Papers by Hardi Mahdi Mika Ali
Journal for Political and Security Studies
After eight years of a moderate cabinet, the Iran government has come under the control of the co... more After eight years of a moderate cabinet, the Iran government has come under the control of the conservatives in its five decades rule. In a complicated process of filtering the candidates and in the 2021 election, Ibrahim Raisi became the new Iranian president. When Raisi takes charge, Iran is going through a plethora of regional and international challenges and unresolved issues. Handling any of those issues will not just have internal but also regional implications for the whole region too. This research aims to provide answers for the questions: who are the main figures in Raisi’s cabinet and what are the local and international challenges awaiting this cabinet along with the possible scenarios? The method used in the research is descriptive analysis; it has used electronic references, Raisi’s agenda speech, analyses and briefings. It also analyses the discourse of decision-makers who are related to the research.
Journal of University of Human Development (JUHD), 2022
سیاسەتی کولتووریی ئێران بەرامبەر کورد
لەبەر ڕۆشنایی دەستور و یاسا و گێڕانەوە ڕەسمییەکاندا
دەوڵەتی... more سیاسەتی کولتووریی ئێران بەرامبەر کورد
لەبەر ڕۆشنایی دەستور و یاسا و گێڕانەوە ڕەسمییەکاندا
دەوڵەتی هاوچەرخی ئێران، کە هەوڵەکانی دامەزراندنی سەرەتاکەی بەرهەمی جوڵانەوەی پاش بزووتنەوەی مەشروتییەت (وەک جوڵانەوەیەکی ڕۆشنگەریی) و لوتکەکەشی بەرهەمی کودەتا سیاسییەکی سەیدزیائەدین و ڕەزاخان بوو، هەر لەو ئانەوە تا کۆماری ئیسلامی ئێران و دۆخی هەنووکەیی، لەسەر هەرسێ ئاستی مێژوو و گێڕانەوەی ڕەسمی دەوڵەت (مێژوونووسان و نوخبەی سیاسی و ناوەندە ئەکادیمییەکان)، پەروەردە (پرۆگرامەکانی خوێندن) و دروستکردنی لایەنگری نزیک لەدەسەڵات لەنێوخۆی ڕوناکبیرانی کوردیشدا و لە چوارچێوەی سیاسەتی کولتووریی دەوڵەتدا وەگەڕخراوە و هاوشانی سیاسەتی گشتی و سەربازیی و ئاسایشییدا، کاری لەسەر مێژوو و یادگە و یادەوەریی مرۆڤی کورد دەکات، بە جۆرێک کە دووپاتکەرەوەی ئەو گێڕانەوە ڕەسمییە بێت کە گوتاری دەوڵەتیی پەسەندییەتی، نەک ئەو فاکت و ئارگیومێنتانەی کە پێدراوی نێو یادگە، دەق و دەستنووس، بەڵگەکان و گێڕانەوەی خودی کورد بێت. ئەم تویژینەوەیە لەڕێی میتۆدی مێژوویی و وەسفی-شیکارییەوە و بە پشتبەستن بە ئەدەبیاتی کتێبخانەیی و بەڵگەیی. کاری لەسەر ئەو پرسیارانە کردووە: سیاسەتی کولتووریی ئێران(دەوڵەت و نوخبە) بەرامبەر کورد چییە؟ وێنای شوناسی کورد لەسەر ئاستەکانی گێڕانەوەی ڕەسمی، پەروەردە و شوناسی دەوڵەتدا چۆنە و چ پێگەیەکی هەیە؟ و شێوازەکانی بەکارهێنانی بۆ مەرامی سیاسیی و نەتەوەسازیی و دەوڵەتسازیی نەتەوەیەکی دیاریکراو چیین؟
وشەکلیلییەکان: سیاسەتی کولتووری، مێژووی رەسمی، گێڕانەوەی مێژوویی، ئێران، وێنای کورد لەدیدی ئێرانەوە.
Iran Cultural Policy toward Kurds in the Light of its Constitution, Laws and Formal Records
The Contemporary Iran government is the result of the post-mashrutyat movement (as an enlightenment movement). It has been sealed off by the coup of Sayd Zyaddin and Raza Shah. Starting from those days until the present Islamic Republic of Iran, the government has used history, formal state records (historians, political elite and academic institutions) and education to make allegiance among the Kurdish intellectuals. This has been adopted in accordance with the military, security and general policy of the state. It has shaped the Kurdish history and memory to reflect and underpin the formal narrative the state discourse sponsors; it does not reflect the facts and arguments residing in the memory, history and manuscripts of the Kurdish people. This research uses a historically descriptive-analysis and depends on evidence from the written records; it tries to answer these questions: what is Iran’s cultural policy (the state and the elite policy) toward the Kurds? How is the Kurdish Identity imagined in the formal records, the education and the state, what position does that image have? What are the ways it has been used for political, nation-building and state-building ends?
The Key words: cultural policy, formal history, historical narrative, Iran, the Kurdish Image in Iran’s perspective.
مجلة الدراسات السياسية و الأمنية, 2021
پاش هەشت ساڵ لە بەڕێکردنی کابینەیەکی نزیک لە میانەڕەو و ڕیفۆرخوازان، حکومەتی ئێران لە دەیەمی پێنج... more پاش هەشت ساڵ لە بەڕێکردنی کابینەیەکی نزیک لە میانەڕەو و ڕیفۆرخوازان، حکومەتی ئێران لە دەیەمی پێنجەمی خوێدا گەڕایەوە نێودەستی باڵی بناژۆخوازان و لە پرۆسەیەیکی ئاڵۆزیی پاڵفتەکردنی کاندیدەکان و هەڵبژاردنی 2021-ی سەرۆکایەتی کۆماردا، ئیبراهیم ڕەئیسی بوو بە سەرۆکكۆماری نوێی ئێران. ڕەئیسی لەدۆخێکدا دەسەڵات وەردەگرێت کە ئیران چ لە ئاستی نێوخۆیی و چ لە ئاستی هەرێمی و نێودەوڵەتیدا لە بەردەم كۆمەڵێك ئاستەنگ و دۆسێی هەڵواسراودا خۆی دەبینێتەوە و مامەڵەکردن لەگەڵ هەر كامیاندا، کاریگەری لەسەر ئاراستەی ڕووداوەكانی ناوخۆ و بگرە وڵاتانی ناوچەکەش دەبێت. ئەم توێژینەوەیە بەدوای شرۆڤەی ئەم پرسیارەوەیە: پێكهینەرە سەرەكییەكانی كابینەی ڕەئیسی كامانەن و ئاستەنگە ناوخۆیی و دەرەكییەكانی كە ڕووبەڕووی ئەم كابینە دەبێتە چین و سیناریۆکانی بەردەم کابینەکە چین؟ میتۆدی توێژینەوەکە وەسفی-شیكارییە بە سود وەرگرتن لە سەرچاوە ئەلیكترۆنییەكان و شرۆڤەی گوتاری بەرنامەی کاری ئیبراهیم ڕەئیسی و هەواڵ، لێدوان، لێكدانەوە و شرۆڤەی گوتاری ناوەندەكانی بڕیارە لە ئێراندا کە پەیوەست دەبنەوە بە سنووری توێژینەوەکەوە.
إيران في عهد إبراهيم رئيسي؛ تكوين الحكومة والعقبات
ملخص
بعد ثماني سنوات من إدارة حكومة قريبة من المعتدلين والإصلاحيين، عادت الحكومة الإيرانية إلى أيدي الجناح المحافظين في العقد الخامس من عمر النظام و انتخب إبراهيم رئيسي رئيساً للجمهورية في عملية معقدة شهدت تصفيةً للمرشحين ضمن الانتخابات الرئاسية لعام 2021. تولى رئيسي الحكومة في وضع تمر إيران بوضح حساس محليا و إقليميا ودولياً و وجدت نفسها أمام مجموعة من العقبات و الملفات المعقدة وسيكون للتعامل مع أي منها تأثير على اتجاه الأحداث المحلية و حتى على بلدان المنطقة. يدور هذا البحث حول سؤال رئيسي و هو: ما هي مكونات كابينة رئيسي و العقبات الداخلية و الخارجية التي تواجه هذه الحكومة و ما هي السيناريوهات المطروحة أمامها؟ و منهج البحث المستخدم في هذا البحث منهج الوصفي-التحليلي باستخدام المصادر و تفسير خطاب و نهج عمل رئيسي إضافة إلى الأخبار و التصريحات الصادرة من مراكز القرار في إيران ضمن نطاق البحث.
Iran during Ibrahim Raisi’s administration: the cabinet structure and the challenges
After eight years of a moderate cabinet, the Iran government has come under the control of the conservatives in its five decades rule. In a complicated process of filtering the candidates and in the 2021 election, Ibrahim Raisi became the new Iranian president. When Raisi takes charge, Iran is going through a plethora of regional and international challenges and unresolved issues. Handling any of those issues will not just have internal but also regional implications for the whole region too. This research aims to provide answers for the questions: who are the main figures in Raisi’s cabinet and what are the local and international challenges awaiting this cabinet along with the possible scenarios? The method used in the research is descriptive analysis; it has used electronic references, Raisi’s agenda speech, analyses and briefings. It also analyses the discourse of decision-makers who are related to the research.
INTERNATIONAL CONFERENCE OF REFORM AND POLITICAL CHANGE - ICONFRPC, 2021
The role of history in future studies History is one of the fields of human research and has a st... more The role of history in future studies History is one of the fields of human research and has a strong relationship with politics, political studies and future studies. Future studies are considered a new field in effective and developed scientific research and have an essential role in politics since they influence each other. Future research fields are enhanced by taking advantage of other human and scientific research fields or using interdisciplinary and multidisciplinary methods. One of the fields that future researchers cannot disregard is historical research. This research focused on the two different directions: the fields of future research and history, i.e., past events, on the one hand, their future and scenarios on the other. The research seeks to answer some main questions: What is the common ground and relationship between history as a field of human research with future research? What is the function and purpose of both fields? What are their common keywords? Where will history assist the science of future research? The importance of the research is that working on the relationship between history and future science will keep history away from the past. It also makes future studies more realistic in identifying and cooperating with politics, political reform, management, and other aspects of society and choosing a better future among futures ahead of any society and individual. Moreover, historical research and academic centers in Kurdistan have been less likely to apply history as a science to understand the future. The research aims to find common ground and the effective relationships between the two fields of futures and history and link them by analyzing their content, tasks and methods. The research methodology is descriptive-analysis and has benefited from historical and comparative methods to explain the definitions, emergence, and common grounds for both research's variables.
پوختە
مێژوو وەک یەکێک لە بوارەکانی لێکۆڵینەوە مرۆییەکان و پەیوەندییەکی توندوتۆڵیشی بە سیاسەت و لێکۆڵینەوەکانییەوە هەیە، لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسییش وەک بوارێکی تازەدەرکەوتووی نێو دنیای لێکۆڵینەوە زانستییە کاریگەر و پەرەپێدراوەکان و جێگەبایەخی بوارەکانی سیاسەت، ڕۆڵی کارتێکراو و کارتێکەر بۆ یەک دەبینن. هەرچی بواری لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسی هەیە بە سوودوەرگرتن لە بوارە پسپۆڕییەکانی دیکە و لێکۆڵینەوە مرۆیی و زانستییەکان، یاخود بە بەکارهێنانی ڕێبازنامەکانی نێوپسپۆڕیی(Interdisciplinary) و فرەپسپۆڕیی (Multidisciplinary) زەمینەی لێکۆڵینەوەکانی خۆیان دەوڵەمەند دەکەن، یەکێک لەو بوارانەی توێژەرانی بواری ئایندەناسی ناتوانن چاوی لێ بپۆشن، توێژینەوە مێژووییەکان و بە پێچەوانەشەوە. لێرەدا کار لەسەر ئەو دوو ئاراستە جیاوازە کراوە کە لەهەردوو کێڵگەی لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسی و مێژوودا بەدی دەکرێن کە ڕابردوو و ڕووداوەکانییەتی لەلایەک و ئایندە و سیناریۆکانییەتی لە لایەکی دی.
ئەم توێژینەوەیە هەوڵ دەدات بەدووی وەڵامی چەند پرسیارێکی سەرەکییەوە بێت: زەمینەی هاوبەش و پەیوەندیی مێژوو وەک بوارێکی لێکۆڵینەوە مرۆییەکان بە لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسییەوە چییە؟ ئەرک و ئامانجی هەردوو بوارەکە چییە؟ وشە کلیلیە هاوبەشەکانییان کامانەن؟ لە کوێدا مێژوو دەبێتە زانستی یاریدەدەری لێکۆڵینەوە ئایندەییەکان؟
گرنگی توێژینەوەکە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە کارکردن لە سەر پەیوەندی مێژوو و ئایندەناسی هەم مێژوو لە ڕابردووگەرێتی دووردەخاتەوە و هەم لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسیش پتر واقیعیانەتر و زەمینەسازتر دەکات بۆ دەستنیشانکردن و هاوکارییکردنی بوارەکانی سیاسەت، چاکسازی سیاسیی، بەڕێوەبردن و کایەکانی دیکەی کۆمەڵگە لە هەڵبژاردنی ئایندەیەکی باشتر لەنێو ئەو ئایندانەی کە لە پێشی هەر کۆمەڵگە و تاکێکیدایە. لەوەش زیاتر لە کتێبخانەی کوردی و توێژینەوە مێژووییەکان و ناوەندە ئەکادیمییەکانی کوردستاندا کەمتر لاکراوەتەوە لەوەی بوار و لێکۆڵینەوەکانی مێژوو وەک زانستێک وەگەڕ بخرێن بۆ تێگەیشتن لە ئایندە.
ئامانجی توێژینەوەکە گەڕانە بەدوای دۆزینەوەی زەمینە هاوبەش و پەیوەندییە یەکانگیرە کاریگەرەکانی نێوان هەردوو بوارەکانی ئایندەناسی و مێژوو و بەڵگاندنیان لە ڕێی شیکردنەوەی ناوەڕۆک و ئەرک و میتۆدەکانیانەوە.
ڕێبازنامەی توێژینەوەکە، وەسفی-شیکارییە و پەیتاپەیتاش سوودی لە میتۆدە مێژوویی و بەراوردکارییەکان بۆ ڕوونکردنەوەی پێناسە و سەرهەڵدان و زەمینەهاوبەشەکانی هەردوو گۆڕاوەکەی توێژینەوەکە، وەرگرتووە.
وشەی کلیلی: ئایندە، ئایندەناسی، مێژوو، مێژووی ئایندەیی، پێشبینی
گۆڤاری زانکۆی هەڵەبجە, 2020
کنش دانشجویی در عراق در آغاز شکلگیری دولت عراق، در چارچوب جنبش های اجتماعی دیگر و تشکلهای سیاسی م... more کنش دانشجویی در عراق در آغاز شکلگیری دولت عراق، در چارچوب جنبش های اجتماعی دیگر و تشکلهای سیاسی مشارکت داشت و نقش خود را در راستای کشمشهای سیاسی و اجتماعی عراق ایفا نمود. در دهه اول تاسیس دولت عراق، كه در آن دوره عراق تحت قیمومت انگلیس بود، دانشجویان عراقی مانند قشرهای دیگر اجتماعی، به سیاست استعماری انگلیس و حامیان او در عراق نقش خود را در چارچوب فعالیات خود ایفا نمودند و اوج نارضایتیهای خود را در سه تظاهرات بروز دادند. باید در نظر گرفت که کنشهای دانشجویی در عراق جزو حرکت وسیعتری بودند که اغلب عراقیها در آن زمان در قالب تشکلهای گوناگون اجتماعی، سیاسی و اقتصادی قرار گرفتهبودند و علیه سیاستهای دولت بریتانیا حرت میکردند. بنابراین باید در این چارچوب به کنش دانشجویی در عراق نگاه کرد، نه اینکه مانند جنبشهای مستقل معاصر نیمه دوم قرن بیستم فرانسه و امریکا نقش را ایفا کرده باشند. همانطور نمیتوان کنش دانشجویان عراق را در سالهای 1926-1928 نادیده گرفت و جزئیات، عوامل و نتیجه آن را فراموش کرد. بنابراین برای تشریح و تحلیل و آسیبشناسی کنش دانشجویی در عراق، تحقیق حاضر، سه تظاهرات دانشجویان را مورد بررسی قرار داده که در در دوران خود بخشی از برنامههای دولت عراق و فضای مجازی به ویژه کتابهای درسی را تحت تأثیر قرار داد و و علیه سیاستهای انگلیس در برابر دولت و مردم عراق نقش خود را ایفا کرد. در تاریخ معاصر عراق آن کنش ها به نام های زیر ثبت شده است: (تظاهرات دانشجویان ضد توافقنامه حکومت عراق-بریتانیا1926، تظاهرات دانشجویان 1927 پیوند به مسئله اخراج أنیس نصولی، تظاهرات دانشجویان 1928 علیه الفرد موند یهودی).
گۆڤاری توێژەر, 2020
چکیده
مسئله... more چکیده
مسئله تغییر لباس در سطح عمومی جامعه ایران تا قبل از به قدرت رسیدن رضاشاه به اجرا درنیامد و همانند دوره قاجار، نظامیان و مقامات دولتی را شامل میشد، اما در راستای برنامههای نوسازی و هویتسازی که یکی از اهداف اصلی دولت پهلوی اول برای تشکیل دولت مرکزی و حکومت مطلقه بود، در سال 1307ش قانون لباس متحدالشکل به تصویب رسید و عموم مردم ایران ناچار به تغییر لباس شدند. اجرای این سیاست واکنشهای مختلفی را در سطح جامعه ایرانی در پی داشت که قیام ملاخلیل نمونه بارزی از مقاومت و مخالفت مردمان مناطق کردنشین به سیاست اجباری دولت بود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای با تکیه براسناد و روایتهای تاریخ شفاهی انجام گرفته است. تحقیق حاضر به این نتیجه رسیده است که دولت در اجرای سیاست لباس متحدالشکل از ابزارهای مختلفی مانند معارف و اوقاف با بهکارگیری خشونت و اجبار بهره میجست. واکنش برخی از روحانیون و سران عشایر مناطق کردنشین به نحوی بود که این قانون را به عنوان تهدیدی بر هویت مذهبی، ملی و فرهنگی خود میدانستند و در مقابل اجرای آن مقاومت کردند.
واژگان کلیدی: پهلوی اول، لباس متحدالشکل، مناطقکردنشین، هویت، قیام ملاخلیل
پوختە
تاوەكو پێش هاتنی ڕەزاشا بۆ سەر دەسەڵات، بابەتی گۆرینی جلوبەرگ لە ئاستی گشتیى کۆمەڵگای ئێراندا جێبەجی نەبوو و هەروەک سەردەمی قاجار تەنیا هێزە سەربازی و بەرپرسانی دەوڵەتی دەگرتەوە، بەڵام لە درێژەی بەرنامەکانی بەمۆدێرنکردن و شوناسسازی کە یەکێک بوو لە ئامانجە سەرەکییەکانی دەوڵەتی پەهلەوی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێکی ناوەندیی بەهێز و حکومەتێک بە دەسەڵاتی ڕەهاوە، لە ساڵی ١٣٠٧ هەتاوی، یاسای یەکپۆشیی جلوبەرگ بڕیاڕی لەسەر درا و خەڵکی ئاساییش ناچارکران جلوبەرگی خۆیان بگۆڕن. جێبەجێکردنی ئەم یاسایە کاردانەوەی جیاوازی لە کۆمەڵگادا بەدوای خوێدا هێنا كه ڕاپەڕینی مەلا خەلیل نموونەیەکی ئاشکرای بەرەنگاری و دژایەتیی خەڵکی ناوچە کوردنشینەکان بوو دژ بە سیاسەتی سەپێندراوی دەوڵەت. ئەم توێژینەوەیە بە سودوەرگرتن لە میتۆدی وەسفی-شیکاریی، سەرچاوەی کتێبخانەیی و بەپشتبەستن بە بەڵگەنامە مێژووییەکان و گێڕانەوەکانی مێژووی زارەکی ئەنجامدراوە. توێژینەوەکە گەیشتۆتە ئەو ئەنجامەی کە دەوڵەت بۆ جێبەجێکردنی سیاسەتی یەکپۆشیی جلوبەرگ، سوودی لە دامەزراوەکانی مەعاریف و ئەوقاف لەگەڵ بەکارهێنانی توندوتویژی و ناچارکردن بینیوە. کاردانەوەی بەشێک لە پیاوانی ئایینی و سەرۆک هۆزەکانی ناوچە کوردنشینەکان بە چەشنێک بووە کە ئەم بەرنامەیەیان وەک هەڕەشەیەک بۆ سەر شوناسی کولتووری، ئایینی و نەتەوەیی خۆیان زانیوە و لە بەرامبەریدا بەشێوازی جۆراوجۆر خۆڕاگرییان نواندووە.
گۆڤاری زانکۆی گەرمیان, 2020
سیاسەتی گشتیی کۆماری ئیسلامیی ئێران بەرامبەر بە کورد بەردەوام دوو ئاراستەی ئاسایشی و بەرژوەندیگەر... more سیاسەتی گشتیی کۆماری ئیسلامیی ئێران بەرامبەر بە کورد بەردەوام دوو ئاراستەی ئاسایشی و بەرژوەندیگەرایی وەرگرتووە و بەپێی پێشهات و دۆخە جیاوازەکان، یەکێکانی گرتووەبەر. پێگەی کوردستانی عێڕاق لەم سیاسەتەدا هیچ کاتێک نەگەیشتووتە ئاستی پەیوەندییەکی ستراتیژیی دوورمەودا، بەڵکو تەنیا وەک کارتێکی فشار بەرامبەر بە نەیارەکانی لە پێناو بەدیهێنانی بەرژەوەندییەکانی ئێران بەکارهاتووە، یان وەک مەترسییەک لەسەر ئاسایشی ناوخۆی ئێران کە پێویستە سەرکووت بکرێت، کاری لەسەر کراوە. لەم توێژینەوەدا بە سوودوەرگرتن لە میتۆدی مێژووی-شیکاری، سەرەتا چوارچێوەی سیاسەتی گشتیی کۆماری ئیسلامیی ئێران باسکراوە و دواتر جێبەجێکردنی ئەو سیاسەتە بەرامبەر بە کورد لە ڕێگەی هێنانەوەی نمونە مێژووییە هاوچەرخەکان، ڕوونکراوەتەوە و هەوڵدراوە وەڵامی ئەم پرسیارە بدۆزرێتەوە کە بنەماکانی سیاسەتی گشتی و پەیوەندییەکانی ئێران بەرامبەر بە کورد چین؟ ئاستەنگی پەیوەندییەکان و دەرئەنجامەکانی لەسەر کورد چی بوون؟
گۆڤارى لێکۆڵینەوە سیاسى و ئەمنییەکان (الدراسات السياسية و المنية)
The Iranian-Iraqi Kurdish Political Movement relationships between 1968 and 1975 was under both ... more The Iranian-Iraqi Kurdish Political Movement relationships between 1968 and 1975 was under both the impacts of Iran-Iraq relationship after the coup of 1968 and the change in the Iraqi governments. This relationship witnessed frequent ups and downs. The core of the conflict was not only due to the Kurds’ political goals and their relationship with Iran, but also greatly influenced by the Iraq and Iran ideological stances. Whenever there was a decrease in ideological attitudes, there was a boost in political coordination and the border clashes became less. The interests of several states, such as Israel and the USA, played a considerable role in Iran-Iraq and Kurds-Iran relationships. Apart from the Kurdish Political Movement’s goals, Iran-Iraq relationships made the two states benefit from several mechanisms to weaken each other. For Iran, the Iraqi Kurdish Movement was part of its political and military tool.
The first aim of this article is to examine the Iraqi Kurds relationships with Iran from 1968 to 1975 and Iran’s role in the Kurdish Movement led by Mustafa Barzani. The second aim is to investigate why Iran supported the Kurds and the roles of Iran and Iraq in this matter. Thus, the main question is what role did the Kurds play in the Iran-Iraq relationships between 1968-1975? In this research, historical descriptive-analytical method has been implemented. The researchers arrived at the conclusion that Iran took advantage of the Kurdish Movement through using them as a political instrument. Furthermore, Iran, through putting pressure on the Iraqi state, tried to attain its strategic, political, and economic goals such as demarcation of water and land borders, deviating of Iraq-Kurds March Manifesto from its path through the abrogation of the Kurdish autonomy. With Algeria Convention in 1975, Iran reached its goals and this proved the use of the Kurd's as a political tool by Iran.
گۆڤاری زانکۆی گەشەپێدانی مرۆیی, 2016
ئەبولقاسمی لاهوتی، کوردێکی کرماشانیە، لە ئەدیبە رچەشکێنەکانی ئەدەبی هاوچەرخی ئێران و سیاسەتمەدا... more ئەبولقاسمی لاهوتی، کوردێکی کرماشانیە، لە ئەدیبە رچەشکێنەکانی ئەدەبی هاوچەرخی ئێران و سیاسەتمەدارێکی کاریگەری ناو روداوەکانی ساڵانی ١٩٠٥-١٩٢٢.ز ئێران و ناوچە کوردنشینەکانە. شاعیرێکی یاخی و پێشەنگ و یەکەمیەکانی شیعری هاوچەرخی ئێرانە ، لە یەکەمین سیاسیە کردەییەکانە کە بە کودەتایەک بەرەنگاری کودەتاکەی رەزاخان (رەزاشای دواتر) و سەید زیائوددین بوویەوە و باوەڕی وابوو هاتنە سەرکاری رەزاخان مەترسیدارە و پێچەوانەی بزوتنەوەی ریفۆرمخوازیە و سەرەتای چەسپاندنی ئیستیبدادە لە ئێران، هەرواش بوو چونکە دواتر دەوڵەتی مەرکەزی و ئیستیبدادی رەزاشای پەهلەوی لێکەوتەوە.
جیا لەمانەش لاهوتی چالاکیە سیاسی و ئەدەبیەکانی راستەوخۆ و ناراستەوخۆ پەیوەندیدار بوون بە بزاوتی سیاسی و کۆمەڵایەتی کۆمەڵگەی کوردی ئەو دەمەوە، چ وەک ئەدەب و چ وەک چالاکی سیاسی و کودەتاکەی تەورێز-ی. بە تایبەت پەیوەندی و کاریگەری و کارتێکەری بە جوڵانەوەی رزگاریخوازی کورد و شۆڕشەکەی سمکۆی شکاکەوە هەبووە.
زیاتر لەوەش بە هۆی ئەوەی نیوەی رێکی تەمەنی لە یەکێتی سۆڤیەت بەسەربرد، هەر لەوێوە بیروراکانی لاهوتی کاریگەری دیاریان لەسەر روانگەی رۆژهەڵاتناسانی روسی لەبارەی کوردەوە جێهێشت، لێرەدا هەوڵدراوە لەرێی توێژینەوەیەکی لاهوتی، سەرنج و روانینەکانی لەسەر کورد رون بکرێتەوە.
گرنگی ئەم توێژینەوەیە لە خستەڕو و شیکاری ئەو خاڵانەی سەرەوە سەرچاوە دەگرێت و زیاتر لەوەش کەسایەتی و سیاسەت و کاریگەریەکانی لە ناوەندە ئەکادیمیەکانی کوردستاندا نەبووەتە جێگەی لێتوێژینەوە و مشتومڕ. لە ناوەندە ئەکادیمیەکانی ئێرانیشدا زیاتر وەک ئەدیبێکی ئێرانی و فارسینووس بووەتە بابەتی توێژینەوەکان.
بۆ سەرچاوەکانی توێژینەوەکە سود لە یاداشتە هاوچەرخەکانی ئێرانیەکان وەرگیراوە(کە لە روی کات و شوێنەوە هاوژیان و هاوشوێنی لاهوتی بوون)، هەروەها پشت بە چەند بەڵگەنامەیە ئەرشیفی کتێبخانەی پەرلەمانی ئێران و چەندین سەرچاوەی دیکەی پەیوەست بە ژیانی ئەبولقاسمی لاهوتی بەستراوە، کە راستەوخۆ و ناراستەوخۆ شاهێدی روداو و چالاکیەکانی ئەو بوون.
وشەی کلیلی: لاهوتی، سمکۆ، کوردستانی ئێران، رەزاشای پەهلەوی
Journal of Raparin University , 2019
یکی از سیاست¬های دولت مرکزی ایران، در دوره پهلوی اول، سیاست مدرن¬سازی و تجددگرایی بود. در این راس... more یکی از سیاست¬های دولت مرکزی ایران، در دوره پهلوی اول، سیاست مدرن¬سازی و تجددگرایی بود. در این راستا برنامه¬های فرهنگی مختلفی را در پیش گرفت. برنامۀ کشف حجاب یکی از آنها بود، که دولت با شیوه¬های مختلف در سراسر کشور آن را به اجرا گذاشت، و در مقابل با واکنش¬های گوناگونی مواجه شده، اجرای آن نیز از منطقه¬ای به منطقه¬ای دیگر تفاوت داشت. دولت در مناطق کُردنشین همانند دیگر مناطق، در پی اجرای سیاست کشف حجاب بود. هدف این تحقیق بررسی چگونگی اجرای این سیاست فرهنگی دولت و واکنش مناطق کُردنشین در مقابل آن است. پرسش¬های تحقیق عبارتند از: کشف حجاب در مناطق کُردنشین چگونه بود و دولت از چه شیوه¬هایی بهره می¬برد؟ واکنش مردم مناطق کُردنشین به اجرای این سیاست چگونه بود؟ کُردها چه تلقی¬ از برنامۀ کشف حجاب داشتند؟ این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی و با عنایت به منابع کتابخانه¬ای با تکیه بر اسناد انجام شده است. تحقیق حاضر به این نتجیه رسیده که دولت برای اجرای سیاست¬های فرهنگی به خصوص کشف حجاب از ابزارهای مختلفی مانند مذهب، معارف و سرکوب استفاده می¬کرد. اما نکته قابل توجه آن است که کشف حجاب اگرچه در مناطق کرُدنشین همانند مناطق دیگر با توسل به زور و خشونت اجرا شده، اما به دلیل پوشش خاص زنان کُرد در مقایسه با مناطق دیگر شدت اعمال خشونت¬ها کمتر از خیلی مناطق دیگر بود و مخالفت¬های جدی و واکنش های عملی قابل ملاحظه¬ای از جانب مردم در پی نداشت.
واژگان کلیدی: دوره پهلوی اول، کشف حجاب، مناطق کردنشین، لباس زنان کُرد، رضاشاه
Uploads
Papers by Hardi Mahdi Mika Ali
لەبەر ڕۆشنایی دەستور و یاسا و گێڕانەوە ڕەسمییەکاندا
دەوڵەتی هاوچەرخی ئێران، کە هەوڵەکانی دامەزراندنی سەرەتاکەی بەرهەمی جوڵانەوەی پاش بزووتنەوەی مەشروتییەت (وەک جوڵانەوەیەکی ڕۆشنگەریی) و لوتکەکەشی بەرهەمی کودەتا سیاسییەکی سەیدزیائەدین و ڕەزاخان بوو، هەر لەو ئانەوە تا کۆماری ئیسلامی ئێران و دۆخی هەنووکەیی، لەسەر هەرسێ ئاستی مێژوو و گێڕانەوەی ڕەسمی دەوڵەت (مێژوونووسان و نوخبەی سیاسی و ناوەندە ئەکادیمییەکان)، پەروەردە (پرۆگرامەکانی خوێندن) و دروستکردنی لایەنگری نزیک لەدەسەڵات لەنێوخۆی ڕوناکبیرانی کوردیشدا و لە چوارچێوەی سیاسەتی کولتووریی دەوڵەتدا وەگەڕخراوە و هاوشانی سیاسەتی گشتی و سەربازیی و ئاسایشییدا، کاری لەسەر مێژوو و یادگە و یادەوەریی مرۆڤی کورد دەکات، بە جۆرێک کە دووپاتکەرەوەی ئەو گێڕانەوە ڕەسمییە بێت کە گوتاری دەوڵەتیی پەسەندییەتی، نەک ئەو فاکت و ئارگیومێنتانەی کە پێدراوی نێو یادگە، دەق و دەستنووس، بەڵگەکان و گێڕانەوەی خودی کورد بێت. ئەم تویژینەوەیە لەڕێی میتۆدی مێژوویی و وەسفی-شیکارییەوە و بە پشتبەستن بە ئەدەبیاتی کتێبخانەیی و بەڵگەیی. کاری لەسەر ئەو پرسیارانە کردووە: سیاسەتی کولتووریی ئێران(دەوڵەت و نوخبە) بەرامبەر کورد چییە؟ وێنای شوناسی کورد لەسەر ئاستەکانی گێڕانەوەی ڕەسمی، پەروەردە و شوناسی دەوڵەتدا چۆنە و چ پێگەیەکی هەیە؟ و شێوازەکانی بەکارهێنانی بۆ مەرامی سیاسیی و نەتەوەسازیی و دەوڵەتسازیی نەتەوەیەکی دیاریکراو چیین؟
وشەکلیلییەکان: سیاسەتی کولتووری، مێژووی رەسمی، گێڕانەوەی مێژوویی، ئێران، وێنای کورد لەدیدی ئێرانەوە.
Iran Cultural Policy toward Kurds in the Light of its Constitution, Laws and Formal Records
The Contemporary Iran government is the result of the post-mashrutyat movement (as an enlightenment movement). It has been sealed off by the coup of Sayd Zyaddin and Raza Shah. Starting from those days until the present Islamic Republic of Iran, the government has used history, formal state records (historians, political elite and academic institutions) and education to make allegiance among the Kurdish intellectuals. This has been adopted in accordance with the military, security and general policy of the state. It has shaped the Kurdish history and memory to reflect and underpin the formal narrative the state discourse sponsors; it does not reflect the facts and arguments residing in the memory, history and manuscripts of the Kurdish people. This research uses a historically descriptive-analysis and depends on evidence from the written records; it tries to answer these questions: what is Iran’s cultural policy (the state and the elite policy) toward the Kurds? How is the Kurdish Identity imagined in the formal records, the education and the state, what position does that image have? What are the ways it has been used for political, nation-building and state-building ends?
The Key words: cultural policy, formal history, historical narrative, Iran, the Kurdish Image in Iran’s perspective.
إيران في عهد إبراهيم رئيسي؛ تكوين الحكومة والعقبات
ملخص
بعد ثماني سنوات من إدارة حكومة قريبة من المعتدلين والإصلاحيين، عادت الحكومة الإيرانية إلى أيدي الجناح المحافظين في العقد الخامس من عمر النظام و انتخب إبراهيم رئيسي رئيساً للجمهورية في عملية معقدة شهدت تصفيةً للمرشحين ضمن الانتخابات الرئاسية لعام 2021. تولى رئيسي الحكومة في وضع تمر إيران بوضح حساس محليا و إقليميا ودولياً و وجدت نفسها أمام مجموعة من العقبات و الملفات المعقدة وسيكون للتعامل مع أي منها تأثير على اتجاه الأحداث المحلية و حتى على بلدان المنطقة. يدور هذا البحث حول سؤال رئيسي و هو: ما هي مكونات كابينة رئيسي و العقبات الداخلية و الخارجية التي تواجه هذه الحكومة و ما هي السيناريوهات المطروحة أمامها؟ و منهج البحث المستخدم في هذا البحث منهج الوصفي-التحليلي باستخدام المصادر و تفسير خطاب و نهج عمل رئيسي إضافة إلى الأخبار و التصريحات الصادرة من مراكز القرار في إيران ضمن نطاق البحث.
Iran during Ibrahim Raisi’s administration: the cabinet structure and the challenges
After eight years of a moderate cabinet, the Iran government has come under the control of the conservatives in its five decades rule. In a complicated process of filtering the candidates and in the 2021 election, Ibrahim Raisi became the new Iranian president. When Raisi takes charge, Iran is going through a plethora of regional and international challenges and unresolved issues. Handling any of those issues will not just have internal but also regional implications for the whole region too. This research aims to provide answers for the questions: who are the main figures in Raisi’s cabinet and what are the local and international challenges awaiting this cabinet along with the possible scenarios? The method used in the research is descriptive analysis; it has used electronic references, Raisi’s agenda speech, analyses and briefings. It also analyses the discourse of decision-makers who are related to the research.
پوختە
مێژوو وەک یەکێک لە بوارەکانی لێکۆڵینەوە مرۆییەکان و پەیوەندییەکی توندوتۆڵیشی بە سیاسەت و لێکۆڵینەوەکانییەوە هەیە، لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسییش وەک بوارێکی تازەدەرکەوتووی نێو دنیای لێکۆڵینەوە زانستییە کاریگەر و پەرەپێدراوەکان و جێگەبایەخی بوارەکانی سیاسەت، ڕۆڵی کارتێکراو و کارتێکەر بۆ یەک دەبینن. هەرچی بواری لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسی هەیە بە سوودوەرگرتن لە بوارە پسپۆڕییەکانی دیکە و لێکۆڵینەوە مرۆیی و زانستییەکان، یاخود بە بەکارهێنانی ڕێبازنامەکانی نێوپسپۆڕیی(Interdisciplinary) و فرەپسپۆڕیی (Multidisciplinary) زەمینەی لێکۆڵینەوەکانی خۆیان دەوڵەمەند دەکەن، یەکێک لەو بوارانەی توێژەرانی بواری ئایندەناسی ناتوانن چاوی لێ بپۆشن، توێژینەوە مێژووییەکان و بە پێچەوانەشەوە. لێرەدا کار لەسەر ئەو دوو ئاراستە جیاوازە کراوە کە لەهەردوو کێڵگەی لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسی و مێژوودا بەدی دەکرێن کە ڕابردوو و ڕووداوەکانییەتی لەلایەک و ئایندە و سیناریۆکانییەتی لە لایەکی دی.
ئەم توێژینەوەیە هەوڵ دەدات بەدووی وەڵامی چەند پرسیارێکی سەرەکییەوە بێت: زەمینەی هاوبەش و پەیوەندیی مێژوو وەک بوارێکی لێکۆڵینەوە مرۆییەکان بە لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسییەوە چییە؟ ئەرک و ئامانجی هەردوو بوارەکە چییە؟ وشە کلیلیە هاوبەشەکانییان کامانەن؟ لە کوێدا مێژوو دەبێتە زانستی یاریدەدەری لێکۆڵینەوە ئایندەییەکان؟
گرنگی توێژینەوەکە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە کارکردن لە سەر پەیوەندی مێژوو و ئایندەناسی هەم مێژوو لە ڕابردووگەرێتی دووردەخاتەوە و هەم لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسیش پتر واقیعیانەتر و زەمینەسازتر دەکات بۆ دەستنیشانکردن و هاوکارییکردنی بوارەکانی سیاسەت، چاکسازی سیاسیی، بەڕێوەبردن و کایەکانی دیکەی کۆمەڵگە لە هەڵبژاردنی ئایندەیەکی باشتر لەنێو ئەو ئایندانەی کە لە پێشی هەر کۆمەڵگە و تاکێکیدایە. لەوەش زیاتر لە کتێبخانەی کوردی و توێژینەوە مێژووییەکان و ناوەندە ئەکادیمییەکانی کوردستاندا کەمتر لاکراوەتەوە لەوەی بوار و لێکۆڵینەوەکانی مێژوو وەک زانستێک وەگەڕ بخرێن بۆ تێگەیشتن لە ئایندە.
ئامانجی توێژینەوەکە گەڕانە بەدوای دۆزینەوەی زەمینە هاوبەش و پەیوەندییە یەکانگیرە کاریگەرەکانی نێوان هەردوو بوارەکانی ئایندەناسی و مێژوو و بەڵگاندنیان لە ڕێی شیکردنەوەی ناوەڕۆک و ئەرک و میتۆدەکانیانەوە.
ڕێبازنامەی توێژینەوەکە، وەسفی-شیکارییە و پەیتاپەیتاش سوودی لە میتۆدە مێژوویی و بەراوردکارییەکان بۆ ڕوونکردنەوەی پێناسە و سەرهەڵدان و زەمینەهاوبەشەکانی هەردوو گۆڕاوەکەی توێژینەوەکە، وەرگرتووە.
وشەی کلیلی: ئایندە، ئایندەناسی، مێژوو، مێژووی ئایندەیی، پێشبینی
مسئله تغییر لباس در سطح عمومی جامعه ایران تا قبل از به قدرت رسیدن رضاشاه به اجرا درنیامد و همانند دوره قاجار، نظامیان و مقامات دولتی را شامل میشد، اما در راستای برنامههای نوسازی و هویتسازی که یکی از اهداف اصلی دولت پهلوی اول برای تشکیل دولت مرکزی و حکومت مطلقه بود، در سال 1307ش قانون لباس متحدالشکل به تصویب رسید و عموم مردم ایران ناچار به تغییر لباس شدند. اجرای این سیاست واکنشهای مختلفی را در سطح جامعه ایرانی در پی داشت که قیام ملاخلیل نمونه بارزی از مقاومت و مخالفت مردمان مناطق کردنشین به سیاست اجباری دولت بود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای با تکیه براسناد و روایتهای تاریخ شفاهی انجام گرفته است. تحقیق حاضر به این نتیجه رسیده است که دولت در اجرای سیاست لباس متحدالشکل از ابزارهای مختلفی مانند معارف و اوقاف با بهکارگیری خشونت و اجبار بهره میجست. واکنش برخی از روحانیون و سران عشایر مناطق کردنشین به نحوی بود که این قانون را به عنوان تهدیدی بر هویت مذهبی، ملی و فرهنگی خود میدانستند و در مقابل اجرای آن مقاومت کردند.
واژگان کلیدی: پهلوی اول، لباس متحدالشکل، مناطقکردنشین، هویت، قیام ملاخلیل
پوختە
تاوەكو پێش هاتنی ڕەزاشا بۆ سەر دەسەڵات، بابەتی گۆرینی جلوبەرگ لە ئاستی گشتیى کۆمەڵگای ئێراندا جێبەجی نەبوو و هەروەک سەردەمی قاجار تەنیا هێزە سەربازی و بەرپرسانی دەوڵەتی دەگرتەوە، بەڵام لە درێژەی بەرنامەکانی بەمۆدێرنکردن و شوناسسازی کە یەکێک بوو لە ئامانجە سەرەکییەکانی دەوڵەتی پەهلەوی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێکی ناوەندیی بەهێز و حکومەتێک بە دەسەڵاتی ڕەهاوە، لە ساڵی ١٣٠٧ هەتاوی، یاسای یەکپۆشیی جلوبەرگ بڕیاڕی لەسەر درا و خەڵکی ئاساییش ناچارکران جلوبەرگی خۆیان بگۆڕن. جێبەجێکردنی ئەم یاسایە کاردانەوەی جیاوازی لە کۆمەڵگادا بەدوای خوێدا هێنا كه ڕاپەڕینی مەلا خەلیل نموونەیەکی ئاشکرای بەرەنگاری و دژایەتیی خەڵکی ناوچە کوردنشینەکان بوو دژ بە سیاسەتی سەپێندراوی دەوڵەت. ئەم توێژینەوەیە بە سودوەرگرتن لە میتۆدی وەسفی-شیکاریی، سەرچاوەی کتێبخانەیی و بەپشتبەستن بە بەڵگەنامە مێژووییەکان و گێڕانەوەکانی مێژووی زارەکی ئەنجامدراوە. توێژینەوەکە گەیشتۆتە ئەو ئەنجامەی کە دەوڵەت بۆ جێبەجێکردنی سیاسەتی یەکپۆشیی جلوبەرگ، سوودی لە دامەزراوەکانی مەعاریف و ئەوقاف لەگەڵ بەکارهێنانی توندوتویژی و ناچارکردن بینیوە. کاردانەوەی بەشێک لە پیاوانی ئایینی و سەرۆک هۆزەکانی ناوچە کوردنشینەکان بە چەشنێک بووە کە ئەم بەرنامەیەیان وەک هەڕەشەیەک بۆ سەر شوناسی کولتووری، ئایینی و نەتەوەیی خۆیان زانیوە و لە بەرامبەریدا بەشێوازی جۆراوجۆر خۆڕاگرییان نواندووە.
The first aim of this article is to examine the Iraqi Kurds relationships with Iran from 1968 to 1975 and Iran’s role in the Kurdish Movement led by Mustafa Barzani. The second aim is to investigate why Iran supported the Kurds and the roles of Iran and Iraq in this matter. Thus, the main question is what role did the Kurds play in the Iran-Iraq relationships between 1968-1975? In this research, historical descriptive-analytical method has been implemented. The researchers arrived at the conclusion that Iran took advantage of the Kurdish Movement through using them as a political instrument. Furthermore, Iran, through putting pressure on the Iraqi state, tried to attain its strategic, political, and economic goals such as demarcation of water and land borders, deviating of Iraq-Kurds March Manifesto from its path through the abrogation of the Kurdish autonomy. With Algeria Convention in 1975, Iran reached its goals and this proved the use of the Kurd's as a political tool by Iran.
جیا لەمانەش لاهوتی چالاکیە سیاسی و ئەدەبیەکانی راستەوخۆ و ناراستەوخۆ پەیوەندیدار بوون بە بزاوتی سیاسی و کۆمەڵایەتی کۆمەڵگەی کوردی ئەو دەمەوە، چ وەک ئەدەب و چ وەک چالاکی سیاسی و کودەتاکەی تەورێز-ی. بە تایبەت پەیوەندی و کاریگەری و کارتێکەری بە جوڵانەوەی رزگاریخوازی کورد و شۆڕشەکەی سمکۆی شکاکەوە هەبووە.
زیاتر لەوەش بە هۆی ئەوەی نیوەی رێکی تەمەنی لە یەکێتی سۆڤیەت بەسەربرد، هەر لەوێوە بیروراکانی لاهوتی کاریگەری دیاریان لەسەر روانگەی رۆژهەڵاتناسانی روسی لەبارەی کوردەوە جێهێشت، لێرەدا هەوڵدراوە لەرێی توێژینەوەیەکی لاهوتی، سەرنج و روانینەکانی لەسەر کورد رون بکرێتەوە.
گرنگی ئەم توێژینەوەیە لە خستەڕو و شیکاری ئەو خاڵانەی سەرەوە سەرچاوە دەگرێت و زیاتر لەوەش کەسایەتی و سیاسەت و کاریگەریەکانی لە ناوەندە ئەکادیمیەکانی کوردستاندا نەبووەتە جێگەی لێتوێژینەوە و مشتومڕ. لە ناوەندە ئەکادیمیەکانی ئێرانیشدا زیاتر وەک ئەدیبێکی ئێرانی و فارسینووس بووەتە بابەتی توێژینەوەکان.
بۆ سەرچاوەکانی توێژینەوەکە سود لە یاداشتە هاوچەرخەکانی ئێرانیەکان وەرگیراوە(کە لە روی کات و شوێنەوە هاوژیان و هاوشوێنی لاهوتی بوون)، هەروەها پشت بە چەند بەڵگەنامەیە ئەرشیفی کتێبخانەی پەرلەمانی ئێران و چەندین سەرچاوەی دیکەی پەیوەست بە ژیانی ئەبولقاسمی لاهوتی بەستراوە، کە راستەوخۆ و ناراستەوخۆ شاهێدی روداو و چالاکیەکانی ئەو بوون.
وشەی کلیلی: لاهوتی، سمکۆ، کوردستانی ئێران، رەزاشای پەهلەوی
واژگان کلیدی: دوره پهلوی اول، کشف حجاب، مناطق کردنشین، لباس زنان کُرد، رضاشاه
لەبەر ڕۆشنایی دەستور و یاسا و گێڕانەوە ڕەسمییەکاندا
دەوڵەتی هاوچەرخی ئێران، کە هەوڵەکانی دامەزراندنی سەرەتاکەی بەرهەمی جوڵانەوەی پاش بزووتنەوەی مەشروتییەت (وەک جوڵانەوەیەکی ڕۆشنگەریی) و لوتکەکەشی بەرهەمی کودەتا سیاسییەکی سەیدزیائەدین و ڕەزاخان بوو، هەر لەو ئانەوە تا کۆماری ئیسلامی ئێران و دۆخی هەنووکەیی، لەسەر هەرسێ ئاستی مێژوو و گێڕانەوەی ڕەسمی دەوڵەت (مێژوونووسان و نوخبەی سیاسی و ناوەندە ئەکادیمییەکان)، پەروەردە (پرۆگرامەکانی خوێندن) و دروستکردنی لایەنگری نزیک لەدەسەڵات لەنێوخۆی ڕوناکبیرانی کوردیشدا و لە چوارچێوەی سیاسەتی کولتووریی دەوڵەتدا وەگەڕخراوە و هاوشانی سیاسەتی گشتی و سەربازیی و ئاسایشییدا، کاری لەسەر مێژوو و یادگە و یادەوەریی مرۆڤی کورد دەکات، بە جۆرێک کە دووپاتکەرەوەی ئەو گێڕانەوە ڕەسمییە بێت کە گوتاری دەوڵەتیی پەسەندییەتی، نەک ئەو فاکت و ئارگیومێنتانەی کە پێدراوی نێو یادگە، دەق و دەستنووس، بەڵگەکان و گێڕانەوەی خودی کورد بێت. ئەم تویژینەوەیە لەڕێی میتۆدی مێژوویی و وەسفی-شیکارییەوە و بە پشتبەستن بە ئەدەبیاتی کتێبخانەیی و بەڵگەیی. کاری لەسەر ئەو پرسیارانە کردووە: سیاسەتی کولتووریی ئێران(دەوڵەت و نوخبە) بەرامبەر کورد چییە؟ وێنای شوناسی کورد لەسەر ئاستەکانی گێڕانەوەی ڕەسمی، پەروەردە و شوناسی دەوڵەتدا چۆنە و چ پێگەیەکی هەیە؟ و شێوازەکانی بەکارهێنانی بۆ مەرامی سیاسیی و نەتەوەسازیی و دەوڵەتسازیی نەتەوەیەکی دیاریکراو چیین؟
وشەکلیلییەکان: سیاسەتی کولتووری، مێژووی رەسمی، گێڕانەوەی مێژوویی، ئێران، وێنای کورد لەدیدی ئێرانەوە.
Iran Cultural Policy toward Kurds in the Light of its Constitution, Laws and Formal Records
The Contemporary Iran government is the result of the post-mashrutyat movement (as an enlightenment movement). It has been sealed off by the coup of Sayd Zyaddin and Raza Shah. Starting from those days until the present Islamic Republic of Iran, the government has used history, formal state records (historians, political elite and academic institutions) and education to make allegiance among the Kurdish intellectuals. This has been adopted in accordance with the military, security and general policy of the state. It has shaped the Kurdish history and memory to reflect and underpin the formal narrative the state discourse sponsors; it does not reflect the facts and arguments residing in the memory, history and manuscripts of the Kurdish people. This research uses a historically descriptive-analysis and depends on evidence from the written records; it tries to answer these questions: what is Iran’s cultural policy (the state and the elite policy) toward the Kurds? How is the Kurdish Identity imagined in the formal records, the education and the state, what position does that image have? What are the ways it has been used for political, nation-building and state-building ends?
The Key words: cultural policy, formal history, historical narrative, Iran, the Kurdish Image in Iran’s perspective.
إيران في عهد إبراهيم رئيسي؛ تكوين الحكومة والعقبات
ملخص
بعد ثماني سنوات من إدارة حكومة قريبة من المعتدلين والإصلاحيين، عادت الحكومة الإيرانية إلى أيدي الجناح المحافظين في العقد الخامس من عمر النظام و انتخب إبراهيم رئيسي رئيساً للجمهورية في عملية معقدة شهدت تصفيةً للمرشحين ضمن الانتخابات الرئاسية لعام 2021. تولى رئيسي الحكومة في وضع تمر إيران بوضح حساس محليا و إقليميا ودولياً و وجدت نفسها أمام مجموعة من العقبات و الملفات المعقدة وسيكون للتعامل مع أي منها تأثير على اتجاه الأحداث المحلية و حتى على بلدان المنطقة. يدور هذا البحث حول سؤال رئيسي و هو: ما هي مكونات كابينة رئيسي و العقبات الداخلية و الخارجية التي تواجه هذه الحكومة و ما هي السيناريوهات المطروحة أمامها؟ و منهج البحث المستخدم في هذا البحث منهج الوصفي-التحليلي باستخدام المصادر و تفسير خطاب و نهج عمل رئيسي إضافة إلى الأخبار و التصريحات الصادرة من مراكز القرار في إيران ضمن نطاق البحث.
Iran during Ibrahim Raisi’s administration: the cabinet structure and the challenges
After eight years of a moderate cabinet, the Iran government has come under the control of the conservatives in its five decades rule. In a complicated process of filtering the candidates and in the 2021 election, Ibrahim Raisi became the new Iranian president. When Raisi takes charge, Iran is going through a plethora of regional and international challenges and unresolved issues. Handling any of those issues will not just have internal but also regional implications for the whole region too. This research aims to provide answers for the questions: who are the main figures in Raisi’s cabinet and what are the local and international challenges awaiting this cabinet along with the possible scenarios? The method used in the research is descriptive analysis; it has used electronic references, Raisi’s agenda speech, analyses and briefings. It also analyses the discourse of decision-makers who are related to the research.
پوختە
مێژوو وەک یەکێک لە بوارەکانی لێکۆڵینەوە مرۆییەکان و پەیوەندییەکی توندوتۆڵیشی بە سیاسەت و لێکۆڵینەوەکانییەوە هەیە، لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسییش وەک بوارێکی تازەدەرکەوتووی نێو دنیای لێکۆڵینەوە زانستییە کاریگەر و پەرەپێدراوەکان و جێگەبایەخی بوارەکانی سیاسەت، ڕۆڵی کارتێکراو و کارتێکەر بۆ یەک دەبینن. هەرچی بواری لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسی هەیە بە سوودوەرگرتن لە بوارە پسپۆڕییەکانی دیکە و لێکۆڵینەوە مرۆیی و زانستییەکان، یاخود بە بەکارهێنانی ڕێبازنامەکانی نێوپسپۆڕیی(Interdisciplinary) و فرەپسپۆڕیی (Multidisciplinary) زەمینەی لێکۆڵینەوەکانی خۆیان دەوڵەمەند دەکەن، یەکێک لەو بوارانەی توێژەرانی بواری ئایندەناسی ناتوانن چاوی لێ بپۆشن، توێژینەوە مێژووییەکان و بە پێچەوانەشەوە. لێرەدا کار لەسەر ئەو دوو ئاراستە جیاوازە کراوە کە لەهەردوو کێڵگەی لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسی و مێژوودا بەدی دەکرێن کە ڕابردوو و ڕووداوەکانییەتی لەلایەک و ئایندە و سیناریۆکانییەتی لە لایەکی دی.
ئەم توێژینەوەیە هەوڵ دەدات بەدووی وەڵامی چەند پرسیارێکی سەرەکییەوە بێت: زەمینەی هاوبەش و پەیوەندیی مێژوو وەک بوارێکی لێکۆڵینەوە مرۆییەکان بە لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسییەوە چییە؟ ئەرک و ئامانجی هەردوو بوارەکە چییە؟ وشە کلیلیە هاوبەشەکانییان کامانەن؟ لە کوێدا مێژوو دەبێتە زانستی یاریدەدەری لێکۆڵینەوە ئایندەییەکان؟
گرنگی توێژینەوەکە، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە کە کارکردن لە سەر پەیوەندی مێژوو و ئایندەناسی هەم مێژوو لە ڕابردووگەرێتی دووردەخاتەوە و هەم لێکۆڵینەوەکانی ئایندەناسیش پتر واقیعیانەتر و زەمینەسازتر دەکات بۆ دەستنیشانکردن و هاوکارییکردنی بوارەکانی سیاسەت، چاکسازی سیاسیی، بەڕێوەبردن و کایەکانی دیکەی کۆمەڵگە لە هەڵبژاردنی ئایندەیەکی باشتر لەنێو ئەو ئایندانەی کە لە پێشی هەر کۆمەڵگە و تاکێکیدایە. لەوەش زیاتر لە کتێبخانەی کوردی و توێژینەوە مێژووییەکان و ناوەندە ئەکادیمییەکانی کوردستاندا کەمتر لاکراوەتەوە لەوەی بوار و لێکۆڵینەوەکانی مێژوو وەک زانستێک وەگەڕ بخرێن بۆ تێگەیشتن لە ئایندە.
ئامانجی توێژینەوەکە گەڕانە بەدوای دۆزینەوەی زەمینە هاوبەش و پەیوەندییە یەکانگیرە کاریگەرەکانی نێوان هەردوو بوارەکانی ئایندەناسی و مێژوو و بەڵگاندنیان لە ڕێی شیکردنەوەی ناوەڕۆک و ئەرک و میتۆدەکانیانەوە.
ڕێبازنامەی توێژینەوەکە، وەسفی-شیکارییە و پەیتاپەیتاش سوودی لە میتۆدە مێژوویی و بەراوردکارییەکان بۆ ڕوونکردنەوەی پێناسە و سەرهەڵدان و زەمینەهاوبەشەکانی هەردوو گۆڕاوەکەی توێژینەوەکە، وەرگرتووە.
وشەی کلیلی: ئایندە، ئایندەناسی، مێژوو، مێژووی ئایندەیی، پێشبینی
مسئله تغییر لباس در سطح عمومی جامعه ایران تا قبل از به قدرت رسیدن رضاشاه به اجرا درنیامد و همانند دوره قاجار، نظامیان و مقامات دولتی را شامل میشد، اما در راستای برنامههای نوسازی و هویتسازی که یکی از اهداف اصلی دولت پهلوی اول برای تشکیل دولت مرکزی و حکومت مطلقه بود، در سال 1307ش قانون لباس متحدالشکل به تصویب رسید و عموم مردم ایران ناچار به تغییر لباس شدند. اجرای این سیاست واکنشهای مختلفی را در سطح جامعه ایرانی در پی داشت که قیام ملاخلیل نمونه بارزی از مقاومت و مخالفت مردمان مناطق کردنشین به سیاست اجباری دولت بود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای با تکیه براسناد و روایتهای تاریخ شفاهی انجام گرفته است. تحقیق حاضر به این نتیجه رسیده است که دولت در اجرای سیاست لباس متحدالشکل از ابزارهای مختلفی مانند معارف و اوقاف با بهکارگیری خشونت و اجبار بهره میجست. واکنش برخی از روحانیون و سران عشایر مناطق کردنشین به نحوی بود که این قانون را به عنوان تهدیدی بر هویت مذهبی، ملی و فرهنگی خود میدانستند و در مقابل اجرای آن مقاومت کردند.
واژگان کلیدی: پهلوی اول، لباس متحدالشکل، مناطقکردنشین، هویت، قیام ملاخلیل
پوختە
تاوەكو پێش هاتنی ڕەزاشا بۆ سەر دەسەڵات، بابەتی گۆرینی جلوبەرگ لە ئاستی گشتیى کۆمەڵگای ئێراندا جێبەجی نەبوو و هەروەک سەردەمی قاجار تەنیا هێزە سەربازی و بەرپرسانی دەوڵەتی دەگرتەوە، بەڵام لە درێژەی بەرنامەکانی بەمۆدێرنکردن و شوناسسازی کە یەکێک بوو لە ئامانجە سەرەکییەکانی دەوڵەتی پەهلەوی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتێکی ناوەندیی بەهێز و حکومەتێک بە دەسەڵاتی ڕەهاوە، لە ساڵی ١٣٠٧ هەتاوی، یاسای یەکپۆشیی جلوبەرگ بڕیاڕی لەسەر درا و خەڵکی ئاساییش ناچارکران جلوبەرگی خۆیان بگۆڕن. جێبەجێکردنی ئەم یاسایە کاردانەوەی جیاوازی لە کۆمەڵگادا بەدوای خوێدا هێنا كه ڕاپەڕینی مەلا خەلیل نموونەیەکی ئاشکرای بەرەنگاری و دژایەتیی خەڵکی ناوچە کوردنشینەکان بوو دژ بە سیاسەتی سەپێندراوی دەوڵەت. ئەم توێژینەوەیە بە سودوەرگرتن لە میتۆدی وەسفی-شیکاریی، سەرچاوەی کتێبخانەیی و بەپشتبەستن بە بەڵگەنامە مێژووییەکان و گێڕانەوەکانی مێژووی زارەکی ئەنجامدراوە. توێژینەوەکە گەیشتۆتە ئەو ئەنجامەی کە دەوڵەت بۆ جێبەجێکردنی سیاسەتی یەکپۆشیی جلوبەرگ، سوودی لە دامەزراوەکانی مەعاریف و ئەوقاف لەگەڵ بەکارهێنانی توندوتویژی و ناچارکردن بینیوە. کاردانەوەی بەشێک لە پیاوانی ئایینی و سەرۆک هۆزەکانی ناوچە کوردنشینەکان بە چەشنێک بووە کە ئەم بەرنامەیەیان وەک هەڕەشەیەک بۆ سەر شوناسی کولتووری، ئایینی و نەتەوەیی خۆیان زانیوە و لە بەرامبەریدا بەشێوازی جۆراوجۆر خۆڕاگرییان نواندووە.
The first aim of this article is to examine the Iraqi Kurds relationships with Iran from 1968 to 1975 and Iran’s role in the Kurdish Movement led by Mustafa Barzani. The second aim is to investigate why Iran supported the Kurds and the roles of Iran and Iraq in this matter. Thus, the main question is what role did the Kurds play in the Iran-Iraq relationships between 1968-1975? In this research, historical descriptive-analytical method has been implemented. The researchers arrived at the conclusion that Iran took advantage of the Kurdish Movement through using them as a political instrument. Furthermore, Iran, through putting pressure on the Iraqi state, tried to attain its strategic, political, and economic goals such as demarcation of water and land borders, deviating of Iraq-Kurds March Manifesto from its path through the abrogation of the Kurdish autonomy. With Algeria Convention in 1975, Iran reached its goals and this proved the use of the Kurd's as a political tool by Iran.
جیا لەمانەش لاهوتی چالاکیە سیاسی و ئەدەبیەکانی راستەوخۆ و ناراستەوخۆ پەیوەندیدار بوون بە بزاوتی سیاسی و کۆمەڵایەتی کۆمەڵگەی کوردی ئەو دەمەوە، چ وەک ئەدەب و چ وەک چالاکی سیاسی و کودەتاکەی تەورێز-ی. بە تایبەت پەیوەندی و کاریگەری و کارتێکەری بە جوڵانەوەی رزگاریخوازی کورد و شۆڕشەکەی سمکۆی شکاکەوە هەبووە.
زیاتر لەوەش بە هۆی ئەوەی نیوەی رێکی تەمەنی لە یەکێتی سۆڤیەت بەسەربرد، هەر لەوێوە بیروراکانی لاهوتی کاریگەری دیاریان لەسەر روانگەی رۆژهەڵاتناسانی روسی لەبارەی کوردەوە جێهێشت، لێرەدا هەوڵدراوە لەرێی توێژینەوەیەکی لاهوتی، سەرنج و روانینەکانی لەسەر کورد رون بکرێتەوە.
گرنگی ئەم توێژینەوەیە لە خستەڕو و شیکاری ئەو خاڵانەی سەرەوە سەرچاوە دەگرێت و زیاتر لەوەش کەسایەتی و سیاسەت و کاریگەریەکانی لە ناوەندە ئەکادیمیەکانی کوردستاندا نەبووەتە جێگەی لێتوێژینەوە و مشتومڕ. لە ناوەندە ئەکادیمیەکانی ئێرانیشدا زیاتر وەک ئەدیبێکی ئێرانی و فارسینووس بووەتە بابەتی توێژینەوەکان.
بۆ سەرچاوەکانی توێژینەوەکە سود لە یاداشتە هاوچەرخەکانی ئێرانیەکان وەرگیراوە(کە لە روی کات و شوێنەوە هاوژیان و هاوشوێنی لاهوتی بوون)، هەروەها پشت بە چەند بەڵگەنامەیە ئەرشیفی کتێبخانەی پەرلەمانی ئێران و چەندین سەرچاوەی دیکەی پەیوەست بە ژیانی ئەبولقاسمی لاهوتی بەستراوە، کە راستەوخۆ و ناراستەوخۆ شاهێدی روداو و چالاکیەکانی ئەو بوون.
وشەی کلیلی: لاهوتی، سمکۆ، کوردستانی ئێران، رەزاشای پەهلەوی
واژگان کلیدی: دوره پهلوی اول، کشف حجاب، مناطق کردنشین، لباس زنان کُرد، رضاشاه