Izvorni kod stranice Ohrid

{{Naseljeno mesto u Makedoniji
|mesto=Ohrid
|izvorno_ime=<small>Охрид</small>
|grb=Flag of Ohrid.gif
|veličina grba=25
|slika=Ohrid_56564317.jpg
|opis_slike=Ohridska kuća
|opština=Ohrid
|populacija=42.003
|nadm visina=700
|gšir=41.14
|gduž=20.80
|pozivni broj=046
|poštanski kod=6000
|registarska oznaka=-{OH}-
}}
'''Ohrid''', grad u [[Republika Makedonija|Makedoniji]], na [[severoistok|severo-istočnoj]] obali [[Ohridsko jezero|Ohridskog Jezera]]. U gradu živi 42.003 stanovnika<ref name=popis>[http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf Makedonski popis stanovništva 2002. (pristupljeno 03. 01. 2011.)] {{mk icon}}</ref>.

Grad se smjestio po [[Ohridsko polje|Ohridskom polju]] i osamljenoj vapnenačkoj hridi (historijski centar), koja poput rta ulazi i visoko se uzdiže iznad Ohridskog Jezera (695 m). Zbog takvog položaja na hridi (»vo hrid«, »o hrid«, »o rid«) došlo je do [[Slaveni|slavenskog]] imena Ohrid. Narod ga najčešće zove Orid.

Ohrid je bio poznat po tome da je imao čak 365 crkava, jednu za svaki dan u godini - zbog tog su ga zvali "Jeruzalem".
<ref>[http://books.google.com/books?id=ygb-6afEakIC&pg=PA71&dq=Between+past+and+future:+civil-military+relations+in+post-communist+Balkan+states+ohrid+bulgarian+jerusalem&hl=bg#v=onepage&q=&f=false Between past and future: civil-military relations in post-communist Balkan states, Biljana Vankovska, Håkan Wiberg, I.B.Tauris, 2003, ISBN 1-86064-624-7, str. 71.]{{en icon}}</ref>

== Historija ==
[[Datoteka:St Sophia (Ohrid).jpg|alt=|mini|300x300piksel|Bazilika sv. Sofija]]
Ohrid se spominje već u [[3. vijek pne.]]. Grčki se zvao ''Lihnidos'', a jezero Lihnidsko, što znači Belo Jezero. Prema najnovijim arheološkim istraživanjima grad je postojao za [[Makedonija (antička)|makedonskog]] kralja [[Filip II Makedonski|Filipa II Makedonskog]].<ref name="recent">
{{cite web
|url=http://www.culture.in.mk/story.asp?id=12676
|title=Culture&nbsp;— Republic of Мacedonia
|publisher=www.culture.in.mk
|accessdate = 13. 10. 2008.
|last=
|first=
}}
</ref> Tako se u žitiju Sv. Nauma spominje, kako je on podigao manastir »na ishod Belago Jezera« (početkom 10. veka). Pošto su [[Antički Rim|Rimljani]] zavladali ovim krajevima (168. pre Hr.) jedan od najvažnijih gradova na putu [[Via Egnatia]] bio je ''Lychnidus'', glavno središte oblasti ''Dassaretia'' u Iliriji, a zatim glavni grad provincije [[Novi Epir]]. Za vlade cara [[Dioklecijan]]a (284. — 305. p. Hr.) i njegovog savladara Maksimilijaiia, u Ohridu je propovedao hrišćanstvo i bio prvi episkop [[Sveti Erazmo|Sv. Erazmo]], misionar iz [[Antiohija|Antiohije]]. U 5. veku spominje se O. kao bogat grad sa tvrđavom (479.), i kao stolica episkopa Antonija (449. — 459.) i Laurentija (497.).

[[Datoteka:Ohrid archbishopric 1020 01.png|200px|mini|levo|Ohridska arhiepiskopija 1020. godine]]
Krajem 9. veka Ohrid je postao središte širenja [[Hrišćanstvo|hrišćanstva]] među [[Slaveni|Slovenima]], na čemu su tada započeli u Ohridu rad učenici Sv. Ćirila i Metodija: [[Sv. Naum]], prvi slovenski monah i [[Sveti Kliment Ohridski|Sv. Kliment]], prvi slavenski episkop. U Ohridu kao duhovnom središtu balkanskih Slovena podignuto je tada i kasnije više znamenitih crkava, kao [[Crkva Svete Sofije u Ohridu|Sv. Sofija]] i Sv. Bogorodica Perivlepta. Ohrid je bio prestolnica cara [[Samuilo|Samuila]] (976. — 1014.), a od episkopije postao je 3 stolicom [[Ohridska arhiepiskopija|ohridske patrijaršije]]. Propašću Samuilovog carstva, ohridska patrijaršija je [[1018]]. g. svedena na stepen arhiepiskopije, a kao takva trajala je sve do ukidanja u 18. veku ([[1762]].).

Predrimska, rimsko-vizantijska i [[Samuilova tvrđava u Ohridu|Samuilova tvrđava]] carskog prestolnog grada Ohrida održala se i do sada, na visokoj hridi iznad jezera, gde je i najstariji deo grada sa najvažnijim crkvenim građevinama. Grad Ohrid rušen je i obnavljan više puta, no i sad se dobro drži, sa 18 kula, koje pojačavaju gradske zidine sa četvero vrata, i sa najvažnijim delom tvrđave u unutrašnjem gradu, na samom vrhu ohridske kamenite hridi.(''Detaljnije:[[Samuilova tvrđava u Ohridu]]'')

Stari Ohrid, slovenska carska i patrijaršijska prestonica, imao je burnu prošlost. Krajem 11. veka pretrpeo je najezdu [[Normani|Normana]] iz [[Italija|Italije]], a zatim je potpadao pod [[Bugarska|Bugarsku]], pa opet pod [[Византијско царство|Vizantiju]] (13. vek). Sredinom 12. veka bio je poznat kao važan trgovački grad, a u 13. veku imao je i trgovačku koloniju Armena. Najzad je [[dušan Nemanjić|car Dušan]] [[1334]]. zauzeo Ohrid, koji se naziva slavni grad. Za vlade cara Dušana bio je gospodar grada Ohrida sevastokrator [[Branko Mladenović]], rodonačelnik vladalačke porodice [[Brankovići|Brankovića]]. Prilikom Dušanovog krunisanja za cara ([[1346]].) sarađivao je i ondašnji ohridski [[arhiepiskop Nikolaj]].
[[Datoteka:Ohrid, 71.JPG|alt=|mini|367x367piksel|Sv. Kliment i Panteleimon]]
Za vreme cara Dušana postojao je na Ohridskom Jezeru znatan ribolov, a u Ohridu glavni ribarski trg. Većina lovišta i ribara pripadali su crkvenim vlastelinstvima. Tako je Dušan kao kralj (oko 1337.) priložio prilepskom manastiru Treskavcu u Ohridu metoh crkve Sv. Jovana Bogoslovca »s lovištem« (sada [[Sv. Jovan Bogoslov]] i ribarski kraj Kaneo), a jednom poveljom od [[1342]]. do [[1345]]. potvrdio je vlastelinstvo ohridskom manastiru Sv. Bogorodice Perivlepte. Tom prilikom priložio je manastiru ova ribarska naselja na Ohridskom Jezeru: Radobužda (sada [[Radožda]]) »s lovištem«, Hoduništa ([[Uduništa]]) »s lovištem«, Struga Vranijska i Struga Mala (varoš [[Struga]]), u gradu na jezeru crkva Sv. Nikole sa »sedam ribara«, Frugovi Vlasi (Frigovo i Mali Vlaj), crkva i metoh Sv. Bogorodice u Radovlišti ([[Radolište]]), Podmoli ([[Podmolje]]), Momlišta ([[Mumulište]]), i još na Crnom Drimu Lukovo »s lovištem«.
[[Datoteka:Ohrid in 1913.jpg|alt=|lijevo|mini|333x333piksel|Ohrid 1913. ]]
Za vreme cara Uroša Ohridom je upravljao [[cezar Grgur]], stariji brat [[Vuk Branković|Vuka Brankovića]]. Grgurova je zadužbina [[Manastir Sveti Naum|manastir Naum]] ([[1361]].). — Za vlade [[Kraljević Marko|kralja Marka]] gospodario je u Ohridu njegov rođak [[Andrija Gropa]] a tu je bio i Gropin zet vlastelin [[Ostoja Rajaković]]. Gropa je u Ohridu kovao novac sa natpisom: Po milosti Božijoj župan Gropa. Gropina je zadužbina crkva [[Stari Sv. Kliment]] ([[1378]].), a u crkvi Sv. Bogorodice Perivlepte (Sv. Kliment) nalazi se grob i fresko-slika Ostoje Rajakovića. U sredjevekovno vreme Ohrid se zvala i oblast oko grada i Ohridskog Jezera. nakon smrti [[Kraljević Marko|kraljevića Marka]] 1394., Ohrid je okupiran od strane [[Otomansko Carstvo|Turaka]].
[[Datoteka:Ohrid X (53).JPG|mini|267x267piksel]]
Prvih nekoliko decenija pod Turcima Ohrid nije stradao. Prvi put je Ohrid postradao od Turaka, kada ga je [[1466]]. zauzeo [[Skenderbeg]], pa ga je [[sultan]] [[Mehmed II|Mehmed II.]] ponovno zauzeo i odatle prodro do [[Drač]]a, a prilikom povratka u Ohrid porobio mnogo ohridskih »boljara« i drugih Ohriđana i preselio ih u [[Istanbul|Carigrad]]. Tada je ohridski [[arhiepiskop]] Dorotej držao kod sebe [[Dimitrije Kratovac|Kratovca Dimitrija]] đaka, koji mu je prevodio na [[Srpski jezik|srpski]] veliki crkveni ustav za potrebe njegovih eparhija. - U 16. veku Ohrid je bio važan ribarski trg, naročito se spominju ohridske pastrve i šarani (1510.), a ohridsku ribu hvale mletački putopisci kao čuvenu u svoj Turskoj. Ohrid je onda bio slabo naseljen, ma da je bio središte [[sandžak]]ata. U to doba pod ohridskom arhiepiskopijom bio je i pravoslavni vladika cijele Italije sa sedam eparhija (Pulj, Abruzzi, Kalabrija, Basilika, Sicilija, Malta, Dalmacija).
Za arhiepiskopiju je tada nastalo teško doba. [[Arhiepiskop Valam|Arhiepiskopa Valama]] su [[1598]]. posekli Turci u [[Veles (grad)|Velesu]]. U 17. veku Ohrid je poznat u [[Rusija|Rusiji]] kao stolica arhiepiskopa i kao grad srpske zemlje. Onda su i katolici imali u Ohridu nadbiskupa, čija se nadbiskupija računala u [[Srbija|Srbiju]]. Radi turskog i arnautskog pritiska i naseljivanja, a proganjanja hrišćana, pravoslavno stanovništvo bilo je jako spalo. [[1664]]. bilo je u Ohridu svega 142 kuće pravoslavnih.

[[Datoteka:Ohrid, razglednica od vozduh, 1930.jpg|mini|levo|250px|Ohrid iz vazduha 1930. godine]]
U 18. veku Ohrid je bio vrlo značajno trgovačko središte na starom putu od [[Drač]]a i [[Elbasan]]a za [[Bitola|Bitolj]] i [[Makedonija (region)|Makedoniju]]. Hršišćansko stanovništvo, koje je držalo glavnu trgovinu, bilo je veoma bogato i živelo je raskošno, tako da su crkvene vlasti sredinom tog veka zakletvama i kaznama primoravale Ohriđane i njihove žene da ne vode luksuzan život. Krajem 18 veka Ohrid je bio jedno od glavnih mesta bitoljskog vilajeta, vrlo utvrđen grad, živog karavanskog saobraćaja, a imao je do 5.000 stanovnika. Onda je u njemu zagospodarila arbanaška porodica Dželadin-bega. Ona se držala carskog odmetnika Ali-paše Janinskog, a zatim Mustafa-paše Škodranina. Najzad je energičnim provođenjem reforama u Turskoj uzurpator vlasti Dželadin-beg [[1830]]. prisiljen da bježi. Tada su porušeni raskošni dvorci Dželadin-bega, Gornji Šaraj u tvrđavi.

1835. postao je sedište [[kajmakam]]a. Tada je u varoši bilo oko 6.000 stanovnika, većinom hrišćana, a malo [[Albanci|Arnauta]] i Turaka. Pored velikog ribarskog trga za suhu i usoljenu ribu, u čaršiji je bilo oko 250 dućana.

Sredinom 19 veka Ohrid je, pored ribolova, bio čuven i sa trgovinom i preradi koža. Preko Drača se trgovalo sa [[Leipzig|Lajpcigom]]. [[Beč]]om i [[Trst]]om. Krajem [[19. vijek|19. veka]] imao je 2.409 kuća sa 11.900 stanovnika, od kojih su 5.408 bili [[muslimani]], a ostalo [[хришћанин|hrišćani]].

Ohrid su [[1912]]. godine za vrijeme [[Prvi balkanski rat|prvog balkanskog rata]] okupirale srpske snage, pa je nakon toga postao dio Srbije. Od [[1915]]. do [[1918]]. su ga pod okupacijom držale bugarske snage. Od [[1918]]. do [[1941]]. je dio [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine SHS]]. Za vrijeme [[drugi svjetski rat|drugog svjetskog rata]], Ohrid su [[1941]]. okupirale [[italija]]nske snage te ga priključile kvislinškoj albanskoj državi. Godine [[1944]]. Ohrid su zauzeli makedonski [[narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije|partizani]], te je otada dio makedonske države, ispočetka u okviru [[socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|socijalističke Jugoslavije]], a od 1992. kao samostalne i nezavisne Republike Makedonije.

Godine [[2001]]. u Ohridu je potpisan [[Ohridski sporazum]] kojim je posredstvom [[Evropska unija|EU]] završen oružani sukob makedonske vlade i albanske nacionalne manjine.
{{UNESKO kutijica
|WHS = Ohrid
|Image = Church of St. John at Kaneo 6.jpg
|State Party = {{flag|Makedonija}}
|Type = Kulturno i prirodno dobro
|Criteria = i, iii, iv, vii
|ID = 99
|Link = http://whc.unesco.org/en/list/99
|Region = [[Lista mjesta svjetske baštine u Evropi|Evropa]]
|Year = [[1979]]
|Session = 3.
|Extension   = 1980
|Danger      = 
}}

== Crkve i manastiri u Ohridu ==
* [[Crkva Svete Sofije u Ohridu|Crkva Svete Sofije]]
* [[Crkva Bogorodice Perivlepte|Crkva Bogorodice Perivlepte (jedno vrijeme zvana sv. Kliment]]
* [[Crkva Sveti Kliment i Pantelejmon]]
* [[Sveti Jovan Kaneo|Crkva Sveti Jovan Kaneo]] 
* [[Crkva svetog Dimitrija u Ohridu|Crkva svetog Dimitrija]] 
* [[Crkva svetog cara Konstantina i carice Jelene u Ohridu|Crkva svetog cara Konstantina i carice Jelene]] 
* [[Antički teatar iz Ohrida]]
* [[Samuilova tvrđava u Ohridu]]
* [[Manastir Sveti Naum]]

== Svjetska baština ==
Smješten na obali jezera, grad Ohrid jedno je od najstarijih ljudskih naselja u Evropi. Građen između 7. i 19. stoljeća, ima najstariji slavenski samostan (Sveti Pantelejmon) i više od 800 [[ikona]] u vizantijskom stilu od 11. do kraja 14. stoljeća. Ohridska [[arhitektura]] predstavlja najbolje očuvanu i najcjelovitiju cjelinu antičke gradske arhitekture ovog dijela Evrope.  
 
Zagvaljujući ovakvim osobenostima, [[Ohrid]] i [[Ohridsko jezero]] su [[1980]]. godine proglašeni za [[Svjetska baština|Svjetsku baštinu]], pod zaštitom [[UNESCO|UNESKO]]-a, pod nazivom - ''Prirodna i kulturna baština ohridske regije''.<ref name="ohrid">[http://whc.unesco.org/en/list/99 Prirodna i kulturna baština ohridske regije - whc.unesco.org - Pristupljen 17.11.2021]</ref>

== Gradovi prijatelji == su
{|
|- valign=top
|
* {{flag|Slovenija}} [[Piran]]
* {{flag|Australija}} [[Wollongong]]
* {{flag|Crna Gora}} [[Budva]]
* {{flag|Nizozemska}} [[Katwijk]]
* {{flag|Hrvatska}} [[Vinkovci]]
|
* {{flag|Bugarska}} [[Plovdiv]]
* {{flag|Kina}} [[Dalian]]
* {{flag|Kanada}} [[Windsor, Ontario|Windsor]]
* {{flag|Albanija}} [[Pogradec]]
* {{flag|Srbija}} [[Kragujevac]]
|}

== Slavni ljudi ==
* Atina Bojadži, poznata plivačica maratonka

== Literatura ==
* K. Kostić, Naši novi gradovi na jugu (1922)
* J. Cvijić, Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije III. (1911)
* J. Hadži-Vasiljević, Ohrid (Brastvo, 17)
* Grupčević, O Ohridu i Ohridskom Jezeru (1900)
* LJ. Kovačević, Prilep, Veles, Ohrid (Brastvo, 1)
* St. Simić, Ohrid (1925)

== Reference ==
{{reflist}}

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Ohrid}}
* [http://www.ohrid.org.mk/ Ohrid]
* [http://www.ohrid.org.mk/eng/ Ohrid] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060709050420/http://www.ohrid.org.mk/eng/ |date=2006-07-09 }} {{en icon}}
* [http://www.ohrid.gov.mk Opština Ohrid] 
* [http://www.ohridnews.com/ Ohrid News] 
* [http://www.ohrid1.com/ Ohrid 1] 
* [http://www.ohridsummer.com.mk/ Letnji festival u Ohridu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20000930023322/http://www.ohridsummer.com.mk/ |date=2000-09-30 }}
* [http://sabin.ro/gallery/ohrid Foto galerija Ohrida] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060304103039/http://sabin.ro/gallery/ohrid |date=2006-03-04 }}
* [http://press24.mk/ Press 24]
* [http://www.time.mk/ Time]
* [http://www.iamo.mk/ International Athletic Marathon Ohrid] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131029045650/http://www.iamo.mk/ |date=2013-10-29 }}

{{Gradovi u Makedoniji}}

[[Kategorija:Ohrid]]
[[Kategorija:Svjetska baština u Makedoniji]]