Gazi Husrev-beg
Gazi Husrev-beg (osmanski turski: غازى خسرو بیگ Ghāzī Khuṣrow Beg; moderni turski: Gazi Hüsrev Bey; 1480–1541) je bio upravnik Bosanskog sandžaka u Osmanskom carstvu u prvoj polovini 16. veka. Bio je vojni strateg i smatra se najznačajnijim namesnikom osmanske Bosne.
Rođen je u Seresu u Grčkoj. Njegov otac, Ferhat-beg, je bio iz Trebinja, dok mu je majka bila kćerka sultana Bajazita II. Ferhat-beg je poginuo u borbi 1486. godine.[1] Pošto je i majka Husrev-bega rano umrla on je odrastao u dvoru Osmanskog carstva pošto je bio sultanov unuk.[1]
Husrev-beg je počeo svoju karijeru kao diplomata, tako što je bio u pratnji svog ujaka Mehmeda koji je 1503. godine bio postavljen za namesnika Krima i bio izaslanik na ruskom dvoru, gde je upoznao i ruskog kneza. Kada je njegov ujak Mehmed umro 1504. godine, on je postavljen za beglerbega u Skadru.[1]
Gazija ili gazi (tj. pobednik) je (počasna) titula dodeljivana istaknutim vojnim vođama u islamskim zemljama i društvima. Husrev-begu je dodeljena titula gazi 1521. godine zbog njegovih zasluga u osvajanju Beograda (jedna od počasnih titula Kemala Ataturka je bila Gazi). Gazi Husrev-beg je ratovao protiv Mletačke republike, Mađarske i ostatka Bosanskog kraljevstva koje se bunilo protiv Osmanskog carstva. Za manje od tri godine osvojio je Knin, Skradin i Ostrovicu. Nakon ratnih uspeha, Gazi Husrev-beg je odlukom carske vlade imenovan za upravnika Bosanskog sandžaka.
Pod vođstvom Gazi Husrev-bega, Osmanska vojska je brzo napredovala u ratovanju. Gazi Husrev-beg je takođe osvojio utvrđene gradove Greben, Soko Grad, Jezero, Vinac, Vrbaški Grad, Livač, Karmatin, Bočac, Udbinu, Vranu, Modruč i Požegu.
Osim vojnih uspeha, Gazi Husrev-beg je imao ogroman uticaj na razvoj čitavog Bosanskog sandžaka, naročito grada Sarajeva. Obnovio je Carevu džamiju i izgradio čuvenu Gazi Husrev-begovu džamiju, biblioteku, medresu, sahat-kulu, bolnicu i mnoge druge poznate zgrade.
Za vreme prvog Gazi Husrev-begovog upravljanja Bosnom (1521-1525) dolazi do pojačanog progona katolika. U tom razdoblju porušeni su franjevački samostani i crkve u Fojnici, Visokom, Konjicu, Kreševu i Kraljevoj Sutjesci, a franjevci rasterani. 1523. vlasti su uhapsile franjevačkog provincijala Stjepana Vučilića i još 12 drugih fratara. Provincijal je uspeo da pobegne, a ostali su u Sarajevu pogubljeni.[2][3]
Gazi Husrev-beg je izgubio život u bici u Crnoj Gori 1541. godine. Njegovo telo je preneto u Sarajevo i sahranjeno u haremu njegove džamije. Postoji mit o tome da su Drobnjaci iz Crne Gore dobili ime po tome što je tamo sahranjen drob Gazi Husrev-bega.[4] Iznad vrata na turbetu piše: Neka svaki dan milost Božija i blagoslov na njeg pada.
- Baščaršija
- Begova džamija
- Bolnica Gazi Husrev-begovog vakufa
- Gazi Husrev-begova biblioteka
- Sarajevo
- Gazi Husrev-begova medresa
- Gazi Husrev-begova biblioteka Arhivirano 2014-01-11 na Wayback Machine-u
- Naredba Gazi Husrev-bega iz 1532.godine o slobodi veroispovjesti svih stanovnika Sarajeva Arhivirano 2011-08-23 na Wayback Machine-u, Istorijski arhiv Sarajevo
- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Biografija Gazi Husrev-bega na internet sajtu njegove zadužbine”. Arhivirano iz originala na datum 2012-04-05. Pristupljeno 16. jul 2010.
- ↑ Julijan Jelenić, Kultura i bosanski franjevci, I, "Prva hrvatska tiskara" Kramarić i M. Raguz, Sarajevo 1912, str. 125.
- ↑ Anđelko Barun, Svjedoci i učitelji: Povijest franjevaca Bosne Srebrene, Svjetlo riječi, Sarajevo - Zagreb 2003, str. 157-158.
- ↑ „Navod iz knjige koju je napisao Safvet-beg Bašagić objavljen na internet sajtu Gacko u tekstu iz knjige Hrvatsko kolo”. Arhivirano iz originala na datum 2011-01-08. Pristupljeno 16. jul 2010.