Paide
Paide (njemački: Weissenstein) je grad od 7,544 stanovnika[2] u centru Estonije, on je administrativni centar Okruga Järva.[1]
Paide
| |
|---|---|
 | |
| Koordinate: 58°53′N 25°33′E / 58.883°N 25.550°E | |
| Država |  Estonija
|
| Okrug | Järva |
| Gradska prava | 1291.[1] |
| Vlast | |
| - gradonačelnik | Kersti Sarapuu |
| Površina | |
| - Ukupna | 10.1 km²[2] |
| Stanovništvo (2021.) | |
| - Grad | 7,544[2] |
| - Gustoća | 744.7 stan. / km²[2] |
| Vremenska zona | UTC+2 (UTC+3) |
| Karta | |
  Paide Pozicija Paida u Estoniji | |
Geografske karakteristike
urediPaide se prostire u gornjem toku rijeke Pärnu, u morenskoj ravnici okružen močvarama[1], udaljen 90 km jugoistočno od Tallinna. Kroz sam grad prolazi autoput Pärnu - Rakvere, a nedaleko od njega i autoput Tallinn - Tartu. Paide zajedno sa nedalekim Türijem (12 km) formira aglomeraciju koja je ekonomsko -kulturni centar tog dijela Estonije.[1]
Historija
uredi
Pretpostavlja se da je na mjestu današnjeg grada postojala estonska utvrda.[1]
Kad su dansko-njemački vitezovi zauzeli Järvu, ona je na bazi Ugovora iz Stensbya (1238). dana Livonskom redu. Red je sredinom 1260-ih podigao novu čvršću utvrdu - Weissenstein, od vapnenca, uz koju je izraslo naselje, koje je postalo prijestolnica Järve.[1] Weissenstein je dobio status grada 30. aprila 1291.[1] Za Livonskog rata (1558. -1583) Weissenstein je postao predmet borbi zaraćenih strana, pa je padao iz ruke u ruku. Prvo su ga 1573. zauzele ruske snage, nakon njih 1581. - švedske, zatim vojska Poljsko-Litvanske Unije - 1602. i konačno 1608 vojska Kraljevine Švedske za Švedsko-poljskog rata.[1]
Ratna razaranja uzrokovala su da se stanovništvo raselilo, pa je Weissenstein - 1636. izgubio status grada, i kao selo postao feud.[1]
Za Velikog sjevernog rata Weissenstein (Paide) je 1703. (kao i ostatak Estonije) pripao Ruskom Carstvu. Za ruske vladavine Paidu je 1783. vraćen status grada i on je postao administrativni centar gubernije.[1]
Na prelazu iz 18. u 19. vijek. površina grada se udvostručila. Uskotračna željeznička pruga Türi-Paide puštena je u promet 1901., a 1918. je produžena do Tamsalua (promet je ukinut 1971). Najveći industrijski pogon -tvornica šibica Baltika počeo je sa radom 1912., radio je sve do 1930. kad je zatvoren[1] zbog gubitka ruskog tržišta.[1]
Paide je za Drugog svjetskog rata prošao relativno mirno i bez većih oštećenja. Njemačka okupacija trajala je od 3. augusta 1941. do 22. septembra 1944.[1] Jedino što je stradalo bilo je sredovjekovni toranj koji je miniran.[1]
Za vrijeme Estonske Sovjetske Socijalističke Republike Paide je od 1950. do 1990. bio administrativni centar rajona.[1]
Privreda
urediVećina nekadašnjih velikih industrijskih poduzeća iz sovjetskih vremena je propala ili se jako smanjila i reorganizirala. Danas ima puno vrlo malih firmi (397) od kojih se većina bavi trgovinom ili uslugama.[1]
Pobratimski gradovi
urediPaide ima ugovore o prijateljstvu sa sljedećim gradovima;[3]
Izvori
uredi- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 „Paide” (estonski). Eesti Entsüklopeedia. Pristupljeno 18.09. 2021.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Estonia: Counties, Cities and Towns” (engleski). City population. Pristupljeno 18.09. 2021.
- ↑ „Sister cities of Paide” (engleski). Sister cities. Pristupljeno 18.09. 2021.
