Borci (Konjic)
| Borci | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Bosna i Hercegovina
|
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine |
| Opština/Općina | Konjic |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo ((1991)) | 254 |
| Geografija | |
| Koordinate | 43°34′47″N 18°01′03″E / 43.5797°N 18.0175°E |
  Borci Borci (Bosne i Hercegovine) | |
Koordinate: 43° 34′ 47" SGŠ, 18° 01′ 03" IGD
Borci su naseljeno mjesto u Bosni i Hercegovini u opštini Konjic koja pripada entitetu Federacija Bosne i Hercegovine. Na popisu stanovništva 1991. u njemu je živjelo 254 stanovnika.[1]
Naselje Borci se nalazi 10 km zračne udaljenosti jugoistočno od Konjica, smješteno u podnožju istočnih padina planine Borašnice, na Boračkoj visoravni, nalazi se uz put koji iz Konjica preko Boraka vodi za Glavatičevo i dalje, uz Neretvu, na jugoistok u Zaborane na Nevesinjskom polju. Taj dio puta je ustanovljen od antičkog doba. Kod Boraka se odvaja put koji zaobilazi Boračko jezero i južno od njega vodi na jugozapad, između Prenja i Crne Gore, prema Porimu i Mostaru, tzv. „turski put“. Ovim trasama, uz neke manje korekcije, vodili su putevi u srednjem vijeku i u osmanskom dobu.
Arheološki materijal iz starijeg i mlađeg željeznog doba, kao i suhozidni ostaci na lokalitetu Gradina, svjedoči da je područje Boraka bilo naseljeno od prahistorije, tj. barem od početka prvog milenija prije naše ere. Bilo je to doba Ilira. Lokalitet Gradina se nalazi u sjevernom dijelu sela. Već u to doba ovim lokalitetom je prolazio neki karavanski put, po čijoj trasi uz manje korekcije vodi današnja, moderna cesta. Ispod gradine leže ruševine naselja iz antičkog (rimskog) doba. Na okolnim parcelama prema izbočinama terena zaključeno je da se radi o ruševinama većeg broja građevinskih objekata. U Borcima su na nekoliko mjesta nađeni rimski miljokazi. Na jednom od njih je pisalo ime cara Julija Filipa, zvanog Arapin, koji je vladao od 247. do 249. godine. Dijelovi tri miljokaza upotrebljeni su u srednjem vijeku kao nadgrobni spomenici unutar nekropole sa stećcima, a dva miljokaza su upotrijebljena nišani. Nađeni su i ostaci rimske cigle.
Područje sela Borci je u srednjem vijeku pripadalo seoskoj općini čiji je centar bio u utvrđenju Vrabač, u župi Neretvi. Ova seoska općina obuhvatala je još sela Gakići i Džajići. Tvrđava Vrabač je dominirala dolinom rijeke Bijele i kontrolirala je put koji se od davnina penje iz doline Neretve na Vrabač i Borke, da bi dalje produžio prema Hercegovini (jedan krak ka Nevesinju, drugi ka Potocima kod Mostara) i Primorju. U historijskim izvorima iz 15. stoljeća spominje se carinarnica u Vrapču kao i utvrda. Tačno vrijeme gradnje utvrde nije poznato. Carinarnicu je vjerovatno osnovao Sandalj Hranić Kosača početkom 1410. godine, koja je sa prekidima funkcionirala kao usputna carina sve dok je herceg Stjepan Vukčić Kosača, nasljednik Sandaljevih oblasti, držao Vrabač 1463. godine. Vrijeme razaranja Vrapča ostaje također nepoznato. U osmanskim izvorima nema spomena Vrapča kao utvrde
U naselju je nekropola sa stećcima na lokalitetu Kaursko groblje. Nekropola leži na površini od oko 1000 m2. Krajem 19. stoljeća na Kaurskom groblju je bilo 140 spomenika. Danas se na nekropoli nalazi 121 stećak. Na nekropoli su većinom, osim dva sljemenjaka, zastupljeni stećci u obliku sanduka, ploča i prelaznog oblika sanduka ka pločama. Neki spomenici su oblikovani od skoro amorfnih komada, a među stećcima su i tri odlomka rimskih miljokaza. Nekropola je nacionalni spomenik i datirana u period od kraja 14. do početka 16. stoljeća. Svi likovni motivi - antropomorfni krst, mačevi, grb i figura oranta su upravljeni prema zapadu. Spomenici su utonuli, zarasli u šiblje, a lokalni kamen krečnjak, od kojeg su isklesani, podložan je oštećenju i raspadanju pod utjecajem atmosferskih prilika. [2]
Podatke o broju stanovnika pravoslavne vjeroispovijesti na lijevoj obali Neretve iz 1873. godine dao je fra Petar Bakule, koji je prilikom obilazaka Konjičke župe, popisivao uz katolike i pravoslavce, ukoliko su i oni živjeli u tim selima. Prema evidenciji fra Petra Bakule, u Borcima je bilo 26 kuća u kojima je živjelo 136 pravoslavaca.
U periodu 1878-1918, na području današnje općine Konjic, izgrađena su dva vjerska objekta: Crkva svetog Vasilija Velikog u Konjicu, 1886. godine i Crkva svetih apostola Petra i Pavla na Borcima, 1896. godine. Crkva u Borcima je jednobrodna, a u funkcionalnom smislu je podijeljena na: prostor naosa, širine 5,78 m i dužine od 9,40 m, oltarski prostor sa proskomidijom, đakonikonom i časnom trpezom, smješten u apsidi, te galeriju, preko koje se pristupa stepeništu crkvenog tornja. Crkva ima jedan ulaz, smješten na zapadnoj strani crkve. Crkva je nacionalni spomenik. [3]
Poglavar Bosne i Hercegovine, barun Benko, je 1902. godine sagradio vilu na Borcima. Nakon osam godina, 1910. godine, je prodao vilu porodici Šantić. Poznati pjesnik Aleksa Šantić se nastanio u vili na Borcima 1913. godine, kada je bio protjeran iz Mostara od strane austrougarske vlasti zbog svojih rodoljubivih pjesama. I književnik Svetozar Ćorović je jedno vrijeme boravio u vili na Borcima.
Poslije I svjetskog rata, Aleksa Šantić je prodao vilu Domu zdravlja u Mostaru (Higijenskom zavodu). Od 1931. godine, u Vili Šantića na Borcima, živio je akademski slikar Lazar Drljača, gdje je i umro 13. jula 1970. godine. Sahranjen je, po sopstvenoj želji, na proplanku kod vile Šantića.
Za vrijeme II svjetskog rata, u vili na Borcima je jedno vrijeme bila partizanska bolnica. Neprijateljska vojska je tada zapalila vilu.
Poslije II svjetskog rata, Ministarstvo šuma Bosne i Hercegovine je obnovilo vilu i pretvorilo je u šumsku kuću, koju su koristili za svoje potrebe.
Objekat Vila Šantića je u ratu 1992-1995. godine stradao usljed ratnih djelovanja, tako da su sada ostali samo dijelovi kamenih zidova. Proglašena je za nacionalni spomenik. [4]
| Nacionalnost | 1991. |
| Muslimani | 22 |
| Hrvati | 42 |
| Srbi | 187 |
| Jugosloveni | 3 |
| ostali | 0 |
| Ukupno | 254 |
|
- ↑ Nacionalni sastav stanovništva - Rezultati za Republiku po opštinama i naseljenim mjestima 1991.. Sarajevo: Izdanje Državnog zavoda za statistiku Republike Bosne i Hercegovine.
- ↑ „Stećci na Kaurskom groblju”. Arhivirano iz originala na datum 2016-04-08. Pristupljeno 2016-04-11.
- ↑ „Crkva svetih apostola Petra i Pavla”. Arhivirano iz originala na datum 2016-04-08. Pristupljeno 2016-04-11.
- ↑ „Šantića vila”. Arhivirano iz originala na datum 2016-04-08. Pristupljeno 2016-04-11.
