Petar Orseolo
Petar I Orseolo (r. 1011 Venecija – 1046. ili 30. avgust 1058 Stolni Biograd), kralj Mađarske u godinama 1038-1041. i 1044-1046.
| Pietro Orseolo | |
|---|---|
|
| |
| Puno ime | Pietro Orseolo |
| Datum rođenja | 1010. ili 1011. |
| Mesto rođenja | Venecija (Mletačka Republika) |
| Datum smrti | 30. augusta 1046. ili 1059. |
| Mesto smrti | Székesfehérvár (Kraljevina Ugarska) |
| Titula | Kralj Kraljevine Ugarske |
| Period | 1038 — 1041. / 1044 — 1046. |
| Prethodnik | Stefan I |
| Naslednik | Samuel Aba; András I |
| Poreklo i porodica | |
| Dinastija | Orseolo |
| Otac | Ottone Orseolo |
| Majka | Árpád-házi Grimelda |
| Supružnik | Judita iz Schweinfurta (?) |
Petar I je došao na prestolje 1038. godine u jeku dinastijskih borbi za prevlast u Mađarskoj. Petar I Orseolo je nastavio politiku svojih prethodnika i pokušao je ojačati hrišćanstvo u polu paganskoj mađarskoj kraljevini. Njegovo nepoznavanje situacije u kraljevini, netaktičnost i samovolja su dovele do njegovog pada i silaska sa trona posle nepune 3 godine vladavine.
Iako je bio skinut sa vlasti ambicije Petra I se nisu smanjile, tražio je mogućnost de se ponovo vrati na vlast. Zbog prilika koje su tada vladale povratak na presto mu je mogao omogučiti tadašnji car Svetog rimskog carstva kome se morao zakleti na podaništvo. Petar I je to i uradio i uspeo je 1044. godine da se opet vrati na presto Mađarske. Na prestolu je ostao dve godine sve dok nije izbila pobuna nekršćanskih mađara, njegovih protivnika, koji su preovladali i zbacili ga sa prestola 1046. godine.
Petar je bio sestrić Svetog Stefana, prvog Mađarskog hrišćanskog kralja, a otac mu je bio Oto Orseolo dvadesetsedmi Dužd Venecije. Brak između Stefanove sestre i Ota Orseola je bio sklopljen 1009. godine.
U 1026. je izbila pobuna u Mlecima i Petrov otac je morao izbeći u Konstantinopolj. Petar, međutim, nije sledio svog oca u izbeglištvu u Vizantiji, već je otišao, zajedno sa svojom majkom i sestrom Froicom, u Mađarsku. U Mađarskoj su potražili zaštitu kod Petrovog strica, kralja Mađarske Stefana I.
Jedini preživeli sin Svetog Stefana, princ Imre Sveti (Szent Imre herceg) je 2. septembra 1031. godine poginuo u lovu, tako da je Stefan I morao da gleda ko će da ga nasledi na prestolu. Pošto je hteo da učvrsti hrišćanstvo, najlogičniji izbor je bio Petar Orseolo, kraljev sestrić.
Drugi pretendent na presto je bio Vazul, rođak kralja Stefana I. Međutim Vazul je bio više naklonjen paganskim nego hrišćanskim običajima, pa je znao da nema podršku od kralja Stefana I. Ambicija je preovladala i Vazul je skovao zaveru sa namerom da se kralj ubije i tim činom sebe dovede do prostola. Kralj je otkrio zaveru i Vazul je bio uhvaćen i ubijen.
Ovi događaji su Petru širom otvorili vrata za dolazak na presto, uz podršku Stefana I, jedino je morao da se obaveže da neće dirati posede Gizele od Bavarije, tadašnje žene kralja Stefana.
Kada je 15. avgusta 1038. godine kralj Stefana I umro, Petar Orseolo je krunisan bez nekih većih problema i nije imao vidljivu opoziciju. Politiku koju je pokušao da vodi je bila ona koju je vodio njegov prethodnik i ustoličitelj Stefan I, jačanje hrišćanstva i potiskovanje paganskih običaja. Doneo je nove uredbe pomoću kojih je hteo da ostvari svoje ciljeve, ali nije uzeo u obzir da on nije bio toliko jaka ličnost kao Stefan I i da će nailaziti na manju podršku u mađarskom plemstvu. Pobornicima paganskih običaja je odredio surove kazne a takođe je povećao obaveze plaćanja i ostalih podanika kraljevstva, da bi povećao bogatstvo kraljevske riznice. Pored ovih napravio je još niz grešaka, tadašnje vladajuće plemstvo u Mađarskoj je gurnuo u drugi plan i imenovao je nemačke i italijanske savetnike. Ovime je ljude, koji su ga doveli na vlast, odbacio i automatski ih stavio na stranu opozicije[1].
Dolaskom na vlast Petar I Orseolo je uspostavio bliske odnose sa Bretislavom I grofom od Bohemije i zajedno sa njim je pokušao da ojača vlast i po mogućnosti da proširi svoje teritorije. Orseolo i Bretislav su upadali sa vojskom na okolne teritorije pod nemačkom vlašću i zajednički su napravili nekoliko vojnih kampanja protiv Henrik III.
Petar I Orseolo nastavlja sa svojom politikom i 1041. godine pravi još jednu od niza grešaka. Oduzima posede Gizele od Bavarije, za koje se pre dolaska na vlast obavezao da ih neće dirati, ubija dva biskupa, Gizelinih posrednika u pregovorima i time definitivno odbija od sebe i ono malo svojih sledbenika u vladajućim krugovima.
Plemstvu u Mađarskoj se ujedinjuje i otvoreno se suprostavlja kralju. Prilikom svrgavanja Petra I Orseola sa vlasti dolazi do sukoba na dvoru i ubijeni su neki od inostranih kraljevskih savetnika. Petar I Orseolo beži iz Mađarske i odlazi u Austriju gde nalazi zaštitu kod Adalberta markgrofa od Austrije.
Na mađarski presto tada dolazi Šamuel Aba, zet Geze, velikog princa Mađarske.
Dok je boravio u Austriji, Petar I Orseolo nije gubio vreme već je tražio način dase ponovo vrati na mađarski presto. Pomoć je zatražio od svog dojučerašnjeg neprijatelja nemačkog cara Henrik III. Nemački vladar je prihvatio ponudu i jedini uslov je bio da kada ponovo dođe na presto Petar I Orseolo mora da prihvati supremaciju Henrika III. Međutim nije sve išlo tak brzo kako je Petar I Orseolo očekivao. Henrik III je prvo morao da rešava svoje probleme, tokom 1042. vodio je teritorijalne borbe protiv Mađara. Tokom 1042. u sukobima sa mađarima Henrik je izašao kao pobednik, osvojio je devet utvrđenih gradova, ali nije mogao da Orseola dovede na vlast jer su čak i mađari njegovi saveznici bili protiv dovođenja Orseola na presto. Osvojene mađarske gradove Henrik je predao grofu Beli, rođaku kralja Stefana, na upravljanje[2].
Drugi pohod Henrika III na Mađarsku je izveden 6. 6. 1044. dobro pripremljen i sa velikom vojskom. Mađari su posle mesec dana borbi bili poraženi u bici kod Menfea (Ménfő) i na vlast je ponovo postavljen Petar Orseolo. Dotadašnji mađarski kralj Šamuel Aba je uhvaćen i odrubljena mu je glava. Tim činom Henrik III je uspostavio mir na svojim južnim granicama i obezbedio sebi saveznika.
Čin drugog postavljanja Petra Orseola na presto ozvaničen je 26. 5. 1045. godine u Stolni Biograd). Petar Orseolo međutim nije imao snage ni sposobnosti da samostalno ojaća kraljevsku vlast i da smiri strasti i nezadovoljstvo u kraljevini. Opet je ulazio iz greške u grešku. Proterao je Gizelu, povećavao nezadovoljstvo plemstva i izgubio je čak i ono za šta se u početku najviše borio, podršku sveštenstva.
Već sledeće, u leto 1046. godine, nezadovoljstvo dostiže kulminaciju i sveštenstvo poziva nazad Vazulove sinove, koji su bili proterani i živeli u Kijevu, a takođe mađari koji su bili privrženi staroj veri se pobunjuju i predvođeni Vatom zbacuju Petra Orseola sa prestola koji beži u zapadni deo kraljevstva. Kod mesta Zamolj biva uhvaćen, oslepljen i vraćen u Stolni Beograd kao zarobljenik. U tom gradu će on i umrijeti 1046 ili 1059 godine.
Sahranjen je u katedrali u Pečuju, koja je bila sagrađena za vreme njegove vladavine, a vlast je preuzeo kralj Andrija I.
- ↑ "When Peter became king, he threw the benevolence of the royal Majesty away and despised the nobility of Hungary raving with Teutonic rage; moreover, he consumed the goods of the land with arrogant eyes and insatiable heart, together with Germans who were shouting like wild animals and Italians who were twittering like swallows" ( Chronica Hungarorum, prevod sa mađarskog na engleski jezik).
- ↑ Annales Altahenses maiores
Petar Orseolo
| ||
| Kraljevske titule | ||
|---|---|---|
| Prethodi: Stefan I |
 Kralj Mađarske 1038 – 1041 1044 – 1046 |
Slijedi: András I |
| 11–12. vijek |  | |
|---|---|---|
| 13–14. vijek | ||
| 15–16. vijek | ||
| 17–20. vijek | ||