Izvorni kod stranice New York

{{dablink|Ukoliko ste tražili saveznu državu, pogledajte članak [[New York (savezna država)]].}}
{{drugo značenje2|New York}}
{{Grad u SAD
 | naziv               = New York
 | izvorni_naziv       = 
 | slika               = New-York-Jan2005.jpg
 | opis_slike          = Središnji dio Manhattana
 | gradska_zastava     = Flag of New York City.svg
 | grb                 = 
 | savezna_država      = {{flag|New York}}
 | okrug               =
 | osnivanje           = 
 | stanovništvo        = 8.175.133
 | godina_stanovništvo = 2010.
 | gustina             = 
 | aglomeracija        = 
 | godina_aglomeracija = 
 | površina            = 800,31
 | nadmorska_visina    = 6
 | gšir                = 40.666667
 | gduž                = -74
 | vremenska_zona      = UTC-5, leti UTC-4
 | dan_grada           = 
 | ZIP_kod             = 
 | pozivni_broj        = 212, 646, 917 za Manhattan<br />347, 718 za druge dijelove grada
 | FIPS_kod            = 36-51000
 | GNIS_kod            = 
 | veb-strana          = [http://www.nyc.gov www.nyc.gov]
 | gradonačelnik       = [[{{#property:p6}}]]
}}
'''New York''' [[međunarodna fonetska abeceda|<nowiki>[</nowiki>nuː ˈjɔɹk<nowiki>]</nowiki>]], [[grad]] u [[Sjedinjene Američke Države|američkoj]] saveznoj državi [[New York (savezna država)|New York]]. Po popisu stanovništva iz 2010. u njemu je živelo 8.175.133 stanovnika.<ref>{{Cite web |url= http://mcdc.missouri.edu/webrepts/pl94trends/New_York_stplace2.html |title= New York Trend Report 2: State and Complete Places |accessdate= 20. 12. 2012. |work=  |publisher=  |date=  }}{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> U gradskoj [[Urbana sredina|aglomeraciji]] živi 22.313.756 ljudi (procjena 1. siječnja 2005). Kako bi ga se razlikovalo od savezne države New York, u Americi se često naziva ''New York City''. Nadimak grada je '''Big Apple''' (Velika jabuka).

Danas obuhvaća, osim [[Manhattan]]a, i četvrti ''([[borough]]s)'' [[Bronx]], [[Brooklyn]], [[Queens]] i [[Staten Island]]. Metropolitansko područje New Yorka spada u gospodarski najznačajnije regije svijeta. U gradu se nalaze brojne arhitekturne znamenitosti, 500 galerija, oko 150 muzeja, više od 100 kazališta te više od 17.000 restorana.

Njujork se prvobitno zvao Novi Amsterdam, a [[1664]]. godine Englezi su mu dali ime Njujork (Novi Jork) u čast vojvode od [[Jork]]a. Njujork je jedan od najvećih gradova sveta, i sedište je velikih muzeja, galerija, međunarodnih [[korporacija]] i [[berza|berzi]]. Grad je i sedište svih međunarodnih ambasada pri [[Organizacija ujedinjenih nacija|Ujedinjenim nacijama]], čije se sedište takođe nalazi u Njujorku. Po popisu stanovništva iz 2010. u njemu je živelo 8.175.133 stanovnika,<ref name="census">{{Cite web |url= http://mcdc.missouri.edu/webrepts/pl94trends/New%20York_stplace2.html |title= New York Trend Report 2: State and Complete Places |accessdate= 21. 12. 2012. |work=  |publisher=  |date=  |archivedate= 2013-01-16 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20130116065013/http://mcdc.missouri.edu/webrepts/pl94trends/New%20York_stplace2.html |deadurl= yes }}</ref> na 800 [[kilometar|km]]². Njujork je najgušće naseljeni među većim gradovima u SAD. Blizu 800 jezika je u upotrebi,<ref>[http://elalliance.org/ 800 jezika se govori u Njujorku], Pristupljeno 1.11.2013.</ref> što ga svrstava na prvo mesto među gradovima sveta po jezičkoj raznovrsnosti.<ref>[http://www.nytimes.com/2010/04/29/nyregion/29lost.html?hpw&_r=0 Izgubljeni jezici] Pristupljeno 1.11.2013</ref><ref>[http://www.economist.com/node/21528592 The Economist] Pristupljeno 1.11.2013</ref> Prema procenama iz 2012. godine na širem gradskom području živi približno 19,8 miliona stanovnika.

Današnji simboli Njujorka su: [[Vol strit]], [[Kip slobode]] (poklon [[Francuska|Francuske]], podignut je [[1886]]), [[Bruklinski most]] (koji spada u najveće i najduže mostove sveta i spaja [[Menhetn]] i [[Bruklin]]), [[Empajer stejt bilding]], [[Krajsler zgrada]] itd. Tu je bio i [[Svetski trgovinski centar]], koji je srušen [[11. septembar|11. septembra]] [[2001]]. u terorističkom napadu. Poznata mesta su i [[Peta avenija]], [[Tajms skver]], [[Sentral park]], [[Muzej Metropoliten|Metropoliten muzej]] i [[Brodvej]], bulevar koji se proteže od juga do severa Menhetna, a u čijem centralnom delu (''Midtown'') se nalaze mnoga pozorišta.

Grad Njujork se nalazi u [[Njujork (država)|državi Njujork]]. Uže gradsko jezgro se sastoji iz pet gradskih opština: Bruklin, [[Bronks]], Menhetn, [[Kvins]], i [[Staten Ajland]] — od kojih bi svaka bila velegrad da se ne nalazi u Njujorku. One su se ujedinile u jedan grad [[1898]]. godine.<ref>[http://www.correctionhistory.org/html/chronicl/nycdoc/html/kbd_brnx.html Ujedinjenje gradskih oblasti] Pristupljeno 1.11.2013</ref>

U gradu se nalaze brojni [[univerzitet]]i i [[koledž]]i,<ref>[http://www.ny.com/academia/colleges.html Njujorški koledži i univerziteti] Pristupljeno 3.11.2013</ref> među kojima su najpoznatiji: [[Univerzitet Columbia]], [[Njujorški univerzitet]], [[Rokfelerov univerzitet]], koji se nalaze među prvih 35 u svetu.<ref>[http://www.shanghairanking.com/ARWU2013.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190311085241/http://www.shanghairanking.com/ARWU2013.html |date=2019-03-11 }} Šangajska lista za 2013. godinu</ref>

Kada je Njujork preuzet od Holanđana, promenjen mu je prvobitni naziv, Novi Amsterdam, u Njujork, po engleskom vojvodi od Jorka i Olbenija (koji je bio brat engleskog kralja [[Charles II od Engleske|Charlesa II]]), 1664. Njujork je bio engleska kolonija, dok nije stekao nezavisnost, 4. jula 1776.<ref>State Symbols USA “[http://www.statesymbolsusa.org/New_York/name_origin.html New York State Name Origin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150327104410/http://www.statesymbolsusa.org/New_York/name_origin.html |date=2015-03-27 }}”.</ref>

== Geografija ==
=== Geografski položaj ===
New York leži na istočnoj obali [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]-a u saveznoj državi [[New York (savezna država)|New York]], na ušću reke [[Hudson (rijeka)|Hudson]] i na [[East River]]u, prosečno šest metara iznad visine mora. Na suprotnoj, zapadnoj obali Hudsona nalazi se [[Jersey City]] u susednoj državi [[New Jersey]].
Geografske koordinate su 40,46 stepeni severne širine i 73,54 stepeni zapadne dužine.

=== Podela ===
Gradsko je područje podeljeno na pet četvrti ([[borough]]s) koje su istovremeno [[okrug|okruzi]] države [[New York (savezna država)|New York]]. Prema podacima od 1. jula 2003. u njima je živelo:

[[Datoteka:Usgs photo New York five boroughs.jpg|thumb|200px|Pet četvrti (''boroughs'') New Yorka]]
* [[Manhattan]] (New York County): 1.564.798 stanovnika
* The [[Bronx]] (Bronx County): 1.363.198 stanovnika
* [[Brooklyn]] (Kings County): 2.472.523 stanovnika
* [[Queens]] (Queens County): 2.225.486 stanovnika 
* [[Staten Island]] (Richmond County): 459.737 stanovnika

=== Klima ===
Grad se nalazi u zoni umerene klime. Prosečna godišnja temperatura je 12,5&nbsp;°C, a godišnja količina padavina prosečno iznosi 1.071&nbsp;mm.

{{Klima grada
|Grad_genitiv=Njujorka
|Izvor=[http://www.crh.noaa.gov/product.php?site=NWS&issuedby=NYC&product=CLI&format=CI&version=1&glossary=1&highlight=off Average Weather for New York, NY]
| Jan_sr=0         | Jan_sr_pad=105
| Feb_sr=1         | Feb_sr_pad=80
| Mar_sr=6         | Mar_sr_pad=111
| Apr_sr=11        | Apr_sr_pad=109
| Maj_sr=17        | Maj_sr_pad=119
| Jun_sr=22        | Jun_sr_pad=98
| Jul_sr=25        | Jul_sr_pad=117
| Avg_sr=24        | Avg_sr_pad=107
| Sep_sr=20        | Sep_sr_pad=107
| Okt_sr=14        | Okt_sr_pad=98
| Nov_sr=8         | Nov_sr_pad=110
| Dec_sr=3         | Dec_sr_pad=100
| God_sr=12.6      | God_sr_pad=1261
| Jan_sr_min=-3    | Jan_sr_maks=3
| Feb_sr_min=-2    | Feb_sr_maks=5
| Mar_sr_min=2     | Mar_sr_maks=10
| Apr_sr_min=7     | Apr_sr_maks=16
| Maj_sr_min=12    | Maj_sr_maks=22
| Jun_sr_min=17    | Jun_sr_maks=26
| Jul_sr_min=21    | Jul_sr_maks=29
| Avg_sr_min=20    | Avg_sr_maks=28
| Sep_sr_min=16    | Sep_sr_maks=24
| Okt_sr_min=10    | Okt_sr_maks=18
| Nov_sr_min=5     | Nov_sr_maks=12
| Dec_sr_min=0     | Dec_sr_maks=6
| God_sr_min=8.8   | God_sr_maks=16.6
| Jan_a_maks=22    | Jan_a_min=-21
| Feb_a_maks=24    | Feb_a_min=-26
| Mar_a_maks=30    | Mar_a_min=-16
| Apr_a_maks=36    | Apr_a_min=-11
| Maj_a_maks=37    | Maj_a_min=0
| Jun_a_maks=38    | Jun_a_min=7
| Jul_a_maks=41    | Jul_a_min=11
| Avg_a_maks=40    | Avg_a_min=10
| Sep_a_maks=39    | Sep_a_min=4
| Okt_a_maks=34    | Okt_a_min=-2
| Nov_a_maks=29    | Nov_a_min=-14
| Dec_a_maks=24    | Dec_a_min=-25
| God_a_maks=41    | God_a_min=-26
|}}

Najtopliji mjesec je [[jul]] s prosečno 24,7&nbsp;°C, a najhladniji [[januar]] s -0,4&nbsp;°C.

Najviše padavina padne u julu, prosječno 104&nbsp;mm, a najmanje u januaru, 81&nbsp;mm.

== Istorija grada ==
=== 17. vek ===
Holandska istočnoindijska kompanija je 1615. osnovala svoju kolonijalnu stanicu na južnom kraju otoka [[Manhattan]]. Trgovina krznima s Indijancima pokazala se iznimno unosnom, pa je [[1621]]. utemeljena Holandska zapadnoindijska kompanija. Godine [[1625]]. ovdje se naselilo tridesetak valonskih porodica, a naselje je dobilo ime [[Novi Amsterdam]] i postalo glavni grad kolonije [[Nova Holandija|Nove Holandije]]. U novoutemeljenom naselju vladao je gotovo potpuni haos. Pod upravom korumpiranih guvernera uvelike je porastao kriminal.

Godine [[1647]]. Holandska zapadnoindijska kompanija odlučila je u koloniji uspostaviti red i poverila taj zadatak [[Peter Stuyvesant|Peteru Stuyvesantu]]. Tokom njegovog 17-godišnjeg mandata na mestu guvernera izgrađena je prva bolnica, zatvor i škola. Za zaštitu kolonije izgrađen je obrambeni zid na njenom južnom rubu koji je kasnije porušen, ali je ostavio trag u imenu ulice koja danas prolazi tim mestom – [[Njujorška burza|Wall Street]]. Godine [[1664]]. grad je osvojila [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Engleska]] i u čast kraljevog brata, vojvode od Yorka, preimenovala ga u New York.

=== 18. vek ===
Godine [[1776]]. za vreme američkog rata za neovisnost u gradu se kratko vreme nalazio štab [[George Washington|Georgea Washingtona]]. Nešto kasnije zauzeli su ga Britanci, pod čijom je vlašću bio sve do [[1783]]. i britanskog priznanja američke nezavisnosti. Od [[1788]]. do [[1790]]. New York je bio glavni grad SAD-a, a George Washington je ovdje [[1789]]. položio zakletvu kao prvi predsjednik. U ekonomski teškom posleratnom vremenu utemeljena je [[1792]]. [[Newyorška burza]].

=== 19. vek ===
Početkom [[19. vijek|19. veka]] grad sve brže raste, tako da godine [[1811]]. gradski urbanisti odlučuju celi otok [[Manhattan]], koji je tada bio izgrađen samo na svom južnom kraju, prekriti pravouglom mrežom ulica. Jedini je izuzetak bio i ostao čuveni [[Broadway]].

Prekretnica u povesti grada bila je izgradnja [[kanal Erie|kanala Erie]] godine [[1825]]. Njime je New York povezan sa severnoameričkim [[Velika jezera|Velikim jezerima]], a time i sa [[Srednji zapad|Srednjim zapadom]] i preko noći pretvorio se u najveću luku američke istočne obale. Sredinom 19. veka započelo se s planiranjem velikog gradskog parka, nazvanog [[Central Park]]. Radovi su započeli [[1858]]. i uglavnom završeni do [[1866]].

U drugoj polovini 19. veka stalno raste i broj doseljenika. Međutim, većina ih puno godina ostaje u sirotinjskim kvartovima poput Five Pointsa ili Boweryja. Svadje među doseljenicima povremeno prerastaju u nasilne sukobe,kao na primer [[pobuna oko regrutiranja|pobuni oko regrutiranja]], najgorim nemirima u istoriji grada.

Snažan rast izazvao je i promene u upravljanju gradom: godine [[1898]]. pet se kvartova (''five boroughs'') – Manhattan, Brooklyn, Richmond (Staten Island), Queens i Bronx – dogovorilo o ujedinjenju u Veliki New York. Bronx je delimično pripadao gradskom području New Yorka već od [[1874]]., a Brooklyn je do ujedinjenja bio jedan od najvećih gradova u SAD-u. Ovih pet kvartova imaju i danas određeni stepen samouprave, a njihovi stanovnici osećaju pripadnost svom dielu grada, često povezanu s etničkim poreklom.

=== 20. vek ===
[[Datoteka:Manhattan_1931.jpg|thumb|200px|[[Manhattan]] godine 1942.]]

U prvoj polovini [[20. vijek|20. veka]] grad je postao svetska industrijska i trgovačka sredina. Veliki burzovni bum tokom "divljih dvadesetih" naglo je završio krahom burze na "crni utorak", [[24. oktobra]] [[1929]]. Svetska kriza tridesetih godina teško je pogodila New York, a nesposobna i korumpirana gradska uprava pod vodstvom gradonačelnika Jimmyja Walkera nije se, unatoč velikom zaduživanju, mogla nositi s problemima.

Stopa nezaposlenosti prešla je 25 posto, a ljudi su gubili ne samo radna mesta nego i stanove pa su širom grada iznikla naselja straćara. Prekretnica je bio izbor gradonačelnika [[Fiorello LaGuardia|Fiorella LaGuardije]] koji je pokrenuo programe pomoći i javnih radova. U ovom su vremenu izgrađeni i neki od poznatih newyorških nebodera, npr. [[Empire State Building]] i [[Chrysler Building]].

Posle [[drugi svjetski rat|drugog svetskog rata]] i kratkog vremena optimizma stvari su ubrzo opet krenule nizbrdo. Pripadnici srednje klase iseljavali su se u predgrađa, a i industrija je napuštala grad. Tokom [[1960-e|1960-ih]] New York su, kao i mnoge druge američke gradove, potresali rasni nemiri. U [[1970-e|sedamdesetima]] je došlo do eksplozije kriminala, a [[1975]]. je zbog loše fiskalne politike grad morao proglasiti stečaj. Gradonačelnik Edward I. Koch uspeo je za vreme svog mandata (1978. – 1989) sanirati gradske financije. [[Njujorška burza|Wall Street]] je tokom ekonomskog uzleta u [[1980-e|osamdesetima]] povratio vodeću ulogu u financijskom svetu. Novi newyorški gradonačelnik [[Rudolph Giuliani]] je [[1990-e|1990-ih]] politikom [[nulta tolerancija|nulte tolerancije]] i jačanja policijskih snaga uspeo drastično smanjiti stopu kriminala i vratiti gradu auru poželjnog mjesta za život.

=== 21. vek ===
U kasno leto [[2001]]. doživeo je New York svoj najcrnji dan: najviši gradski neboderi, blizanci [[Svjetski Trgovački Centar|World Trade Centera]] srušeni su u [[terorizam|terorističkim]] [[Napadi 11. septembra 2001.|napadima 11. septembra 2001.]]. Na mestu srušenih nebodera predviđena je izgradnja "Tornja slobode" (''Freedom Tower'') koji će ujediniti poslovne funkcije sa spomenikom za oko 2800 poginulih ljudi.

Veliki nestanak struje na severoistoku SAD-a [[14. 8.|14. augusta]] [[2003]]. pogodio je i New York. U gradu je održana konvencija [[Republikanska stranka|Republikanske stranke]] pre predsjedničkih izbora [[2004]].

== Izgled grada ==
=== Arhitektura ===
Izgled Njujorka je jedan od najprepoznatljivijih u svetu. On zapravo ima tri odvojena, podjednako poznata, izgleda: [[Srednji Menhetn]], [[Donji Menhetn]] i [[centar Bruklina]]. Njujork poseduje arhitektonski značajne zgrade, izgrađene u različitim stilovima: stil drugog francuskog carstva (The Kings County Savings Bank Building), [[gotički stil|gotički]] ([[Vulvort bilding]]), [[Art deko|Art Deko]] (Empajer stejt i Krajsler bilding), internacionalni stil ([[Nju skul]] i [[Lever haus]]) i post-modernu ([[AT&T Building]]).

Stambeni delovi grada imaju prepoznatljiv izgled i razlikuju se od [[oblakoder|solitera]] i poslovnih četvrti. Čine ih elegantne kuće od opeke i stambene zgrade građene tokom naglog proširenja grada od [[1870]]. do [[1930]]. Kamenje i cigle su postale glavni građevinski materijal pošto su drvene konstrukcije zabranjene nakon [[Veliki požar 1835.|Velikog požara]] [[1835]]. godine. Za razliku od [[Pariz]]a, koji je vekovima koristio sopstvenu kamenu podlogu, Njujork je uvek morao da dovlači građevinski materijal sa velikih udaljenosti. Zahvaljujući tome, njujorške stambene zgrade obiluju različitim teksturama kamena.

=== Gradske oblasti ===
{{Gradske oblasti Njujorka}}
[[Datoteka:5 Boroughs Labels New York City Map Julius Schorzman.png|right|250p|mini|Pet njujorških opština: '''[[menhetn|<span style="color:navy;">1:&nbsp;Menhetn</span>''']] '''[[bruklin|<span style="color:#da0;">2:&nbsp;Bruklin </span>''']] '''[[kvins|<span style="color:coral;">3:&nbsp;Kvins</span>''']] '''[[Bronx|<span style="color:red;">4:&nbsp;Bronks</span>''']] '''[[staten Ajland|<span style="color:purple;">5:&nbsp;Stejten Ajland</span>''']]]]
Njujork se sastoji od pet gradskih opština.<ref>{{Cite book|title=Regionalism and realism: A Study of Government in the New York Metropolitan Area |author=Benjamin, Gerald, Richard P. Nathan |year=1990|publisher=Brookings Institute |pages=59}}</ref> Svaka opština pripada odgovarajućem [[okrug (Sjedinjene Američke Države)|okrugu]] [[Njujork (država)|države Njujork]] kao na slici ispod. U samim opštinama postoje na stotine [[Susedstvo|gradskih četvrti]] i mnoge od njih poseduju značajnu istoriju. Ako bi opštine Bruklin, Kvins, Menhetn i Bronks bile nezavisni gradovi, svaka od njih bi mogla biti među deset [[Spisak gradova u SAD po broju stanovnika|najmnogoljudnijih gradova]] u Sjedinjenim Državama.
* '''[[Menhetn]]''' ([[Okrug Njujork (Njujork)|Okrug Njujork]]; procena ([[2009]]. godine) broj stanovnika: 1.629.054) je najgušće naseljena gradska opština i mesto gde se nalazi većina gradskih oblakodera, kao i čuveni [[Sentral park]]. Opština je finansijski centar grada i tu su sedišta mnogih velikih korporacija, [[Sedište Organizacije ujedinjenih nacija|Ujedinjenih nacija]], brojnih važnih univerziteta, kao i mnoge kulturne atrakcije. Može se reći da je Menhetn podeljen na [[Gornji Menhetn|Gornji]], [[Srednji Menhetn|Srednji]] i [[Donji Menhetn|Donji]]. Sentral park deli Gornji Menhetn na [[Gornja istočna strana (Menhetn)|Gornju istočnu stranu]] i [[Donju istočna strana (Menhetn)|Donju istočnu stranu]] a deo prema Bronksu naziva se [[Harlem (Njujork)|Harlem]].
* '''[[Bronks]]''' ([[Okrug Bronks (Njujork)|Okrug Bronks]]; broj stanovnika: 1.397.287) je najsevernija njujorška opština, mesto gde se nalazi [[stadion Jenkija]]. Ovde se nalazi i [[Koop siti (Bronks)|Koop siti]]. Osim male četvrti na Menhetnu poznate pod nazivom [[Marbl Hil (Njujork)|Marbl Hil]], Bronks je jedini deo grada Njujorka koji je se nalazi na kopnu Sjedinjenih Američkih Država. Ovde je i najveći [[Zoološki vrt u Bronksu|zoološki vrt]] u SAD koji se prostire na 265 [[hektar]]a (1,07&nbsp;km²) i u kome se nalazi 6.000 [[životinje|životinja]]. Bronks je mesto gde je nastala [[hip hop|rep]] i [[Hip hop]] kultura.
* '''[[Bruklin]]''' ([[Okrug Kings (Njujork)|Okrug Kings]]; broj stanovnika: 2.567.098) se nalazi na na zapadnom [[rt]]u [[Long Ajland]]a i predstavlja najmnogoljudniju opštinu Njujorka. Bio je nezavisan grad do [[1898]]. godine. Bruklin je poznat po svojoj kulturnoj, socijalnoj i etničkoj raznolikosti, nezavisnoj umetničkoj sceni, četvrtima i prepoznatljivom arhitektonskom nasleđu. Ovo je takođe i jedina opština van Menhetna koja ima svoj centar. Opština ima dugu obalu i [[Koni Ajland]] koji je osnovana 1870-ih kao jedno od prvih mesta za zabavu u zemlji.
* '''[[Kvins]]''' ([[Okrug Kvins (Njujork)|Okrug Kvins]]; broj stanovnika: 2.306.712) je najveća opština Njujorka po površini i predstavlja okrug SAD koji je etnički najraznovrsniji. Predviđa se da bi Kvins mogao da prestigne Bruklin po broju stanovnika i tako postane najmnogoljudnija gradska opština. Istorijski gledano, Kvins je nastao spajanjem malih gradova i sela koje su osnovali holandski doseljenici a danas je to stambeni deo Njujorka gde živi srednja klasa. Ovo je jedini veći okrug u SAD, gde je prosečan prihod među afroamerikancima, oko 52.000 [[američki dolar|$]] godišnje, veći nego među belcima. Ovde se nalazi [[Siti fild]], dom [[Njujork mets]]a, kao i [[Stadion Artur Eš|teren]] na kome se održava [[Otvoreno prvenstvo SAD u tenisu|Ju es open]]. Pored toga, ovde su i dva od tri glavna njujorška [[aerodrom]]a: [[Internacionalni aerodrom La Guardia|La Gvardia]] i [[Internacionalni aerodrom JFK]] (treći se aerodrom [[Internacionalni aerodrom Newark Liberty|Newark Liberty]] nalazi u [[New Jersey]]u).
* '''[[Staten Ajland|Stejten Ajland]]''' ([[Okrug Ričmond (Njujork)|Okrug Ričmond]]; broj stanovnika: 491.730) od svih pet njujorških opština najviše podseća na prigradsku. Stejten Ajland je povezan sa Bruklinom preko [[Verrazano-Narrows]] mosta, a na Menhetn se putuje trajektom. Ovaj trajekt pod nazivom ''[[Trajekt Stejten Ajlanda]]'' je jedna od najpopularnijih turističkih atrakcija u Njujorku, jer pruža dobar pogled na [[Kip slobode]], [[ostrvo Elis]] i [[donji Menhetn]].

== Demografija ==
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" style="align:left; margin:0.5em 0 0; border-style:solid; border:1px solid #999; border-right-width:2px; border-bottom-width:2px; border-collapse:collapse; font-size:100%;"
|- style="background:#dfd;"  
|| '''Grupa'''
|  style="text-align:center;"| '''2000.'''
|  style="text-align:center;"| '''2010.'''
|- 
| style="background:#f3fff3;" | [[Beli Amerikanci|Belci]]
| style="text-align:right;"| 2.801.267 (35,0%)
| style="text-align:right;"| 2.722.904 (33,3%)
|- 
| style="background:#f3fff3;" | [[Afroamerikanci|Crnci]]
| style="text-align:right;"| 2.129.762 (26,6%)
| style="text-align:right;"| 2.088.510 (25,5%)
|-
| style="background:#f3fff3;" | [[Azijski Amerikanci|Azijati]]
| style="text-align:right;"| 787.047 (9,8%)
| style="text-align:right;"| 1.038.388 (12,7%)
|-
| style="background:#f3fff3;" | [[Hispanoamerikanci i Latinoamerikanci|Hispanoamerikanci]]
| style="text-align:right;"| 2.160.554 (27,0%)
| style="text-align:right;"| 2.336.076 (28,6%)
|-
| style="background:#f3fff3;" | Ukupno
| style="text-align:right;"| 8.008.278
| style="text-align:right;"| 8.175.133
|}

Na području obuhvaćenom administrativnim granicama grada New Yorka živi oko 8,1 miliona ljudi, a cela gradska [[aglomeracija]] ima 22,3 miliona ljudi. Broj stanovnika se od početka [[20. vijek|20. veka]] udvostručio. Od [[1825]]. grad je, zbog svog položaja na [[Atlantik]]u i plovnom putu reke [[Hudson (reka)|Hudson]] bio ulazno mjesto za imigrante iz celog sveta. Daljnjim razvojem postao je najveći industrijski centar i financijska metropola.

Rasporedom stanovništva prouzrokovan je socio-ekonomskom klasom. Pripadnici viših klasa žive uglavnom podalje od gradskog središta i u skupljim delovima [[Manhattan]]a. Imovinski najslabiji stanovnici često iznajmljuju stanove u derutnim zgradama koje njihovi vlasnici više ne obnavljaju ([[slum]]ovima). Za New York je značajan i velik broj kvartova naseljenih gotovo isključivo ljudima određene etničke, rasne ili verske pripadnosti (China Town, Little Italy, Harlem i druge).

Sledeći pregled pokazuje broj stanovnika New Yorka u granicama današnjeg gradskog područja. Podaci do [[1775]]. su procene, od [[1790]]. do [[2000]]. rezultati popisa stanovništva, a za [[2005]]. izračun.

[[Datoteka:Aster_newyorkcity_lrg.jpg|thumb|200px|Satelitska snimka New Yorka]]

{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="3" {{prettytable}} style="border-collapse:collapse;"
| valign="top" |
{|
|-
! Godina
! &nbsp;&nbsp;Broj stanovnika
|-
| [[1630]]. || style="text-align:right;"| 300
|-
| [[1640]]. || style="text-align:right;"| 400
|-
| [[1650]]. || style="text-align:right;"| 1.000
|-
| [[1660]]. || style="text-align:right;"| 1.500
|-
| [[1680]]. || style="text-align:right;"| 3.000
|-
| [[1690]]. || style="text-align:right;"| 3.900
|-
| [[1700]]. || style="text-align:right;"| 5.000
|-
| [[1710]]. || style="text-align:right;"| 5.700
|-
| [[1720]]. || style="text-align:right;"| 7.000
|-
| [[1730]]. || style="text-align:right;"| 8.600
|-
| [[1740]]. || style="text-align:right;"| 11.000
|-
| [[1760]]. || style="text-align:right;"| 18.000
|-
| [[1775]]. || style="text-align:right;"| 25.000
|-
| [[1790]]. || style="text-align:right;"| 57.500
|-
| [[1800]]. || style="text-align:right;"| 87.685
|-
| [[1810]]. || style="text-align:right;"| 129.359
|-
| [[1820]]. || style="text-align:right;"| 162.547
|-
| [[1830]]. || style="text-align:right;"| 252.666
|}
| valign="top" |
{|
|-
! Godina
! &nbsp;&nbsp;Broj stanovnika
|-
| [[1840]]. || style="text-align:right;"| 401.612
|-
| [[1850]]. || style="text-align:right;"| 706.323
|-
| [[1860]]. || style="text-align:right;"| 1.175.674
|-
| [[1870]]. || style="text-align:right;"| 1.469.045
|-
| [[1880]]. || style="text-align:right;"| 1.935.359
|-
| [[1890]]. || style="text-align:right;"| 2.533.600
|-
| [[1900]]. || style="text-align:right;"| 3.437.202
|-
| [[1910]]. || style="text-align:right;"| 4.766.883
|-
| [[1920]]. || style="text-align:right;"| 5.620.048
|-
| [[1930]]. || style="text-align:right;"| 6.930.446
|-
| [[1940]]. || style="text-align:right;"| 7.454.995
|-
| [[1950]]. || style="text-align:right;"| 7.891.957
|-
| [[1960]]. || style="text-align:right;"| 7.781.984
|-
| [[1970]]. || style="text-align:right;"| 7.895.563
|-
| [[1980]]. || style="text-align:right;"| 7.071.639
|-
| [[1990]]. || style="text-align:right;"| 7.322.564
|-
| [[2000]]. || style="text-align:right;"| 8.008.278
|-
| [[2005]]. || style="text-align:right;"| 8.108.040
|}
|}

== Politika ==
[[Datoteka:Midtown New York City. NY, NY.jpg|thumb|200px|Središnji deo Manhattana (''Midtown'')]]
[[Datoteka:Chinatown-manhattan-2004.jpg|thumb|200px|Chinatown na Manhattanu]]

Od [[1. 1.|1. januara]] [[2002]]. gradonačelnik New Yorka je [[Michael Bloomberg]] (108. po redu). Pre nego što je postao gradonačelnik Bloomberg je već bio poznat kao milijarder i postavi je temelje firme za financijske informacije [[Bloomberg]]. Godine [[2001]]. pobedio je na izborima za gradonačelnika, nasedivši [[Rudolf Giuliani|Rudolfa Giulianija]] koji se nije mogao kandidovati za treći mandat. Kako bi izbjegao konkurentne [[Demokratska stranka SAD|demokratske]] predizbore (''primaries'') Bloomberg je promijenio stranačku pripadnost i postao [[republikanska stranka|republikanac]].

Rudolph Giuliani, 107. gradonačelnik New Yorka od [[1. 1.|1. januara]] [[1994]]. do [[31. 12.|31. decembra]] [[2001]]., istakao se svojim odvažnim ponašanjem u vrijeme [[Napadi 11. septembra 2001.|Terorističkih napada 11. septembra 2001.]] Republikanac po stranačkoj pripadnosti, Giuliani se prvi put kandidirao za gradonačelnika [[1989]]., ali je izgubio od demokrata [[David Dinkins|Davida Dinkinsa]], prvog crnog gradonačelnika New Yorka.

Četiri godine kasnije Giuliani je ponovo imao Dinkinsa za protiv kandidasta, ali ovaj je put bio uspešniji, a izbore je karakterisal po rasnim linijama. Dinkinsu nije pomogla ni podrška tadašnjeg američkog predsjednika [[Bill Clinton|Billa Clintona]]. U prvom se mandatu ([[1994]]. – [[1997]].) usresredio na smanjenje kriminaliteta te je povećanjem broja policajaca i politikom "nulte tolerancije", unatoč prigovorima o kršenju ljudskih prava, uspeo postići smanjenje broja gotovo svih vrsta krivičnih dela. Godine [[1997]]. ponovno je izabran s još većim brojem glasova.

Zahvaljujući ovoj uspešnoj politici nestala je pređašnja predodžba o New Yorku kao gradu zločina. New York je danas među sigurnijim američkim velegradovima, na vagonima podzemne željeznice je manje grafita, a noćni izlazak u grad više nije izvor opasnosti, što je pogodovalo i ekonomiji.

Kritičari Giulianijeve inicijative ističu porast policijske brutalnosti prema pripadnicima manjina, pogotovo crnaca. Najpoznatiji ovakvi slučajevi bili su ubistvo nenaouružanog afričkog imigranta [[Amadou Diallo|Amadoua Dialla]] i zlostavljanje [[Haiti|haićana]] Abnera Louime.

== Kultura i znamenitosti ==
=== Pregled ===
U New Yorku se nalaze brojne arhitekturne znamenitosti, 500 galerija, oko 150 muzeja, više od 100 pozorišta, brojne robne kuće i oko 17.000 restorana. Na južnom i središnjem delu Manhattana prevladavaju neboderi; godine [[1902]]. izgrađena trouglasta zgrada [[Flatiron]] je među najstarijim neboderima na svetu. Poznati su i zgrada Woolworth iz [[1915]]., [[Chrysler Building]] iz [[1930]]. u stilu art-decoa, te [[1939]]. završeni kompleks zgrada [[Rockefellerov centar|Rockefellerovog centra]] u kojem se nalaze studiji TV-mreže [[NBC]]. Najviši neboder u gradu i jedna od najposjećenijih svetskih znamenitosti s 3,5 miliona posetilaca godišnje je [[Empire State Building]], dovršen [[1931]].

Najpoznatiji verski objekti u gradu su: [[katoličanstvo|katolička]] Katedrala [[sveti Patrik|svetog Patrika]] dovršena [[1879]]., tada najviša gradska građevina, zatim episkopalna (anglikanska) Katedrala svetog Ivana apostola (''St. John the Divine'') započeta [[1892]]., Crkva svetog Trojstva u srcu [[Njujorška burza|Wall Streeta]], Ujedinjena sinagoga konzervativnog Judaizma, i Katedrala Armenske apostolske crkve.

Zaštitni znak New Yorka je [[Kip slobode]] izgrađen [[1886]]. na [[Liberty (otok)|Otoku Liberty]], službeno deo države [[New Jersey]]) južno od Manhattana. Poznate građevne su i glavni newyorški put, godine [[1913]]. otvoreni [[Grand Central Terminal]], [[Brooklynski most]] (''Brooklyn Bridge'') koji povezuje Manhattan s Brooklynom, poznata sportska hala [[Madison Square Garden]], i koncertna dvorana [[Carnegie Hall]]. Na obali [[East River]]a nalazi se kompleks zgrada u kojem je sedište [[Ujedinjeni narodi|Ujedinjenih naroda]].

U znamenitosti grada ubrajaju se i stari stambeni kvart Brooklyn Heights, umetnički [[Greenwich Village]] u kojem se nalazi Gradsko sveučilište New Yorka (Sveučilište Columbia nalazi se na severu Manhattana) i slavoluk u spomen na [[George Washington|Georgea Washingtona]], te [[Ground Zero]], mesto na krajnjem južnom delu Manhattana na kojem su stajali tornjevi-blizanci Svetskog trgovačkog centra. U newyorškoj luci nalazi se i [[Ellis (otok)|Otok Elis]], ulazna kontrolna tačka za brojne imigrante krajem [[19. vijek|19.]] i početkom [[20. vijek|20. veka]], danas muzej.

Poznati hoteli New Yorka su ''Plaza'' na raskrsnici 5. avenije i južnog kraja [[Central Park]]a (otvorena [[1907]].), ''Waldorf-Astoria'' na Park aveniji (otvoren [[1930]].), ''Carlyle'' na 76. ulici (otvoren [[1931]].) i ''Four Seasons'' na 57. ulici (otvoren [[1993]].)

== Turizam ==
{{poseban članak|Turizam u Njujorku}}
[[Turizam]] je jedna od najvažnijih industrijskih grana u Njujorku sa više od 40 miliona domaćih i stranih turista koji posete grad svake godine (ovaj statistički podatak važi za prethodnih pet godina).<ref name="стат.">[http://www.nycgo.com/articles/nyc-statistics-page Statistika Njujorka] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110505004453/http://www.nycgo.com/articles/nyc-statistics-page |date=2011-05-05 }}, Pristupljeno 03. 3. 2012.</ref> Glavne turističke atrakcije su [[Empajer stejt bilding]], [[Kip slobode]], [[Ostrvo Elis]]; [[Brodvej]]ska pozorišta, muzeji kao što je [[Muzej Metropoliten|Metropoliten]], zelene površine kao što su [[Sentral park]] i [[Vašington Skver park]], [[Rokfeler centar]], [[Tajms skver]], luksuzni šoping centri duž [[Peta avenija|Pete]] i [[Medison avenija|Medison avenije]] i događajima kao što su [[parada za Noć veštica u Grinvič Vilidžu]], [[Mejsi parada za Dan zahvalnosti]] i [[parada na dan Svetog Patrika]]. Tu su još i sezonske aktivnosti poput klizanja u Sentral parku, zimi na [[Trajbeka (filmski festival)|Trajbeka]] filmskom festivalu, kao i niz besplatnih predstava. Pored glavnih turističkih područja, posetioce privlače još i [[zoološki vrt u Bronksu]], [[Koni Ajland]] i [[Njujorška botanička bašta]].

U [[2010]]. godini, Njujork je posetilo skoro 49 miliona turista,<ref>{{cite news |url=http://articles.cnn.com/2011-01-04/travel/new.york.city.tourism_1_room-rates-hospitality-industry-job-data?_s=PM:TRAVEL |title=Njujork je privuka 48,7 miliona turista u 2010 |publisher=© 2012 Cable News Network. Turner Broadcasting System, Inc. All Rights Reserved |accessdate=3. mart 2012 |archivedate=2012-01-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120121030245/http://articles.cnn.com/2011-01-04/travel/new.york.city.tourism_1_room-rates-hospitality-industry-job-data?_s=PM:TRAVEL |deadurl=yes }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.nycgo.com/articles/nyc-statistics-page|title=Zvanični vodič grada Njujorka|publisher=© 2006–2011 NYC & Company, Inc. All rights reserved|accessdate=3. mart 2012|archive-date=2011-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20110505004453/http://www.nycgo.com/articles/nyc-statistics-page|dead-url=yes}}</ref> a taj broj je prevaziđen sa rekordnih 50 miliona turista u [[2011]]. godini.<ref>{{cite news|url=http://cityroom.blogs.nytimes.com/2011/12/20/as-city-closes-in-on-50-millionth-visitor-british-couple-to-be-feted/?scp=1&sq=tourists&st=Search|title=As City Closes In on 50 Millionth Visitor, British Couple to Be Feted|last=McGeehan|first=Patrick|publisher=© 2011 The New York Times Company|accessdate = 3. mart 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.northjersey.com/news/135934558_NYC_reaches_goal_of_50_million_tourists.html|title=NYC reaches goal of 50 million tourists|publisher=© 2011 North Jersey Media Group|accessdate=3. mart 2012|archivedate=2013-07-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130723014600/http://www.northjersey.com/news/135934558_NYC_reaches_goal_of_50_million_tourists.html|deadurl=yes}}</ref>

== Mediji ==
Njujork je centar televizijske, marketinške, muzičke, i izdavačke (novine i knjige) industrije, a takođe je najveće medijsko tržište u [[Severna Amerika|Severnoj Americi]] (posle njega slede [[Los Anđeles]], [[Čikago]] i [[Toronto]]). Neki od gradskih medijskih [[Konglomerat (ekonomija)|konglomerata]] uključuju [[Tajm Vorner]], [[Tomson Rojters korporacija|Tomson Rojters]] korporaciju, [[Njuz korporejšon|Njuz korporaciju]], kompaniju [[Njujork tajms]], [[Narodna banka Srbije|NBS]] juniverzal, [[Herst korporacija]] i [[Viakom]]. Sedam od osam najvećih svetskih agencija za reklamiranje imaju svoja sedišta u gradu. Dve muzičke izdavačke kuće iz [[Muzička industrija|Velike četvorke]] se nalaze u Njujorku, [[Sony Music Entertainment]] i [[Warner Music Group]]. [[Universal Music Group]] i [[EMI]] takođe imaju velike kancelarije ovde. Jedna trećina svih nezavisnih američkih filmova je proizvedena u Njujorku.<ref name="NYC Media">{{cite web |title=Request for Expressions of Interest |publisher=The Governors Island Preservation & Education Corporation |year=2005 |url=http://www.govisland.com/PDFs/RFEI/RFEI.pdf |format=PDF |accessdate=accessdate = 3. mart 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080802030053/http://www.govisland.com/PDFs/RFEI/RFEI.pdf |archivedate=2008-08-02 |deadurl=yes }}</ref>

Više od 200 dnevnih i nedeljnih listova, kao i 350 časopisa imaju svoja predstavništva u gradu.<ref name="NYC Media" /> Izdavači knjiga zapošljavaju 25.000 ljudi.<ref>{{cite web |title=Media and Entertainment |publisher=New York City Economic Development Corporation |url=http://www.nycedc.com/Web/NYCBusinessClimate/IndustryOverviews/MediaEntertainment/MediaEntertainment.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080128210353/http://www.nycedc.com/Web/NYCBusinessClimate/IndustryOverviews/MediaEntertainment/MediaEntertainment.htm |archivedate=2008-01-28 |accessdate=4. 3. 2012. |deadurl=no }}</ref> Dve od tri nacionalne dnevne novine u Sjedinjenim Državama su iz Njujorka: [[The Wall Street Journal]] i Njujork tajms, koji je osvojio najviše [[Pulicerova nagrada|Pulicerovih nagrada]] za [[novinarstvo]]. Glavni tabloidi u gradu su: [[Njujork dejli njuz]] i [[Njujork post]]. U gradu se izdaje 270 novina i časopisa na više od 40 jezika, što je rezultat velike etničke izmešanosti.

Televizijska industrija koja je veoma razvijena u Njujorku zapošljava značajan broj radnika. Četiri glavne američke televizijske mreže imaju sedište u Njujorku: [[Ej-Bi-Si]], [[Si-Bi-Es]], [[TV Foks (Srbija)|Foks]] i [[NBC|En-Bi-Si]]. Mnogi kablovski kanali se takođe nalaze u ovom gradu, uključujući [[MTV]], Foks njuz, [[Ejč-Bi-Ou|HBO]] i [[Komedi sentral]]. Godine [[2005]], više od 100 televizijskih emisija se snimalo u Njujorku. [[Departman za informacionu tehnologiju i telekomunikacije grada Njujorka]] upravlja javnim radiodifuznim servisom [[nyctv]],<ref>NYCTV Official Home Page http://www.nyc.gov/html/media/html/home/home.shtml</ref> koji je proizveo nekoliko emisija koji su osvojili [[Nagrada Emi|Emi]] nagradu.

Njujork je i glavni centar u nekomercijalnih obrazovnih medija. Najstariji televizijski kanal sa javnim pristupom u Sjedinjenim Državama je [[Manhattan Neighborhood Network]], osnovan [[1971]]. godine.<ref>{{cite web|url=http://www.mnn.org/ |title=Manhattan Neighborhood Network |publisher= |accessdate=4. 3. 2012.}}</ref> [[WNYC]] je javna radio-stanica koja je bila u vlasništvu grada do [[1997]]. godine i ona ima najveću slušanost među javnim stanicama u SAD.<ref>{{cite web |publisher=Radio Research Consortium |title=Top 30 Public Radio Subscribers: Spring 2006 Arbitron |date=28. 8. 2006. |url=http://www.rrconline.org/reports/pdf/Sp06%20eRanks.pdf |format=PDF |accessdate=4. 3. 2012. |archivedate=2013-01-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130113222054/http://www.rrconline.org/reports/pdf/Sp06%20eRanks.pdf |deadurl=yes }}</ref>

== Privreda ==
[[Datoteka:Nyse030803.jpg|mini|desno|250p|[[Njujorška berza]]]]
Njujork je globalni centar međunarodnog biznisa i [[Trgovina|trgovine]], i zajedno sa [[London]]om i [[Tokio|Tokijom]], najznačajniji je centar svetske privrede.<ref>{{Cite book|last=Sassen|first=Saskia|title=The Global City: New York, London, Tokyo |url=https://archive.org/details/globalcitynewyor00unse|year=2001|publisher=Princeton University Press |edition=2nd |isbn=978-0-691-07063-6|authorlink=}}</ref> Središte je bankarstva i finansija, trgovine, saobraćaja, turizma, nekretnina, novih i tradicionalnih medija, oglašavanja, pravnih usluga, računovodstva, osiguranja, pozorišta, mode, i umetnosti u Sjedinjenim Državama. Njujorška gradska oblast je [[2010]]. imala bruto društveni proizvod od 1,28 biliona [[Američki dolar|dolara]],<ref>{{cite web|title=Gross Metropolitan Product|url=http://greyhill.com/gross-metropolitan-product|publisher=Greyhill Advisors|accessdate=5. 3. 2012.}}</ref> što predstavlja najveću regionalnu ekonomiju u SAD i, prema [[IT Week]], drugu po veličini jačinu gradske privrede iza japanske prestonice.<ref name="London ranked as world's six largest economy">{{cite web|url=http://www.accountancyage.com/aa/news/1774656/london-ranked-world-s-largest-city-economy|title=London ranked as world's six largest economy|publisher=ITWeek|accessdate=5. 3. 2012.}}</ref> Prema Cinco Dias, Njujork je kontrolisao 40 % svetskih finansija, čineći ga najvećim finansijskim centrom u svetu.<ref name="London vs. New York">{{cite web|url=http://www.cincodias.com/articulo/mercados/Londres-versus-Nueva-York/20080901cdscdimer_3/cdsmer/|title=London vs. New York, 2005–06|format=PDF|publisher=Cinco Dias|accessdate=5. 3. 2012.|archive-date=2011-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20110813033528/http://www.cincodias.com/articulo/mercados/londres-versus-nueva-york/20080901cdscdimer_3/}}</ref><ref name="New York still World's Financal Capital">{{cite web|url=http://www.marketwatch.com/story/credit-crunch-shows-new-york-is-still-worlds-financial-capital/|title=London may have the IPOs&nbsp;... |publisher=Marketwatch|accessdate=5. 3. 2012.}}</ref><ref name="Is New York still the World's Financal Capital">{{Cite news|url=http://freakonomics.blogs.nytimes.com/2008/02/07/is-new-york-still-the-financial-capital-of-the-world/|title= Is New York Still the Financial Capital of the World?|work=New York Times|accessdate = 30. 8. 2009.|first=Stephen J.|last=Dubner|date=5. 3. 2012.}}</ref>

Mnoge velike korporacije imaju sedište u Njujorku, uključujući i njih sa 45 liste [[Fortune 500]].<ref>[http://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune500/2011/cities/ ''Fortune'' 500 web site (cities)], retrieved July 21, 2011; ''Fortune'', Vol. 163, no. 7 (May 23, 2011), page F-45</ref> Njujork je takođe, jedinstven među američkim gradovima po velikoj broju stranih korporacija. Jedno od deset radnih mesta u privatnom sektoru grada je u inostranoj kompaniji. [[Srednji Menhetn]] je najveći centralni poslovni distrikt u Sjedinjenim Državama. [[Donji Menhetn]] je treći po veličini centralni poslovni distrikt u Sjedinjenim Državama i dom [[Njujorška berza|Njujorške berze]], koja se nalazi na [[Vol strit|Volstritu]], a [[Nasdak|Nazdak]], predstavlja prvu i drugu berzu po veličini u svetu, kada se meri prosečan obim dnevnog trgovanja ukupna [[tržišna kapitalizacija]].<ref>{{cite web |last=Claessens |first=Stjin |title=Electronic Finance: Reshaping the Financial Landscape Around the World |publisher=The World Bank |month=September |year=2000 |url=http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTENERGY/0,,contentMDK:20708340~pagePK:210058~piPK:210062~theSitePK:336806,00.html |format=PDF |accessdate=5. 3. 2012. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080804050013/http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/TOPICS/EXTENERGY/0,,contentMDK:20708340~pagePK:210058~piPK:210062~theSitePK:336806,00.html |archivedate=2008-08-04 |deadurl=no }}</ref> Finansijske usluge donose više od 35% prihoda zaposlenima u gradu.<ref>{{cite web|url=http://www.newyorkfed.org/research/current_issues/ci12-1.pdf|format=PDF |title=Challenges Facing the New York Metropolitan Area Economy |author=Orr, James and Giorgio Topa |work=Current Issues in Economics and Finance&nbsp;– Second District Highlights |publisher=New York Federal Reserve |date=Volume 12, Number 1, January 2006|accessdate=5. 3. 2012.}}</ref>

Nekretnine čine glavnu stavku u gradskoj privredi, jer je ukupna vrednost sve imovine u Njujorku bila 802,4 milijardi dolara [[2006]]. godine.<ref name="NYC real estate">{{cite web |title=Tentative Assessment Roll: Fiscal Year 2008 |publisher=New York City Department of Finance |date=15. 1. 2007. |url=http://www.nyc.gov/html/dof/html/pdf/07pdf/tent-ass-roll-07-08t.pdf |format=PDF |accessdate=5. 3. 2012. |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614001805/http://www.nyc.gov/html/dof/html/pdf/07pdf/tent-ass-roll-07-08t.pdf |archivedate=2007-06-14 |deadurl=no }}</ref> [[Tajm Vorner centar]] je imao najveću tržišnu vrednost u gradu i ona je iznosila 1,1 milijardu američkih dolara.<ref name="NYC real estate" /> Njujork je mesto gde se nalaze neke od najvrednijih nekretnina u SAD, ali i u čitavom svetu. U ulici [[Park avenija]] broj 450, nalazi se poslovna zgrada koja je prodata za 510 miliona dolara ili 17.104 $/m² u [[jul]]u [[2007]]. godine.<ref>Quirk, James. {{cite web|url=http://www.northjersey.com/page.php?qstr=eXJpcnk3ZjczN2Y3dnFlZUVFeXk4NDImZmdiZWw3Zjd2cWVlRUV5eTcxNjI5NzEmeXJpcnk3ZjcxN2Y3dnFlZUVFeXkyMg==|title=Bergen offices have plenty of space|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071222235142/http://www.northjersey.com/page.php?qstr=eXJpcnk3ZjczN2Y3dnFlZUVFeXk4NDImZmdiZWw3Zjd2cWVlRUV5eTcxNjI5NzEmeXJpcnk3ZjcxN2Y3dnFlZUVFeXkyMg==|archivedate=2007-12-22|access-date=2015-04-14|deadurl=no}}, ''The Record (Bergen County)]]'', July 5, 2007. Accessed July 5, 2007. "On Monday, a 26-year-old, 33-story office building at 450 Park Ave. sold for a stunning $1,589 per square foot, or about $510&nbsp;million. The price is believed to be the most ever paid for a U.S. office building on a per-square-foot basis. That broke the previous record—set four weeks earlier—when 660 Madison Ave. sold for $1,476 a square foot."</ref>

Televizija i filmska industrija grada je druga po veličini u zemlji, posle [[Holivud]]a.<ref>{{cite web |url=http://www.nyc.gov/html/film/html/news/stats.shtml |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080214051145/http://www.nyc.gov/html/film/html/news/stats.shtml |archivedate=2008-02-14 |title=NYC Film Statistics |publisher=Mayor's Office of Film, Theatre, and Broadcasting |accessdate=5. 3. 2012. |deadurl=no }}</ref> [[Kreativna industrija|Kreativne industrije]] poput [[Novi mediji|novih medija]], [[Oglašavanje|oglašavanja]], [[moda|mode]], [[dizajn]]a i [[Arhitektura|arhitekture]] računaju na zapošljavanje novih radnika, jer je velika konkurencija u ovim privrednim granama u Njujorku.<ref>{{Cite journal|last=Currid|first=Elizabeth|title=New York as a Global Creative Hub: A Competitive Analysis of Four Theories on World Cities |url=https://archive.org/details/sim_economic-development-quarterly_2006-11_20_4/page/330|journal=Economic Development Quarterly |year=2006|volume=20 |pages=330-350 |doi=10.1177/0891242406292708 | issue=4| issn=0891-2424 }}</ref>

[[Visoka tehnologija|Industrije visoke tehnologije]] poput [[Biotehnologija|biotehnologije]], [[Razvoj softvera|razvoja softvera]], [[Dizajn video igara|dizajna video igara]] i internet usluga su takođe u porastu, zahvaljujući i tome što je grad polazna/završna tačka nekoliko transatlantskih magistralnih linija optičkih kablova.<ref>{{cite web |title=Telecommunications and Economic Development in New York City: A Plan for Action |publisher=New York City Economic Development Corporation |month=March |year=2005 |url=http://www.nycedc.com/about_us/TelecomPlanMarch2005.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080307231248/http://www.nycedc.com/about_us/TelecomPlanMarch2005.pdf |archivedate=2008-03-07 |format=PDF |accessdate=19. 7. 2006. |deadurl=no }}</ref> Druge značajni sektori uključuju medicinska istraživanja i tehnologiju, neprofitne organizacije i univerzitete. Tekstil, hemikalije, proizvodi od metala, obrađena hrana i nameštaj su neki od glavnih proizvoda. Industrija hrane ima vrednost od oko 5 milijardi dolara i zapošljava više od 19.000 stanovnika. [[Čokolada]] je vodeći prehrambeni izvozni proizvod, sa 234 miliona dolara prihoda svake godine.

== Gradovi prijatelji ==
New York ima ugovore o prijateljstvu i partnerstvu sa sljedećim gradovima:

{|
|-
|  style="vertical-align:top; width:25%;"|
* [[Budimpešta]], [[Mađarska]] 
* [[Jeruzalem|Jerusalem]], [[Izrael]] 
* [[Johannesburg|Johanesburg]], [[Južna Afrika|JAR]] 
* [[Kairo]], [[Egipat]]
* [[Germany]], [http://www.groundzero.tel {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170914013703/http://groundzero.tel/ |date=2017-09-14 }} Ground-Zero-Tel]
* [[London]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]] 
|  style="vertical-align:top; width:25%;"|
* [[Madrid]], [[Španija]]
* [[Peking]], [[Narodna Republika Kina|Kina]] 
* [[Rim]], [[Italija]]
* [[Santo Domingo]], [[Dominikanska Republika]] 
* [[Tokijo|Tokio]], [[Japan]]
|}

== Reference ==
{{reflist|2}}

== Literatura ==
{{refbegin|2}}
* {{Cite book |ref= harv|title=Regionalism and realism: A Study of Government in the New York Metropolitan Area|author=Benjamin, Gerald, Richard P. Nathan|year=1990|publisher=Brookings Institute |pages=59}}
* {{MorrisEncyclopediaOfAmericanHistory}}
* {{MancallEncyclopediaOfAmericanHistory}}
* {{KutlerDictionaryOfAmericanHistory}}
* {{BoyerOxfordCompanionToUnitedStatesHistory}}
* {{KazinConcisePrincetonEncyclopedia}}
* {{cite book |last=Belden |first=E. Porter |year=1849 |url=http://books.google.com/books?id=Jv-nXd8W8b0C&printsec=titlepage |title=New York, Past, Present, and Future: Comprising a History of the City of New York, a Description of its Present Condition, and an Estimate of its Future Increase |location=New York |publisher=G.P. Putnam }} From [[Google Books]].
* {{cite book |authorlink=Anthony Burgess |last=Burgess |first=Anthony |year=1976 |title=New York (Anthony Burgess book) |location=New York |publisher=Little, Brown & Co. |isbn=90-6182-266-1 }}
* {{cite book |author=Federal Writers' Project |year=1939 |title=The WPA Guide to New York City |location=New York |publisher=The New Press |edition=1995 reissue |isbn=1-56584-321-5 }}
* {{cite book |editor1-last=Jackson |editor1-first=Kenneth T. |editor2-last=Dunbar |editor2-first=David S. |year=2005 |title=Empire City: New York Through the Centuries |publisher=Columbia University Press |isbn=0-231-10909-1 }}
* {{cite book |title=American Metropolis: A History of New York City |url=https://archive.org/details/americanmetropol00lank |last=Lankevich |first=George L. |publisher=NYU Press |year=1998 |isbn=0-8147-5186-5 }}
* {{cite book |last=White |first=E. B. |year=1949 |title=Here is New York |publisher=Little Bookroom |edition=2000 reissue }}
* {{cite book |last=Whitehead |first=Colson |year=2003 |title=The Colossus of New York: A City in 13 Parts |url=https://archive.org/details/colossusofnewyor00whit |location=New York |publisher=Doubleday |isbn=0-385-50794-1 }}
{{refend}}

== Vanjske veze ==
{{Commonscat|New York City}}
{{portal|SAD}}
* [http://www.huffingtonpost.com The Huffington Post]

{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:New York| ]]
[[Kategorija:Gradovi u Njujorku]]