Stara Evropa
Za ostala značenja, vidi Stara Evropa (razvrstavanje).
Stara Evropa je naziv koji je prva počela upotrebljavati Marija Gimbutas kako bi opisala ono što je smatrala relativno homogenom i široko rasprostranjenom neolitskom i eneolitakom kulturom u Evropi u periodu 6.500–3.500 p.n.e. Izraz se odnosi na teritoriju od Egeja i Jadrana sa ostrvima na jugu, do Češke, Slovačke i južne Poljske na sjeveru i Moldavije i Ukrajine na istoku. U literaturi je poznata i kao Dunavska civilizacija.[1] Prostor se uslovno može podijeliti u cjeline:
U njenom glavnom djelu, The Goddesses and Gods of Old Europe: 6500–3500 B.C. (1982), za sve te neolitske kulture Gumbitas je koristila zajednički naziv Stara Evropa.[2] Bila je to kultura matrijarhata, zemljoradnje i sjedilačkog načina života, jednakosti i mira,
Tokom sedmog, šestog i petog milenijuma p.n.e poljoprivrednici jugoistočne Evrope stvorili su kulturni obrazac uporediv sa istim takvim u Mesopotamiji, Anadoliji i Egiptu[3] Istovremeno stanovništvo ovog područja razvilo je daleko kompleksniju socijalnu organizaciju od njihovih zapadnih i sjevernih susjeda, izgradilo naselja koja su često bila mali gradovi,[4][5] stvaralo religiju i vladajuće institucije.
Na oko 3.000 arheoločkih nalazišta pronađeno je oko 30.000 figurina, mnoštvo keramičkog posuđa, ukrašavanje vaza sa simbolima i raznim motivima, hramovi i svetilišta, pogrebna oprema, kao potvrda stepena razvijenosti tadašnje civilizacije.
Prema Gimbutasovoj verziji Kurganske hipoteze, Staru Evropu su u IV i III milenijumu p.n.e napali i uništili pastoralni ratnički orijentisana nomadi jahači iz pontsko-kaspijske stepe („Kurganska kultura“) koji su sa sobom donijeli nasilje, patrijarhat i indoevropske jezike.
|
Sesklo | Egej | 6500 pne | 5000 pne | Prva neolitska kultura u Evropi |
|
Dimini | Egej | 5000 | 4400 | |
| Starčevo[6] | Centralni Balkan, Podunavlje | 6200 | 4500 | Kereš (Mađarska), Kriš (Rumunija) | |
|
Vinča | Centralni Balkan, Podunavlje | 5700 | 4500 | |
| Impresso | Jadran (Mediteran) | 6400 | 5500 | engl. Cardium pottery culture | |
|
Danilo | Jadran | 5400 | 3900 | |
| Kakanj | Jadran | 6230 | 4900 | ||
|
Butmir | Jadran | 5100 | 4500 | |
| Hvarsko - lisičićka[7] | Jadran | 4200 | 2500 | ||
|
Karanovo | Istočni Balkan | 6200 | 3500 | |
|
Boian | Istočni Balkan | 4300 | 3500 | |
| Trakasta keramika | Srednji Dunav | 5500 | 4500 | engl. Linear Pottery culture | |
| Lenđel | Srednji Dunav | 5000 | 3400 | ||
|
Tisa | Srednji Dunav | 5000 | 3400 | |
| Dnjestar-Bug | Moldavija, Ukrajina | 6200 | 4700 | ||
|
Cucuteni | Moldavija, Ukrajina | 5500 | 2700 | rus. Tripolje |
- ↑ „Harald Harman: Misterija Dunavske civilizacije”. Marix Verlag. Pristupljeno 9. 2. 2017.(en)
- ↑ „Marija Gimbutas - The Goddesses and Gods of Old Europe”. University of California Press - Berkeley, Los Anfeles. Pristupljeno 9. 2. 2017.
- ↑ „Nenad N.Tasić - O značenju kvadrata i kruga u neolitskoj ornamentici”. ANUBIH – Godišnjak, Knjiga XXXVII, Sarajevo, 2008. Arhivirano iz originala na datum 2020-10-12. Pristupljeno 9. 2. 2019.
- ↑ Johannes Müller - High precision Tripolye settlement plans, demographic estimations and settlement organization
- ↑ „Johannes Müller - Trypillia Mega-Sites and European Prehistory: 4100–3400 BCE”. Taylor & Francis 22 January 2016. Pristupljeno 9. 2. 2019.
- ↑ „J. Balen, Rajna Šošić Klindžić, Tomislav Hršak - Starčevačka kultura”. Arheološki muzej u Zagrebu, 2014. Pristupljeno 9. 2. 2019.
- ↑ „Alojz Benac, Sarajevo 1964 –STUDIJE O KAMENOM I BAKARNOM DOBU SJEVEROZAPADNOG BALKANA”. Pristupljeno 9. 2. 2016.