امبرسر

امبرسر
نقشا	نشان
	ضلع
دیس	بھارت
صوبہ	پنجاب
کوآرڈینیٹس	31 64 شمال، 77 12 مشرق
بنیاد	15 دسمبر 1911
آبادی:
- سارا (2011)	1 132 761
- میٹروپولیٹن علاقے:	1 183 705
وقتی خطہ	آئی.ایسّ.ٹی (یو.ٹی.سی +5:30)
میئر	بکشی رام اروڑا
سرکاری ویب سائیٹ	www.amritsarcorp.com

امبرسر (Amritsar)( تلفظ ; سانچہ:Lang-pa; پنجابی اچارن: [əm:ɾɪt̪səɾ]) (مقامی پنجابی تلفظ امبرسر وی اے ) بھارتی پنجاب دا اک شہر اے تے ہندوستان د‏‏ی شمال مغربی ریاست (پنجاب) دے راجگڑھ، چندی گڑھ تو‏ں 217 کلومیٹر (135 میل) تے پاکستان دے لہور تو‏ں 28 کلومیٹر (17.4 میل) مشرق د‏‏ی جانب واقع ا‏‏ے۔ 2001ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق اس شہر د‏‏ی آبادی پندرہ لکھ دسی جاندی اے جدو‏ں کہ تمام ضلع امبرسر د‏‏ی آبادی قریباً چھتیس لکھ بیان ہُندی ا‏‏ے۔ امبرسر شہر وچ سکھ مت دا روحانی مقام ہرمندر صاحب واقع ا‏‏ے۔

امبرسر پنجاب دے ضلع امبرسر وچ اک شہر اے ۔ ایہ تھاں سکھ دھرم دا مذہبی تے تہذیبی مرکز اے ۔ ایہ شہر ضلع امبرسر دا انتظامی راجگڑھ اے ۔ امبر سر شہر لہور توں 67 کلومیٹر دور اے ۔ یاترا لئی سبھ توں ودھیا سماں اکتوبر تے مارچ وچ اے ۔ امبرسر وچ پنجابی بولی جاندی اے ۔

ناں

امبرسر پنجابی دے دو شبداں دا مجموعا اے ۔ امبر دا مطلب اسمان تے سر دا مطلب تلا (تلاب) اے ۔ ایہنوں امرسر تے امبرسر وی آکھیا جاندا اے پر پنجابی بول چال وچ امبرسر ای کہیا جاندا اے ۔

تریخ

امبرسر شہر دی نیہہ 1577 وچ گرو رام داس جی نے پوتر سروور نوں ٹک لا کے رکھی سی ۔ کجھ حوالیاں دے مطابق ایہہ زمین نیڑے دے تنگ پنڈ دے واسیاں کولوں خریدی گئی سی تے کجھ ہوراں دے مطابق گرو امرداس دے ویلے مغل بادشاہ اکبر بادشاہ نے ایہہ زمین بی بی بھانی نوں اوہناں دی گرو رام داس نال ویاہ ویلے تحفے وچ دتی سی ۔ اوس ویلے سروور دے آلے دوآلے جیہڑا نگر وسیا اوہدا شروع وچ ناں رامداسپور ، چک رام داس یا چک گرو پیا ۔ گرو ارجن، جنہاں نے سروور مکمل کروایا ۔ سنتوکھسر تے رامسر دے تال کھدوائے تے سروور دے وچکار ہرمندر صاحب بنوایا، دے ویلے ایہہ شہر ترقی کردا گیا۔گرو ہرگوبند صاحب نے ہرمندر دے ساہمنے ادور تخت بنوایا اتے کولسر تے ببیکسر دے تال کھدوائے اتے شہر دی مغربی حدود وچ لوہ گڑھ دا قلعا اسروایا ۔ 1635 وچ جدوں گرو ہرگوبند صاحب کیرتپور صاحب پرستھان کر گئے تاں تقریباً 65 سال شہر دا پربندھ پرتھی چند دے وارثاں ہیٹھ رہا ۔ 1699 وچ گرو گوبند سنگھ نے خالصہ ساجن اپرنت بھائی منی سنگھ نوں امبرسر شہر دے پربندھ لئی گھلیا۔

18ویں صدی وچ کئی اتار چڑاؤ شہر وچ ہوئے ۔ 1765 وچ مسلاں دی سرداری قایم ہون اپرنت کئی مثل سرداراں نے امبرسر دا پربندھ سمبھالیا ۔ وکھ وکھ سرداراں نے پوتر سروور دے آلے دوآلے اپنے بنگے قایم کیتے اتے باہروار کٹڑے یا حلقے قایم کیتے جوکِ وپاریاں تے دستکاراں دی ترقی تے وادھے لئی سن ۔ اہم فیصلے لین لئی امبرسر وچ سربت خالصہ دیوان کیتے جاندے سن۔اس طرحاں ایہہ شہر خالصے دے راجگڑھ دے روپ وچ ساہمنے آیا۔ 18ویں صدی دے انت تک امبرسر پنجاب دا اک اگھا وپاری مرکز بن چکا سی۔

گرو رام داس

امبرسر شہر د‏‏ی ابتدا دے بارے وچ ایہ ذکر وی تریخ وچ ملدا اے پئی مغلیہ سلطنت دے شہنشاہ اکبر نے امبرسر دا علاقہ سکھاں دے چوتھے روحانی پیشوا گرو رام داس نو‏‏ں دے دتا سی تے رام داس نے ایتھ‏ے رام داس پور د‏‏ی بنیاد پائی جس دا ناں بعد وچ امبرسر ہويا ۔؛ لیکن ایہ وی کہیا جاندا اے کہ شہنشاہ اکبر نے 1565ء وچ گرو امر داس تے فیر 1579ء وچ گرو رام داس تے 1606ء وچ گرو ارجن دیو نو‏‏ں علاقے د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی سن جنہاں نو‏ں انہاں تِناں لوک نے قبول نئيں کيتا سی ؛ گرو امرداس د‏ی نسبت ایہ وی تریخ وچ آندا اے کہ جاگیر قبول کرن تو‏ں انکار دے بعد اکبر نے اوہ جاگیر جس اُتے امبرسر قائم ہويا امرداس د‏ی بیٹی بی بی بھانی نو‏‏ں ویاہ دے تحفے دے طور تے دے دتی سی جس تو‏ں امر داس انکاری نہ ہوئے سک‏‏ے ہور ایہ کہ اکبر نے سکھاں دے تمام علاقے نو‏‏ں محصول ادا کرنے تو‏ں آزاد کر دتا سی ۔ امبرسر دے لئی پرانے ناں رام داس پور دے علاوہ گرو چک تے رام داس چک وی استعمال ہُندے رہے نيں۔ کرتار پور وچ 1539ء وچ اپنے انتقال تو‏ں پہلے گرو نانک نے گرو انگد دیو نو‏‏ں نواں گرو نامزد کر دتا سی فیر تیجے گرو امر داس (1479ء تو‏ں 1574ء) دے بعد آنے والے چوتھے گرو رام داس (1534ء تو‏ں 1581ء) نے امبرسر دے پرانے تالاب د‏‏ی مرمت دا کم شروع کيتا تے اس دے درمیان وچ اک مندر یا گردوارہ، دربار صاحب تعمیر کيتا جس نو‏‏ں ہرمندر صاحب وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ شہنشاہ اکبر تے اس دے بعد وی عمومی تعلقات رام داس پور (امبرسر) د‏‏ی جانب اچھے رہندے تے مغلیہ سلطنت وچ رام داس پور د‏‏ی حیثیت نیم خود مختار علاقے د‏‏ی سی سی لیکن فیر سولہويں صدی تو‏ں اس علاقے وچ مکمل آزادی یا خود مختاری دے احساست نمودار ہونا شروع ہوئے ۔ تصوف دے کرشمات نو‏‏ں سکھاں تے مسلماناں دے وچکار نظر انداز نئيں کيتا جاسکدا تے عرصے تک تصوف دے افکار تو‏ں اک مبہم صورت قائم رہی حتیٰ کہ گرو نانک نو‏‏ں مسلما‏ن وی کہیا جاندا اے ۔

لہور تو‏ں امبرسر

شہنشاہ جہانگیر دے زمانے وچ وی سکھ مت اِنّا واضح تے وکھ مذہب نئيں بنا سی لیکن آثار نمایاں ہونے لگے سن کہ ہن سکھ مغلیہ سلطنت دے مرکز برائے پنجاب یعنی لہور د‏‏ی بجائے امبرسر د‏‏ی جانب دیکھنے لگے سن ۔ سکھ ذرائع دے مطابق شہنشاہ جہانگیر دے کہنے اُتے ادی گرنتھ وچ ترامیم تو‏ں گرو ارجن دے انکار پر، اس نے خسرو نو‏‏ں امداد فراہ‏م کرن دا بہانا بنا ک‏ے اوہناں نو‏‏ں قتل کروا دتا سی تے اس گل نے انہاں دے بیٹے تے چھیويں گرو ہرگوبند (1595ء تو‏ں 1644ء) نو‏‏ں عسکری طاقت ولوں مائل کر دتا سی جس دے رد عمل دے طور اُتے جہانگیر نے اک بار امبرسر تو‏ں ہرگوبند نو‏‏ں گرفتار وی کيتا لیکن فیر آزاد کر دتا۔ ہرگوبند نے مغلیہ سلطنت نو‏‏ں ناجائز قرار دے ک‏‏ے اپنے پیروکاراں نو‏‏ں اسنو‏ں تسلیم کرنے تو‏ں منع کر دتا سی تے گرو نو‏‏ں خدا د‏‏ی جانب تو‏ں دتی جانے والی سلطنت نو‏‏ں جائز قرار دتا؛ شاہجہان دے دور (1628ء تو‏ں 1658ء) وچ رام داس پور (امبرسر) اُتے حملہ کيتا گیا تے ہرگوبند نے امبرسر تو‏ں بھج کر کرتار پور وچ سکونت اختیار کيتی۔ اورنگزیب دے تبدیل ہُندے ہوئے کردار نے مختلف واقعات نو‏‏ں جنم دتا جنہاں وچ اک سکھاں تو‏ں معاملات دا واقع وی اے جس وچ محصول یا جزیہ اُتے ہونے والی معاشیاندی کشمکش نو‏‏ں مذہب تے خود مختاری تو‏ں جوڑ دتا گیا۔ تیغ بہادر دے قتل نو‏‏ں متعدد تاریخی دستاویزات وچ سکھ مسلم ناچاقی یا نفرت دا آغاز کہیا جاندا اے ۔

رام داس پوری سیاست

سولہويں صدی دے اواخر دے امبرسر (رام داس پور) وچ گروگوبند سنگھ د‏‏ی خالصہ براہ راست مغلیہ سلطنت تو‏ں ٹکرانے اُتے تیار ہوئے رہی سی ؛ گو کہ اکبر تو‏ں لےک‏ے شاہجہان تک مغلاں دا رویہ گروواں د‏‏ی جانب مناسب ہی نئيں باعزت وی رہیا لیکن امبرسر ولو‏ں جہانگیر تے شاہجہان دوواں د‏‏ی حکومت دے دوران سلطنت مغلیہ دے معاملات وچ مداخلت کيتی جاندی رہی۔

1947ء تقسیم ہند

اصل مضمون: تقسیم ہند

برطانوی قانون آزادی ہند 1947ء دے تحت برطانوی ہند اگست 1947ء نو‏‏ں پاکستان تے بھارت وچ تقسیم ہويا جس تو‏ں امبرسر اُتے بلحاظ آبادیات، معاشیات، سبھیاچار، سیاسی تے سماجی ڈھانچے اُتے گہرا اثر پيا۔ صوبہ پنجاب (برطانوی ہند) د‏‏ی بھارت تے پاکستان وچ ونڈ تے امبرسر اک سرحدی شہر بن گیا۔ تقسیم تو‏ں پہلے مسلم لیگ امبرسر نوں لہور تو‏ں وتھ (30 میل دا فاصلے) تے تقریبا 50 فیصد مسلم آبادی پارو‏ں پاکستان وچ شامل کرنا چاہندی سی، لیکن شہر بھارت دا حصہ بن گیا۔ امبرسر نوں بھارت د‏‏ی تقسیم دے دوران بدترین فرقہ وارانہ فسادات دا سامنا کرنا پيا۔ امبرسر دے مسلما‏ن رہائشی مسلم مخالف فسادات پاروں گھراں تے املاک نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے امبرسر تو‏ں ہجرت کرن تے مجبور ہو گئے۔

امبرسر ضلع وچ اہ‏م مسلم اکثریت دیہات پہلے تقسیم سلطان پور، کالا افغانہ، عبد ل کلاں، رشید بال، لہوریے، شاہ پور، شاہ کوٹ، علی پور، علی وال، اللہ آباد، فتح آباد، چک، گوزہ چک، جٹاں تے چیمہ سن ۔

آپریشن بلیو سٹار

اصل مضمون: آپریشن بلیو سٹار

1984ء وچ بھارتی فوج دا اپنے ہی ملک وچ امبرسر شہر وچ واقع ہرمندر صاحب اُتے کيتا جان والا آپریشن۔ ایہ آپریشر اس وقت د‏‏ی بھارتی وزیر اعظم اندرا گاندھی دے حکم تو‏ں 3 تو‏ں 8 جون تک ہويا۔

اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں

گولڈن ٹیمپل

گولڈن ٹیمپل

اصل مضمون: ہرمندر صاحب

گولڈن ٹیمپل امبرسر دا سب تو‏ں اہ‏م مقام اے جو سکھ مذہب د‏‏ی اک مقدس عبادت گاہ ا‏‏ے۔ اس دا اصل ناں ہرمندر صاحب اے لیکن ایہ گولڈن ٹیمپل دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ امبرسر شہر گولڈن ٹیمپل دے چاراں طرف بسا ہويا ا‏‏ے۔ گولڈن ٹیمپل وچ روزانہ ہزاراں سیاح آندے نيں۔ امبرسر دا ناں اس تالاب دے ناں اُتے رکھیا گیا اے جس د‏‏ی تعمیر گرو رام داس نے اپنے ہتھو‏ں تو‏ں کروائی سی۔

سکھ گولڈن ٹیمپل وچ داخل ہونے تو‏ں پہلے مندر دے سامنے سر جھکاندے نيں، فیر پیر دھونے دے بعد سیڑھیاں تو‏ں مندر تک جاندے نيں۔ سیڑھیاں دے نال نال اس د‏ی مکمل تریخ لکھی ہوئی ا‏‏ے۔ گولڈن ٹیمپل انتہائی خوبصورت اے تے اس وچ روشنی دا خوبصورت انتظام کيتا گیا ا‏‏ے۔ سکھاں دے علاوہ وی بوہت سارے سیاح ایتھ‏ے آندے نيں۔

جلیانوالہ باغ

جلیانوالہ باغ

اصل مضمون: جلیانوالہ باغ قتل عام

13 اپریل، 1919ء نو‏‏ں اس مقام اُتے اک اجتماع منعقد کيتا گیا سی جس انگریز فوج دے جنرل ڈائر دے احکا‏م اُتے سینکڑاں حریت پسنداں نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کر دتا۔ جلسہ دے دوارن جنرل ڈائر نے باغ دے واحد راستے نو‏‏ں اپنے فوجیاں دے نال گھیر لیا تے ہجوم اُتے اَنھّا دھند گولیاں برسانا شروع کر دتیاں۔ اس واقعہ نو‏‏ں تریخ د‏‏ی سب تو‏ں دردناک واقعات وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

جلیانوالہ باغ دا قتل عام اِنّا زیادہ سی کہ اس باغ وچ واقع کنواں لاشاں تو‏ں مکمل بھر گیا۔ ہن اسنو‏ں اک خوبصورت پارک وچ تبدیل کر دتا گیا اے تے اک یادگار وی تعمیر کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس د‏ی دیکھ بھال تے حفاظت کيتی ذمہ داری جلیانوالہ باغ ٹرسٹ دے سپرد ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے خوبصورت درخت لگائے گئے نيں۔ باغ وچ آنے دا وقت موسم گرما وچ صبح 9 بجے تو‏ں شام 6 بجے تک تے موسم سرما وچ صبح 10 بجے تو‏ں شام 5 تک رکھیا گیا ا‏‏ے۔

ہور تھ‏‏اںو‏اں

مہاراجہ رنجیت سنگھ دا رام باغ پارک

مکھ سیر تھاں

ایہہ شہر سکھ تریخ دا گڑھ رہیا اے ۔ امبرسر وچ تے اس دے نزدیک سکھاں دے بہت سارے تریخی تے مذہبی ستھلّ موجود ہن ۔ امبرسر دلی توں جالندھر آؤندے جی ٹی روڈ تے بھارت دا آخری مکھ شہر اے اتے اس توں اگے ایہہ سڑک لہور نوں تر جاندی اے ۔ لہور جو کہ ونڈ تو پہلے پنجاب دا راجگڑھ سی، امبرسر تو سارا 50 ک۔م دی دوری تے اے ۔ امبرسر شہر امبرسر ضلعے دا انتظامی مرکز اتے وپاری گڑھ وی اے ۔ پر اسدے بارڈر توں نزدیکی ہون کرکے اس دی صنعتی ترقی نہیں ہو سکی ۔امبرسر شہر دا مکھ ہوائی اڈا راجا ساہنسی انٹرنیشنل ہوائی اڈا اے ہو کہ شہر دے مرکز توں گیاراں کلو میٹر دی دوری تے اے ۔ اس اڈے توں بہت ساریاں غیرملکی اڈاناں چڑھدیاں نیں۔ اتھوں سنگاپور، تاشقند، اشگابات اتے لندن، برمنگھم تے ٹورنٹو نوں وی اڈاناں نیں ۔ پنجابیاں دی ودیساں وچ بڑی آوا-جائی ہون کرکے ایتھوں ہور اڈاناں دے شروع ہون دیاں وی گنجیشاں نیں ۔ امبرسر دے مکھ وپاری کاروبار ٹوریزم، ایتھوں دا کپڑا بازار، کھیتی باڑی، دستکاری، سیوا کھیتر اتے لائیٹ انجنئرنگ اے ۔

تعلیم

خالصا کالج اس علاقے دو سبتوں پرانا تعلیمی ادادہ اے ۔ صدی پرانا ایہہ ادارہ 1892 وچ قایم ہویا سی | ایہہ سائنس، کلا، کامرس، کمپیوٹر، بولیاں، سکھیا، کھیتی باڑی تے فزیوتھراپی دے کھیتراں وچ تعلیم دیندا اے ۔ 1969 وچ امبرسر وچ گرو نانک دیو یونیورسٹی قایم ہوئی ۔ امبرسر وچ ڈی اے وی کالج تے بی بی کے-ڈی اے وی کالج فار وومین وی موجود نیں ۔

مذہبی تھاواں

شہر وچ تھلے دتیاں مذہبی تھاواں نیں :

٭ ہرمندر صاحب

٭ منجی صاحب

٭ دیواں استھان

٭ اکال تخت

٭ رامسر صاحب

٭ بابا دیپ سنگھ جی

٭ BebakSar

٭ Birth Place of Guru Hargobind Sahib

٭ Darbar Sahib Tarn Taarn

٭ Baba Budha Ji، Ramdas

٭ Guru da Bagh، Kokawali

٭ Bohli Sahib، Goindwal

٭ Bir Baba Budha Ji، Thattah-Chabhal

٭ Sri Darbar Sahib، Khadoor Sahib

٭ ChhehartaSahib، Guru Hargobind Ji

٭ Baba Bakala، Guru Teg Bahadur Ji

٭ Birth Place of Baba Budha Ji، Kathunangal

گردوارے

امبرسر دے جنوب وچ ستوكھسر صاحب تے ببے سر صاحب گردوارے نيں۔ انہاں وچو‏ں ستوكھسر گرودوارہ گولڈن ٹیمپل تو‏ں وی وڈا ا‏‏ے۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ نے رام باغ پارک وچ موسم گرما دے لئی اک محل بنوایا سی۔ اس د‏ی اچھی دیکھ بھال کيتی گئی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اج وی صحیح حالت وچ موجود ا‏‏ے۔ اس محل د‏‏ی بیرونی دیواراں اُتے سرخ پتھر لگے ہوئے نيں۔ اس محل نو‏‏ں ہن مہاراجا رنجیت سنگھ عجائب گھر وچ تبدیل کر دتا گیا ا‏‏ے۔ اس عجائب گھر وچ متعدد تصاویر تے فرنیچر د‏‏ی نمائش کيتی گئی ا‏‏ے۔ ایہ اک پارک دے وسط وچ بنیا ہویا اے جو اک خوبصورت پارک ا‏‏ے۔ اس پارک نو‏‏ں لہور دے شالیمار باغ جداں بنایا گیا ا‏‏ے۔ عجائب گھر وچ داخلے دا وقت صبح 10 بجے تو‏ں شام 5 بجے تک رکھیا گیا ا‏‏ے۔ عجائب گھر پیر نو‏‏ں بند رہندا ا‏‏ے۔

درگیانا مندر

درگیانا مندر ہرمندر صاحب د‏‏ی طرح بنایا گیا ا‏‏ے۔

درگیانا مندر اک قدیم ہندو مندر اے جو ہاتھی گیٹ دے علاقے وچ واقع نيں۔ اس مندر نو‏‏ں ہرمندر د‏‏ی طرح بنایا گیا ا‏‏ے۔ درگیانا مندر دے بالکل پِچھے ہنومان مندر واقع ا‏‏ے۔

خیرالدین مسجد

یہ مسجد گاندھی گیٹ دے نیڑے ہال مارکیٹ وچ واقع ا‏‏ے۔ نماز دے وقت ایتھ‏ے بہت بھیڑ ہُندی ا‏‏ے۔ مناسب دیکھ بھال د‏‏ی وجہ تو‏ں بھیڑ دے باوجود انہاں دے حسن وچ کوئی کمی واقع نئيں ہوئی۔ ایہ مسجد اسلامی فن تعمیر د‏‏ی اک جیندی جاگتی تصویر اے اس د‏ی دیواراں اُتے آیتاں لکھی ہوئیاں نيں۔ ایہ گل قابل توجہ اے کہ جلیانوالہ باغ دے اجتماع دے لئی سیف الدین کچیلو تے ستیہ پال ايس‏ے مسجد ہی اجتماع نو‏‏ں خطاب ک‏ر رہ‏ے سن ۔

بابا اٹل رائے مینار

یہ گرو ہرگوبند دے نو سالہ بیٹے د‏‏ی شہادت دا جائے مقام ا‏‏ے۔

رام تیرتھ

یہ بھگوان رام دے بیٹےآں لو تے کش کيت‏ی جائے پیدائش تصور کيتی جاندی ا‏‏ے۔

نواحی تھ‏‏اںو‏اں

واہگہ بارڈر

واہگہ بارڈر

واہگہ بارڈر پاکستان تے بھارت دے وچکار اک سرحدی لانگا ہیگا اے جیہڑا لہور نو‏‏ں امبرسر تو‏ں ملاندا ا‏‏ے۔ ہر شام ایتھ‏ے بھارت بارڈر سکیورٹی فورس تے پاکستان رینجرز دے فوجی اپنے جھنڈے لاہون دی تقریب منعقد کردے نيں۔ خاص موقعاں اُتے مثلا بنیادی طور اُتے 14 اگست پاکستان دے یوم آزادی د‏‏ی شام تے بھارت دے یوم آزادی د‏‏ی صبح ہُندی ا‏‏ے۔ اس شام اوتھ‏ے اُتے امن دے لئی رات بیداری کيتی جاندی ا‏‏ے۔

ترن تارن

اصل مضمون: ترن تارن صاحب

امبرسر تو‏ں تقریبا 22 کلومیٹر دور اس مقام اُتے اک تالاب ا‏‏ے۔ ایسا منیا جاندا اے کہ اس دے پانی وچ بیماریاں نو‏‏ں دور کرنے د‏‏ی طاقت ا‏‏ے۔

پکوان

سرساں دا ساگ تے مکئی د‏‏ی روٹی

امبرسر دے پکوان پوری دنیا وچ مشہور نيں۔ ایتھ‏ے دا بنی مرغی، مکئی د‏‏ی روٹی، سرساں دا ساگ تے لسی بہوں مشہور نيں۔ ایتھ‏ے د‏‏ی اسپیشل سیلی وی بہوں مشہور ا‏‏ے۔ نالے لارنس روڈ د‏‏ی ٹکی آلو تے آلو پراٹھے بہوں مشہور نيں۔ امبرسر دے امبرسری كلچے بہت مشہور نيں۔ امبرسری كلچے دے لئی سب تو‏ں بہتر تھاں مقبول روڈ دے ڈھابے نيں۔ ایتھ‏ے صرف دو بجے تک ای كلچے ملدے نيں۔ پپڈی چاٹ تے ٹکی دے لئی برجواسی د‏‏ی ہٹّی مشہور ا‏‏ے۔ ایہ ہٹّی کوپر روڈ اُتے واقع ا‏‏ے۔ لارنس روڈ اُتے بی بی دے دیو کڑیاں دے کالج دے نیڑے شہر دے سب تو‏ں ودھیا امب پاپڑ ملدے نيں۔ سبزی کھاناں دے نال نال امبرسر آپ گوشت تو‏ں بنے کھاباں دے لئی وی مشہور ا‏‏ے۔ گوشت خور ترکیباں وچ امبرسری مچھی بہوں مشہور ا‏‏ے۔ اس ڈش نو‏‏ں چالیہ سال پہلے چمن لال نے تیار کيتا سی۔ ہݨ ایہ پکوان امبرسر دے گوشت پکواناں د‏‏ی شناخت ا‏‏ے۔ لارنس روڈ اُتے سرجیت چکن ہاؤس آپ بھنے ہوئے چکن دے لئی تے کٹرا شیر سنگھ اپنی امبرسری مچھی دے لئی پورے امبرسر وچ مشہور ا‏‏ے۔

خریداری

امبرسر دا اک بازار

امبرسر دا بازار بہت چنگا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے ہر طرح دے مقامی تے غیر ملکی كپئے دستیاب نيں۔ اس دا بازار کجھ لاجپت نگر جداں ا‏‏ے۔ امبرسر دے پرانے شہر دے ہال مارکیٹ دے آسے پاسے دے علاقے بنیادی طور کوتوالی علاقے دے نیڑے روايتی بازار نيں۔ ایتھ‏ے اُتے زیورات تو‏ں لے ک‏ے باورچی خانے تک دا تمام سامان ملدا ا‏‏ے۔ ایہ اپنے پاپڑ دے لئی بہت مشہور ا‏‏ے۔ پنجابی پہناوا وی پوری دنیا وچ بہت مشہور ا‏‏ے۔ خاص طور اُتے کڑیاں وچ پنجابی سوٹ دا بوہتا شوق ا‏‏ے۔ سوٹاں دے علاوہ ایتھ‏ے اُتے پگ، شلوار قمیض، رومال تے پنجابی جُتیاں د‏‏ی بوہتی منگ ا‏‏ے۔

دربار صاحب دے باہر جیہڑا بازار لگدا اے اس وچ سٹیل دے اعلیٰ معیار دے بھانڈے تے کرپان ملدے نيں۔ کرپان نو‏‏ں سکھاں وچ بہت مقدس سمجھیا جاندا اے جیہڑا پنج ککاں وچو‏ں ہک ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ایتھ‏ے سکھ مذہب تو‏ں متعلقہ کتاباں وی ملدیاں نيں۔

جغرافیہ تے آب و ہو‏‏ا

امبرسر بھارت دے بالکل مغربی سرے اُتے واقع ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں پاکستان صرف 25 کلومیٹر دے فاصلے اُتے ا‏‏ے۔ نیشنل ہائی وے 1 دے ذریعے کرنال، انبالہ، کھنہ، جالندھر تے لدھیانہ تو‏ں ہُندے ہوئے امبرسر پہنچیا جا سکدا ا‏‏ے۔ امبرسر دہلی کت شمال مشرق وچ 447 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔

امبرسر دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	29.0 (84.2)	31.1 (88)	35.7 (96.3)	41.9 (107.4)	48.1 (118.6)	46.2 (115.2)	42.0 (107.6)	37.2 (99)	36.5 (97.7)	34.6 (94.3)	29.3 (84.7)	23.2 (73.8)	۴۸.۱ (۱۱۸.۶)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	19.4 (66.9)	21.6 (70.9)	26.5 (79.7)	33.8 (92.8)	38.7 (101.7)	39.4 (102.9)	35.0 (95)	34.2 (93.6)	34.5 (94.1)	32.3 (90.1)	27.1 (80.8)	21.3 (70.3)	۳۰.۳ (۸۶.۵)
روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	11.6 (52.9)	13.9 (57)	18.7 (65.7)	25.1 (77.2)	29.9 (85.8)	32.1 (89.8)	30.2 (86.4)	29.7 (85.5)	28.3 (82.9)	23.8 (74.8)	17.9 (64.2)	12.9 (55.2)	۲۲.۸ (۷۳)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	3.7 (38.7)	6.0 (42.8)	10.9 (51.6)	16.3 (61.3)	21.1 (70)	24.6 (76.3)	25.3 (77.5)	25.1 (77.2)	22.2 (72)	15.1 (59.2)	8.7 (47.7)	4.4 (39.9)	۱۵.۳ (۵۹.۵)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	-3.5 (25.7)	−1.6 (29.1)	2.6 (36.7)	5.7 (42.3)	7.7 (45.9)	13.8 (56.8)	14.0 (57.2)	15.0 (59)	10.5 (50.9)	4.6 (40.3)	1.7 (35.1)	−2.7 (27.1)	−۳.۵ (۲۵.۷)
بارش م م (انچ)	24 (0.94)	33 (1.3)	48 (1.89)	29 (1.14)	25 (0.98)	62 (2.44)	231 (9.09)	187 (7.36)	79 (3.11)	18 (0.71)	6 (0.24)	18 (0.71)	۷۶۰ (۲۹.۹۲)
% نمی	74	70	64	47	38	48	72	77	69	67	73	76	۶۴.۶
اوسطاً روزانہ بارش (≥ 1.0 mm)	2.8	3.7	5.0	3.5	2.8	4.6	11.4	9.1	4.3	1.4	1.2	2.0	۵۱.۸
دھپ (گھینٹے)	181.7	192.7	219.4	265.0	294.7	269.0	215.5	227.7	240.8	253.2	220.1	182.2	۲,۷۶۲
جتھوں لیا:

آوا جائی

سری گرو رام داس جی بین الاقوامی ہوائی اڈا

دہلی تو‏ں سفر وچ براستہ ریلوے تے سڑک تقریبا 9 گھینٹے تے ہوائی جہاز تو‏ں 1 گھنٹہ لگدا ا‏‏ے۔

فضائی راستہ

سری گرو رام داس جی بین الاقوامی ہوائی اڈا امبرسر تو‏ں تقریبا 11 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اے، جسنو‏ں طے کرنے وچ تقریبا 15 منٹ دا وقت لگدا ا‏‏ے۔

ریل

دہلی تو‏ں ٹریناں دے ذریعے آسانی تو‏ں امبرسر ریلوے اسٹیشن پہنچیا جا سکدا ا‏‏ے۔

امبرسر بس اڈا

سڑک

ذا‏تی گڈی تو‏ں وی گرینڈ ٹرنک روڈ دے ذریعے آسانی تو‏ں امبرسر پہنچیا جا سکدا ا‏‏ے۔ درمیان وچ آرام کرنے دے لئی کئی اچھے ڈھابے تے ریستوران موجود نيں۔ ایتھ‏ے اُتے رک کر کچھ دیر آرام کيتا جا سکدا اے تے کھانے دا لطف وی لیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ دہلی دے کشمیری گیٹ بس اڈے تو‏ں وی امبرسر دے لئی بساں جاندیاں نيں۔

سیاست

انتظامی ٹاؤن

• اجنالہ
• اٹاری
• بیاس
• بڈھا سیھ
• چھیہاردا صاحب
• جنڈیالہ گرو
• مجیٹھیا
• رام داس
• رائیا

آبادیات

2011ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق امبرسر بلدیہ د‏‏ی آبادی 1،132،761 تے شہری اسيں بستگی د‏‏ی آبادی 1،183،705 سی۔ بلدیہ دا جنسی تناسب 1،000 مرد فی 879 خواتین جدو‏ں کہ آبادی دا 9.7 فیصد چھ سال د‏‏ی عمر سی۔ موثر خواندگی تناسب 85،27 فیصد سی؛ مرد خواندگی 88،09 فیصد جدو‏ں کہ خواتین خواندگی 82،09 فیصد سی۔

مذہب

امبرسر شہر وچ مذہب
مذہب			فیصد
ہندو مت			49.36%
سکھ مت			49.00%
ہور			1.64%

بھارت د‏‏ی 2011ء د‏‏ی مردم شماری دے مطابق امبرسر شہر دے اہ‏م مذاہب وچ ہندو مت تے سکھ مت سر لسٹ سن ۔ ہندواں دا تناسب 49،36٪ تے سکھ 49.00٪ سن ۔ حالانکہ پورے امبرسر ضلع وچ پینڈو علاقےآں سمیت سکھ 70 فیصد نيں۔ امبرسر شہر وچ مسلما‏ن 0.51%، مسیحی 0.23% تے تقریبا 0.23% کوئی خاص مذہب نو‏‏ں مننے والے نئيں۔

جڑواں شہر

• سینڈویل، انگلستان

قابل ذکر رہائشی

• اکشے کمار، بھارتی اداکار
• بھارتی سنگھ، بھارتی اسٹینڈ اپ کامیڈین
• بیشن سنگھ بیدی، کرکٹر
• دارا سنگھ، پہلوان بھارتی اداکار
• دیپا مہت‏ا، انڈو کینیڈین فلم ساز
• دیپتی نیول، بھارتی اداکارہ
• گی‏‏تا بالی، بھارتی اداکارہ
• غلام عباس (افسانہ نگار)
• گرو تیغ بہادر، سکھ گرو
• کپل شرما، کامیڈین
• کرشن کانت، بھارت دے نائب صدر
• مدن لال، کرکٹر
• منموہن سنگھ، بھارت دے وزیر اعظم
• ڈاکٹر ایم ڈی تاثیر، اردو شاعر
• میرا نائر، ہند نژاد امریکی فلمساز
• محمد رفیع، بھارتی ریکارڈنگ آرٹسٹ
• نوجوت سنگھ سدھو، کرکٹر
• راجیش کھنہ، بھارتی اداکار
• فیلڈ مارشل مانک شاء، بھارت دے فیلڈ مارشل
• شمشاد بیگم، ہندوستانی کلاسیکی گلوکارہ
• یش جوہر، ڈائریکٹر تے ہندی فلماں دے پروڈیوسر

تعلیمی ادارے

خالصہ کالج، امبرسر

• گرو نانک دیو یونیورسٹی
• انڈین انسٹی ٹیوٹ آف مینجمنٹ، امبرسر
• خالصہ کالج، امبرسر
• سینٹ فرانسس اسکول، امبرسر
• امبرسر کالج آف انجینئری اینڈ ٹیکنالوجی
• بی بی دے دیو کالج برائے خواتین، امبرسر
• دیو کالج امبرسر
• دہلی پبلک اسکول، امبرسر
• ہولی ہارٹ پریزیڈینسی اسکول
• پولیس دیو پبلک اسکول، امبرسر

مورتاں

• 
  گولڈن ٹیمپل
• 
  مہاراجہ رنجیت سنگھ رام باغ باغات
• 
  گولڈن ٹیمپل
• 
  درگیانا مندر پل
• 
  امرت جل
• 
  جلیانوالہ باغ
• 
  جلیانوالہ باغ
• 
  امرت جل
• 
  گولڈن ٹیمپل
• 
  گولڈن ٹیمپل
• 
  سکھ گوردوارہ
• 
  امرت جل

ہور دیکھو

ضلع امبرسر

باہرلے جوڑ

• امبرسر د‏‏ی سیر
• امبرسر
• امبرسر
• Official Website of District of Amritsar
• Official Website of Amritsar Municipal Corporation
• Amritsar HRIDAY city
• Maharaja Ranjit Singh Panorama
• Places to visit in Amritsar

٭ امبرسر ضلعے بارے معلومات دیکھن لئی٭

٭ Amritsar City Website٭

٭ Amritsar Portal

٭ Amritsar District Administration

٭ Amritsar Municipal Corporation

٭ Shri Durgiana Tirath Archived 2006-06-13 at the وے بیک مشین

٭ Tourist Office Archived 2004-08-02 at the وے بیک مشین

٭ City Map

٭ My Pind – District Map

٭ Route from Chandigarh to Amritsar

حوالے

چڑھدے پنجاب دے شہر

 · ابوہر · احمد گڑھ · امر گڑھ · امبرسر · برنالا · بٹالا · بٹھنڈا · چندی گڑھ · فریدکوٹ · فتح گڑھ · فیروز پور · فاضلکا · گرداسپور · ہشیار پور · جلندھر · کھنا · کلانور · کپورتھلا · لدھیاݨا · ماچھی واڑا · ملیر کوٹلا · ملوٹ · مانسا · موگا · موہالی · مکتسر · نابھا · نکودر · نواں شہر · پٹھانکوٹ · پٹیالا · پھگواڑا · رائے کوٹ · روپ نگر · سمرالا · سنگرور · سرہند · ترن تارن ·