Lepenica (Bosna i Hercegovina)
| Lepenica | |
|---|---|
 Rijeka Lepenica u Kiseljaku | |
| Lokacija | |
| Države |  Bosna i Hercegovina |
| Gradovi | Kreševo, Lepenica, Kiseljak |
| Hidrografija | |
| Ušće | Fojnička rijeka kod Kiseljaka |
| Dužina | 33 km |
| Pritoke | Bijela rijeka, Crna rijeka, Kreševka |
| Hidrologija | |
| Sliv | crnomorski |
| Transport | |
| Plovnost | nije plovna |
Lepenica je rijeka u Bosni i Hercegovini, desna pritoka Fojničke rijeke. Duga je 33 km. Rijeka Lepenica prolazi kroz opštinu Kiseljak.
Nastaje od Bijele rijeke koja izvire na Bjelašnici i protiče kroz Tarčin i Crne rijeke koja izvire na Bitovnji. Ove dvije riječice sastaju se kod Kreševa.
Rijeka Lepenica u prvih par kilometara teče kroz kanjon. Na kraju toka protječe kroz Kiseljak, gdje prima pritoke Kreševčicu i Rotiljski potok, te se na sjeveroistočnoj periferiji naselja ulijeva u Fojničku rijeku.
Izuzetno je bogata vodom. Do kraja sedamdesetih 20. vijeka bila je bogata i ribom, pogotovo lipljenom. Krivolovci su uništili riblji fond.
Lepenica se uvijek izlijevala, ali se situacija pogoršala nakon gradnje autoputa uz njen tok. Izvođači radova nisu vodili računa o prohodnosti odvoda. Godine 2015. u Kiseljaku obavljeni su radovi na proširivanju i produbljivanju korita rijeke. Izgrađeni su i potporni zidovi.
Predio u kojem su sela Zabrđe i Toplica nalazi se na južnom rubu područja Lepenice.
Iz antičkog doba je veliko troskovište, a na njivama ispod njega su ostaci antičkog građevinskog materijala i mnogobrojne stare rudarske jame koje su visine čovjeka i pravilno klesane. Od Zabrđa do Homolja, na obje obale Lepenice, su gomile šljunka duge i po nekoliko stotina metara koje su nastale u antičko doba ispiranjem zlata iz riječnog nanosa.
U ranom srednjem vijeku pa sve do 14. stoljeća postojala je velika župa Lepenica, koja se prostirala na području današnjih opština Fojnica, Kreševo i Kiseljak, tj. obuhvatala je čitav sliv današnje Fojničke rijeke. Bila je jedna od sedam župa u srednjoj ili gornjoj Bosni. Najstariji historijski podatak o župi Lepenici nalazi se u povelji ugarsko-hrvatskog kralja Bele IV iz 1244. godine.[1]
U Zabrđu su iz srednjeg vijeka evidentirane dvije nekropole stećaka, od kojih je jedna uništena, a na drugoj sahranjen je veliki knez bosanski Radoja. Historijsko područje – Srednjovjekovna nekropola između sela Zabrđe i Toplice, općina Kiseljak, proglašena je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.[2]
Kraj je, slomom srednjovjekovne države 1463. godine, potpao pod osmanlijsku vlast, koja je ubrzo formirala nahije, koje su bile otprilike u istom obimu kao kasne srednjovjekovne knežije. U ranim defterima popisana je i nahija Lepenica u oblasti Kraljeva zemlja.[3]
- ↑ Pavao Anđelić, Naučno društvo Bosne i Hercegovine, posebna izdanja, knjiga III, Sarajevo, 1963, 151-191 Arheološka ispitivanja -Lepenica priroda, stanovništvo, privreda i zdravlje.
- ↑ „Komisija za nacionalne spomenike”. Arhivirano iz originala na datum 2016-03-05. Pristupljeno 2015-12-12.
- ↑ Hazim Šabanović, “Svjetlost”, Sarajevo, 1982. - Bosanski pašaluk, postanak i upravna podjela.
