Grudziądz
Grudziądz
| |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 53°29′N 18°45′E / 53.483°N 18.750°E | |
| Država |  Poljska
|
| Vojvodstvo | Kujavsko-pomeransko |
| Povjat | (vlastiti) Grudziądz |
| Gradska prava | 1291.[1] |
| Vlast | |
| - gradonačelnik | Maciej Glamowski |
| Površina | |
| - Ukupna | 57.76 km²[2] |
| Visina | 50[2] |
| Stanovništvo (2021.) | |
| - Grad | 93,564[2] |
| - Gustoća | 1,620 stan. / km²[2] |
| Vremenska zona | UTC+1 (UTC+2) |
| Poštanski broj | 86–300 i 86–311 |
| Pozivni broj | +48 056 |
| Karta | |
  Grudziądz Pozicija Grudziądza u Poljskoj | |
Grudziądz (njemački: Graudenz, latinski: Graudentum) je grad od 93,564 stanovnika na sjeveru Poljske u Kujavsko-pomeransko vojvodstvom vojvodstvu.[2]
Grudziądz se prostire duž desne obale Visle, okružen jezerima Wielko Rudnicko i Tarpno i kanalima Trynka i Herman.[1] Od svog administrativnog centra Toruńa udaljen je 53 km.
Graudenz je prvi put dokumentiran 1065. kao utvrda Starih Prusa iz 10. vijeka u Kelmskoj zemlji. Nju su 1241. zauzeli i razorili Teutonski vitezovi i podigli naselje koje je 1291. dobilo status grada.[1]
Kao protivnik Teutonskog viteškog reda Graudenz se 1440. pridružio Pruskoj konfederaciji.[1]
Od 1454. se nalazi u granicama Kraljevine Poljske, u kojoj je postao sjedište staroste i prosperitetni zanatsko-trgovački centar. U drugoj polovici 16. vijeka grad je zahvatio val širenja protestantizma.[1]
Nakon Prve podjele Poljske, od 1772. je dio Kraljevine Pruske. Jedna od prvih akcija nove vlasti bila je gradnja velike utvrde (1772.-76.), - 1818. postao je pokrajinski administrativni centar (to je ostao do 1975.). Od sredine 19. vijeka počeo se industrijalizirati, naročito nakon 1878. kad je do njega došla željeznica.[1]
Nakon Prvog svjetskog rata i održanog plebiscita - 1920., postao je dio Druge Poljske Republike. U to vrijeme podignuta je velika tvornica gumenih proizvoda, koja je počela sa radom 1924. Istovremeno je postao i velik garnizon poljske vojske (Centralna konjička škola i škola vojne policije).[1]
Na samom početku Drugog svjetskog rata u septembru 1939. pred gradom su se vodile žestoke borbe između nadirajućih jedinica Wehrmachta i poljskih branioca.
Za vrijeme Njemačke okupacije, od oktobra 1939. do 1942., u gradu je djelovao tranzitni logor za Poljake, uglavnom intelektualce i svećenike (neki su strijeljani), većina je završila u koncentracijskim logorima i na prisilnom radu po trećem Reichu. Nacisti su u januaru 1945. u Grudziądzu usmrtili 100 sudionika Varšavskog ustanka.[1]
Grudziądz ima pogone mašinske industrije (poljoprivredne i brodske mašine, motorna vozila), tekstilne, drvne i prehrambene industrije.
Pored komunalne deponije između 1993.-94 izgrađena je mala termoelektrana koja koristi metan iz deponije.[1] Grad ima luku na Visli koja danas uglavnom služi za izletničke brodove.[1]
Najveće znamenitosti grada su Gotička crkva iz 14. vijeka (restaurirana 17.-18. vijek); Benediktinska opatija sa crkvom iz 14. vijeka (restaurirana 1624.), Barokni samostan (1728.-31.) i Opatov dvorac (oko 1730), Barokna jezuitska crkva sa kolegijem iz 17. vijeka (dograđen u 18. vijeku), nekadašnja Protestantska crkva sa samostanom (1750.-51.); ostatci Gradskih bedema iz 14. vijeka, Bastioni pruske utvrde (1776.-86.) i Žitnice iz 17.- 18. vijeka.[1]
Grudziądz ima ugovore o pobratimstvu sa slijedećim gradovima;[3]
- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 „Grudziądz” (poljski). Encyklopedia PWN. Pristupljeno 16.01. 2022.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 „Poland: Kujawsko Pomorskie” (poljski). City population. Pristupljeno 16.01.2022.
- ↑ „Miasta partnerskie” (poljski). Encyklopedia PWN. Arhivirano iz originala na datum 2023-08-03. Pristupljeno 16.01. 2022.
- Grudziądz Portal Mieski (službene stranice) Arhivirano 2018-12-16 na Wayback Machine-u (pl)