Adolf Weiler
| Adolf Weiler | |
|---|---|
| Rođenje | 11. 4. 1895. Bosanski Novi, Austro-Ugarska Monarhija |
| Smrt | 3. 1. 1969. (dob: 73) Zagreb, SFR Jugoslavija |
| Počivalište | Mirogoj, Zagreb[1] |
| Nacionalnost | Jugoslaven |
| Ostala imena | Adolf Vajler |
| Etnicitet | Židov[2][3][4] |
| Državljanstvo | SFR Jugoslavija |
| Alma mater | Gospodarsko-šumarski fakultet Sveučilišta u Zagrebu |
Adolf Weiler (Bosanski Novi, 11. 4. 1895 - Zagreb, 3. 1. 1969), jugoslavenski akademski slikar, učesnik Narodnooslobodilačke borbe/pokreta (NOB), član "Šumarskog društva" i član "Saveza šumarskih društava SR Hrvatske".[4]
Adolf Weiler (ponekad i Vajler) rođen je 11. 4. 1895 godine u Bosanskom Novom u siromašnoj židovskoj porodici, kao najmlađe dijete. Nakon prerane očeve smrti, Adolf se sa porodicom preselio u Zagreb.[4] Kao potomak porodice prvog zagrebačkog ortodoksnog rabina, Aarona Palote, bio je blizak jugoslavenskim omladinskim cionističkim krugovima.[5] Nakon završene osnovne i srednje škole, pohađao je Gospodarsko-šumarski fakultet Sveučilišta u Zagrebu gdje je je diplomirao 30. 7. 1921 godine.[4] Usporedo sa šumarstvom Adolf je studirao u privatnoj školi poznatog zagrebačkog slikara prof. Tomislava Krizmana u Zagrebu, a usavršavao se u Beču kod prof. Russla, te u Minhenu i Berlinu gdje se upoznao ne samo sa tokovima moderne umjetnosti već i sa specifičnim židovskim temama.[3][4] Tokom ranih 1920-tih Adolf je intenzivno sudjelovao u počecima formiranja židovske umjetničke scene u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (Kraljevina Jugoslavija).[5] Na svom prvom nastupu na izložbi u Bogoštovnoj izraelskoj općini Zagreb 1922 godine izložio je veći broj ulja na platnu manjeg formata. 1923 godine, Adolf je izlagao na izložbi u povodu IV. sleta židovske omladine u Beogradu, zajedno sa Slavkom Brillom, Danielom Kabiljom, Zlatom Herlinger-Schwarz, Salamonom Papom, Oskarom Nemonom, Aleksander Podvincom i Josipom Levijem Monsinom. Osim ulja na platnu, Adolf je izlagao crteže ugljenom, rotlom i akvarel "Španjolski Jevrej", te pejsaže iz okolice Minhena i kopije Daumiera.[3] 1959 godine samostalno je izlagao u Samoboru, te 1963 također samostalno u Zagrebu. Radovi su mu podijeljeni u tri ciklusa: Raniji radovi od 1920-tih do 1941, Stradanja od 1942 do 1949 s opusom od 18 slika i Samoborski ciklus sa 14 slika.[4] Radovi stvoreni u toku poznih 1920-tih i 1930-tih godina vezani su za predjele između Gorskog Kotra i Velebita, gdje je radio kao šumar, ili porodične portrete. Intenzivnijoj umjetničkoj djelatnosti se vraća tek u toku Drugog svjetskog rata i Holokausta. Umjetnički opus koji uključuje preko 200 crteža i niz uljanih slika stvorenih u vrijeme rata i nakon njega, tokom 1950-tih godina, (danas čuvanih u Hrvatskom povijesnom muzeju, Židovskoj općini Zagreb i privatnim kolekcijama) posvećen je Vajlerovim iskustvima iz tog stradalačkog perioda. Ti radovi, koji opisuju kako židovske žrtve tako i život u partizanima pripadaju grupi umjetničkih radova stvorenih širom Europe u toku Holokausta i nakon njega. Često, upravo koristeći ikonografiju slika s kraja 19. i ranog 20. vijeka koja opisuje stradanja istočno-europskih Židova u vrijeme pogroma i izgona, koje je kako smo vidjeli, upoznao u ranim periodima svoje umjetničke karijere, Vajler je ostvario kontinuitet svoje umjetnosti i uzdigao temu patnje na razinu univerzalnog. Istovremeno, povremeno opisujući specifično židovske teme vezane za religiju i židovski identitet, on je želio da u svojoj umjetnosti sačuva svijet koji je nestao pred njegovim očima.[5] U penziji se nastavio baviti slikarstvom,[5] a na Šumarskom fakultetu u Zagrebu organizirane su likovne diskusije studenata koje je vodio Adolf. Likovno je pomagao izdavanje spomenice "Šumarska nastava u Hrvatskoj 1860-1960", a bio je i u ocjenjivačkim odborima na izložbama studenata šumarstva gdje je otkrio nekoliko izrazitih slikarskih talenata.[4]
1925 godine Adolf se vratio u domovinu tj. Kraljevinu Jugoslaviju. Zaposlio se kao šumarski asistent kod "Direkcije šuma Sarajevo", zatim kod "Direkcije šuma Zagreb", pa "Kotarskog poglavarstva Sušak". Poslije je radio kod "Šumarije Fužine" i kod "Šumarije Krasno". 1927 godine položio je stručni ispit, a od 1929 radio je kod "D.I. poduzeća Našice". Od 1931 bio je šumarski referent "Kotarskog poglavarstva Kutina".[5] Aprilski rat i okupacije Kraljevine Jugoslavije zatekla je Adolfa na radu u "Šumariji Popovača".[3] Nakon uspostave Nezavisne Države Hrvatske (NDH), Adolf je kao Židov bio otpušten iz službe i penzionisan, da bi mu odmah potom bila ukinuta i penzija. Zadržao se na području Popovače gdje je surađivao sa partizanima. 18. 12. 1943 bio je uhapšen i zatvoren u zatvor u Kutini. Nakon deset dana uspio je pobjeći, te se 28. 12. priključio NOB-u u Moslavini.[3] Aktivno je sudjelovao u osnivanju stručne izobrazbe šumarskih tehničara i lugarskog osoblja na oslobođenom teritoriju Garešnice, Suhopolja i Sombora. Po završetku rata, 1945 godine, Adolf se zaposlio kao šumarski referent "Ministarstva poljoprivrede i šumarstva NR Hrvatske" u Zagrebu, a od 1946 "Kotarskog NO Samobor", gdje je vodio brigu o šumama i uređenju gradskih parkova (jedan od njih zovu Weilerov perivoj). Godine 1953, narušena zdravlja, Adolf je otišao u mirovinu.[5]
Adolf Weiler je umro 3. 1. 1969 godine. Sahranjen je na židovskom dijelu zagrebačkog groblja Mirogoj u porodičnoj grobnici.[1]
|
Segment isključivo posvećen Narodnooslobodilačkoj borbi. |
- ↑ 1,0 1,1 Gradska groblja Zagreb: Adolf Weiler, Mirogoj Ž-119-II-35
- ↑ Jaša Romano, 1980, str. 502
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Ognjen Kraus, 1996, str. 164, 165
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Karton osobe: Weiler, Adolf. Hrvatsko šumarsko društvo. Preuzeto 24. 10. 2015
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Mia Rajner (februar 2006). Adolf Vajler. Makabijada. Preuzeto 24. 10. 2015
- Romano, Jaša (1980). Jevreji Jugoslavije 1941–1945: žrtve genocida i učesnici narodnooslobodilačkog rata, Beograd: Jevrejski Istorijski Muzej, Saveza jevrejskih opština Jugoslavije.
- Kraus, Ognjen (1996). Zna li se 1941 - 1945: Antisemitizam. Holokaust. Antifašizam, Zagreb: Židovska općina Zagreb. ISBN 953-96836-0-2