Petar Lubarda

Petar Lubarda
Petar Lubarda
	Petar Lubarda
Rođenje	27. 7. 1907.; Ljubotinj;
Smrt	13. 2. 1974. (dob: 66); Beograd

Petar Lubarda (Ljubotinj, 27. 7. 1907. — Beograd, 13. 2. 1974), jedan od najvećih jugoslovenskih slikara 20. veka. Bio je član SANU i JAZU.

Biografija

Osnovnu školu je pohađao u Ljubotinju, Cetinju i Herceg Novom, a gimnaziju u Herceg Novom, Šibeniku, Sinju i Nikšiću gde počinje da slika. Studije slikarstva započeo u Beogradu 1925. Umetničkoj školi, a nastavlja kratko u Parizu 1926. na Académie des Beaux Arts. U Crnu Goru se vraća 1932. i iste godine dolazi u Beograd. U Parizu drugi put boravi od 1938. do 1940.

Prvu samostalnu izložbu imao je 1925. u Nikšiću a potom 1927. i 1929. u Parizu i Rimu. Od 1927. godine učestvovao je na mnogobrojnim kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu.

Bio je član Društva srpskih umetnika „Lada“ od 1938, Grupe „Samostalni“ od 1951, kao i ULUS-a, ULUCG-a i SULUJ-a.

Ratne godine od 1941. do 1944. provodi u zarobljeništvu u logorima u Nemačkoj i Italiji. Njegovog oca, kraljevskog oficira, streljali su Titovi partizani, što je godinama negativno uticalo na njegovu umetničku karijeru, jer se smatrao ideološki nepouzdanim.

Od 1945. radi kao profesor na Likovnoj akademiji u Beogradu. Godine 1946. odlazi na Cetinje gde učestvuje u fomiranju prvih stručnih likovnih institucija u Crnoj Gori: otvara se Umjetnička škola na Cetinju u koji je bio predavač i direktor. Škola se 1947 — 1948. premešta u Herceg Novi. U Beograd se vraća 1950. godine gde ostaje do kraja života.

Dopisni član SANU postaje 1959, a redovni 1961. Jedna od najomiljenijih tenma njegovog slikarstva je Kosovski boju koju je uradio na raznim formatima u više desetina verzija.

Slikarsku zaostavštinu poklanja Beogradu 1973. godine. U toku je renoviranje zgrade u kojoj se nalazi legat Petra Lubarde.

Godine 1997. ustanovljeno je najveće priznanje „Petar Lubarda“ koje se dodeljuje za likovnu umetnost u Crnoj Gori.

Slikarstvo

Slikarski put Petra Lubarde započinje tamo gde je rođen - u crnogroskom kršu i brdima koji su mu se trajno urezali u stvaralačku memoriju. Praktično, u svemu što je slikao, kao plastička matrica može se identifikovati taj prvi vizuelni pejsaž koji ga je od rođenja okruživao. Kao da se u svakom od kasnijih zamenitih ciklusa vraćao linijama, oblicima i koloritu krajolika koji je poneo i nosio ma kuda da se kretao Crnom Gorom, Srbijom, Evropom i svetom. Počeo je da slika na svojevrsni realistički način koji je već poprimio svetlo-tamne valerske odnose svetla koji su tragali za naglašenim govorom slikarske materije. Dramatika slikarskog prizora podignuta je na prelazu tridesetih u četrdesete godine, a simbolično je vidljiva u Zaklanom jagnjetu (1940).

Za ovu sliku su mnogi kritičari istakli da po surovosti prizora nagoveštava kataklizmu Drugog svetskog rata. Posle rata, Lubarda se upustio u dotad nepoznatu avanturu u srpskom i jugoslovenskom slikarstvu otvarajući potpuno slobodne puteve kreativnosti, najpre u maninirizmu kolorističkog ekspresionizma, u kome je formu redukovao do granice prepoznatljivosti, a odmah zatim je svoje slikarstvo uveo u asocijativnu i apstraktnu fazu koja je definitivno obeležila ne samo njegov opus već i celokupno naše slikarstvo druge polovine dvadesetog veka. Od istorijskog je značaja bila njegova izložba održana 1951. godine u Galeriji ULUS-a u Beogradu koja je pokazala ceo plastički program obnove našeg slikasrstva posle epohe socijalističkog realizma i otkrila taj tanani pelaz iz ekspresivnog realizma u asocijativnu apstrakciju. Neka od najpoznatijih dela iz tog perioda su: Bitka na Vučjem dolu (1950), Guslar (1952), Konji (1953), Kosovski boj (1953).

Samostalne izložbe (izbor)

1925 Gimnazija, Nikšić
1929 Casa dell' Arte Moderna Bragaglio, Roma
1933 Francuski klub (Ratnički dom), Beograd
1934 Umetnički paviljon, Beograd
1951 Umetnička galerija ULUS, Beograd
1952 Galerie Yougoslavie, Paris
1954 Galerie Michel Warren, Paris
1955 Leicester Galleries, London
1958 Umjetnički paviljon, Titograd
1959 Mala galerija, Ljubljana
1961 Likovna galerija Kulturnog centra, Beograd
1962 Galleria Penelope, Roma, Galerija Doma JNA, Beograd
1963 Rabotnički univerzitet, slike poklonjene Skoplju posle zemljotresa, Skoplje
1964 Galerija Doma JNA, Beograd
1967 Muzej savremene umetnosti, retrospektiva, Beograd, Muzej na sovremenata umetnost, Skoplje, Galerija „Josip-Bepo Benković“, Herceg Novi
1968 Umjetnički paviljon, Titograd, Umjetnički muzej SR Crne Gore, Cetinje, Narodni muzej, Kragujevac, Likovna galerija Kulturnog centra, Beograd
1969 Galerija SANU, Beograd, Izložbena galerija slika „Petra Lubarde“, Kragujevac, Dom kulture „Olga Petrov“, Opovo
1970 Gradski muzej, Sombor, Likovna galerija Doma kulture, Vrbas
1971 Likovna galerija Kultrurnog centra, Beograd

Posthumne

1974 Narodni muzej, spomen-izložba, Beograd, Izložben salon na Domom na JNA, komemorativna izložba, Skoplje, Atelje Petra Lubarde, momerijalna izložba, Beograd
1978 Collegium artisticum, retrospektiva, Sarajevo, Moderna galerija, Budva, Moderna galerija, retrospektiva, Ljubljana
1984 Muzej savremene umetnosti, Beograd
1985 Galerija umjetnosti nesvrstanih zemalja „Josip Broz Tito“, Titograd, Moderna galerija, Budva
1986 Galerija „Forum“, Nikšić
1989 Galerija „Josip-Bepo Benković“, Herceg Novi
1994 Biljarda, Cetinje
1998 Muzej na sovremenata umetnost, Skoplje
2000 Galerija „Nikola I“, Nikšić, Izložbeni prostor Zavičajnog muzeja - „Dvorac kralja Nikole“, Bar
2004 Galeria Lorber, Shenkar College of Engineering and Desine, Ramat-Gan, (Israel)
2007 Galerija RTS, Beograd
2007 Prodajna galerija „Beograd“, Beograd

Bibliografija

Monografije

1964 Lazar Trifunović, Petar Lubarda, III kolo edicije Slikari i vajari, Prosveta, Beograd
2002 Grupa autora, Petar Lubarda, i CD-ROM, Radionica duše, Beograd
2004 Olga Perović, Petar Lubarda (1907-1974), Galerija „Tiodorović“, Podgorica

Enciklopedije

1959 Enciklopedija leksikografskog zavoda, knj. 4, s. 651, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb
1964 Enciklopedija leksikografskog zavoda, knj. 3, s. 343-344, Jugoslavenski leksikografski zavod, Zagreb
1978 Mala enciklopedija Prosvete: Opšta enciklopedija, knj. 2, s. 429, Prosveta, Beograd
1984 Likovna enciklopedija Jugoslavije, knj. 2, s. 209, Jugoslavenski leksikografski zavod „Miroslav Krleža“, Zagreb
2001 Leksikon crnogorskih umjetnika 1946-2001, s. 132-136, ULUCG, Podgorica

Knjige i druge publikacije (izbor)

1953 Milan Kašanin, Savremeni beogradski umetnici, s. 31-32, Prosveta, Beograd
1955 Miodrag B. Protić, Savremenici I, Nolit, Beograd
1956 Oto Bihalji Merin, Lubarda - Kosovski boj, Jugoslavija, Beograd
1965 Aleksa Čelebonović, Savremeno slikarstvo u Jugoslaviji, s. 39-40, Izdavački zavod Jugoslavija, Beograd
1970 Miodrag B. Protić, Srpsko slikarsvo HH veka, Nolit, Beograd
1973 Lazar Trifunović, Srpsko slikarstvo 1900-1950, Nolit, Beograd
1982 Miodrag B. Protić, Slikarstvo HH veka, Jugoslavija, Beograd, Spektar, Zagreb, Prva književna komuna, Mostar
1982 Lazar Trifunović, Od impresionizma do enformela, s. 55-69, Nolit, Beograd
1993 Ješa Denegri, Pedesete: teme srpske umetnosti, Svetovi, Novi Sad
2001 Aleksa Brajović, Slika i misao Petra Lubarde, Zvonik, Beograd

Predgovori kataloga samostalnih izložbi (izbor)

1951 Predrag Milosavljević, Miodrag B. Protić, Umetnička galerija ULUS, Beograd
1952 Žan Kasu, Jugoslovenska galerija, Pariz
1961 Miodrag B. Protić, Galerija Kulturnog centra, Beograd
1967 Miodrag B. Protić, Muzej savremene umetnosti, Beograd
1969 Stanislav Živković, Galerija SANU, Beograd
1971 Sreto Bošnjak, Likovna galerija Kulturnog centra, Beograd
1978 Olga Perović, Collegium artisticum, Sarajevo
1984 Ješa Denegri, Dragoslav Đorđević, Marija Pušić, Muzej savremene umetnosti, retrospektiva, Beograd
1986 Jasna Tijardović, Galerija „Forum“, Nikšić

Nagrade i priznanja

Lubardin grob u Aleji zaslužnih građana na beogradskom Novom groblju

1937 Grand Prix na svetskoj izložbi, Pariz
1939 I nagrada na Međunarodnoj izložbi, Hag
1948 I savezna nagrada FNRJ, Beograd
1948 I republička nagrada NR Crne Gore, Cetinje
1949 I republička nagrada NR Crne Gore, Cetinje
1953 Internacionalna otkupna nagrada, Bijenale, Sao Paolo
1955 Nagrada Bijenala, Tokio
1955 Oktobarska nagrada grada Beograda, Beograd
1956 Nacionalna nagrada Gugenhajm, Njujork
1964 Sedmojulska nagrada RS Srbije, Beograd
1965 Orden bratstva i jedinstva, Beograd
1965 Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem, Beograd
1966 Nagrada AVNOJ, Beograd
1967 I nagrada cetinjskog Likovnog salona „13. novembar“, Cetinje
1969 Spomen-plaketa grada Beograd, Beograd
1970 Umetnička povelja „Rabindranat Tagora“, Kalkuta
1973 Herderova međunarodna nagrada, Beč
Počasni građanin Slovenj Gradca i Kragujevca

Izvori

Dokumentacija Muzeja savremene umetnosti, Beograd
Arhiv SANU, Beograd
Petar Lubarda, monografija, Galerija Tiodorović, 2004, Podgorica

Povezano

Vanjske veze

Biografija na sajtu SANU
Petar Lubarda - radovi, izložbe, pregledi iz svetskih umetničkih izvora Arhivirano 2003-07-05 na Wayback Machine-u
Lubarda o sebi
Petar Lubarda u The Art History Journal
Vek Petra Lubarde, Petar Petrović, Večernje novosti, feljton, 7 nastavaka, 1 - 7. jul 2007.
Petar Lubarda o sebi
Petar Lubarda
Vjera Dorner, sestra Petra Lubarde, Intervju, Magazin Čiode - http://www.ciode.ca/^{[mrtav link]}
Vera Lubarda umrla kao beskućnik^{[mrtav link]}
Gledali kako propada Lubardina zaostavština^{[mrtav link]}
Sanacija legata Petra Lubarde („Politika“, 11. jul 2011)
http://www.njegos.org/past/lubarda.htm

Petar Lubarda
Petar Lubarda
Rođenje	(1907-07-27)27. 7. 1907. Ljubotinj
Smrt	13. 2. 1974. (dob: 66) Beograd