Kantoni Švicarske

	Švicarska
	; Članak je dio serije:; Politika i uprava; Švicarske
	Ustav; Federalni savjet (članovi) Moritz Leuenberger (potpr. 2010); Pascal Couchepin; Samuel Schmid; Micheline Calmy-Rey ; Christoph Blocher; Hans-Rudolf Merz; Doris Leuthard(Predjs. 2010); Federalni kancelar (lista); ; Federalna skupština Vijeće država (članovi); Nacionalni savjet (članovi); ; Političke stranke; Izbori 2003 - 2007; Glasanje u Švicarskoj; ; Federalno sudstvo Federalni vrhovni sud; Federalni krivični sud; Federalni upravni sud; ; Kantoni; Vanjski odnosi; Ljudska prava;
	Druge države; pogledaj • razgovor • uredi

Kantoni (francuski: Canton, nemački: Stände ili Orte, italijanski: Cantone, romanš: Chantuns) su prva razina administrativne podjele Švicarske, konstitutivne federalne jedinice Švicarske.

Sve do 1848. svaki kanton je praktički bio nezavisna država s vlastitim granicama, vojskom i valutom, tad je oformljena današnja federalna struktura zemlje. Zbog visoke razine autonomije koju kantoni imaju, Švicarska se smatra za jednu od najdecentraliziranijih država na svijetu.

Karakteristike

Kantona ima ukupno 26, s tim što su tri kantona podeljena na polukantone, i tako je relevantan broj za izbor u Kantonalno vijeće 23. Razlike među kantonima su velike, ne samo u pogledu etničkog sastava stanovništva i dominantnog jezika u upotrebi već i po veličini teritorije i broja stanovnika. Tako kanton Basel-Stadt ima svega 37 km², a najveći Kanton Graubünden 7105 km². Sličan nesrazmjer postoji i u pogledu broja stanovnika, tako Kanton Zürich ima 1 228 000 stanovnika, a Kanton Appenzell Ausserrhoden svega 15 000. Bez obzira na te neujednačenosti, kantoni su po ustavu svi jednaki, svi imaju svoj ustav, zakonodavnu, sudsku i izvršnu vlast. Znamenita specifičnost dva mala švicarska kantona Appenzell Innerrhoden i Glarusa su i Landsgemeinde, skupštine svih punoljetnih građana (nalik antičkim grčkim polisima na kojima se donose odluke o kantonalnom zakonodavstvu i o izboru predstavnika za Kantonalno vijeće.

Ovlasti kantona određena su sa jedne strane negativno prema Ustavu, a s druge strane ograničena su autonomijom konstitutivnih općina kantona. Svaki kanton za sebe određuje stupanj samouprave svojih općina. S druge strane, svi poslovi koji nisu izričito dati federalnoj vlasti su u nadležnosti kantona. Ponovimo još jednom da se u Ustavu izuzetno često javlja princip preklapanja i saradnje federalne i kantonalnih vlasti. Od oblasti koje su nominalno potpuno u nadležnosti kantona (mada se i tu javlja mogućnost pomoći federacije) najbitnije su osnovno i srednje obrazovanje, kultura, reguliranje lokalnih crkvenih pitanja, urbanizam, jezična politika, zaštita kulturnog i historijskog nasljeđa, briga o određenim socijalnim kategorijama i lokalni porezi.

Karta i popis kantona

Kantoni su navedeni redoslijedom navedenim u federalnom ustavu.^[1]

Skr.	Kanton	Od	Glavni grad	Stanovništvo¹	Površina²	Gustina³	Broj općina¹	Službeni jezici
ZH	Zürich (Zurich)	1351	Zürich	1,228,600	1,729	701	171	njemački
BE	Bern (Bern)	1353	Bern	947,100	5,959	158	399	njemački, francuski
LU	Luzern	1332	Luzern	350,600	1,493	233	107	njemački
UR	Uri	1291	Altdorf	35,000	1,077	33	20	njemački
SZ	Schwyz	1291	Schwyz	131,400	908	143	30	njemački
OW	Obwalden (Obwald)	1291	Sarnen	32,700	491	66	7	njemački
NW	Nidwalden (Nidwald)	1291	Stans	38,600	276	138	11	njemački
GL	Glarus	1352	Glarus	38,300	685	51	28	njemački
ZG	Zug	1352	Zug	100,900	239	416	11	njemački
FR	Fribourg	1481	Fribourg	239,100	1,671	141	242	francuski, njemački
SO	Solothurn	1481	Solothurn	245,500	791	308	126	njemački
BS	Basel-Stadt (Basel grad)	1501	Basel	186,700	37	5,072	3	njemački
BL	Basel-Landschaft (Provincija Basel)	1501	Liestal	261,400	518	502	86	njemački
SH	Schaffhausen	1501	Schaffhausen	73,400	298	246	34	njemački
AR	Appenzell Ausserrhoden (Vanjski Rhodes)	1513	Herisau / Trogen⁴	53,200	243	220	20	njemački
AI	Appenzell Innerrhoden (Unutrašnji Rhodes)	1513	Appenzell	15,000	173	87	6	njemački
SG	St. Gallen (St. Gall)	1803	St. Gallen	452,600	2,026	222	90	njemački
GR	Graubünden (Grisons)	1803	Chur	185,700	7,105	26	211	njemački, romanš, italijanski
AG	Aargau (Argovia)	1803	Aarau	550,900	1,404	388	232	njemački
TG	Thurgau (Thurgovia)	1803	Frauenfeld⁵	228,200	991	229	80	njemački
TI	Ticino	1803	Bellinzona	311,900	2,812	110	244	italijanski
VD	Vaud	1803	Lausanne	626,200	3,212	188	382	francuski
VS	Valais	1815	Sion	278,200	5,224	53	160	francuski, njemački
NE	Neuchâtel	1815	Neuchâtel	166,500	803	206	62	francuski
GE	Geneva	1815	Geneva	414,300	282	1,442	45	francuski
JU	Jura	1979	Delémont	69,100	838	82	83	francuski
CH	Švicarska		Bern	7,261,200	41,285	174	2,890	njemački, francuski, italijanski, romanš

Bilješke: ¹ Podaci od 31.12. 2001. Nacionalne statistike, ² km², ³ po km², prema podacima iz 2000. godine, ⁴ sjedište vlade i parlamenta je Herisau, sjedište sudske vlasti je Trogen, ⁵ sjedište parlamenta se šest mjeseci mijenja između Frauenfelda i Weinfeldena.

Dvoslovne skraćenice za švicarske kantone se često koriste, npr. na registarskim tablicama automobila i kodovima ISO 3166-2 (s prefiksom "CH-", npr. CH-SZ za kanton Schwyz).

Izvori

↑ Ovaj se redoslijed koristi u službenim švicarskim dokumentima. Na vrhu liste se nalaze tri gradska kantona koja su se smatrala dominantnima u Staroj Švicarskoj Konfederaciji; ostali kantoni su navedeni po datumu ulaska u Konfederaciju. Tradicionalni redoslijed nema nikakve praktične važnosti za suveremenu federalnu državu u kojoj su svi kantoni jednakopravni, iako još uvijek određuje protokolarnu hijerarhiju među službenicima kantona (V. Švicarska protokolarna hijerarhija).

Vanjske veze

GeoPuzzle - Assemble cantons on a Swiss map
Badac - Database on Swiss cantons and cities (French/German)

[1] Ovaj se redoslijed koristi u službenim švicarskim dokumentima. Na vrhu liste se nalaze tri gradska kantona koja su se smatrala dominantnima u Staroj Švicarskoj Konfederaciji; ostali kantoni su navedeni po datumu ulaska u Konfederaciju. Tradicionalni redoslijed nema nikakve praktične važnosti za suveremenu federalnu državu u kojoj su svi kantoni jednakopravni, iako još uvijek određuje protokolarnu hijerarhiju među službenicima kantona (V. Švicarska protokolarna hijerarhija).

[1]