Isotop

Dissen Artikkel stoant in dät Wikipedia-Review.

Fergratterd Paat fon ju unnerstoundende Bielde. Isotope fon dätsälge Element stounde ap diagonoale Lienjen fon linksbuppe ätter gjuchtsunner; instabile Isotope sunt roat mäd ne ljoachte Bäätergruunde un ne faawige Pielerspitse in Gjuchte fon dät Ouklingjen

Isotopelieste, oardend ätter Masse un Neutrone-Uurmäite. Dät lapt fon Woaterstof/H gans buppe bit Uran/U un sukke gans unner. Do dunkerste Punkte sunt do maast stabile Isotope. (Ju Bielde kon fergratterd wäide truch twäie Klikken)

Dät chemiske Element wier n Atom tou heert, wäd bestimd fon ju Taal Protone in dän Kääden. Foar ne bestimde Taal Protone kon deer ieuwenske ju Taal Neutrone in dän Kääden ferskeeden weese. Me boalt dan fon ferskeedene Isotope fon dätsälge Element.

Die Uutdruk is ne Touhoopeluukenge fon two griechiske Woude: isos = gliek, un topos = Steede. Dät tjut deerap wai dät ferskeedene Isotope fon dätsälge Element jusälge Steede besätte in dät periodiske System.

Massentaal un Atomnummer

Do chemiske Oainskuppe fon n Atom wäide bolde gans bestimd fon de Atomnummer, also fon ju Antaal Protone. Dät is deertruch bolde nit muugelk, Isotope fon dätsälge Element mäd chemiske Middele fonnunner tou tränjen.

Ju Masse fon n Atom wäd toun wieduut grootsten Deel bestimd truch ju Summe fon de Taal Nukleone (Protone plus Neutrone). Disse Taal naamt me ju Massentaal. Ferskeedene Isotope fon dätsälge Element hääbe jusälge Atomnummer man immer n uur Massentaal (Atommasse).

N Biespil: dät Element Chlor

SIMS Massenspektrum fon do Isotope fon Chlor

Fon fuul Elemente rakt dät in de Natuur ne Moangelse fon Isotope. (In wät foar Ferhältnis Isotope foarkuumen dwo in ne Probe kon gans genau bestimd wäide mäd Hälpe fon Massenspektrometrie). Dät Element Chlor toun Biespil häd Atomnummer 17. Aal Chloratome hääbe also 17 Protone in dän Kääden, man dät rakt two Isotope. Tjofjoondel fon do Atome hääbe 18 Neutrone, die Räst 20 Neutrone. Ju Massentaal is also 17+18=35 ofwäil 17+20=37. Do Isotope wäide skrieuwen as ³⁵Cl un ³⁷Cl. Mäd ju Wiese fon skrieuwen houget me also nit do Taale fon Protone un Neutrone apaat tou ärwäänen, dan dät Symbol Cl stoant in dät periodiske System ap ju 17. Steede un häd also grundsätselk 17 Protone un deermäd kon me ju Bereekenge ätter ju Taal Neutrone in n Isotop uk altied uumekierd moakje.

Chemie

Do chemiske Oainskuppe fon Isotope fon dätsälge Element sunt sik annaierjend gliek. Bloot bie gans seküüre Meetenge wiese sik wäkke Unnerskeede; dät hat die kinetiske Isotop-Effekt. Besunners bie lichte Elemente konnen do chemiske un noch moor do physiske Oainskuppe ferskeeden weese: so is toun Biespil die Smiltpunkt fon sweer Woater (D₂O) sowät 4 °C insteede fon 0 °C.

Biologie

An dät Ferhältnis fon do Koolestof-Isotope ¹²C un ¹³C fon ne Plonte kon me sjo, wäkke Foarm fon Photosynthesis ju Plonte ferwoant. Ju Quantität ¹⁴C (n Radio-Isotop fon Koolestof) wäd wier bruukt uum dät Oaler fon Koolestof änthooldende organiske Räste tou taksierjen bit eenige tjoonduusende Jiere in de Foartied (Koolestofdatierenge).

Radioaktivität

Bie dät Woud Isotop wäd oafte toacht an Radioaktivität. Un wuddelk rakt dät fon älke Element wäil wäkke Isotope, do der nit stabil sunt un do sik ätter eenige Tied annerje truch n Prozes fon radioaktiv Ouklingjen. Sukke Isotope wäide Radio-Isotope naamd. Truch dät radioaktiv Ouklingjen äntstounde toulääst stabile Isotope, maasttied fon n uur Element as dat Uutgongsmaterioal.

Sjuch uk