global Cities Survey". 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2012. 
  26. ^ "Tel Aviv ranked world's 3rd hottest city for 2011". 21 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010. 
  27. ^ "World's Best Awards 2011 – Africa and the Middle East". 21 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2011. 
  28. ^ "Top 10 Beach Cities". 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2010. 
  29. ^ Huldai proud of Tel Aviv winning best gay city of 2011 20 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.Jerusalem Post, By JPOST.COM STAFF01/11/2012 11:21
  30. ^ Tel Aviv emerges as top gay tourist destination CBS NEWs, 24 Ocak 2012 9:52 am
  31. ^ Book of Ezekiel 3:15
  32. ^ a b "Tel Aviv". Jewish Virtual Library. 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2007. 
  33. ^ a b c d "Excavations at Ancient Jaffa (Joppa)". Tel Aviv University. 19 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2008. 
  34. ^ Book of Jonah 1:3
  35. ^ Book of Joshua 19:40–48
  36. ^ Books of Chronicles II 2:15
  37. ^ "Jaffa". Jewish Virtual Library. 23 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2008. 
  38. ^ Runciman, Steven (1951). A History of the Crusades, Volume I: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 282, 308. ISBN 978-0-14-013706-4. 
  39. ^ Runciman, Steven (1952). A History of the Crusades, Volume II: The Kingdom of Jerusalem and the Frankish East (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 191–92. ISBN 978-0-140-13704-0. 
  40. ^ a b c Runciman, Steven (1954). A History of the Crusades, Volume III: The Kingdom of Acre and the Later Crusades (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 70–71, 186, 324. ISBN 978-0-140-13705-7. 
  41. ^ a b c d Kark, Ruth (1990). Jaffa: A City in Evolution 1799–1917. Kudüs: Yad Yitzhak Ben-Zvi. s. 8–10. ISBN 978-9652170651. 
  42. ^ Tolkovsky, S. (1925). "New Light on the History of Jaffa". Londra: Journal of the Palestine Oriental Society 5:82-84. 
  43. ^ The Cities Book: A Journey Through the Best Cities in the World. Melbourne, Oakland and London: Lonely Planet. 2009. ss. 380-381. ISBN 9781741798876. 
  44. ^ a b "Archaeological discoveries may prove barrier to Jaffa port rejuvenation". Haaretz. 15 Ocak 2008. 16 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2008. 
  45. ^ a b c d e f g h i j k l m "From Spring Hill to Independence". Jewish Virtual Library. 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2008. 
  46. ^ "Dizengoff, Meir". Jewish Agency. 13 Kasım 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2008. 
  47. ^ Bridger, David (1906). The New Jewish Encyclopedia. Behrman House, Inc. s. 117. 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2009. 
  48. ^ "Seashell lottery". 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2009. 
  49. ^ Bernthal, Ron. "The White City: Tel Aviv And Its Bauhaus Tradition". Travel Writer's Magazine. 8 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2008. 
  50. ^ The New York Times Current History. The New York Times Co. 1917. s. 167. 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2008. 
  51. ^ "Tel Aviv History". Travelnet.co.il. 4 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2008. 
  52. ^ a b c d e "Green, White or Black City?" (PDF). Martin Wein, Emory University. 2006. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008. 
  53. ^ Maya Zamir, The Day of The bombing 12 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tel Aviv Magazine, 7th of September 2007 (Hebrew)
  54. ^ Supplement to a Survey of Palestine. 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2008. 
  55. ^ "Foreign Ministry reaction to the transfer of the Dutch embassy from Jerusalem to Tel Aviv". Israel's Foreign Relations: Selected Documents. Israel Ministry of Foreign Affairs. 26 Ağustos 1980. 19 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2007. 
  56. ^ "Embassies and Consulates in Israel". Israel Science and Technology Directory. Israel Science and Technology. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2007. 
  57. ^ "Tel Aviv-Jaffa" (PDF). Encyclopaedia Judaica. Thomson Gale. 2007. 9 Nisan 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2008. 
  58. ^ a b c Arnon Golan (1995), The demarcation of Tel Aviv-Jaffa's municipal boundaries, Planning Perspectives, vol. 10, pp. 383–398.
  59. ^ "Founders Monument and Fountain". Fodors. 30 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2008. 
  60. ^ a b c d e f g h i j "City Profile" (PDF). Tel Aviv-Yafo Municipality. 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2008. 
  61. ^ Kipnis, Baruch A. (2004). "Tel Aviv, Israel – A World City in Evolution: Urban Development at a Deadend of the Global Economy" (PDF). 18 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2008. 
  62. ^ Kipnis, B.A. (8 Ekim 2001). "Tel Aviv, Israel - A World City in Evolution: Urban Development at a Deadend of the Global Economy". Globalization and World Cities Study Group and Network at Loughborough University. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2007.  Cities in Transition. Ljubljana: Department of Geography, University of Ljubljana, pp. 183-194.
  63. ^ "Citation from a web travel guide about modern places in Israel, with Biblical references". 16 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2012. 
  64. ^ "Major Terrorist Attacks in Israel". Anti-Defamation League. 14 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  65. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2016. 
  66. ^ "Tel Aviv goes dark as part of global 'Earth Hour' campaign". Haaretz. 30 Mart 2008. 30 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2008. 
  67. ^ Senyor, Eli (22 Şubat 2009). "Tel Aviv launches water saving campaign". Ynetnews. 25 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2009. 
  68. ^ "Tel Aviv". Jewish Agency. 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2008. 
  69. ^ "Cities located close to Tel Aviv". TimeandDate.com. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2008. 
  70. ^ "Map of Israel". Carta. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2017. 
  71. ^ a b Yarkoni, Amir. "Real Estate in Tel Aviv – continued". Tel Aviv Insider. 14 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2008. 
  72. ^ "The Distribution of Snow in Israel" (PDF). GeoJournal. Erişim tarihi: 13 Şubat 2008. [ölü/kırık bağlantı]
  73. ^ "Tel Aviv Climate and Weather". World Travels. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2008. 
  74. ^ "Tel Aviv Almanac: Historical Information (February - Record Low)". MyForecast. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  75. ^ "Tel Aviv Almanac: Historical Information (May - Record High)". MyForecast. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. 
  76. ^ "Averages and Records for Tel Aviv (Precipitation, Temperature and Records written in the page)". Israel Meteorological Service. 14 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2010. (İbranice)
  77. ^ Petersburg, Ofer (3 Temmuz 2007). "Tel Aviv airport to make way for luxury project". Ynetnews. 5 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2007. 
  78. ^ "White City of Tel Aviv". UNESCO. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  79. ^ "Bauhaus Architecture". Jewish Virtual Library. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2008. 
  80. ^ "Tel Aviv Towers". Tel Aviv in Focus. 18 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2008. 
  81. ^ "Tel Aviv". SkyscraperPage.com. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2008. 
  82. ^ [1] 7 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Reuven Weiss, Ynet, March 3, 2009.
  83. ^ Tel Aviv’s Upscale Revolution 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Adam H. Graham, Town & Country Travel, February 12, 2008.
  84. ^ Go Out With the Old in Tel Aviv 2 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., By David Kaufman, New York Magazine, Published August 28, 2008.
  85. ^ Electric Tel Aviv, by David Kaufman, Financial Times, Şubat 12, 2008.
  86. ^ a b Recycling in Israel, Not Just Trash, but the Whole Dump 4 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Isabel Kershner, Ekim 24, 2007.
  87. ^ "Tel Aviv Ethnic Breakdown". Israel Central Bureau of Statistics. 31 Aralık 2005. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından (Excel) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2007.  "Others" refers to non-Arab Christians and unclassified.
  88. ^ "Migration News". UC Davis. 10 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2007. 
  89. ^ "Israel 2007 Crime & Safety Report: Tel Aviv". Overseas Security Advisory Agency. 16 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2008. 
  90. ^ a b c d e f g "Tel Aviv-Yafo in Numbers" (PDF). Tel Aviv-Yafo Municipality. Temmuz 2006. 24 Kasım 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2008. 
  91. ^ "Statistical Abstract of Israel 2007". Israel Central Bureau of Statistics. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2008. 
  92. ^ a b c d e f g "Tel Aviv getting younger". Jerusalem Post. 21 Ocak 2008. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  93. ^ Baruch, Uzi (17 Mayıs 2009). "תל אביב דתית יותר ממה שנהוג לחשוב". Israel National News. 20 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2009. (İbranice)
  94. ^ Michelson, Udi (19 Ocak 2007). "The Jewish underground of Tel Aviv". Ynetnews. 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008. 
  95. ^ Arfa, Orit (21 Ekim 2006). "Jewish learning on the rise in Tel Aviv". Jerusalem Post. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2008. 
  96. ^ Cohen, Avi (2 Kasım 2006). "Synagogue vandalized as gay parade controversy picks up steam". Ynetnews. 30 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2008. 
  97. ^ "Tel Aviv-Jaffa". Israeli Tourism Ministry. 2 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2008. 
  98. ^ "Population by District, Sub-District and Religion". Statistical Abstract of Israel 2007. Israel CBS. 2007. 20 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2008. 
  99. ^ Associated Press (9 Kasım 2008). "Former Chief Rabbi Lau named as chair of Yad Vashem council". Haaretz. 12 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2008. 
  100. ^ "Tel Aviv City Guide". The Economist. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2007. 
  101. ^ a b c Levy, Stephen (9 Kasım 1998). ""Focus on Technology: The Hot New Tech Cities"". Newsweek. 
  102. ^ a b "Cost of living top 50 cities". Mercer Human Resource Consulting. 26 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2008. 
  103. ^ Sandler, Neal (21 Haziran 2007). "Israel: A Hotbed of...Investment". BusinessWeek. 26 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2007. 
  104. ^ "Tel Aviv". Thomsonfly. 13 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  105. ^ "The World's Billionaires". Forbes. 28 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2007. 
  106. ^ Bin-Nun, Boaz (9 Aralık 2006). "Israel's 40 Richest". Forbes. 10 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2007. 
  107. ^ "The Miami of the Middle East (well, sort of)". The Guardian. 3 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2006. 
  108. ^ "Tel Aviv: The White City that remains young at heart 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.." CNN. Nisan 28, 2009. Retrieved on Nisan 30, 2009.
  109. ^ "Tel Aviv: A modern city in an ancient land". Los Angeles Times. 20 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2008. 
  110. ^ "Seizing the Day in Tel Aviv". The New York Times. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2008. 
  111. ^ "Timeless Tel Aviv". The Toronto Star. 12 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2009. 
  112. ^ "bars in Tel Aviv". Tel Aviv Insider. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  113. ^ "TA Anglos make their own scene in city that never sleeps". Jerusalem Post. 8 Ekim 2007. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2008. 
  114. ^ "Show & Tel". The Mirror. 16 Şubat 2008. 6 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2008. 
  115. ^ "Tel Aviv bus tour". Tel Aviv City Tours. 3 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2008. 
  116. ^ "Tel Aviv architecture tour". TelAvivArchitecture.com. 2 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2008. 
  117. ^ "Tel Aviv segway tours". Segways.co.il. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2008. 
  118. ^ "Tel Aviv walking tours". TelAviv4Fun.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2008. 
  119. ^ Levitan, Adam (16 Mart 2009). "Inside the life". Metro International. 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2009. 
  120. ^ Saradas-Trutino, Sarit (28 Ocak 2008). "Israel becomes sushi mecca". Ynetnews. 31 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2008. 
  121. ^ "Was Arafat Gay?". Out. 26 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  122. ^ Burden, Chas Newkey (8 Ocak 2007). "Tel Aviv, the final gay frontier". Ynetnews. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2008. 
  123. ^ When in… Tel Aviv 8 Mayıs 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., By David Kaufman, Out Magazine.
  124. ^ Kapshuk, Yoav (6 Ağustos 2007). "15,000 take part in Tel Aviv gay parade". Ynetnews. 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2008. 
  125. ^ Bahrir, Roee (26 Aralık 2007). "First ever sex festival launched in Israel". Ynetnews. 24 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2008. 
  126. ^ Zeitun, Yoav (26 Aralık 2008). "Tel Aviv recruits gay athletes for 2009 World Outgames". Ynetnews. 27 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2008. 
  127. ^ What’s New in Tel Aviv 19 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by David Kaufman, Mart 2008.
  128. ^ Tel Aviv Modern 3 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Michael Z. Wise, Temmuz 2008.
  129. ^ Promoting Israel in a Downturn[ölü/kırık bağlantı], by David Saranga, Aralık 17, 2008.
  130. ^ Fashion Week: Gottex[ölü/kırık bağlantı], Eylül 9, 2008.
  131. ^ a b Israel to put its babes forward in Maxim-um PR effort 28 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., by Herb Keinon, Mart 22, 2007.
  132. ^ The Chosen Ones 13 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Temmuz 2007.
  133. ^ Schamp, Eike W., Felsenstein, Daniel (2002). Emerging Nodes in the Global Economy: Frankfurt and Tel Aviv Compared. Springer. 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2008. 
  134. ^ a b c d e "Tel Aviv Culture". TravelGuides.com. 12 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  135. ^ "History and Architecture". Israel Opera. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  136. ^ "Mann Auditorium". Hatarbut.co.il. 29 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  137. ^ "Tel Aviv Activities". iExplore.com. 27 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2008. 
  138. ^ "McCartney wows fans with historic Israel concert". Reuters. 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2008. 
  139. ^ "Depeche Mode to kick off next world tour in Israel". Haaretz. 24 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2008. 
  140. ^ "Madonna To Wrap Up Tour in Tel Aviv". The Forward. 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009. 
  141. ^ "Museums and Galleries". Tel Aviv Municipality. 5 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2007. 
  142. ^ Sharkansky, Ira (2005). Governing Israel: Chosen People, Promised Land and Prophetic Tradition. Transaction Publishers. s. 22. ISBN 0765802775. 
  143. ^ "Treasure of the State". Tel Aviv-Yafo Municipality. 12 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2008. 
  144. ^ "The Museums of Tel-Aviv-Jaffa". Tel Aviv-Yafo Municipality. 27 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2008. 
  145. ^ Slater, Robert (2003). Great Jews in Sports. Jonathan David Company, Inc. s. 19. 21 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2008. 
  146. ^ "Hapoel Tel Aviv". Fotw.net. 2 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  147. ^ "Rowers Almanac". Rowersalmanac.com. 8 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  148. ^ "Sports in the Tel-Aviv". Tel Aviv Insider. 13 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  149. ^ "Israel Baseball League starts in Haziran". St. Louis Jewish Light. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2008. 
  150. ^ "10,000 athletes to run in Tel Aviv half marathon". 12 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2008. 
  151. ^ "Tel Aviv marathon enthralls city in its centennial year celebrations". Haaretz.com. 7 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2009. 
  152. ^ a b Encyclopaedia Britannica Staff (1974). The New Encyclopaedia Britannica. Encyclopaedia Britannica. s. 66. ISBN 0852292902. 22 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2009. 
  153. ^ "Social Services Administration". Tel Aviv-Yafo Municipality. 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2008. 
  154. ^ "Community Life". Tel Aviv-Yafo Municipality. 17 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2008. 
  155. ^ "Tourism". Tel Aviv-Yafo Municipality. 26 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2008. 
  156. ^ Lappin, Yaakov (12 Kasım 2008). "Huldai beats Henin in TA mayor race". Jerusalem Post. 16 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2008. 
  157. ^ "תוצאות האמת: 28 לקדימה, הליכוד במקום חמישי" (İbranice). Yedioth Ahronoth. 29 Mart 2006. 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2008. 
  158. ^ "Pensioners a big hit in Tel Aviv". Jerusalem Post. 29 Mart 2006. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2008. 
  159. ^ "Gymnasia Herzlia" (İbranice). 21 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2008. 
  160. ^ "TAU History". Tel Aviv Üniversitesi. 5 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2008. 
  161. ^ "Colleges in Israel". Israel Science and Technology Homepage. 1 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2017. 
  162. ^ "Tel Aviv University". QS Top Universities. 14 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  163. ^ "Higher Education". Jewish Virtual Library. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2007. 
  164. ^ Wrobel, Sharon (1 Ağustos 2008). "Public transportation to be overhauled". Jerusalem Post. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2008. 
  165. ^ "City wheels in bicycle rental plan". Jerusalem Post. 21 Ocak 2008. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  166. ^ Solomon, Shoshanna (1 Kasım 2001). "Facets of the Israeli Economy – Transportation". Israel Ministry of Foreign Affairs. 16 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2007. 
  167. ^ Bar-Eli, Avi (30 Kasım 2006). "Sde Dov to be vacated, state gets half of Big Bloc". Haaretz. 1 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2007. 
  168. ^ "Tel Aviv commits to electric car". Globes. 17 Ocak 2008. 22 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2008. 
  169. ^ a b c "Israel Newspapers". Abzynewslinks.com. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  170. ^ "Tel Aviv Israel news media". Mondotimes.com. Erişim tarihi: 31 Ocak 2008. 
  171. ^ "Tel Aviv sister cities" (İbranice). Tel Aviv-Yafo Municipality. 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2008. 
  172. ^ "São Paulo - Sister Cities Program". © 2005-2008 Fiscolegis - Todos os direitos reservados Editora de publicações periodicas - LTDA / © 2008 City of São Paulo. 17 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2008. 
  173. ^ "Tel Aviv decides to retain contract with Gaza City as 'twin city'". Haaretz. 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2008. 
  174. ^ "Official Barcelona Website: Sister Cities". © Ajuntament de Barcelona 1995-2008. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2008. 
  175. ^ "Sister cities of Budapest" (Macarca). Official Website of Budapest. 17 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2009. 
  176. ^ "Frankfurt -Partner Cities". © 2008 Frankfurt (Resmî web sitesi). 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2008. 
  177. ^ "İzmir'in kardeş kentleri". 27 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İzmir Büyükşehir Belediyesi. 28 Haziran 2012 tarihinde erişildi.
  178. ^ "Twin Cities". The City of Łódź Office (İngilizce). © 2007 UMŁ. 9 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2008. 
  179. ^ "Milano - Città Gemellate". © 2008 Municipality of Milan (Comune di Milano). 10 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2008. 
  180. ^ "Twinning Cities". City of Thessaloniki. 31 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2009. 
  181. ^ "Miasta partnerskie Warszawy". um.warszawa.pl (Lehçe). Biuro Promocji Miasta. 4 Mayıs 2005. 12 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2008. 

Kaynakça

değiştir
  • Sur les traces du modernisme, Tel-Aviv-Haïfa-Jérusalem (CIVA) 2004 (İbranice ve Fransızca)
  • L'Atlas de Tel-Aviv (Catherine Weill-Rochant) 2008 (Tarihi fotoğraflar)
  • Bauhaus » - Architektur in Tel-Aviv, L’architecture « Bauhaus » à Tel- Aviv (Catherine Weill-Rochant) mai 2008, Rita Gans (éd.), Zurich, Yad Yearim (Almanca ve Fransızca).
  • 'The Tel-Aviv School : a constrained rationalism' (Catherine Weill-Rochant) DOCOMOMO journal (Yapılar, siteler, mahalleler hakkında belge)

Dış bağlantılar

değiştir
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Tel Aviv
hakkında daha fazla bilgi edinin
  Vikisözlük'te tanımlar
  Commons'ta dosyalar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tel_Aviv&oldid=34410264" sayfasından alınmıştır