ابو الغازی بہادر خان

ابوالغازی بہادر
راج دور	از ۱۰۵۴ تا ۱۰۷۴ ق. / ۱۶۴۴ تا ۱۶۶۳–۱۶۶۴ م.
لقب	خان
جم	۱۶ ربیع‌الاول ۱۰۱۲ ق. (۲۴ اگست ۱۶۰۳ م)
جم تھاں	اورگنج
موت	۱۶۶۳ م. / ۱۰۷۳ ق. (عمر ۵۹)
موت تھاں	خیوه
پیش رو	ابوالمظفر انوشه محمد بہادر
جانشین	اسفندیار
شاہی ٹبر	عرب‌شیبانی (عربشاهی)
پیؤ	عرب‌محمدخان
پتر	انوشه محمد بهادر
مذہب	اسلام سنی

ابوالغازی بہادر خان (پیدائش: 24 اگست 1603ء— وفات: 1663ء) وسطی ایشیا دی خانیت خیوا دا چغتائی حکمران سی۔

سوانح

ناں ، نسب تے پیدائش

بہادر خان شیبانی اُزبکاں دے خاندان وچوں عرب محمد خان دا بیٹا سی تے اُس دی والدہ وی اِسی خاندان دی شاہزادی سی۔ بہادر خان گرکانج وچ 16 ربیع الاول 1012ھ مطابق 24 اگست 1603ء نوں پیدا ہویا۔ بہادر خان دے والد عرب محمد خان خیوا وچ گرکانج دے حاکم سن۔

تاج و تخت دے حصول دیاں کوششاں

1619ء وچ بہادر خان نوں اُس دے والد نے کاث شہر وچ اپنا نائب مقرر کیتا لیکن چند روز دے بعد اپنے دو بیٹیاں دی سرکشی دے استیصال وچ عرب محمد خان جاں بحق ہو گیا تے بہادر خان نوں مجبوراً سمرقند وچ امام قلی خاں دے کول پناہ لینا پئی۔ بعد ازاں طویل جنگ دے بعد اوہ تے اُس دا بھائی اسفندیار باہم متحد ہوکے بعض ترکمانی قبائل دی مدد نال اپنے سرکش بھائیاں نوں حکومت توں برطرف کردینے وچ کامیاب ہو گئے۔ 1623ء وچ اوہ گرکانج وچ اپنے بھائی دا نائب مقرر ہویا لیکن بعض ترکمانی قبائل نال اختلاف دے باعث اوہ اپنے بھائی نال جھگڑ پیا تے اِس جھگڑے دا نتیجہ برا نکلیا تے اوہ 1626ء وچ ناچار حالت وچ تاشقند فرار ہویا جتھے اُس نے دو سال قازق دربار (Kazakhs) وچ بسر کیتے۔ خیوا دا تخت و تاج حاصل کرنے دی اک ہور کوشش دے بعد اوہ بحالت جلاوطنی دس سال تک صفویاں دے کول ایران وچ مقیم رہیا۔ اِس دور وچ بہادر خان دا قیام زیادہ تر اصفہان وچ رہیا جتھے اُس نے اُنہاں معلومات نوں فارسی ماخذاں دے ذریعے تے زیادہ تر وسیع کیتا جو اُس نے قازقاں دے دربار وچ اپنی قوم دے ماضی دے متعلق حاصل کیتیاں سن۔

دور حکومت

1642ء وچ حاکم خیوا اسفندیار دے انتقال دے بعد بہادر خان خیوا دا حاکم بن گیا۔ خان خیوا دی حیثیت توں اُس نے روس دے نال نال دوسرے ہمسایہ ملکاں نال وی سفارتی تعلقات قائم رکھے حالانکہ اِنہاں سفارتی تعلقات وچ بار بار دیاں جنگاں توں خلل اندازی وی واقع ہُندی رہی۔ ترکمان قبائل دے خلاف 1644ء، 1646ء، 1648ء، 1651ء تے 1653ء دی مسلسل مہمات دے نتیجے وچ قرہ قوم تے منغیشلاق دے بعض قبائل نے بہادر خان دی اِطاعت قبول کرلی۔ 1649ء، 1653ء تے 1656ء وچ اُس دے قلموقاں دے خلاف صف آرائی جاری رہی۔ 1655ء تے 1662ء وچ اوہ بخارا دے خلاف محاذ آرائی وچ شریک رہیا۔کدی کدی اوہ اُنہاں روسی قافلیاں نوں وی جو اُس دے علاقیاں توں گزردے سن، لوٹ لینے دی اجازت دے دیندا سی مگر فیر کسے ہور بنا اُتے نئی‏‏ں تے اپنے ملک دے تجارتی مفاد ای دے پیش نظر اِس قسم دی لوٹ مار دا ہرجانہ وی اداء کردیندا۔ باقی تمام اُمور وچ اوہ اپنے ملک و سلطنت دی بہبود دی خاطر علم و ہنر دی ترقی وچ کوشاں رہیا۔ عسکری صلاحیتاں جو معمولی درجے دیاں سن، اُس نے خود نال منسوب کیتیاں نیں جنہاں دا ثبوت اُس دی تاریخی کتب توں وی ملدا اے۔

وفات

1663ء وچ بہادر خان 60 جاں 61 سال دی عمر وچ خیوا وچ انتقال کرگیا۔

ہور ویکھو

• خانان خیوا

حوالے