Os Odus
Os Odus
Os Odus
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
knrn
jk
gnd
rosn
s
br
Od
jogb
9. s
10. fun
11. wnrin
12. jilasbra
13. Odilogbon
14. Ik
15. Ogbgnd ou tr ou fn Knrn
16. ret
00- Opir
==
-KNRN - s e Aganj
-JK - bej , gn, Oba e Osl
-GND gn e Omol
-ROSN - ssi ,Oya, Yemonj e Egngn
-S - sun, Yemonj, Yewa, Oba e Omol
-BR - Sng, ssi , Logund e s
-OD - Omol, Oslufn, ssi , gn,sun e s
-JOGB - Osgiyan, sun e Air
-S - Oya, Yemonj, Iyami Osronga,Egngn
-FN - Osl
-WNRN - Oya, s e Egngn
-JLASEBRA - Sng, Osanyin e Yemonj
-ODLOGBON Nana e Omol
-K - Osumare, Osanyin,bej e Nana
-OGBGND - Oba,Yewa, Osumare, Yemonj e gn
-RET - runml
-OPIR gbni
OS ARQUTIPOS DOS ODUS
KNRN : Pessoas desconfiadas, gostam de isolamento e solido, medrosos, tristes, preguiosos, tem
problemas com Egngn , mas dificilmente pegam feitios e bruxarias. No so reconhecidos
pelo que fazem.
JK : So alegres e felizes, tem sucesso na vida, sorte, so ambiciosos e divide tudo o que tm.
Possuem gnio difcil , so exigentes, prepotentes, personalidade marcante, esprito de luta,
so muito sinceros e no aceitam falsidade. Ciumentos ,gostam de bebidas e jogo. Fazem
intrigas e confuses, mas se arrependem,e tentam reconciliao.
GND : So ciumentos, enganadores e dissimulados. Inteligentes, astuciosos e diablicos. Enjoam
fcil , mudam muito de casa de santo, emprego e de amor. No tem sorte no amor. No devem
confiar nos outros, sofrem decepes com as pessoas que o rodeiam.
ROSN : So orgulhosos, animados, agressivos, se irritam fcil. No so de guardar segredos, s
quando lhes conveniente. So francas, mos abertas, atiradas, no gostam de ver ningum
chorar misria. Se atraem pelo ocultismo e misticismo. So muito ligados e recebem ajuda dos
Eguns.
S: Comportamento instvel, manhoso e astuto. No so sinceros, so dispersivos e s vezes se
envolvem com problemas relativos a dinheiro. Diplomatas, hbeis, ajudam o prximo, choram
toa e por qualquer motivo.
BR : So pessoas alegres e festivas. Sinceros, sofrem com os problemas alheios. Devem ter
cuidado com fofocas, pois as pessoas sempre armam intrigas com seu nome, possuem boa
sade e vida longa. Tm grandes idias, mas no sabem como comear. So muito invejados
at pelo que no tm.
OD : So perseverantes, duros e inflexveis. Descrentes, desconfiados, ciumentos, no tem sorte no
amor. Vivem isolados, no temem a morte, so bons feiticeiros. So pessoas que se atraem
pelo sexo, ambiciosos, gostam de viajar. So masoquistas.
JOGB : So impulsivos, diretos, sutis, srios e ordeiros. Geniosos, honestos, vingativos, guardam
rancor. Ingnuos, carentes apesar de no demonstrarem, so lideres natos, afoitos, enjoam
com facilidade, Tem grandes sonhos e paixes.
s : So simpticos, inteligentes, tmidos e engenhosos. Srios,responsveis e benevolentes. No
gostam de tomar iniciativas.
Autoritrios, caprichosos e teimosos. Inteligentes, intuitivos, sensitivos. Tm problemas
espirituais.
FN : So melanclicos,sinceros, honestos, caridosos, humanos, pacientes, inteligentes. Conseguem
o que querem com dificuldade e lentido, ajudam a todos, so descontrolados
financeiramente, s conseguem o que querem depois da meia idade.
WNRN : Realizam muito cedo o que desejam da vida. So apressados, individualistas, no medem
esforos para obterem o que querem. Correm riscos de morte repentina e prematura. Sofrem
com a presena de Egun .
JLASBRA : So atraentes,diplomatas, sensveis amveis, cordiais, adoram vrios relacionamentos,
no assumem compromissos que durem muito tempo no amor. Inconstantes, justos, de bom
corao. Forte tendncia para o alcoolismo. A mulher desse odu deve ter filho mais jovem pois
tem tendncia a histerectomia.
ODLOGBON : So mrbidos, confiam demais nas pessoas. Preferem a simplicidade, mas possuem bom
gosto. Conseguem reunir simplicidade e beleza. Tem pavor da morte. Melanclicos, tristes,
vaidosas e honestas. No tem sorte no amor, so desligados da famlia.
K : Impulsivos, corajosos, ativos e perspicazes. Agem mais pela emoo do que pela razo.
Inconstantes, possuem autoconfiana,so sempre jovens e exuberantes, carismticos e
maliciosos.
OGBGND : So ambiciosos, perdem pelo medo de tentar,impulsivos e sem juzo. Altivos,
audaciosos,obstinados, presunosos mas esto sempre prontos para ajudar a quem precisa.
RET ou lfi :So volveis, sinceros, receptivos,anfitries tem vocao artstica.
VERSOS DOS 16 ODUS
KNRN
kinrin kara nn ku en
Da foba le Fon ,
Omo a jt ki je
Omo le Fon ni ,
On ti se ton lei bi omo ,
Ti omo on fi po , ti o fi si ni iru ?
Nwon ni ko rubo
Ki lona ru ?
tr, il ay;
tr , il ay
y yara wj,
r hin fi y si l
D fn Yemonja tlmgb,
Moasgbgb ay
n ,B r yn, a jo,
Yemonja ;
Borgb, a y,
Yemonja .
Os su ni be,
Irnmonl I l l
Nbi t a gb r gnd
ROSN :
j mi, oj roro ;
Gl mi, gl re osn
Nlo da fun kk
Ti nse awo lo Res ni il obadu.
Ara Res , awon ti se
Tawon le i ri re ?
O ja loju omu , o ti leyin s .
Nbo lawo ku si ?
Ha ! nwon lawo ni .
Nigbatkk nko ?
O lawo ni ?
Nwon lawo ni.
Nigbatkk o dode Res ,
O bere sawo se fun nwon .
Eni ti o bi , o nbi ;
Eni o bi , ku ;
kun bule ndide.
Ode Res as tutu gbdgbede.
Ni nwon as njo, ni nwon nyo;
Ni nwon nyin awon awo ,
Lawon awo nyin Sa
Pe be ni awon awo tawon senu re wi.
j mi, oj roro;
Gl mi, gl rosn
Da fkk ti nsawo reRes
Nile obadu .
kk lewo lo nwa nlo ?
Nre de Res, nle obadu.
O la gbe owo ;
A gbe owo ;
O la pon eyin ;
A pon eyin .
Jbt omo lawa nko ;
Jbt omo lawa npon .
Ebo kan da da da ,
da bi ebo kk.
Osa wpe kawon eleni
Ki nwon lo rubo omo ,
Nibi ta gbe ri agbalagba merin,
Leri ate
Bi Osa ti wi nu .
S :
A serin jri agada;
A sagada jri erin;
A se gi oko ma w ok
D fs
Ti nlo torow gbogbo lw ldnmar.
s ni , o ni on ti se
Taiy e ye un
Ti o fi ro um lrn ?
Nwon ni k lo r bo.
Kilona wa r ni ebo?
Nwon n r egba mrun;
Nwon n r eiyel mrun.
K ragbb ade mrun.
Nwon n k n ob mrun .
Ko ma to Osa lo .
s S kbo , o r bo ;
kr, o tu .
Ks o r bo be tn nu ,
Gbogbo w t ni ntoro,
Gbogbo lldnmar k le lowo .
s w nj nu n ny ;
N nyn won awo ,
Lawon awo nyn S .
n be ni won awo ton senu re w.
A serin jri agada.
A sagada jri erin ;
A segi oko ma ok .
D fs
T ntoro w gbogbo lowo ldnmar .
s m ma d,
A j toro w gbogbo lowo ldnmar .
Os wp ire gbogbo ni on f se o.
Nbi ti a gbe ri gbgb marun .
Os su n be,
Irunmol fi l l.
BR:
Os p k r ebo
Nbi t gb r gb mf
Lr te.
Os p ebo ni k r nb.
Os p k m se okn mj ;
Os wp okn kan na ni ki k m,
Be ni Os wi.
O r n tOs gba t fi j be ?
Od yn n ji gnyn ;
te mi spsopo
Temi fi pte lk ,
mi j i pte rnl
D fn Akrmsl
Ti nskn mj.
Be ni Akrmsl ni,
Nwon n k r ebo.
Klna r?
10
K r kkodie mjla;
Won n k r orgb mjla;
K r k mjla;
Sng s k ebo, r bo n y;
k r, tu.
T Sng ba yo,
Enkan k l dr de m.
Nigbt ba ti k km y lw.
Sng S sgun t,
r yin od .
N sng w nj, n ny;
N nyn won awo,
won awo nyn ris
P be ni won awon ti n fi enu re w.
Gdgd gbangban b os
D fn wlwl omo gboj,
Jnrl omo A rgba t sgun.
Sng, t b bur ma y pon lyn re,
wo gdgd gban b os;
B ba bur ma y pon lyn re,
wo gdgd gban b os.
rs p n yi b elyi n sgun s o,
Ba rs ti w n un .
ODLOGBON :
Os p ire aj.
Irnmol p ire omo;
Os p ire ik .
Nbi t a gb r agbagba mtla
Os p ebo n ki a lo re r.
Os p n itor m la se da.
Os p ki a l r ebo,
Ki elni na l ma r m na l.
Os p k elni ki lo n egba mtllgbn;
Os p ki elni ki lo r gbogbo nkan t wa lra r n ebo;
Os p ki lo n ewr;
Ki l n kt.
kt y ki lo fi plop epo si;
La w r gb fn won gblagb.
B Os ti w nu,
Nbi ti a gb r awon gblagb.
Ewr y la pa;
La k gbogbo nkan in r;
La p ls fn won gblagb.
Bi Os ti w nu,
Nbi t a gb r won gblagb mtla.
O r n t Os gba t fi j be ?
ip tre n y n b omo arayi nn
won l d fn Spn
Nj t y ma ko il yn abe.
Spn n y,
T won b pn ogn won k ni rnt Spn;
B won pn nkan won k n p tire n y.
E ba t p t n n y s ?
N won b gbon ato re.
n n won nse byi s t won k p t n n y nl aiy.
11
n yi ha ti se y s ?
Nwon n ki rbo.
Kn n yi h r ?
Nwon n k Spn ki r gb ew;
Won n k r igba esinsin;
Won n k r in.
Spn S k ebo, rbo;
k r, tu.
r igba ew .
Nwon s se sse fn Spn.
B Spn b ti m sr y gb t kni y b ti s l won lra.
Lo b di ibi t won np won nkol.
N won b nk Kbys,
N won b w ntoj r.
won ti l se ti won s byi?
Nwon a n ha !
Be b ti ri be
Spn n k e r ma fn ni nkan;
K e n k ma gba yin.
Ibi t omo b ti kol tn t won ngb lo
P k Spn k na gb won nu.
Spn s lrko laiy,
s joba ni won nk Kbys fun.
N nyn won awo, ni won awo w nyn Os
P be ni won awo ti n nse enu rere w.
p tire n y n b in bb w
L d fn Spn t nkola ti k y abe.
n a gb r ebo, tkn r;
K i p,k i jnn,
O r mi n jbtre.
Os p ire aj, ire omo ni n f s o.
Os p k a lo rb nbi a gb r gb mtla.
K :
Os p ire aj .
Irnmol p ire omo.
Os p ire ik.
Os p ibi t a gb r gblagb Os lr te.
Os p ka lo bo gn Eler.
Os p gn Elr na pl atkn r, n r r,
K won ko rbo
K won k ma pa ara won.
Atkn gn Elr y, n r r
k won k ma pa ara won ebo r ni k won k r.
Id kan nbe lw won;
Os p k won k fi id na rbo,
K ma w fi id na pa r r ,
B Os ti w nu.
O k r n t Os gb t fi j b?
Igb nla ni mni m or
A d fn gn a b fn gnfon.
O r gn,
Won n k rbo
K ma pa r r.
gnfon n awon kni wny won nf t?
12
13
K tt k ma ba pad w d ,r,
K l lo ptpt ni eni t w d n.
Ni yi lo bo ris il won.
Eran funfun n,
gbn medgn,
Ob medgn n yi fi bo ris il won.
N tije timu n yi bo
Ntor k ohun t b w k l dra.
O ti bj tn,
K l pada dra ni Os ni yi w j k dra,
B b l se be.
Medgn nu.
RET ou LFI :
B a b s d mrndlgn,
Yi n gbn mrndlgn
Yi n ade dd ;
Yi n eiyel dd ;
Yi newr dd.
gbn mrndlgn y,
Os ni yi fi bo.
Ewr dd y, Os ni yi fi bo.
Ade dd ati eiyel dd na,
Os ni yi fi bo.
K nkan t b w k l dra,
N yi s r egbegba mrndlgn lbo r.
Nnu egba mrndlgn y
Eni t d fun ne yi s m egba mf yi fn baba t je babals re.
Yi s m egba mta t baba nl aiy ni yi fun;
T b n y nl aiy igbi metallgn yi yi fun.
Yi s tn fn gn r n igbi mknla.
Yi s fn baba r n egbegba mta o le igbi mta,
Baba t b n;
T k b s n baba nl aiy,
T s n ni t k n baba fn b yi ti ma ha nu,
Tor k gbod m j egbta lo nn egba mrndlgn y,
yen eni t d Os fn ni wun.
As dd, as pa,as pupa, as funfun,
Ni ebo t ontyin n yi ru
K l dra ohun t b w ti bj,
K l pad dra ni.
Os ni yi j ki pad w dra.
Yi w n plp epo,
N won yi w ps s de fun.
Gbogbo nkan in eran y ni won w se lgs.
Nwon k n fi ata si;
Won k n fi iy si;
N won yi lo gb s de n gnf fn awon gblagb,
N won yi b tn aiy r se.
kt kan ni ti awon gblagb ni;
T yi kk se lkk oj o.
Eni t s d fun na,
gbin n yi w fn Os ,
On na yi w fn Os,
14
Yi fn Os r n ade,
P oj t n f kn o mrndlgn o.
OPIR :
B gbogbo ow r b doj bol, Opir n j.
Elen b b ti r b,
As dd lbo r t yio bo sl,
Nitor k won k ma ba ri ml.
Nwon yi gb kt.
Dp eran t won yi pa nl won, as r y
N won yi ri ml.
Won yi s pa eran y sl
Or eran y n won yi riml ni .
Eni t a d fn k won k m l ri ml ni.
Ohun t yi se nu .
N won babalwo mp n Es kan ol .
Ork
Palavras que os Oris precisam ouvir antes de se fazer qualquer oferenda ou sacrifcio.
Os ORIKI so usados para levantar o moral do pedinte e a benevolncia do Oris.
Os Yorubs acreditam que sem se falar esses orikis, os ORIKI no vo ouvi-los.
ORIKI S
s dr omoknrin dlfin
s ot Oris
Alaggo j lorko iy np e
O l sonso sr es ls
K je, ko si jki eni nj gbee mi
A kii ly la m tS kr
A kii lw lai m ts kr
O l sonso sr es els
s t Oris
O fi kta dp iy
Ppa-wra, a tk mse is
s ma se mi
Omo elmirn ni ki o se.
TRADUO ORIKI S
Exu odara, o homem da cidade de Idolofin
Exu, inimigo de outro orix
Sua me o chama de senhor da briga
Ele fica no p da pessoa
No come e no deixa a pessoa comer nem engolir a comida
A gente no pode ter alegria sem tirar a parte de Exu
A gente no ter dinheiro sem tirar a parte de Exu
Ele fica no p da pessoa
Exu inimigo de outro orix
Coloca a pedra no lugar do sal
Apressadamente, ele sai sem fazer escolha
15
16
17
18
19
jlji Obakoso
Bw ba te se rr ti o te js yio wa mo elet ntgiri
Kbys o
Onbon run
Obakoso pele o .
TRADUO ORIKI SNG
Labbookun, o gigante como uma montanha de milho
Tenha chuva ou no , no h ningum que Sng no pode matar
O apavorante esprito, que se torna irritado quando encharcado com a chuva
Alaafin (o rei de Oyo) rosna como leopardo
Obakoso, o rei forte
Meu Obakoso, cujo peito coberto com cabelos como a base da rvore da palmeira
Sng s um homem forte
Obakoso, cujos olhos so como medicina
Eu no sei onde o mundo est indo Obakoso
O grande rei que no se suicidou
No quando tem problema, quando tem que se aproximar oh grande Oris
Oh ! Majestade
Dono da trovoada no cu
Obakoso, eu te sado.
ORIKI IF OU ORUNMILA
Orunmila, Agbnnirgun !
Njnji l kif
Ktkt l ki Oris
sn gangan l ki su
Mo j mo ki gd o maa jre
Aj wol mi, ol jko ti mi o
Ki l nj l t If o ?
Ogede ni If nj lt If
Orunmila, o wa to ge, ki o mow temi wa
If pele o .
TRADUO ORIKI IF / ORUNMILA
Orunmila, Agbnnirgun !
Cultuaremos If
De manh bem cedo cultuaremos Oris
tarde cultuaremos su
Eu acordei e cultuo Ogidi (If) , Ogidi Bom dia
Riqueza entre em minha casa, Honra sente comigo
O que voc come na cidade de If ?
If come banana na cidade de If
Orunmila , chegou a hora de voc me enriquecer
If eu te sado .
ORIKI OSAL
Alablase , t-t-bi-kn
jnk, dgbngd
Ign bb oyin
Oris Nla diml
Olj kra gbogbo ibi
20
Oris ti ko f dt
Oris eti eni ol
O fi oj gbogbo tbi
O tbi lai nn ol
O sn nn l
O ti in l dde
Alse , so mi di ik na
Oris Nla, pele o.
TRADUO ORIKI OSAL
Pessoa que d sugestes e d comando
Pessoa massiva como o elefante
Pessoa preciosa como mel puro
Oris maior que a gente se agarra para ser salvo
Tem olhos que cobrem todos os lugares
Oris que no gosta de coisas impuras
Oris que tem ouvidos da honra
Sempre
o maior sem que seja destrudo
o maior dentro da riqueza
Dormiu dentro da roupa branca
Levantou de roupa branca
Criador ! Faa-me inmeras pessoas
Osal , eu te sado
SIGNIFICADO DOS ELEMENTOS UTILIZADOS NO BOR
O eb oferecido a cabea (BORI) encaminhado a Oldmr, atravs de Es, sob a forma de uma
menssagem codificada onde cada elemento utilizado tem um significado lgico, pertencente a cadeia
hierrquica da vida dentro do Universo de acordo com a variedade de s : Negro , Branco , e
Vermelho , agindo em relao direta com a nescessidade de cada ser.
OB ABATA (vegetal, vermelho e branco) De uso fundamental no ritual, considerado o primeiro
alimento do imonl. Busca o seu poder oracular, alm de fazer uso de sua finalidade principal.
"Ob existe para alimentar todo o ser. Ob proporciona fora e vida longa.
RGB (vegetal, branco ) Tambm utilizado como alimento do imonl, garante a sade e a fora
do ser . RN KRN K WO IN RGB Adoena nunca entra em rgb.
OMI-(gua)(mineral, branco ) A gua a representao da fertilidade feminina, veculo de ligao e
comunicao com o imonl. o que garante a harmonia ou a calmaria. No h oferenda sem gua.
OTIN-(gin)(vegetal, branco ) Sua representao refere-se a fora do smen masculino. Transformao
da matria (Egngun).
EPO (dend)(vegetal , vermelho ) o elemento apaziguador que representa a fertilidade feminina, o
poder de gestao das Y-GB A fora dinmica dos descendentes.
YIN-(mel)(vegetal, vermelho) Elemento de riqueza, de beleza e de doura. Quando mel, sangue das
folhas recolhido pelas abelhas, atravs de um sistema de unio e rgida hierarquia. No caso do melado
de cana, apesar de ser um elemento de riqueza, e de doura, est intrinsecamente relacionado a
descendncia por se tratar de um processo de transformao de matria original .
21
22
NJE GBGBE (comidas secas ) - Referem-se, basicamente ao alimento do ancestral que no caso deste
trabalho Or tem uma relao com o Ser Individual.
Os demais elementos, so igualmente utilizados a partir da sua rela- o de significado, com as
necessidades elementais para aquele determinado Or.
OWO EYO (bzios) Que representavam riqueza, tendo sido inclusive, usado como moeda durante
determinado tempo, e descen_ Dncia onde seu uso reporta aos primrdios a ao atual da soberania
temporal . O objetivo de seu uso manter rela~o de ancestralidade.
OWO (moeda) - Representa riqueza na atualidade. Busca a relao do descendente com o seu
ancestral. Em quanto o bzio faz relao ancestral com seu descendente .
Os animais possuem suas representaes especficas :
ADIE(galinha) PROSPERIDADE, FILHOS, CASAMENTO
AKUKO (galo) BOA SADE, TIRAR DESGRAAS, VENCER
ETU (galinha dangola) PROSPERIDADE
IGBIN (caracol) - PLACIDEZ
EYELE (pombo) DINHEIRO,SORTE ,SADE,VIDA LONGA
EJA (peixe) - TRAZ A RELAO DA ABUNDNCIA NA QUANTIDADE DE ESCAMAS E FERTILIDADE
PELA NATUREZA REPRODUTIVA.
Os Oris
Ttulo - Ojs (mensageiro); Elbo (transportador de oferendas) ; Elgbra (dono do poder) ; Olna(n)
(dono dos caminhos).
Elemento - comunicao; terra,fogo,gua e ar.
Smbolo - g (basto em forma flica com cabaas) representando o sexo masculino.
Contas - preta e vermelha, lagdb
Saudao - Lary s ! ( o bem falante e comunicador)
Sacrifcios - Bode, cabrito,galo, galinha d'angola, pato.
Oferendas - Farofa com dend, ks, kr, ob,atar,feijo, inhame, aguardente
Kizilas - din (leo branco extrado do coquinho do dend)
Kosi esu kosi oris
Em todos os momentos da vida dos afro-descendentes que cultuam orixs, a terra o elemento
mais importante a ser reverenciado e, em conseqncia disso, a pedra, o fruto da condensao
da terra, a desagregao particulada e formadora do microcosmo ioruba.
Olodunmare ao criar o mundo, mandou a pedra primordial chamada por Ele de Esu Yangi e
posteriormente, de Esu Obasin, essa pedra cultuada at os dias de hoje em Il If.
23
ESU OT ORIS .
ESU OFI OKUT DIPO I.
EXU A PEDRA FUNDAMENTAL DO ORIX.
EXU TRANSFORMA O SAL EM PEDRA.
Todo orix tem de, obrigatoriamente, ser assentado em uma pedra ou em algum material que
dela tenha vindo: exemplo: o ferro em que se assenta gn a transmutao da pedra,
transformada em ferro por intermdio do fogo.
O corpo humano composto de vrios elementos, e entre eles um dos mais importantes o
barro modelado por Ajl, onde, posteriormente, inserido por Obatala o Bara, o Exu do
Movimento.
Fica claro que Exu foi criado por Olodunmare, da matria primordial e divina da qual,
posteriormente, ele fez todos os Orixs.
A mesma matria que daria forma a toda existncia divina, assim como toda a humanidade que,
um dia Ik, a morte, devolver a esta lama primordial.
Yangi o primeiro ser criado da existncia, conhecido como Esu Agba, o Ancestral primordial, e
seus assentamentos mais antigos tradicionais eram simples pedras de laterita vermelha,
colocadas no cho e, onde eram feitas suas oferendas e sacrifcios.
Conta a lenda que Exu se descontrolou e passou a devorar toda a preexistncia, sendo ento
obrigado por Orunmil, aps uma longa perseguio, a vomitar tudo de volta. Foi cortado em
milhares de pedaos e transforma-se em 1 multiplicado pelo infinito.
AGBA = O mais velho e, por conseqncia, o pai que retratado no mito em que Orunmila o
persegue atravs dos nove Orun.
IGBA KETA = o terceiro aspecto mais importante de Exu que est ligado ao numero trs, a
terceira cabaa, na qual ele representado pela figura de barro junto aos elementos da criao
OKORIT META = ligado ao encontro dos caminhos ou encruzilhada: o encontro de trs ruas
(Y).
OKOTO = representado pelo caracol-agulha, mostra a evoluo de tudo que existe sobre a
terra, e est ligado ao Oris Aj Salugan, o antigo Oris da riqueza dos yorubas.
24
OJIS EB = o que observa todos os sacrifcios rituais e recomenda sua aceitao levando as
suplicas a Olodunmare.
ELEGBARA = o todo poderoso que transforma o mal em bem, cujo poder reside na
transformao das coisas.
BARA = um dos mais importantes aspectos de Exu, pois ele o Exu do movimento do corpo
humano, infundido no corpo pr-humano, ainda no Orun por Obatal, sendo assentado no
momento da iniciao, junto com o Ori e o Orix individual.
INA = Um dos aspectos mais importantes desse Exu primordial presidir o Ipade, sendo o dono
do fogo.
a Esu Ina que os babloris / iyaloris se dirigem no comeo do Ipade, uma das mais
importantes cerimnias do ritual afro-descendente religioso.
Exu
25
Em geral tosas as plantas que contm espinhos, ardem, queimam, formigam ou provocam
coceiras no corpo humano, so pertencentes a Elegbara.
BANANEIRA Folhada usada para (Erank), preparado de Akasa, Ekuru. O pendo floral serve
para Eb.
26
CEBOLA Usada no preparo das comidas dos Orixs, para enfeitar obrigaes Exu.
CHAPU-TURCO Origem africana. Serve para enfeitar casa de Exu. Banho de descarrego.
27
JUCIRI Banho.
MALVARISCO Banho.
MAMOTA Banho.
28
PINHO-BRANCO O mesmo que PINHO-ROXO. Usada com Aroeira para banho forte
aplicado em encruzilhada.
PIXIRICA O mesmo que TAPIXIRICA. Com as folhas feito infalvel p demudana adicionado
`a-pemba-vermelha.
O p colocado dentro de uma caixinha no Ile Ase Esu.
SAPATINHO-DO-DIABO Depois das folhas secas feito p benfazejo, para obteno de bons
negcios.
TINTUREIRA As folhas so utilizadas em banho forte. A cepa do arvoredo tima para arriada
de obrigao para Exu.
29
Ttulo - Bb Irin (osenhor dos metais); Asiwah (o que vem na frente) ; sinmol (o chefe entre as
divindades).
Elementos - Todos os metais (terra e fogo)
Smbolo - Id (espada) ; kr (pequena coroa tipo tiara) ; Marw ( franja de folha do
dendezeiro).
Contas - Verde e Azulo
Saudao - gn ye ! (gn vida !)
Sacrifcio - Bode, galo, pato, cachorro
Oferendas - Inhame, milho, aks, kuru, feijo, farofa de dend
Kisilas - Manga espada, assobio e siri.
GN
O TEMVEL GUERREIRO
30
31
32
febre)
Elemento - terra, doenas e curas
Smbolos - Ssr (feixe de nervuras de palmeira cercado de bzios e pequenas cabaas) ; Oko (lana) ;
Sworo (guizos); Lagdb.
Contas - Marrom rajado de preto e branco, preto rajado de branco ou branco rajado de preto.
Saudao - Atto ! (Silncio!)
Sacrifcio - Bode, porco, galo, pre, pato, galinha d'angola.
Oferendas - Pipoca, feijo preto, akas, latpa, adun, aberen.
Kizilas - Carangueijo, sardinha, carneiro, abbora.
OMOLU / OBALAIY
Omolu Terra, isso resume perfeitamente o perfil desse Oris, o mais temido entre todos, o terrvel Oris
da varola e de todas as doenas contagiosas.
Ele est ligado ao interior da Terra (nin il) e isso denota uma intima relao com o fogo, j que esse
elemento, como comprovam os vulces em erupo, domina as camadas profundas do
planeta.
Toda a reflexo em torno de Omolu ocorreu colocando-o como um Oris ligado a terra, o que
corretssimo, mas no deixa de ser um erro desconsiderar a sua relao com o fogo do interior
da Terra, com as lavas vulcnicas, com os gases, etc.
O que pode ser mais devastador que o fogo?
S as epidemias, as febres, as convulses lanadas por Omolu!
Ele o fogo que varre, que arrasta para a morte como as lavas de um vulco.
Oris cercado de mistrios. O capuz de palha da costa (az) cobre seu rosto para que os seres humanos
no o olhem de frente (j que olhar diretamente para o sol pode prejudicar a viso).
O az guarda mistrios terrveis para simples mortais, rela a existncia de algo que deve ficar em
segredo, revela a existncia de interditos que inspiram cuidado e medo, algo que s os
iniciados no mistrio podem saber.
Desvendar o az a temvel mscara de Omolu, seria o mesmo que desvendar os mistrios da morte, pois
Omolu venceu a morte.
Embaixo da palha-da-costa, ele guarda os segredos da morte e do renascimento, que s podem ser
compartilhados entre os iniciados.
A relao de Omolu com a morte se d pelo fato de ele ser a terra, que proporciona mecanismos
indispensveis para a manuteno da vida.
O homem nasce, cresce, desenvolve-se, torna-se forte diante do mundo, mas continua frgil diante de
Omolu, que pode devor-lo a qualquer momento, pois Omolu a terra, que vai consumir o
corpo do homem por ocasio de sua morte.
33
34
O homem que domina a magia das plantas, folhas e frutos, sementes e razes, OSANYIN
Osanyin vive nas florestas ao lado de um amigo chamado ARONI, um ano de um nico brao, uma
nica perna e s um olho no meio da testa.
Osanyin deve ser cultuado no lado de fora dos Il Oris, de preferncia em um local com rvores e
plantas.
Sua representao simblica um ferro com sete hastes, onde no alto da haste central, deve-se ter um
pssaro, sinnimo de poder, magia e segredo.
Osayin profundamente ligado com Es e junto acompanham ORUNMILA.
No princpio da vida Osanyin brigava muito com ORUNMILA, muitos itan If relatam estas brigas e
alguns nos contam que, Osanyin s tem uma perna, devido a disputas de poder com Esu.
Osanyin um oris inteligente e muito hbil.
Diz um itan If que ao, ser comprado por ORUNMILA para trabalhar em suas lavouras,no acatou as
ordens de seu novo dono para derrubar e cortar algumas espcies de plantas que, para
ORUNMILA at ento eram ervas daninhas.
Osanyin ensinou a ORUNMILA que,aquelas plantas, eram teis para remdios e ps.
Desde a, Osanyin senta-se ao lado de ORUNMILA nas consultas a If.
Como j foi dito vrios so os Itan If que trazem histrias de Osanyin,cito agora uma apresentada no
livro de Dr. Jos Flvio Pessoas de Barros (O Segredo das Folhas)que tambm foi traduzida
por Pierre Verger em 1950 ;Os pais de OSANYIN o haviam parido e deixado nu.
Quando ele cresceu foi para a floresta e muito aborrecido fez um trabalho contra seu pai,a fim de que ele
no pudesse respirar bem e ficasse sufocado.
Feito isso, partiu em passeio pelo mundo... Todos tentavam curar o pai e como no conseguiram foram
procurar OSANYIN,O filho, que assim disse: Meu pai dono de uma roupa,uma cala e um
gorro que deve me dar.
O pai, arquejante, consentiu em dar as coisas.OSANYIN ao saber foi arrancar o EB que havia
colocado.
Desde ento passou a estar vestido,deixando de usar folhas para cobrir-se.
OSANYIN fez, ento um trabalho para sua me ter dor de barriga e saiu pelo mundo.
Tentaram cur-la em vo, a, lembraram-se de OSANYIN e foram procur-lo.
Ele disse: Minha me tem um pano listrado, de preto, branco e vermelho... A me enviou o pano para o
filho e ficou curada.
OSANYIN teve um filho e pensou: O que eu fiz aos meus pais, meu filho far a mim.
Pegou o filho,queimou-o e fez um p preto.
Depois de trs a quatro anos,o Rei da Cidade ficou doente e ningum conseguia cur-lo.
35
36
37
38
Em certas festas, como por exemplo o OLUBAJ (Festa anual do Oris OMOLU)as comidas so
servidas aos adeptos e convidados em folhas de EW LARA (Mamona Branca).
Quando da implantao de um IL ORIS, no centro do salo do templo, onde deve estar o ARIAS
(Ligao dos Oris com seus filhos, fora central de onde emana a fora dos Oris), alm de
outras oferendas, so colocadas todas as folhas, respeitando-se a quantidade e a preferncia
do Oris do Templo, etc...
Cabe ressaltar, que todas as vezes que usamos as folhas, com exceo do uso em comidas e Ebs,
deve ser sempre em equilbrio (GUM-ERO/ MACHO-FEMEA/ GUA-FOGO/ TERRA-AR),
independente dos Oros a serem feitos um ELEGUN (Aquele que sofre ) ou um OLOIYE
(Pessoas que so iniciadas para ocupar algum cargo).
As folhas ainda nos so teis no final de uma festa onde nos auxiliam no levantar da mesa do Oris.
Quando secas, podemos us-las para Defumao. Ou ainda, depois de socadas e misturadas com
outras substancias, como ps-propiciatrios.
GUA: As folhas deste departamento geralmente so ligadas a AIYAB OSUN, mas delas podem ser
associadas a outras AIYABS e a OSAL.
Estas folhas so carnuda, retm lquidos, tem a particularidade de, ao serem amassadas, liberarem
gua.
BAMOD - FOLHA DA FORTUNA
LPYID - LNGUA DE GALINHA
ABB OSUN - ERVA CAPITO
LBS - CEBOLA
FNRN - MANJERICO
EJ OMD - AGUAP
TITR - MARICOTINHA
EW IY - CAPEBA
IDE - FETO
KRUKUR - BATATINHA
MSIM-MSIM - VASSOURINHA
DUNDN - FOLHA DA COSTA
JR - ERVA DE STA. LUZIA
MUM - SAMAMBAIA
SIBT -NENFAR
TT - COLNIA.
TERRA: No compartimento terra, encontramos folhas ligadas aos DES (caadores) OGUN, DE,
OMOLU e devida a cor de alguns frutos, a OSAL.
FMN - ERVA-DE-PASSARINHO
AGBADO - MILHO
AKKO - AKOKO
ALAKESI -SO GONALINHO
M - SETE- SANGRIA
TR- GOIABEIRA
BUJ - JENIPAPO
EW BB - TAPETE DE OSAL
EW BOJTN - QUEBRA-PEDRA
EW BONOK - CAPIXABA
EW KKNDKN - BATATA-DOCE
EW LARA FUNFUN - MAMONA BRANCA
EW LARA PUPA - MAMONA VERMELHA
EW OJSJ - GUIN
39
EW W - ALGODO
WRNJEJ - JEQUIRITI
PRGN - NATIVO
TT - BREDO/CARURU
MARIWO - DENDEZEIRO
ORO MB - MANGUEIRA
FOGO: As folhas deste departamento esto relacionadas aos Oris que dominam o fogo, ES e
SNG.
BITLA - CAMBAR VERMELHO
GBA - UMBABA / IMBABA
JOBI FUNFUN - AROEIRA BRANCA
JOBI PUPA -AROEIRA ROXA
PAKA - JAQUEIRA
ATA - PIMENTA MALAGUETA
ATARE - PIMENTA DA COSTA
DANDA - TIRIRICA
SS - URTIGA BRANCA
TIPNL -ERVA TOSTO
IL - QUIABO
JF - URTIGA VERMELHA
OS - CASTANHEIRA DO PAR
OSN - URUCUM
AR : Sendo OY um dos Oris que tem o domnio sobre o vento e as tempestades,
neste compartimento, as folhas so relacionadas esta AIYAB.
ABRUNPO - MARACUJ
AFERE - CRINDEVA
GBL - MATA PASTO
PJ - SENSITIVA
MUNNMUY - BALAINHO DE VELHO
DANK - BAMBU
EW FIRIRI - TAQUARIL
EW MSN - PARA RAIO
ID OY - ESPADA DE IANSAN
KOLORGB - CINCO CHAGAS
Alem desta diviso por compartimentos, mais ainda ligados a eles, podemos ligar as folhas aos Oris
pela sua aparncia , cor e textura.
A maioria das folhas alongadas com caractersticas de objetos cortantes so associadas aos Oris
masculinos, guerreiros e caadores.
Aquelas arredondadas e que, geralmente s so encontradas nas guas e suas proximidades so
ligadas as AIYABS.
Temos ainda a simbologia das cores.
O branco do algodo (W) ou os pelos do tapete de Oxal (EW BABA) , so ligadas aos Oris
Funfun e geralmente a Osal.
O vermelho de algumas folhas a SNG E OY .
40
A maioria das folhas escuras ligada aos Oris masculinos e as claras aos femininos.
A textura tambm muito importante como j foi dito, as mais carnudas, que retm lquidos e que so
midas as AIYABS e a OSAL.
As portadoras de certas salincias so ligadas a OMOLU, NANA e OSUMARE.
As folhas espinhosas e que so encontradas nas matas fechadas e grotas OD e a LOGUND .
Aquelas que possuem espinhos superficiais e que, quando tocadas por um certo tempo nos do a
sensao de queimadura ou vermelhido na pele a ES e SNG.
Um outro aspecto no menos importante o cheiro das folhas quando esmagadas entre os dedos.
Os cheiros fortes, porm adocicados, aos Oris femininos e os acres aos masculinos.
Consideramos tambm o tamanho de certas rvores como a imbaba (GBA) , ligada a SNG.
Outras tambm avantajadas em seu tamanho so ligadas a IROKO. A jaqueira (APAOKA), a IYA MI
OSORONG .
As folhas que produzem certos sons quando agitadas pelo vento, a FOLHAS FIXAS OU DE ORO :
Em numero de dezesseis, as Folhas, Fixas ou de Oro, como so chamadas so as seguintes:
BMOD -FOLHA DA FORTUNA
AJ - FOLHA DA FEITICEIRA
AKIKA - CAJAMANGA
AKOKO - AKOKO
RB - NO CONSTA
TINPNL - ERVA TOSTO
IROKO - GAMELEIRA
YEY - CAJAZEIRA
DUNDN - FOLHA DA COSTA
GG - NO CONSTA
OS - CASTANHEIRA DO PAR
WRNJJ - JEQUIRITI
PRGN - NATIVO
RNRN - ALFAVAQUINHA
TTRGN - CANA DO BREJO
TT - COLNIA
As dezesseis folhas acima esto sempre presentes em todos os Oros tradicionalistas no importando ser
cerimnias para ELEGUN, OLOIYE ABERTURA DE UM NOVO TEMPLO, INICIAO, Etc...
bvia que, outras folhas sero acrescentadas devido ao tipo de cerimnias, preferncia do Oris, etc.
Como podem observar os quatro departamentos aparecem no quadro acima.
ERO (CALMA) : As folhas de ERO so muito usadas nas cerimnias que envolvem crianas , ou at
mesmo para acalmar os OLORIS .
As folhas de ERO presentes em chs, sob as Enis, nos OROS, para que durante o transe o ELEGUN
esteja firme e calmo .GBAO - IMBABA
GBRAYABA - SALSA-BRAVA
DUNDN - FOLHA DA COSTA
41
RRN - ALFAVAQUINHA
TT COLONIA
42
43
Nessa regio onde hoje se encontra a Republica do Benin, Nana muitas vezes considerada divindade
suprema e talvez por essa razo seja freqentemente descrita como um oris masculino.
Nana representa a memria ancestral de nosso povo, a me antiga (Iy Agb) por excelncia.
A morte faz surgir no homem os primeiros sentimentos religiosos, e nesse momento Nana se faz
compreender, pois nos primrdios da Histria os mortos eram enterrados em posio fetal,
remetendo a uma idia de nascimento ou renascimento.
O homem primitivo entendeu que a morte e a vida caminham juntas,entendeu os mistrios de Nana
Buruku.
Nana o principio, o meio e o fim; o nascimento, a vida e a morte.
Ela a origem e o poder.
Entender Nana entender o destino, a vida,a trajetria do homem sobre a Terra, pois Nana a Histria,
a gua parada, gua da vida e da morte.
Nana o comeo porque ela o barro e o barro a vida.
Foi a primeira esposa de Osal .
Entre os smbolos de Nana est o Ibir.
Que feito com palitos de dendezeiro e nasceu junto com ela, na sua placenta.
Ele representa a multido dos eguns,que so os seus filhos na terra dos homens, e Nana o carrega
como se ninasse uma criana.
Os bzios,que simbolizam morte por estarem vazios e fecundidade porque lembram os rgos genitais
femininos, tambm pertencem a Nana.
Contudo, o smbolo que melhor sintetiza o carter de Nana o gro,pois ela domina tambem a
agricultura e todo gro tem que morrer para germinar.
a morte que gera vida, a morte a nica certeza na vida de cada um.
Nana gua parada que mata de repente.
a terra que acalenta os mortos e os gros,que os prepara para renascer ou florescer.
Por ser uma figura ancestral, anterior inclusive Idade dos Metais,nos sacrifcios de animais que lhe so
consagrados terminantemente proibido o uso de facas.
Dizem que quando Olodumare encarregou Osal de fazer o mundo e modelar o ser humano, o Oris
tentou vrios caminhos.
Tentou fazer o homem de ar, como ele. No deu certo.
Tentou fazer de pau, mas a criatura ficou dura.
De pedra ainda a tentativa foi pior.
Fez de fogo e o homem se consumiu.
44
45
O ovo, smbolo de gestao, fertilidade e criao, que pertence a ela, a nica coisa que quebra o aj.
Tudo que simboliza sn remete a idia de fecundidade.
Os peixes ou os pssaros, por meio de suas escamas e pena, evocam a multido dos seus
descendentes. O ovo smbolo de gestao
sun protege as mulheres parturientes e seus bebs (at que adquiram domnio sobre um idioma e
personalidade prpria, passando assim para os cuidados de Yemonj).
O leque (abebe) comum a todas as qualidades de sn.
Embora seja smbolo de vaidade dessa deusa, muitas vezes usado como arma de guerra; sn
colocando-o contra o sol ofusca seus inimigos.
Portanto os maiores domnios de sn so a maternidade, a fertilidade, o amor, a sensualidade, a
beleza e o cuidado com as crianas.
Na natureza manifesta-se nas guas doces e cristalinas de rios, lagoas, nascentes e cachoeiras.
com essa gua que cura os doentes, que trata os males do amor.
Contudo, um rio de aparncia calma pode esconder perigos, armadilhas, correntezas, buracos,
redemoinhos. No se deve brincar com a gua, no se pode afrontar sn.
sn o poder do nascimento dentro do Candombl, quando o nefito recebe o os, tornando-se
ados, ou seja aquele que possui os.
Nesse momento se abre o canal pelo qual o oris ser fixado na cabea do filho-de-santo.
sn evocada nos atos restritos do quarto de santo (hunk) e nas festividades publicas da iniciao,
ou seja, na sada de yawo.
LOGUNED
Titulo - Adedo ou Adeja ( patrono dos pescadores)
Elemento - Agua e terra, matas metal dourado.
Simbolo - Ofa (arco e fecha), abebe, Iba, apetrechos de pesca,
Balana (simbolizando a dualidade, ou seja, a presena do masculino Ode e do feminino Osun .
Contas - Azul turquesa alternada com amarelo ouro cristal.
Saudao - Irua O , bosi Are , Oke !
Sacrifcio - Bode, cabra ,tatu, faisao, paturi, galinha, peixe,galo, galinha d'angola.
Oferendas - Omolokun, asoso,peixe, lele, frutas, inhame, akas, feijo fradinho .
Kizilas - Tangerina, jenipapo, roupas vermelhas e marrons.
46
47
Cego, partiu Logun seguido por Erinl e acabaram chegando lagoa onde Osun se banhava e lavava
suas pulseiras.
Logund aproximou a me do companheiro e dentro dgua um amor antigo renasceu.
Dessa nova unio de Erinl e sn nasceu um novo rio, o rio Inl, e nasceu um peixe que foi montado
por Logun.
Nas guas de Inl nadou o peixe e levou Logund para as profundezas.
Foi l que Ele conheceu Yemonj , que o adotou e lhe deu riquezas de seu reino.
Nas margens desse rio ele vive, desde ento, por certo tempo, voltando a viver na mata no tempo
seguinte.
Logund, o caador das matas, ganhou os peixes de Yemonj.
OBA
Titulo - Oba Eleko (guardi da sociedade secreta Eleko)
Elemento - Luta, guerra, (agua e fogo)
Simbolo - Ada (alfange) ; Ofa (arco e flecha);Escudo.
Contas - Marrom escuro ou amarela e vermelha.
Saudao - Oba Si ! (Rainha que descobre ! )
Sacrificio - Cabra, galinha , pata
Kizila - Taioba e peixe.
OB
Ob, a sntese de toda mulher e por essa razo tornou-se protetora de as sociedades secretas de
mulheres da frica , ela enfrenta qualquer homem, menos aquele que tomar seu corao.
Ela abraa qualquer causa, mas se rende a uma paixo.
Ob nasceu de yemonj aps o incesto de Orugan.
Protetora do poder feminino, por isso tambem chamada de Iy Agb e mantm estreitas ligaes com
as Iy-Mi.
Era uma mulher forte, que comandava as demais e desafiava o poder masculino.
Ob lutou contra todos os oris, venceu a batalha contra Osal, derrotou Sng e Orunmil e tornou-se
temida por todos os deuses.
O nico que a derrotou foi gn, que muito sbio , antes da batalha com ela consultou um babalawo,
durante a luta Ob estava ganhando, at que gn decide usar a receita do babalawo.
Jogou no cho uma pasta escorregadia feita de quiabos.
Ob escorregou, caiu e acabou perdendo a luta para a astcia de gn.
48
Senhora do Cu Estrelado
49
Uma lenda conta que Yew era uma caadora de frande beleza, que cegava com veneno quem se
atrevesse a olhar para ela.
Yew casou-se com Omolu, que logo demonstrou ser muito ciumento.
Um dia Omolu desconfiou da fidelidade da mulher e a prendeu num formigueiro.
As formigas picaram Yew quase at a morte e ela ficou deformada e feia.
Para esconder sua deformao, sua feira, Omolu a cobriu com palha da costa vermelha.
Yew carrega uma cabaa (ad) que lhe foi dada como presente por Sng, essa cabaa toda
enfeitada com palha da costa e muitos bzios,tem uma cobra por fora e mil mistrios por
dentro (um pequeno mundo de segredos).
Dizem tambm que Yew , passou a viver no mundo dos mortos, que os vivos temem e evitam, ali ela
entrega a Oy os cadveres humanos, os mortos que Omolu conduz a Oris Oko e que esse
devora para que voltem a terra, terra de Nana de onde foram um dia. Ningum incomoda
Yew no mundo dos mortos.
YEMOJA
Titulo - Odo iya (Me dos rios); Ayaba (rainha) ; Olomu( Senhora dos grandes seios)
Elemento - agua
Simbolo - Abebe (leque) ; Ada (alafange)
Contas - transparentes, branca,verde ou azul claro
Saudao - Odo fe'yaba , ou Eru iya ! (As aguas amam sua rainha )
Sacrificio - Cabra, galinha, carneiro,bode castrado, pata,galinha, pombo, galinha d'angola.
Oferendas - akasa, milho branco, arroz, peixe,camarao, coco.
Kizilas - mariscos, peixe de couro, cachorro, melancia.
Yemonj
50
Esse povo se transferiu para a regio de Abeokut levando consigo os objetos sagrados da deusa, que
foram depositados no rio gn.
Yemonj a gua que no se prende, a gua que se estende na amplido, que une os povos.
Nem o poderoso rei de If, Olofin, conseguiu manter Yemonj perto de si.
Ela o espelho do mundo, que reflete todas as diferenas.
Yemonj sintetiza o instinto de me, no aquela que d luz, mas a que est ligada educao dos
filhos, casa e famlia.
capaz de transformar a criana que menos promete em um grande guerreiro, como fez com Omolu,
que foi abandonado por sua verdadeira me, Nana, Yemonj alem de cur-lo, fez dele um
grande guerreiro e hbil caador de brilho to intenso quanto o do sol.
Divide com Osun o domnio sobre a maternidade, mas ela no a me das crianas, mas dos jovens e
adultos que j formaram personalidade e individualidade. Sua funo a maternidade como
orientadora.
Da unio de Yemonj a gua, com Aganj a terra firme, nasceu Orungan, que nutriu pela me incestuoso
amor.
Um dia , aproveitando-se da ausncia do pai, Orungan raptou e violou Yemonj .
Aflita e entregue a total desespero , ela desprendeu-se dos braos do filho incestuoso e fugiu.
Orungan a perseguiu, Yemonj caiu desfalecida e cresceu-lhe desmensuradamente o corpo, como se
suas formas se transformassem em vales, montes, serras, de seus seios enormes como
montanhas nasceram dois rios, que adiante se reuniram numa s lagoa, originando o mar.
O ventre descomunal de Yemonj se rompeu e dele nasceram os oriss:
Dada, deusa dos vegetais,
Sng, deus do trovo,
gn, deus do ferro e da guerra,
Olos , deusa dos lagos,
Oy, deusa do rio Nger,
Osun, deusa do rio Osun
Ob, deusa do rio Ob,
Oko, oris da agricultura,
Od, Oris dos caadores,
Oke, deus das montanhas,
Aj Salug, oris da riqueza e da sade
51
52
Este ltimo ao saber das verdadeiras intenes de Sng, resolveu lutar sozinho com Tm, afirmando
que o vencedor seria o Conquistador.
Tm lanou sua espada contra Gbonka e este fugiu e comeou a lanar seus of (rezas) contra Tm e
este caiu vencido.
Assim Gbonka levou Tm vencido presena do Rei, mostrando que ele era mais forte.
Como Sng queria a morte dos dois, decidiu de novo que eles deveriam lutar na frente de todo o povo,
e marcou uma luta no mercado de ksn em y.
Gbonka venceu de novo e cortou a cabea de Tm. Ciente de sua fora, Gbonka diz que agora quer
lutar com Sng mesmo, e que o Rei no tinha como fugir dele.
Disse que Sng s tinha fogo na boca e que isto era insuficiente para o fazer vencer.
Desfiou dizendo a Sng que botasse fogo em todas as rvores e que ele colocaria seu ori (cabea) em
baixo delas e nada lhe aconteceria.
Sem medo Sng fez o que Gbonka disse, ateando fogo em todas as rvores.
Tudo se queimou mas nada aconteceu com Gbonka.
Quando o Rei Sng, e seu povo celebravam sua grande fora, surge Gbonka e fala que o Fogo de
Sng nenhum mal lhe faz.
Gbonka determina que Sng saia de y em cinco dias, caso contrrio ele o expulsaria a pedradas.
Por isso que o Povo Yorb, a cada cinco dias, comemora Sng, pois este dia Jkta.
Os y-Mis viram que nada podia matar Gbonka. O fogo, a faca ou a enxada, nada o vencia.
Eles falaram Sng que a fora de Gbonka vinha do Cu (run), e que era melhor que o rei voltasse
para Tp, a cidade de sua me.
Sng pede que os amigos venham com ele, mas nenhum o acompanha, a no ser sua mulher e
escravos.Foram at Ipesi, esperando que os amigos venham, mas enquanto esperavam, at
os escravos os deixaram.
Somente fica Oy, que posteriormente tambm o deixa, partindo para a cidade de Ir, onde nasceu.
S restam ao perdedor Sng um escravo chamado Beri.
Ele pensa em cometer suicdio enforcando-se na rvore yn, perto da cidade de Kso.
Desta forma ele morre em Kso.
;O suicdio de Sng indignou por demais seus amigos, na cidade de y.
Eles procuram em Ar (pedra de fogo) o poder para queimar as casas das pessoas que falam mal de
Sng, afirmando tratar-se ele de um suicida.
Desde ento ningum pode falar que Sng so (Sng enforcou-se), todos devem dizer Oba ko so (o
Rei no se enforcou).
53
Quando o fogo do Ar queima as casas dos Magbas eles rapidamente pegam o dn Ar e enterram
e cobrem com pd, afim de aplacar a ira de Sng.
Assim foi que Sng tornou-se rs
Traduo literal de pginas do livro won s ti rs Il Yorb
Autor: Olu.Daramola Olk Agba fn Ede Yorb Il-iwe Giga fn aranti Manuwa, Iju-Odo, Okitipupa.
Adebayo Jeje Olk Agba fn Ede Yorb Il-iwe Giga Notre Dame, Usi-Ekiti.
Editora: Ojibon-Oje Press & Book Industries (Nigria) ltda.
A teoria de Clapperton (Travel and Discoveries in Northern and Central frica 1822/1824) informa que
estudos arqueolgicos levam ao encontro de uma figura com sinais Egpcios e inscries em
Hebraico, chamada de A Maravilha de If.
Trata-se do monlito de rnmyn.
Desse assunto trataremos no segundo estgio de nosso curso.
Oddw uniu-se a Olkun (oceano) assumindo a forma de Oba - Olkun (Rei dos Oceanos), tendo trs
filhos, gn, Isedale (equivalente a deusa Afrodite) e Okambi (Deus do fogo).
Okambi teve sete filhos, entre eles rnmyn, dando continuidade a misso de seu Av (Oddw), na
divulgao da Religio dos rs, tornando-se o mais formoso dentre todos os filhos.
Torna-se Ele detentor de grande quantidade de terras na frica Ocidental, instalando-se em definitivo em
Il If.
rnmyn afasta-se de Il If para conquistar y, passando assim o trono desta cidade chamar-se IteAlfin.
Em memria de seu pai, concede-lhe ps-morte, a honra de ser o primeiro Alfin y.
rnmyn reservou para si a Segunda posio como Alfin y, tornando-se wni ti Il If ( Senhor
do Palcio Real de Il If ).
rnmyn foi pai de Ajuan ou jk, e Olufiran ou Sng.
Com o nascimento destes dois filhos inicia-se a dinastia dos y a saber:
OKAMBI - 1 ALFIN Y - 1700 1600 a . C aproximadamente;
RNMYN - 2 ALFIN Y - 1600 1500 a . C. ;
JK - 3 ALFIN Y - 1500 1450 a . C. ;
SNG - 4 ALFIN Y - 1450 1403 a. C. ;
JK - 5 ALFIN Y - 1403 1370 a. C. ;
AGANJ - 6
YAYUN - 7
KORI - 8 - construiu as cidades de Ede e sogbo;
OLUASO - 9
ONGBOGI - 10 - organizou a cavalaria em y;
AFIRON - 11
EGUOJU - 12
OROMPOTO - 13
54
AJIBOYEDE - 14
ABIPA - 15 - reconstruiu y;
OBALOKUN - 16 - introduziu o uso do sal
AJAGBO - 17
ODARAWU - 18
KANRAN - 19
JAYIN - 20
ESPAO DE TEMPO HISTRICO ENTRE 50 E 300 ANOS;
AYIBI - 21
Pierre Verger d Sng a terceira posio como Alfin y
Verger, Omo Sng, foi iniciado no Culto de Sng em Benin recebendo o Ttulo de Ojuoba (Olhos do
Rei).
Tornou-se Bblw e recebeu o nome de Fatumbi (Renascido por If).
Hoje temos Oba Olayiwola Adeyemi III como descendente direto de jk, Aganj e Abipa, portanto
descendente direto de Sng, usando o mesmo trono de seu ancestral ilustre.
o Ministro da Guerra e suas decises so inquestionveis pelo povo.
A obra de Samuel Johnson The History of the Yorb (1897) nos concede verses sobre a vida de
Sng.
ELE TIDO COMO UM RS FEROZ, MAS TAMBM GENEROSO, QUE TRAZ FILHOS, DINHEIRO,
CURAS E PRINCIPALMENTE JUSTIA, DETESTANDO TODOS OS TIPOS DE FALSIDADES
E MENTIRAS.
Homem forte, conhecedor de diversas formas de magia.
Hbil caador, voluntarioso, cruel e tirnico, viril e atrevido, justiceiro e autoritrio.
Decide sobre o bem e o mal, e todos aceitam suas decises, no s pelo poder agressivo, mas sim pela
sua retido e honestidade quase que infalveis.
Castiga todos os tipos de ladres e malfeitores.
Associado sempre a imagem do poder.
Seu castigo o raio, uma de suas armas, mas no o lana impulsivamente; sempre so pesados os prs
e os contra.
Por todos esses motivos tambm associado na Natureza com a firmeza da rocha, sempre rgido, ao
contrrio da flexibilidade e fora agressiva que o metal pode Ter.
Muito associado com Zeus, da mitologia Grega, pelo uso do machado de duas lminas, pois Zeus visto
vrias vezes em Creta com o machado da justia nas mos.
Mas a violncia de Sng nunca gratuita, manifestando-se sempre por um objetivo especfico: castigar
os maus ou conquistar o poder.
Como rs da vida, e do fogo, antagnico Sng a morte(k) de quem ele se afasta de todas as
formas, inclusive ao final da vida de seus Omo.
55
56
As esposas de Sng acharam as cicatrizes belssimas e consideraram que tais marcas deveriam ser
feitas nos membros da famlia real, como sinal de nobreza. Sng aceitando a opinio das
esposas determinou que Olowala Bbjegbe Osan e Oru viessem fazer incises em seu
corpo.
Mas no suportou nada alm de dois cortes longitudinais feitos um em cada brao, desde os ombros at
os punhos, recebendo assim o Ttulo de Akeyo.
Quando resolveu tomar y-Koro enviou o escravo haussa at o Rei Oly-Koro para que exibisse to
belas cicatrizes.
O Rei e seus ministros quiseram que as cicatrizes fossem feitas neles, e chamaram Osan e Oru para
faz-las.
Trs dias depois que as cicatrizes tinham sido feitas, enquanto o Rei e seus ministros tinham o corpo
dolorido, Sng atacou e venceu.
Portanto uma das lendas falam que a me de Sng Torosi, outras falam que sua me Yamasse e
ainda outras falam que Yemoja.
Sng reinou por sete anos e construiu seu castelo no topo do morro chamado k jk.
Querendo testar uma de suas poes mgicas, subiu o morro. O teste fez com que uma tempestade
casse sobre o lugar, raios atingiram o palcio e vrias construes ao seu redor.
Muitas esposas e filhos de Sng morreram. Deprimido ele acaba abdicando ao trono e retira-se para a
companhia de seu av Elempe.
Outro mito conta que Sng irado contra opositores dentro de seu reinado, mata cento e sessenta deles.
Parte ento em uma jornada acompanhado de poucos seguidores, dentre eles seu escravo favorito,
chamado Br.
Mas desgostoso com seu rei, Br, Omirn e outros o abandonaram.
Sentindo-se solitrio Sng pe fim a sua vida. Ao saberem do suicdio do Rei, os escravos Br e
Omirn tambm pe fim a suas vidas, na mesma cidade de Kso.
Seu primo Omo Sanda suicida-se em Papo. Baynni sua irm suicida-se em Sele.
Obei suicida-se em Jkta. Oy sua esposa favorita suicida-se em Ir.
Outra verso mitolgica de Sng diz que ele era um Rei poderoso.
Quando algum, mesmo seus sditos, o desrespeitasse ele botava fogo pela boca e fazia com que
qualquer um se arrependesse pelo comportamento tomado.
Estes fatos chegaram ao povo que tomaram conhecimento dos males que a impulsividade do Rei
causava.
Todos voltaram-se contra Sng, e o desentendimento entre os dois conselheiros causou grande
descontentamento popular.
Sem suportar o clima em y, Sng foge levando todas as suas coisas.
57
Acompanhado por sun, Oy, Ob, smr, Dada, Oru e Tm andou sem destino pois no tinha para
onde ir.
Logo surgiram intrigas tambm entre seus companheiros, e Sng logo viu-se acompanhado somente
por Oy.
Sem saber o que fazer, aproximou-se da rvore chamada yn que estava a beira da estrada, e
enforcou-se.
Este lugar chamado de Kso. Sua esposa Oy seguiu rumo ao norte, em direo a cidade de Ir e
transformou-se em um rio.
Chegando na cidade a notcia de que o Rei tinha se enforcado o povo gritava Oba so (O Rei se
enforcou).
Os poucos amigos que restaram na cidade revoltaram-se e seguiram para a cidade de Ibrib para
aprender a magia com o intuito de vingarem-se dos inimigos de Sng.
Aprenderam a gerar fogo na casa das pessoas e elas acreditavam que o fogo era gerado pelo rei morto.
Decidiram ento pedir desculpas Sng, mudando a expresso Oba so para Oba ko so (O Rei no
se enforcou).
Ficando o local do enforcamento chamado de Kso.
Querendo mostrar sua imortalidade, Sng lana raios durante as tempestades e por esse motivo
recebe o Ttulo de Jkta (O atirador de pedras), e por isso as pessoas que morrem atingidas
por raios so enterradas como oni-Sng (aquele que cultua Sng).
Outros dizem que os seguidores de Sng foram para Haub aprendendo l a trabalhar com os raios, e
comearam a lan-los nos arredores de y.
Houve perdas de vidas e de propriedades, fazendo com que o povo entrasse em pnico, permitindo que
os amigos Sng espalhassem a noticia de que o Rei no se enforcou, mas sim tinha
ascendido para o Cu, e os raios eram sua vingana sobre os que diziam que ele tinha se
enforcado.
E a partir da todos deveriam dizer Oba ko so! Iniciou-se os Cultos para Sng em y, e os inimigos
ofereciam-lhe bois, carneiros, aves, obi, orgb e epo pupa, e logo um Santurio foi erguido
na rvore de yn e o local foi batizado como Kso (no se enforcou).
Em Idowu encontra-se outros mitos sobre Sng. Diz-se que duas esposas dele eram rivais e viviam
brigando.
Muitas eram as reclamaes do povo contra a tirania do Rei.
Irritado com tudo isso ele se retira para uma floresta.
Por longo tempo aguardou-se o retorno de Sng, at que alguns sditos decidiram procur-lo nas
matas.
Apenas seu cavalo foi encontrado e as pessoas gritavam: Sng onde esta voc?, Voc se
enforcou?, Volte, precisamos de voc!.
E ele respondia: Eu no me enforquei.
58
Mas tantas so as reclamaes sobre mim, que governarei invisvel. E assim ele subiu ao Cu por uma
corrente que nascia do topo da rvore yn, manifestando sua realeza atravs do raio e do
trovo.
Sempre que uma propriedade atingida por um raio os Bbmogb (Sacerdotes do Culto de Sng) vo
ao local procurar o dn r (pedra de raio), e sobre ela oferendas e muito j derramado.
Sng tambm senhor da sociedade secreta Ogbni, que detm poderes religiosos e polticos dentro
da Cultura Yorb.
A origem Tapa tem Oblwiy como irmo mais velho de Sng.
Em certas cidades como Sakete e Ifanhin so feitas oferendas Oblwiy antes das oferendas
Sng.
Sabemos que Sng encontra muito apoio em sua esposa predileta Oy.
Diz-se que ele no faz nada sem ela.
Oy : rs merindinlogun ni mbe lodo Sng, nibi ka san pa, ni bi kan yan, lOya f gbko lowo gbogbo
won.
Entre dezesseis rs femininos, esposas nas mos de Sng, Oy se destacou por sua beleza,
elegncia e fora.
O Od krn Meji conta:
Feito um jogo divinatrio para Sng por Oluorojo, aquele que usa duzentas kta para derrubar seus
inimigos.
Quando Sng ia tomar Oy por esposa disseram-lhe que ele fosse casar-se logo, para no se
arrepender depois.
Disseram-lhe que fizesse um ebo para s pois, no fazer sacrifcio joga s contra as pessoas.
Sng recusou-se, no fez o ebo e chamou s de ladro.
krn dizia que a mulher que Sng ia desposar era mais forte que ele.
Sng foi para a cidade de Ir e casou-se com Oy, que logo comeou a medir foras com ele.
Sng atira seus dn r e o local atingido fica em desordem.
Mas quando Oy olha para os lados derruba rvores na estrada, e se ela quiser derrubar casas
matando seus ocupantes, e se ela quiser atacar as pessoas na cidade, com a fora dos
ventos.
Quando Sng percebeu que as coisas ditas por awo se realizaram, comeou a fazer oferendas e a
louv-los com respeito.
Disse que os awo evocam as foras de If com sabedoria.
Mesmo assim krn disse: Vocs no sabem que a esposa mais feroz que o marido? Vocs no
sabem que Oy mais brava que Sng?
59
No posso deixar de citar Bynni (O Pai me escolheu), irm de Sng que o ajudou a conquistar y,
alguns afirmam que tomou o poder logo aps o suicdio de seu irmo, mas que tambm
matou-se, no suportando a dor dos acontecimentos ocorridos com Sng.
Outro irmo de Sng, Dada, era mais velho, e tambm se tornou rs.
o protetor das crianas que nascem com os cabelos cacheados.
A verdade Yorb fala que havia uma divindade solar, a quem cabiam as foras do raio e do trovo.
Seu nome Jkta. Alguns dizem que Jkta pai de Sng, e outros dizem que Sng tomou
forosamente os poderes de Jkta.
Porm Jkta nunca foi um ser humano, como Sng foi.
As leis de Eledmar que citam o roubo, a falsidade, o envenenamento e as cleras vindas do Cu,
pertencem originariamente Jkta que ainda cultuado regularmente, no como Sng,
mas como outro rs que externa a ira de Deus, pois para os Yorb incoerente pela
natureza de Eledmar Ter exploses de ira, cabendo assim a Jkta t-las Tambm posso
citar Oramf, divindade solar de If.
Seus cultos posteriormente transferiram-se para nd.
Alguns afirmam que seu nome a contrao de: Ent o ra If k le (aquele que redimiu If).
Tambm uma divindade muito irada, que veio dos Cus, e nunca viveu como homem na Terra, porm
teve participao decisiva na questo entre rsnl e Oddw quando estes disputavam
poder e autoridade durante a criao do mundo.
Esta notcia de disputa chegou ao mundo invisvel, e Oramf foi enviado para acomodar a situao.
Sua voz tempestuosa deu instrues aos combatentes de qual procedimento deveriam tomar a fim de
terminar com a rivalidade, e foi obedecido prontamente.
Jkta e Oramf so distintos, mas representam quase que a mesma coisa: A clera dos Cus.
Seus rituais so muito parecidos.
Crculos de cinzas feitos ao ar livre, obi, orgb e ork. O ork de Oramf, que apresento abaixo, mostra
a grande semelhana entre Jkta, Oramf e Sng:
A NIL INA!
Senhor da casa de fogo!
A DANI NIJI!
Que provoca tremor sbito!
IN SN!
Fogo do meio-dia!
IN GUN OR IL F J!
Fogo que sobe do teto das casas tornando-se uma chama deslumbrante!
EBITI R FIR SE GBI!
Peso mortal que atinge a cho com fora retumbante!
Sng ainda recebe outros ttulos como:
RR
60
LBADO
OGR EKN = leopardo feroz
Os Bblw:
Abese Ijeun aproximadamente 70 anos - Abeokuta - gn State; Olusegun Liwoye Fagbemi
aproximadamente 60 anos - Abeokuta - gn State; gndel Adeleye aproximadamente 83
anos - Absokuta - gn State.
Descrevem os rituais de iniciao dos elgn ti Sng na Gbongan Sng (Casa de Culto Sng) na
Nigria e abaixo sintetizo:
Logo aps as oferendas s, o Omo Sng banhado com gbo preparado com duzentas e uma
folhas de:
Ew akoko;
Ew ylode;
Ew tete;
Ew iyeye;
Ew koko;
Ew odndn.
Este banho deve escorrer para um buraco feito diretamente na terra, e depois tampado com areia para
que ningum pise sobre aquela gua.
Depois, sentado em um pilo colocado sobre uma esteira, seu or raspado e novamente lavado com
infuso de folhas.
Prepara-se uma infuso com j de dezesseis gbn, j do pssaro agbigbo e osn.
Socados em um pilo e posteriormente mantido no casco de uma tartaruga macho, esta infuso servir
para pintar o or por sete, dezesseis ou vinte e um dias conforme deciso de If.
Feita a pintura do or, segue-se uma oferenda de gntn (carneiro), kkode (galo), et (galinha
dangola), eyel (pombo), jp (tartaruga), ikodde, obi, orgb e ataare.
Com um j vermelho um dn r amarrado junto ao or.
Contas vermelhas e brancas, uma cabaa com tampa e demais smbolos de Sng so guardados. Ao
som do atabaque de Bt e louvaes como Kbys! Oba ko so! o sacrifcio realizado
sobre o or.
Novo banho dado e roupa nova vestida simbolizando a nova vida.
recolhido ao quarto sagrado e por sete dias no poder ver a luz do sol.
Oferendas so feitas diariamente. No oj-ije (stimo dia), gntn, kkode, eyel, jp, mal, gbgr,
obi, orgb, ot (gin), sero oferecidos Sng, no sendo permitida a presena de no
iniciados (ogberi), no sendo tocado tambores e o silncio deve ser total.
Sobre os transgressores a ira de s recair. Neste ato o dn r ser retirado do or e far parte
integrante do Ojbo. A partir deste dia todo o corpo do Adsu ser pintado com wj, osn e
efun.
61
Todas as manhs tomar banho de gbo e seu corpo ser novamente pintado. Na tarde do itadogun
(dcimo stimo dia), ao ar livre, ser feito um ritual de confraternizao, onde cantos e toques
sero realizados em louvor ao rs, repetindo-se no vigsimo primeiro dia.
No itadogun o Bbmogb solicitar uma cabaa aberta, que no poder Ter sido aberta na presena do
Adsu, pois causa a ira se Sng. Solicita tambm um kkode e epo pupa.
Os presentes, com o or descoberto e ps no cho, rodeiam o local do ritual. O Bbmogb pega uma
bengala, bate no cho e reza:
SNG O!
Voc Sng!
OLUKSO O!
Voc Deus que no se enforcou!
O DENI O!
Voc chamado pela primeira vez!
Bbmogb bate com a bengala novamente no cho e diz:
ALADO O!
Voc que racha o pilo!
O DEJI O! MO TN, TN O PE O!
a segunda vez que te chamo!
BI MO BA PE O LEKETA TI O BA JE MI,
Se eu te chamar pela terceira vez sem resposta,
LAL O DI OLU-IGBO.
O famoso da cidade passar a morar nas matas.
Bbmogb bate com a bengala pela terceira vez e diz:
BB MI!
Meu pai!
A SAN GIR,
O que racha paredes,
ELEKETA NIYI O!
Esta a terceira vez que te chamo!
B MO BA PE O, SNG, TI O BA JE MI,
Se eu te chamar, Sng, e voc no responder,
LAL O DI OLU-IGBO-O
O famoso da cidade passar a morar nas matas.
A JE WIPE O TN WA SILE AYE MO,
Voc no vir mais para a Terra,
62
63
Facilmente podem ser identificadas pelo seu porte fsico, aparncia nobre e certo requinte.
Apresentam forte dose de energia e auto-estima.
Acham-se importantes e dignos de respeito, e sua opinio deve ser decisiva, prevalecendo sobre a dos
outros, raramente aceitando o questionamento de suas decises, principalmente se tiver dado
o assunto por encerrado por uma deciso sua.
Portanto gosta de dar a ltima palavra.
Quando contrariadas tornam-se rapidamente agressivas, violentas e incontrolveis.
Nestes momento resolvem tudo de maneira demolidora.
Portanto tendem a no respeitar ningum e acham-se donos da verdade.
Quando acusados preferem morrer que se entregar, ou ento partem para o ataque impiedosamente.
Muitas vezes ouvem a opinio alheia, mas raramente as aceita, sendo portanto bons ouvintes.
Assim que sempre so autoritrios, mas incapazes de cometer conscientemente uma injustia.
No podemos negar que algumas vezes tem razo, mas nem sempre. Vivem julgando os
outros sob um conceito de bem e mal.
Vaidosos e sociveis, so diferentes da agressividade de gn e da necessidade de isolamento de
ss e snyn.
Fortemente atrados pelo sexo oposto, do em sua vida um destaque especial conquista, e para a
grande necessidade sexual, onde so carinhosos e insaciveis, no perdendo uma
oportunidade.
claro que toda essa sensualidade faz com que sintam prazer em trair.
No podemos negar que sempre so bon-vivant.
Desta forma so donos de uma personalidade marcante, sempre se destacando no trabalho e nos meios
comunitrios, pois so lderes natos e muito inteligentes, isso faz com que se achem o melhor
naquilo que fazem, depreciando o que no foi feito por ele, buscando sempre a perfeio, mas
isto no trabalho dos outros, porque seu prprio trabalho, mesmo que mal feito, no pode ser
criticado.
Muitas vezes so chatos, exigentes, e esto sempre achando tudo errado e que ningum faz nada certo,
a no ser ele, lgico! No tem medo de desafio. So pensativos e observadores.
Por vezes vivem atormentados por problemas que no existem, mas que eles criam em sua grande
imaginao, com isso sofrem muito, e muitas vezes sentem prazer em sofrer.
Conseguem ser extrovertidos e introvertidos, portanto possesivos e altamente inseguros. Essa
possessividade faz com que amem o que possuem. Pretendendo encobrir esta insegurana
criam situaes e explodem.
Assim so pouco confiveis, pois so instveis, e a qualquer momento pode mudar sua conduta e
maneira de proceder e pensar.
Apesar de terem sempre a sorte ao seu lado, reclamam muito da vida. So tolerantes, mas por pouco
tempo, sendo inimigos cruis e difcil de perdoar.
64
Morrem achando que no realizaram nada na vida, querendo sempre mais. Podem ser grandes
advogados, engenheiros, polticos e jornalistas.
Os objetos sagrados de Sng so:
dn r (pedra de raio) que servir como okut no Ojbo;
Os (machado) sempre deve possuir dois lados cortantes.
Em imagens pode aparecer sobre a cabea de uma mulher ajoelhada ou de p.
Diz-se que nenhum feitio ou bruxa ter sucesso ao tentar atacar uma casa que esteja protegida com o
Os de Sng, o mesmo ocorreria com um ladro, que teria medo de furtar a casa;
Lb, bolsa de couro tingida com osn e enfeitada com contas brancas e bzios, onde se costuma
guardar o dn r;
Odo (pilo) de madeira onde Sng senta-se.
Nele ser colocado a gamela, ou casco de tartaruga, que servir como Ojbo;
Sr (cabaa chocalho) seu som evoca Sng;
Ere - imagem de homem, as vezes acompanhado de uma mulher, que representa Oy esculpida as
vezes em madeira ou em argila;
Bynn - tipo de coroa repleta de bzios e pingentes tambm de bzios que caem sobre o rosto usado
por Sng. Muito poderoso representa a irm deste rs;
Seu metal precioso o ouro e sua pedra preciosa o diamante.
certo que todos estes objetos fazem parte do Ojbo de Sng, ao que acrescentaria-se:
Uma gamela ou melhor um casco de tartaruga;
Uma representao de Oy;
Uma representao de sun;
Uma representao de Ob;
Bzios;
Moedas de prata;
Obi e orgb
Encontra-se representaes de bej em casa que possuem gmeos, alguns Cultos Afro-Brasileiros
costumam manter na casa de Sng, juntamente com os assentamentos das ygbs
(Yemoja, sun, Oy, Nn) como tambm Ob.
Seu lk vermelho (o sangue simbolizando a vida) e branco (simbolizando o poder da ancestralidade).
Como todo Rei, pode ser saudado com a expresso K w, k biy s, literalmente Podemos olhar
vossa Majestade Real? , pois grande honra para a pessoa poder olhar nos olhos de um Rei,
dentro da Cultura Yorb.
Consagrou-se, no Brasil, as quartas-feiras como seu dia na semana, o mesmo dia de sua esposa
predileta, Oy.
Nas festas consagradas Sng, seus elgn, incorporados, vestem-se com roupas
vermelhas enfeitadas com muitos bzios, carregam brasas na boca e nas mos, visitam as
casas e so recebidos com alegria; so dados ele presentes e dinheiro.
65
H uma cerimnia chamada Ajere em que os iniciados carregam sobre a cabea uma jarra toda cheia de
furos e dentro dela queima um fogo vivo.
Ainda fala-se de uma outra prova chamada de kr, onde o elgn leva na boca chumaos de algodo
embebidos em epo pupa aceso por fogo, comprovando a presena do rs incorporado.
Na poca dos festivais os Ojbo so lavados com folhas (os) e so lhe sacrificados gbn.
O pescoo dos animais sacrificados, dentre eles a jp ewiri (tartaruga macho), so cortados com uma
obe em brasa. Um dn r retirado do Ojbo e colocado na boca do eran gb (carneiro)
que amarrado com cordas para no gritar.
A cabea, as patas, o peito, o fgado, o corao e os intestinos limpos so cozidos e temperados com
lubsa e iy.
Deve-se fazer o Gbgr, que uma sopa de feijo descascado temperado com epo pupa,
lubsa, ataare e misturar as carnes em cima, previamente cozidas.
Tudo servido junto com mala ( tambm chamado oka) piro feito com farinha de mandioca crua
(lud) e iy, orgb e oti. Outra comida que agrada o Iyn, inhame cozido socado no pilo.
Tambm pode lhe ser ofertados kr e kuru e ajegbo.
Aps cada oferenda o Bbmogb consulta o orgb para saber se o rs est satisfeito. Corta o
orgb longitudinalmente em duas partes e joga por no mximo trs vezes.
Se uma das vezes as partes carem com as cascas para baixo, ou seja, com a parte interior para cima,
significa que o rs est satisfeito.
Caso isso no ocorra reza-se:
TI O BA D,
Mesmo que voc se feche,
K D IK MO,
Feche a morte que est a nossa volta,
K O DI ARUN MO,
Feche a doena que est a nossa volta,
K O D EJO MO.
Feche os problemas que esto nossa volta.
Ai ento o Bbmogb pergunta Sng se ele quer mais alguma coisa e joga novamente o orgb.
Caso haja alguma falta ser suprida, mas caso contrrio, todos danam e cantam com alegria, gritando :
ebo gb! (comida recebida!).
ORK FN SNG
SNGIRI-LNGIRI,
O que racha e lasca paredes,
OLGIRI-KKK-KI IGBA DN B.
Ele rachou bem a parede e ps ali duzentas pedras de raio.
O JJ M K T PA NI JE.
Ele assustadoramente para as pessoas antes de castig-las.
K KR, K KR.
Nele fala com todo o corpo.
SOLR D JNJNN.
Ele faz com que uma pessoa poderosa fique com medo.
ELYINJJ IN.
66
67
68
LSE TI JE OLWFF
Aquele que comanda e o Senhor dos Ventos.
ALGBRA R,
Senhor dos Raios,
FN N B LJ.
D-nos proteo da chuva (a chuva forte)
M I NN, M INN IL WA.
No mande fogo, no mande fogo sobre a nossa casa.
S!
Assim seja!
ORIN FN SNG
AGONJ RS AWO GBNI
Agonj rs do Culto gbni
AGONJ RS AWO GBNI
Agonj rs do Culto gbni
WRE, SNG WRE, GBNI, GBNI, GBNI
Nos d boa sorte Sng gbni
WRE, SNG WRE
Nos d boa sorte Sng
OBA N S RE LK OD, BR OMON.
Ele o Rei que pode rachar o pilo, aquele que cumprimenta os filhos como um militar.
OBA N S RE LK OD, OBA KSO AY.
Ele o Rei que pode rachar o pilo, Rei coroado com alegria em Kso.
M INN, M INN WA, INN INN OBA KSO
No mande fogo, no mande fogo para ns, Rei de Kso no mande fogo.
M INN, OLKO SO ARAYE, M INN INN.
No mande fogo, o fazendeiro pede pela humanidade, no mande fogo.
OBA KSO ARAYE, M INN, M INN INN.
Rei de Kso, Senhor da humanidade, no mande fogo.
Para os Cultos Afro-brasileiros, vrios so os Sng, tais como:
AYR - fundamentado com sl, velho, veste-se todo de branco;
AFONJ - fundamentado com Oy, alguns dizem que seu fundamento com Yemoja e Iroko;
AGANJU - fundamento com Oy e sl;
OGOD as vezes GBD - fundamento com sun;
BARU - fundamentado com Oy;
OB-KSO - fundamento com Oy;
ABOMI - fundamento com sun
ALAFIN - fundamento com todos os outro Sng;
69
70
71
Dos nove filhos que nasceram de Oy , oito eram mudos, ela procurou o babalawo e fez oferendas,
tempos depois nasceu um filho que no era mudo, mas tinha uma voz estranha, rouca,
profunda, cavernosa. Esse filho foi Egngn, o antepassado que fundou cada famlia, o
ancestral que fundou cada cidade, o nono filho de Oy!
Quando Egngn volta para danar entre seus descendentes, usando suas ricas mascaras e roupas
coloridas ele se curva somente diante de Oy.
Todos aqueles que morrem , tem seus espritos levados ao Orun por OY.
Antes porm devem ser homenageados por seus entes queridos, numa festa com comidas, cantos e
danas (Ass) esse ritual foi criado por OY.
IROKO
A GRANDE RVORE
Os Gmeos
O Guerreiro da Paz
72
Seu nome deriva da expresso Oris-j-iyn, Oris comedor-de-inhame-pilado, essa era sua comida
predileta.
Para facilitar a preparao de seu prato predileto, inventou o pilo, passando a ser saudado como o
dono do pilo (olodo) .
A terra de Osogiyan chama-se Ejigb, seu ttulo por ser o rei e senhor da cidade Eljgb .
Enquanto Oslufn o grande criador dos seres, Osogiyan toma para si a tarefa de provedor.
Na frica, muitos dos cultos dedicados a Osal so de origem agrria.
Osogiyan nasceu de Osal .
gn foi quem lhe deu a espada ele afugenta a Morte e as suas sombras com sua espada.
Osogiyan aprendeu toda a arte da luta com gn e assim venceu muitas batalhas e guerras.
Por isso chamado de Ajaguna , ttulo dos mais valentes entre todos os guerreiros.
OSAALA
Titulo - Alaabalaase 9Oque tem o poder de criar com autonomia) ; Alamo(n)rere (o perfeito escultor)
Elemento - Estanho , (ar e agua)
Smbolo - Opa Soro (cajado em metal branco com adornos, encimado com a pomba que foi encarregada
de espalhar a terra na criao
do mundo, representando a honra e a autoridade) ; Abebe (leque) ; Ala (tecido branco) representao da
pureza tica .
Contas - Brancas e Segi .
Saudao - E se e Baba ! ; Epa Baba !
Sacrificio - Cabra, pata, galinha, galinha d'angola, Igbin, pombo
Oferendas - egbo (canjica branca) , arroz akasa, ori, inhame, ekuru
Kizilas - dend, sal, caf, roupas escuras.
Oslfn Senhor do mundo
OSLFN - OSAL- ORISAL ou OBATAL
Divindade da paz e da vida.
Oris que impera em Ifn, Nigria.
No aceita o uso do dend (epo pupa).
Na frica todos os oriss relacionados criao s designados pelo nome genrico de Oris funfun.
O mais importante entre todos eles chama-se rsanl, ou seja o Grande Oris, que nas terras de Igb e
If cultuado como Obatal, o rio do pano branco.
73
Eram mais de 154 oriss funfun, mas no Brasil a quantidade se reduz significativamente, sendo que dois,
oris Olfn, rei de Ifn (Oslfn), e oris Ogiyan, o bom comedor de inhame e rei de Ejigb
(Osogiyan), tornaram-se suas expresses mais conhecidas.
O ar o seu elemento, a essncia da vida.
Por ser o deus do ar, que os domnios desse oris se estendem sobre a vida e a morte.
Osal o criador de todos os seres, quem determina a hora da morte, ele quem retira o sopro da
vida (emin) de dentro de cada ser humano.
Senhor absoluto de toda existncia, da vida e da morte.
O poder reprodutor masculino tambm lhe pertence, o esperma seu liquido-simbolo e muitas de suas
comidas so elaboradas de forma a lembrar o smem da vida, como o suco de caracis (gbn)
e a gua da canjica chamada omi-tor.
A paz e o bem-estar da humanidade so as maiores responsabilidades de Osal , que zela do alto do
poderoso run por todos os seus filhos.
Todas as histrias que relatam a criao do mundo passam por Osal .
Que foi o primeiro oris concebido por Olodunmar e encarregado de criar no s o universo, como
todos os seres, todas as coisas que existiriam no mundo.
Para que cumprisse essas misses, foi dotado de duas poderosas foras: o poder de perpetuao (b)
e o poder de realizao (as); por isso, na frica saudado como Albls.
Contudo, sempre altivo, Osl falhou em sua tarefa de criar o mundo e Oduduwa acabou cumprindo
essa misso.
Esse episdio deu origem s maiores disputas na histria dos oriss.
importante dizer que todos os empreendimentos de Osal que no deram certo, ocorreram por causa
de sua prepotncia e de sua teimosia.
Ele embriagou-se e deixou de criar o mundo, Olodunmar o proibiu de utilizar qualquer derivado da
palmeira, principalmente o vinho de palma e o azeite-de-dend.
Depois de deixar de cumprir sua primeira misso, Olodunmar mandou que criasse os seres humanos,
mas ele insistia em no observar as interdies, bebia e criava seres defeituosos,
tortos,corcundas, sem membros, ou tirava do forno antes da hora e saiam todos plidos.
Por essa razo todos os portadores de deficincia fsica so protegidos de Osal e os albinos no
podem ser iniciados a outro Oris que no seja Oslfn.
O maior erro de Osal e o mais freqente negligenciar Esu, no dando ouvidos s advertncias dos
babalawos.
Na verdade Osal no admite aceitar que o mesmo principio que cria d origem a Esu.
Portanto, as foras de Osal e Esu so inseparveis, prova disso que em praticamente todas as
histrias de Osal , Esu aparece pregando peas, mudando a sorte, cobrando as obrigaes
rituais.
74
Cansado dos desmandos dos humanos, a quem criara, Osal decidiu viver com os Oriss no espao
sagrado que fica entre o Aiy (terra) e o rn (cu) e decidiu que os homens deveriam morrer,
cada um num certo tempo, numa certa hora.
E ele criou Iku, a Morte. Encarregou Iku de fazer morrer todos os humanos.
Osal imps contudo, Iku, uma condio: s Olodunmar podia decidir a hora de morrer de cada
homem
ORIS OK
Divindade da agricultura e das sementes .
Filho de Yemonj e Osal .
Confundido com Osal, por pertencer mesma famlia (funfun).
Ok o Oris que garante boa colheita para a tribo.
Olodunmar encarregou Ok de fazer plantaes, e gn criou as ferramentas agrcolas, juntos
revolveram a terra e plantaram as sementes, a colheita foi abundante.
A humanidade aprendeu a plantar com eles.
Cada famlia fez sua plantao, sua fazenda, e na terra no mais se padeceu de fome.
Ok foi festejado como Oris Ok.
O Oris da fazenda, da plantao.
gn e Ok foram homenageados e considerados os Patronos da Agricultura.
Ok tambem um caador, vive solitrio, toca uma flauta feita de marfim e usa um cajado.
Dizem que velho e por isso todos os consideravam um homem misterioso e sbio e sempre iam a
busca de conselhos.
ONLE
Significa Dono da Terra e um Oris bastante cultuado nos ritos de Egngn. Na verdade, o culto
terra e aos Oriss a ela diretamente relacionados uma sntese dos cultos aos ancestrais.
Iy mi Osorong
75
A sua relao mais evidente com o poder genital feminino, que o aspecto que mais aproxima a
mulher da natureza.
Iy Mi a sacralizao da figura materna, por isso seu culto envolvido por tantos tabus.
Seu grande poder se deve ao fato de guardar o segredo da criao.
Tudo que redondo remete ao ventre e, por conseqncia, Iy Mi.
O poder das grandes mes expresso entre os Oriss Osun, Yemonj e Nana, mas o poder de Iy Mi
manifesto em toda mulher, que, no por acaso, em quase todas as culturas so consideradas
tabus.
O aspecto mais aterrador das Iya Mi e o seu principal nome, como se tornou conhecida , Osorong,
uma bruxa terrvel que se transforma no pssaro de mesmo nome e rompe a escurido da
noite com seu grito assustador.
As feiticeiras so temidas pelos yorubs, para referir-se a elas sem correr nenhum risco, diga apenas
Eley , Dona do Pssaro.
Quando devidamente cultuadas, manifestam-se apenas em seu aspecto benfazejo, porm se forem
esquecidas, lanam todo tipo de maldio e tornam-se senhoras da morte.
Os assentamentos de Iya Mi ficam junto a grandes arvores como a jaqueira e geralmente so
enterrados, mostrando a sua relao com os ancestrais, sendo tambm uma ntida
representao do ventre.
As Iya Mi, juntamente com Esu e os ancestrais, so evocadas nos ritos de Ipade, um complexo ritual
que, entre outras coisas, ratifica a grande realidade do poder feminino na hierarquia do Candombl,
denotando que as grandes mes quem detm os segredos do culto, pois um dia, quando deixarem a
vida, integraro o corpo da Iya Mi, que so na verdade, as mulheres ancestrais.
ODDUW O HERI CIVILIZADOR
Etimologicamente, fonte geradora da vida. a maior divindade da cultura yorubana, filho de
Olodunmar.
Odduw fundou a cidade de If, que considerada o bero da civilizao yorub e do resto do mundo,
abrindo caminho para os demais oriss.
Na frica Odduw adquiriu um carter mais histrico do que divino, sendo cultuado como ancestral, o
grande pai da civilizao africana, onde comprovadamente surgiu o primeiro homem.
rnmyn
Foi sucessor de Oduduwa no trono de Il If.
Grande guerreiro, expandiu extraordinariamente o reino e a cultura Yorubana; fundou Oy e Ok,
cidades onde se estabeleceu por alguns anos, e pai de Sng e Ajak.
Dizem que nasceu negro do lado direito e pardo do lado esquerdo.
76
77