Η εκτός σχεδίου δόμηση και οι δασικοί χάρτες

Δια στόματος Υπουργού περιβάλλοντος, ενέργειας και κλιματικής αλλαγής: «η νομοθετημένη εκτός σχεδίου δόμηση είναι πανευρωπαϊκή πρωτοτυπία». Κι επειδή έχουμε ως λαός μια κάποια αλαζονεία, επιμένουμε να παραμένουμε πρωτότυποι και μοναδικοί. Οι βουλευτές της συμπολίτευσης έκαναν αντάρτικο, απείλησαν θεούς και δαίμονες προκειμένου να μην υπάρξουν περιορισμοί στην εκτός σχεδίου δόμηση στις προστατευόμενες περιοχές. Ξύπνησε μέσα τους το σοσιαλιστικό και αγωνιστικό τους παρελθόν. Μπορεί να υπερψηφίζουν και να υπερασπίζουν με πάθος κάθε νομοσχέδιο που μας αφαιρεί τα στοιχειώδη εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα που είχαν κατακτηθεί με αγώνες και αίμα, αλλά…. ως εδώ και μη παρέκει. Η εκτός σχεδίου δόμηση είναι αδιαπραγμάτευτη!

Τι σημαίνει πρακτικά η εκτός σχεδίου δόμηση και πως μας προέκυψε; Ουσιαστικά ο καθένας που έχει μια ιδιοκτησία, ένα χωράφι, υπό συγκεκριμένες (και αρκετά χαλαρές) προϋποθέσεις, αυτό καθίσταται οικόπεδο. Το ότι στην περιοχή δεν υπάρχουν δίκτυα κοινής ωφέλειας, δεν υπάρχουν δρόμοι, δεν υπάρχει συγκροτημένος οικισμός, είναι λεπτομέρεια άνευ σημασίας. Προφανώς μετά την οικοπεδοποίηση μιας τέτοιας ιδιοκτησίας, ο πολίτης απαιτεί και δρόμος να φτάσει μέχρι την πόρτα του, και ρεύμα να έχει και νερό και όλα τα κομφόρ. Κι έτσι, ενώ η εκτός σχεδίου δόμηση επετράπη τη δεκαετία του ʼ20 όταν το ελληνικό κράτος έπρεπε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στέγασης των προσφύγων που έφερε η Μικρασιατική Καταστροφή, σήμερα αποτελεί θεσμό-ταμπού που δεν τολμά να αγγίξει κανένας (προφανώς όχι λόγω της ιστορικότητάς του).

Η επιπτώσεις αυτής μας της πρωτοτυπίας είναι προφανείς. Άναρχη δόμηση παντού χωρίς οργάνωση και χωρίς προγραμματισμό, αδυναμία χωροθέτησης εγκαταστάσεων όπως ΧΥΤΑ και βιολογικοί καθαρισμοί, καταστροφή του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και βέβαια αφόρητες πιέσεις στα δασικά οικοσυστήματα.

Στα νησιά μας για παράδειγμα, η δυνατότητα εκτός σχεδίου δόμησης έχει σχεδόν εκμηδενίσει κάθε αγροτική δραστηριότητα γιατί ποιος θα κάτσει να καλλιεργήσει τη γη του πατέρα του όταν μπορεί να την κάνει οικόπεδα και να την μοσχοπουλήσει ή να χτίσει μερικά Room-to-let; Εκτός αυτού, χάνονται πολύτιμα παραδοσιακά στοιχεία του αιγαιοπελαγίτικου περιβάλλοντος όπως οι ξερολιθιές αλλά και ενδημικά είδη άγριας χλωρίδας και πανίδας και βέβαια πληγώνεται ανεπανόρθωτα το τοπίο.

Από την άλλη, πώς να χωροθετηθεί ένας βιολογικός καθαρισμός λ.χ. όταν οι ιδιοκτήτες της γης γύρω από αυτόν, αντιδρούν γιατί θα χάσει η γη την αξία της, την αξία που της έδωσε η δυνατότητα οικοπεδοποίησής της μέσω της εκτός σχεδίου δόμησης;

Και σε ένα κράτος που η έννοια της χωροταξίας υπήρχε μόνο ως τίτλος σε ένα υπουργείο που καταργήθηκε, τελικά η μόνη χωροταξία γίνεται δια της δασικής και της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Δάση και αρχαιολογικοί χώροι δεν χτίζονται! Πάλι καλά! Βέβαια δεν είναι αυτή η δουλειά των δύο αυτών υπηρεσιών. Θα υπέθετε κανείς ότι η δασική υπηρεσία διαχειρίζεται τα δάση και η αρχαιολογική κάνει ανασκαφές. Στη Σουηδία ίσως…. Γιατί στην Ελλάδα, οι δύο αυτές υπηρεσίες και ιδιαίτερα η δασική, αποτελούν παραρτήματα της πολεοδομίας και όταν το θέμα κακοφορμίζει, γίνονται και real estate.

Κάπως έτσι προέκυψε και η αναγκαιότητα των δασικών χαρτών, για να κλειδώσει κάποια στιγμή ποιο είναι το δάσος (και συνεπώς δεν χτίζεται) μπας και γλιτώσει η δασική υπηρεσία από το φορτίο των χαρακτηρισμών (και τα δάση από το αίσχος των αποχαρακτηρισμών από επίορκους συναδέλφους και περίεργα νομοθετήματα σαν αυτό της Ανθούσας). Και βέβαια για να κοπούν και οι ορέξεις διαφόρων για οικοπεδοποίηση των δασών μιας και τα δάση, αφού ανήκουν στο δημόσιο, είναι τσάμπα. Γιατί να τρέχεις να αγοράζεις ένα οικόπεδο αν μπορείς να εκχερσώσεις μερικά στρέμματα δάσους στη Γλυφάδα ή στη Νέα Μάκρη; Συμφέρει! Κάποια στιγμή, κάποιος καλός υπουργός θα σε νομιμοποιήσει εξάλλου (σχετική ρύθμιση ετοιμάζεται, όπως δήλωσε ο αρμόδιος Υφυπουργός για τα δάση Θ. Μωραΐτης, βέβαια μετά από τέτοιες ρυθμίσεις οι ορέξεις στις οποίες προαναφερθήκαμε όχι μόνο δεν κόβονται αλλά ανοίγουν περισσότερο).

Βέβαια οι δασικοί χάρτες εκπονούνται εδώ και πολλά χρόνια. Με διάφορες μορφές. Η προσπάθεια της δασικής υπηρεσίας ξεκίνησε από τη δεκαετία του ’70 (αγέννητη ήμουν και γέρασα). Τα διάφορα συμφέροντα όμως δεν αφήνουν να οριστικοποιηθούν. Ποτέ ουσιαστικά δεν υπήρξε πολική βούληση να βάλουμε επιτέλους μια γραμμή και να οριοθετήσουμε τα δάση μας. Ωστόσο έχουν ξοδευτεί εκατοντάδες χιλιάδων ευρώ για το λόγο αυτόν. Ακόμα και τώρα, που το αρμόδιο υπουργείο (με άγνοια κινδύνου ίσως; με σκοπιμότητα να προχωρήσει στις προαναφερθείσες «οικολογικές» ρυθμίσεις νομιμοποίησης αυθαιρέτων μάλλον;), ανακοινώνει την ανάρτηση των πρώτων δασικών χαρτών, οι πιέσεις δεν σταματούν. Πιέσεις στις οποίες πρωτοστατούν άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης, γνωστοί στο πανελλήνιο για την ευαισθησία τους σε περιβαλλοντικά ζητήματα και τις αναδασωτικές τους πρωτοβουλίες στον Πεντελικό.

Ας ελπίσουμε ότι η ανάρτηση των δασικών χαρτών δεν θα έχει την τύχη της εκτός σχεδίου δόμησης στις περιοχές Natura. Και ας ευχηθούμε σύντομα να δούμε και τους δασικούς χάρτες για τον Υμηττό… και τώρα που είπα Υμηττό… εκείνο το Δασαρχείο Υμηττού τι απέγινε;

Νατάσα Βαρουχάκη

Δασολόγος