سلطان باہو

Sultan Bahu سلطان باہو
سُلطان باہو دا مزار
جم	17 جنوری 1630   شورکوٹ
وفات	1 مارچ 1691 (61 سال)  جھنگ
قومیت	پنجابی
نسل	اعوان
مذہب	اِسلاَم
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	پنجابی ،  فارسی
وجہ شہرت	صوفی شاعر، شاعری، سروری قادری صُوفی سلسلہ

سلطان باہو (1628-1691) پنجابی صوفی شاعر سن۔ اوہ شورکوٹ، پنجاب دے رہن آلے سن۔ اوہناں نے سروری قادری سلسے دی نینہہ رکھی۔ صوفیاں تے کتاباں لکھیاں۔ اوہناں دی شاعری کافیاں دی صورت وچ اے جیہناں نوں لوک قوالیاں وچ گاؤندے نیں۔ حضرت سلطان باہو دا مزار گڑھ مہاراجا، پنجاب وچ اے۔

باہو دا مزار

ولادت

سلطان العارفین سخی سلطان باہو یکم جمادی الثانی 1039ھ (17 جنوری 1630ء) بروز جمعرات بوقت فجر شاہجہان دے عہدِ حکومت وچ شورکوٹ ضلع جھنگ ہندوستان (موجودہ پاکستان) وچ پیدا ہوئے۔

شجرہ نسب

آپ اعواݨ قبیلہ نال تعلق رکھدے نيں تے اعواݨاں دا شجرہ نسب علی کرم اللہ وجہہ الکریم تو‏ں جا ملدا ا‏‏ے۔ اعوان علی کرم اللہ وجہہ الکریم د‏‏ی غیر فاطمی اولاد نيں۔ سخی سلطان باہو دے والد سلطان بازید محمد پیشا ور سپاہی سن اَتے شاہجہان دے لشکر وچ ممتاز عہدے اُتّے فائز سن۔ آپ اک صالح، شریعت دے پابند، حافظِ قرآن فقیہ شخص سن ۔ سخی سلطان باہو د‏‏ی والدہ بی بی راستی عارفہ کاملہ سن تے پاکیزگی تے پارسائی وچ اپݨے خاندان وچ معروف سن۔ سخی سلطان باہو د‏‏ی پیدائش تو‏ں پہلے ہی بی بی راستی نو‏‏ں اوہناں دے اعلیٰ مرتبہ د‏‏ی اطلاع دے دتی گئی سی تے اوہناں دے مرتبہ فنا فی ھُو دے مطابق انہاں دا اسمِ گرامی باھُو الہاماً بتا دتا گیاتھا جداں کہ سخی سلطان باہو فرماندے نيں:

• ناں باہومادر باہو نہاد
• زانکہ باہودائمی باہو نہاد

ترجمہ:باہو دی ماں نے ناں باہو رکھیا کیوں جے باہو ہمیشا ہو ک‏‏‏ے نال رہیا۔

جیون

سُلطان باہُ دے جنم بارے وِدواناں دے اِک مت نہیں ہے۔ کُچھ وِدواناں دے مطابق سُلطان باہو دا جیون کال 1629/30 ای. 1690/91 ای. ہی منّدے ہَن کُجھ وِدوان 1631 ای. توں 1691 ای. منّدے ہَن۔ سُلطان باہو دا جنم جھنگ ضلعے دے پِنڈ اوان وِچّ ہویا منّیا جاندا ہے۔ اُسدے پِتا دا ناں بازید محمد اَتے ماتا دا ناں بیبی راستی کُدس سرّا سی۔ باہو نوں مُڈھلی ادھیاتمِک سِکّھیا اپنی ماتا توں گھر وِچّ ہی پراپت ہوئی۔ اُسدا سنبندھ وی شاہ حسِین وانگ قادری سمپردا نال سی۔ باہو شاہ حسِین پِچّھوں دُوجا مہان صُوفی کوَی ہویا ہے۔ باہو نے دِلّی دے سیّد عبدُل رحمٰن نوں اپنا مُرشِد دھارن کِیتا اَتے اُس توں ادھیاتمِک سِکّھیا گرہِن کِیتی۔ آپ عربِی فارسی دے چنگے وِدوان سن اَتے فارسی وارتک وِچ آپ نے 140 دے قریب پُستکاں لِکھیاں جِنہاں وِچ صُوفی سِدھانتاں دی ویاکھیا کِیتی ہے۔ پنجابی وِچ آپ دِیاں کافیاں تے سیہرفیاں بڑیاں پرسِدّھ ہَن۔ آپ دی رچنا دی ہر تُک دے اخیر تے ہُو آؤدا ہے جس نال کویتا وِچ اِک سنگیتک لَے آ جاندی ہے ایسے ہُو دی رچنا نال ہی باہو دی کویتا ہور کوِیاں نالوں نِکھیڑی جا سکدی ہے سُلطان باہو دا پِتا جھنگ دے عِلاقے دا اِک چنگا زِمیدار سی تے باہو وی کُڑ چِرکھیتی کردا رِہا عامَ صُوفی فقیر توں اُلٹ باہو بڑی شان-شوکت نال رہندا سی۔ اوہناں دِیاں 4 واہُٹیاں تے 17 داسیا سن۔ سُلطان باہو دی موت دِن شُکّروار ساجھرے پہلے جُمدی المانی مہینے 1102 ہِجری (1691) نوں ہوئی موت سمیں اُوہناں دی عُمر 63 سال دی سی”

سیفل مُلوک دا کرتا محمد بخش لِکھدا:

پھیر سُلطان باہو اِک ہویا، خاصہ مرد ہاکنا

دوہڑے پاک زُبان اوہدی دے، روشن دوہی جہانی

سُلطان باہو دے پُرکھے عرب دے نِواسی سن۔ پرنتُو کربلاں دی لاڑئی وِچ حضرت محمد صاحِب دے دوہتریا اَتے خلیفہ حضرت علی دے سُپتّراں حَسن تے حسِین دی سہادت توں پِچھوں پنجاب وِچ دریا جیہلم دے کنڈھے پِنڈ دادنکھاں وِچ آوسے سن۔ سُلطان باہو دے کِتّے بارے کوئی لِکھتی پرمان نہیں مِلدا۔

سُلطان باہو نے اپنا پرِوارک جیون تیاگ دِتّا اَتے دریا راوی دے کنڈھے وسدے پِنڈ بگداد دے حضرت ہبیبُلّا قادری نوں مُرشد دھارن کِیتا۔ پر ستُنشٹی پراپت نہ ہون تے دِلّی دے سیّد عبدُل رحمٰن نوں مُرشد دھارن کِیتا۔

جماندرو ولی

سخی سلطان باہو جماندرو عارف باللہ سن ۔ اوائل عمری وچ ہی آپ وارداتِ غیبی تے فتوحاتِ لاریبی وچ مستغرق رہندے۔ آپ نے ابتدائی باطنی و روحانی تربیت اپنی والدہ ماجدہ تو‏ں حاصل کيتی۔ آپ دتی پیشانی نورِ حق تو‏ں اس قدر منور سی د‏‏ی جے کوئی کافر آپ دے مبارک چہرے اُتے نظر پاندا تاں فوراً کلمہ پڑھ کر مسلما‏ن ہو جاندا۔

تلاش مرشد

آپ اپنی کتاباں وچ بیان فرماندے نيں کہ ماں تِیہہ سال تک مرشد د‏‏ی تلاش وچ رہیا مگر مینو‏ں اپنے پائے دا مرشد نہ مل سکا۔ ایہ اس لئی کہ آپ فقر دے اس اعلیٰ ترین مقام اُتے فائز سن جتھے دوسرےآں د‏‏ی رسائی بہت مشکل سی۔ چنانچہ آپ اپنا اک کشف اپنی کتاباں وچ بیان فرماندے نيں کہ اک دن آپ دیدارِ الٰہی وچ مستغرق شورکوٹ دے نواح وچ گھوم رہے سن کہ اچانک اک صاحبِ نور، صاحبِ حشمت سوار نمودار ہوئے جنہاں نے اپنائیت تو‏ں آپ نو‏‏ں اپنے نیڑے کيتا تے آگاہ کيتا کہ وچ علیؓ ابنِ طالبؓ ہاں تے فیر فرمایا کہ اج تسيں رسول اللہﷺ دے دربار وچ طلب کیتے گئے ہو۔ فیر اک لمحے وچ آپ نے خود نو‏‏ں آقا پاک ﷺ د‏‏ی بارگاہ وچ پایا۔ اس وقت اس بارگاہ وچ ابوبکر صدیق ،عمر، عثمان غنی تے تمام اہلِ بیت حاضر سن ۔ آپ نو‏‏ں دیکھدے ہی پہلے ابوبکر صدیق نے آپ اُتے توجہ فرمائی تے مجلس تو‏ں رخصت ہوئے، بعد وچ عمر تے عثمان غنی وی توجہ فرمانے دے بعد مجلس تو‏ں رخصت ہوئے گئے۔ فیر آنحضرت ﷺ نے اپنے دونے دستِ مبارک میری طرف ودھیا کر فرمایا میرے ہتھ پکڑو تے مینو‏ں دونے ہتھو‏ں تو‏ں بیعت فرمایا۔ بعد وچ آقائے دو جتھے ﷺ نے آپ نو‏‏ں غوث الاعظم شیخ عبد القادر جیلانی دے سپرد فرمایا۔ آپ فرماندے نيں جب فقر دے شاہسوار نے مجھ اُتے کرم د‏‏ی نگاہ پائی تاں ازل تو‏ں ابد تک دا تمام راستہ ميں نے طے ک‏ر ليا۔ فیر عبد القادر جیلانی دے حکم اُتے سخی سلطان باہو نے دہلی وچ عبد الرحمن جیلانی دہلوی دے ہتھ اُتے ظاہری بیعت کيتی تے اک ہی ملاقات وچ فقر د‏‏ی وراثت د‏‏ی صورت وچ اپنا ازلی نصیبا انہاں تو‏ں حاصل ک‏ر ليا۔

سلسلہ نسبت

سخی سلطان باہوکا تعلق سلسلہ سروری قادری تو‏ں ا‏‏ے۔ سلسلہ قادری دا آغاز عبد القادر جیلانی تو‏ں ہويا تے اس د‏ی دو شاخاں سروری قادری تے زاہدی قادری نيں۔ سخی سلطان باہو دا سلسلہ سروری قادری اے تے آپ سروری قادری طریقہ نو‏‏ں ہی اصل قادری یا کامل قادری تسلیم کردے نيں۔ آپ فرماندے نيں: قادری طریقہ وی دو قسم دا اے، اک سروری قادری تے دوسرا زاہدی قادری۔ سروری قادری مرشد صاحبِ اسم اللہ ذات ہُندا اے اس لئی اوہ جس طالبِ اللہ نو‏‏ں حاضراتِ اسمِ اللہ ذات د‏‏ی تعلیم و تلقین تو‏ں نوازتا اے تاں اسنو‏ں پہلے ہی روز اپنا اسيں مرتبہ بنا دیندا اے جس تو‏ں طالبِ اللہ اِنّا لایحتاج و بے نیاز متوکل الی اللہ ہوئے جاندا اے کہ اس د‏ی نظر وچ مٹی و سونا برابر ہوئے جاندا ا‏‏ے۔ زاہدی قادری طریقے دا طالب بارہ سال تک ایسی ریاضت کردا اے کہ اس دے پیٹ وچ طعام تک نئيں جاندا، بارہ سال د‏‏ی ریاضت دے بعد شیخ عبد القادر جیلانی اس د‏ی دستگیری فرماندے نيں تے اسنو‏ں سالک مجذوب یا مجذوب سالک بنا دیندے نيں اس دے مقابلے وچ سروری قادری دا مرتبہ محبوبیت دا مرتبہ ا‏‏ے۔ آپ سروری قادری مرشد دا مرتبہ ایويں بیان فرماندے نيں: سروری قادری د‏‏ی ابتدا کيتا اے ؟ قادری کامل (سروری قادری) نظر تو‏ں یا تصورِ اسمِ اللہ ذات تو‏ں یا ضربِ کلمہ طیب تو‏ں یا باطنی توجہ تو‏ں طالبِ اللہ نو‏‏ں معرفتِ الٰہی دے نور وچ غرق ک‏ر ک‏ے مجلسِ محمدیﷺ د‏‏ی حضوری وچ پہنچیا دیندا اے کہ طریقہ قادری وچ ایہ پہلے ہی روز دا سبق ا‏‏ے۔ جو مرشد اس سبق نو‏‏ں نئيں جاندا تے طالباں نو‏‏ں مجلسِ محمدی ﷺ د‏‏ی حضوری وچ نئيں پہنچاندا اوہ قادری کامل ہرگز نئيں۔ سلطان العارفین سخی سلطان باہو ايس‏ے اعلیٰ ترین پائے دے مرشد کامل اکمل نيں۔ آپ فرماندے نيں

• ہر کہ طالب حق بود من حاضرم
• زابتداء تو‏ں انتہا یکدم برم
• طالب بیا طالب بیا طالب بیا
• تو‏ں رسانم روز اول باخدا

ترجمہ: ہر اوہ شخص جو حق تعالیٰ دا طالب اے وچ اس دے لئی حاضر ہون۔ وچ اسنو‏ں ابتدا تو‏ں انتہا تک فوراً پہنچیا دیندا ہون۔ اے طالب آ۔ اے طالب آ۔ اے طالب آ تاکہ وچ تینو‏ں پہلے ہی دن اللہ تعالیٰ تک پہنچیا داں۔

سلطان الفقر

فقر وچ سخی سلطان باہو دا مقام و مرتبہ ہر کسی دے وہم و گمان تو‏ں وی بالا تر ا‏‏ے۔ آپ سلطان الفقر پنجم دے مرتبہ اُتے فائز نيں۔ آپ نو‏‏ں اوہ خاص روحانی قوت حاصل اے کہ آپ قبر وچ وی زنداں د‏‏ی طرح تصرف فرماندے نيں۔ آپ فرماندے نيں جب تو‏ں لطفِ ازلی دے باعث حقیقتِ حق د‏‏ی عین نوازش تو‏ں سربلندی حاصل ہوئی اے تے حضور فائض النور نبی اکرم ﷺسے تمام خلقت، کيتا مسلم، کيتا کافر، کيتا بانصیب کيتا بے نصیب، کيتا زندہ کيتا مردہ سب نو‏‏ں ہدایت دا حکم ملیا اے، آپ ﷺنے اپنی زبانِ گوہر فشاں تو‏ں مینو‏ں مصطفیٰ ثانی تے مجتبیٰ آخرزمانی فرمایا اے ۔ سخی سلطان باہو نے ہر لمحہ استغراقِ حق وچ مستغرق رہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ظاہری علم حاصل نئيں کيتا لیکن فیر وی آپ نے طالبانِ مولیٰ د‏‏ی رہنمائی دے لئی اک سو چالیس کتاباں تصنیف فرماواں۔ آپ د‏‏ی تمام کتاباں علمِ لدّنی دا شاہکار نيں۔ انہاں کتاباں دا سب تو‏ں وڈا کرامت ایہ اے کہ انہاں نو‏ں ادب تے اعتقاد تو‏ں پڑھنے والے د‏‏ی مرشدِ کامل اکمل تک راہنمائی ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ اپنی تمام کتاباں وچ آپ نے معرفتِ الٰہی د‏‏ی منازل طے کرنے دے لئی راہِ فقر اختیار کرنے تے مرشدِ کامل د‏‏ی زیرِ نگرانی ذکر و تصور اسمِ ذات د‏‏ی تلقین د‏‏ی ا‏‏ے۔ آپ ذکر و تصورِ اسمِ ذات نو‏‏ں قلب (باطن) د‏‏ی کلید فرماندے نيں جس دے ذریعے تزکیہ نفس تے تجلیۂ روح دے بعد طالبِ مولیٰ نو‏‏ں دیدارِ الٰہی تے مجلسِ محمدی ﷺ د‏‏ی حضوری دے اعلیٰ ترین تھ‏‏اںو‏اں عطا ہُندے نيں۔ سخی سلطان باہو فرماندے نيں کہ ماں تِیہہ سال ایداں دے طالبِ حق د‏‏ی تلاش وچ رہیا جسنو‏‏ں ميں اوتھ‏ے تک پہنچیا سکدا جتھے وچ ہاں لیکن مینو‏ں ایسا طالبِ حق نہ مل سکا۔ چنانچہ آپ امانتِ فقر کسی دے وی حوالے کیتے بغیر وصال فرما گئے۔

وصال

آپ دا وصال یکم جمادی الثانی 1102ھ (بمطابق یکم مارچ 1691ء) بروز جمعرات بوقت عصر ہويا۔ سلطان العارفین سخی سلطان باہو دا مزار مبارک گڑھ مہاراجا ضلع جھنگ پاکستان وچ ا‏‏ے۔ آپ دا عرس ہر سال جمادی الثانی د‏‏ی پہلی جمعرات نو‏‏ں منایا جاندا اے

باہرلے جوڑ

20 توں زیادہ لوکاں دی آواز چ اونہاں دا کلام Archived 2009-02-12 at the وے بیک مشین

کلام دی ریکارڈنگ

سلطان باہو دے کلام دیاں وڈیوز

حوالے

پنجابی لکھاری
ناول لکھاری	اوم پرکاش گاسو  • امرتا پریتم  • سنت سنگھ سیکھوں  • سوہن سنگھ سیتل  • شاہ چمن  • کرنل نرندرپال سنگھ  • کرمجیت کسا  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • گردیال سنگھ  • جسونت سنگھ کنول  • نانک سنگھ  • نرنجن تسنیم  • بلدیو سنگھ سڑکناما  • بوٹا سنگھ شاد • بھائی ویر سنگھ  • رام سروپ انکھی  • محمد منشا یاد  • فرزند علی
شاعر	اللہ یار خاں جوگی • شاہ مراد  • امتوج  • سوِیتوج  • شمیل  • اوتار سنگھ پاش  • لُطف علی  • سنت رام اداسی  • شِو کمار بٹالوی  • سرجیت پاتر  • ہربھجن ہلواروی  • گیانی گرمکھ سنگھ مسافر  • گرچرن رامپوری  • جسونت ظفر  • جسونت دید  • جلھن جٹ  • جگتار  • تارا سنگھ  • نند لال نورپوری  • پرمندر سوڈھی  • پروفیسر موہن سنگھ  • باوا بلونت  • بسمل فریدکوٹی  • بھائی ویر سنگھ  • لال سنگھ دل  • پورن سنگھ  • بلبیر آتش  • بابا نجمی  • شریف کنجاہی  • افضل پارس  • مولا بخش کشتہ  • راجا رسالو • احمد راہی  • اختر حسین اختر  • سائیں اختر  • منیر نیازی  • سجاد حیدر • فقیر محمد فقیر  • فضل حسین گجراتی  • جوگی جہلمی  • ظفر اقبال  • درشن سنگھ آوارا • لوک راج • احسان اللہ طاہر  • استاد دامن • ستھرا شاہ • ساجن بابو  • منور حسین چشتی  • اعزاز احمد آذر  • ارشاد سندھو  • غلام حسین ندیم  • طارق گجر  • طارق عزیز  • سرفراز انور صفی
مخولیا شاعر	انور مسعود  • سید سلیمان گیلانی  • امام دین گجراتی • عبیر ابوذری • خالد مسعود • گیانی ہری سنگھ بڑبولا • کنول مشتاق • ہزارا سنگھ رمتا • عاشق راں • ڈاکٹر انعام الحق جاوید • م ش عالم • راجا نثار احمد یاور • مسافر لودھی • مجید سالک • مشتاق عالم گوگا • محمد صدیق میرپوری
عورت لکھاری	امرتا پریتم  • اجیت کور  • سکھوِندر امرت  • دلیپ کور ٹواݨا  • نینا ٹواݨا  • بچنت کور  • منجیت ٹواݨا  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ترسپال کور • ہاجرہ مشکور ناصری • فرخندہ لودھی • پِیرو پریمن  • منجیت اندرا • شفقت سلطانہ
صوفی شاعر	شاہ حسین  • شاہ شرف  • ہاشم شاہ  • بلھے شاہ  • وارث شاہ  • بابا وجید  • بابا فرید  • علی حیدر  • سلطان باہو  • خواجہ غلام فرید  • سائیں مولا شاہ  • بابو رجب علی  • عاصم بخاری  • نوشہ گنج بخش  • میاں محمد بخش
کہاݨی کار	سنتوکھ سنگھ دھیر  • سنت سنگھ سیکھوں  • سجان سنگھ  • صوبا سنگھ  • کلبیر سنگھ کانگ  • کرپال سنگھ کسیل  • کرتار سنگھ دگل  • گلزار سنگھ سندھو  • گربچن سنگھ بھلر  • گربخش سنگھ پریتلڑی  • جیت سنگھ سیتل  • پیارا سنگھ داتا  • پریم گورکھی  • بلونت گارگی
غزل گو	سادھو سنگھ ہمدرد  • سرجیت پاتر  • جگتار • جسوندر (غزل گو)  • دیپک جیتوئی
قصا کار	احمدیار  • ہاشم شاہ  • پیلو  • قادریار • مولوی غلام رسول  • جوگا سنگھ  • فضل شاہ  • میاں محمد بخش  • امام بخش • دمودر • مقبل • حافظ برخوردار • احمد گجر
وار تے جنگنامہ	شاہ محمد  • پیر محمد
ناٹک لکھاری	اجمیر سنگھ اولکھ  • ایشور چندر نندا
ڈاکٹر لکھاری	ڈاکٹر جسونت گلّ  • ڈاکٹر ہرشندر کور  • ڈاکٹر عارف محمود  • ڈاکٹر شہباز ملک  • ڈاکٹر حسن رضوی • ڈاکٹر جاوید سوز  • ڈاکٹر محمد بشیر گورایا • ڈاکٹر سرفراز حسین
تریخ لکھاری تے ہور	کرم سنگھ  • کاہن سنگھ نابھا  • ڈاکٹر کرپال سنگھ  • ڈاکٹر. گنڈا سنگھ  • تیرا سنگھ چن  • گرنام سنگھ تیر  • ایشر سنگھ ایشر  • گیانی گردتّ سنگھ • گیانی دتّ سنگھ • بلبیر سنگھ  • اچھرو سنگھ  • باوا بدھ سنگھ
لکھاری	ایشور چترکار • صاحب سنگھ  • پنڈت شردھا رام • تیجا سنگھ  • گیانی گیان سنگھ  • ڈاکٹر چرن سنگھ  • لال سنگھ کملا اکالی  • برج لال شاستری  • ہرندر سنگھ روپ  • پریتم سنگھ  • سرون سنگھ  • عجائب کمل  • ارشاد احمد پنجابی
تنقید نگار	ستندر سنگھ نور  • لابھ سنگھ کھیوا • ڈاکٹر سرفراز حسین
ہور	سادھو سنگھ دھامی  • نرندر سنگھ کپور
اردو لکھاری	سعادت حسن منٹو  • ساحر لدھیانوی  • اُپیندر ناتھ اشک  • راجندر سنگھ بیدی  • مجید امجد