Obwód ałmacki

Obwód ałmacki
Lokalizacja
Główne informacje
Waluta	tenge
Powierzchnia	105 263 km²
Liczba ludności	1 554,7 tys. (na 01.11.2024)
Język	kazachski, rosyjski
Numer kierunkowy	+7 (727), +7 (728)

Obwód ałmacki (kaz. Almaty oblysy, ros. Almatinskaja oblast) płd. - wsch. Kazachstan
Centrum administracyjne - Konajew (dotychczasowa nazwa miasta - Kapszagaj - do 3 maja 2022 r.)
Z obwodu ałmackiego w granicach do 8 czerwca 2022 r. został wydzielony obwód żetyski

Charakterystyka

Geografia

Obwód graniczy z Kirgistanem oraz Chinami (region autonomiczny Sinciang - Turkiestan Chiński), z obwodem żambylskim z zachodu, obwodem ułytauskim z północnego zachodu oraz północy z obwodem żetyskim.

Jezioro Bałchasz zajmuje północno-zachodnią część obwodu.

Klimat

kontynentalny; krótka wiosna, gorące lata, mroźne zimy,

Strefy krajobrazowe

pustynie, półpustynie, stepy, lasy, łąki górskie, obszary niwalne (pokryte wiecznym śniegiem)

Dojazd

Samolotem

z Warszawy:

• PLL LOT + Air Astana: przez Amsterdam do Ałmaty z międzylądowaniem w Atyrau (zach. Kaz.)
• Lufthansa + Air Astana z Warszawy
• Turkish Airlines przez Stambuł do Ałmaty
• Qatar Airways przez Doha do Ałmaty
• PLL LOT do Astany i dalej np. tanią linią Fly Arystan

z Frankfurtu:

• Lufthansa do Ałmaty

lotnisko Ałmaty

Pociągiem

KTZ portal pasażera

Astana - Ałmaty 2

od wagonów z miejscami siedzącymi, po "Grand-klasa" (lux) 5-przedziałowe (2-osobowe) z miejscami sypialnymi oraz prysznicem.

Miasta

• Konajew
• Kaskelen
• Tałgar
• Jesyk

Ciekawe miejsca

* Jezioro Bałchasz - w kotlinie Bałchasko - Ałakolskiej, na wys. 340 m n.p.m. Od południa linia brzegowa z pustynią Piaski Saryesik-Atyraw. Tektoniczne, bezodpływowe, największe jezioro w Azji Środkowej i piętnaste co do wielkości na świecie (17 tys. km²);
półwysep Saryesik i przesmyk Uzynalar oddziela zachodnią - słodkowodną część od wschodniej - słonawej.

• Państwowy Rezerwat Przyrody "Ile - Bałchasz" - południowe nadbrzeże jez. Bałchasz oraz delta Ili.

Rezerwat (powstały 27.06.2018 r.) stanowi niezwykle ważny kompleks przyrodniczy delty rzeki Ili z przyległym brzegiem jeziora Bałkasz.
Jest to jedyna zachowana delta rzeki w Azji Środkowej, podczas gdy inne (delty Syr Darii, Amu Darii, Czu itd.) uległy praktycznie degradacji na tle globalnego pustynnienia.

• grodzisko Karamergen - od 2014 r. wraz z grodziskiem Kajałyk/Kajałak (obwód żetyski) oraz Tałgar, na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO jako część międzynarodowego korytarza Jedwabnego Szlaku Chang'an - Tienszan

Osada Karamergen (z tureckiego kara mergen - "czarny myśliwy" - to najdalej na północ wysunięty średniowieczny ośrodek osiadłych rolników, położony w - podówczas żyznej - delcie rzeki Ili, niedaleko południowego brzegu jeziora Bałchasz. Swój złoty wiek przeżywała w XII i XIII stuleciu. Gdy rzeka zmieniła swoje koryto, osada utraciła znaczenie, m.in. zniknęły okoliczne lasy, w których jeszcze w XIII w. polowano na dziką zwierzynę, w tym tygrysy. Nauka utożsamia Karamergen ze starożytnym miastem Gorguz. Dzis jest to miejsce wykopalisk archelogicznych i znany obiekt turystyczny.
Wyróżnikiem miasta, leżącego na planie czwotokąta, jest dosyć dobrze zachowany system nawadniający. Mury je otaczające, miały nawet 3 m. wysokości, na ich rogach wznosiły się okrągłe 4,5 metrowe wieże. W Karamergen rozwijało się tkactwo i metalurgia. Miasto zostało zniszczone w XIII w. podczas najazdów mongolskich. Obecnie Karamergen otacza pustynia poprzecinana wadi (wyschłymi korytami) rzeki Ili. Jedyną odmianę w ceglasto-buro-żółtym krajobrazie stanowią brzegi jeziora Bałchasz porośnięte gęstymi krzewami i trzcinowiskami.
Karamergen był jednym z czterech miast na linii Jedwabnego Szlaku, leżących o dzień drogi od siebie - oprócz niego zachowały się jeszcze Aktam i Agasz-Ajak.

• Petroglify Archeologicznego Rezerwatu Tanbały Od 2004 r. na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO jako Petroglify w Krajobrazie Archeologicznym Tanbały
  

(...) zachowało się tam około pięciu tysięcy rysunków naskalnych (petroglifów), z których najstarsze pochodzą z epoki brązu (od połowy II tysiąclecia p n.e.), pozostałe datowane są od VI-VIII stulecia n.e. do początków XX wieku. Wraz z przyległymi osadami i cmentarzyskami stanowią świadectwo wierzeń, rytuałów, obyczajów i organizacji życia ludów koczowniczych kultury andronowskiej.

(...) Tamgały przyciągało obfitością źródeł i rozlewisk, pastwiskami z bogatą roślinnością, osłoniętymi od wiatru dolinami i parowami. Wyróżnikiem miejsca był skalisty kanion w zakolu rzeki Tamgały i sąsiadujące z nim pojedyncze, olbrzymie skały o ciemnej barwie. Obecnie w granicach ścisłego rezerwatu archeologicznego Tamgały, na obszarze zaledwie 900 ha, znajduje się ponad sto zabytków różnego rodzaju - petroglifów, osad, grobów i miejsc kultu, z których najważniejszy jest skalny kanion ze schodkowymi tarasami, pełniący funkcję głównej "świątyni pod otwartym niebem". Na jej najwyższym poziomie zachowały się najsłynniejsze tamgałskie petroglify (z tzw. IV grupy) przedstawiające postaci z głowami w kształcie słońca. Uznawane są za kwintesencję sztuki naskalnej epoki brązu. W tej grupie znajduje się około siedmiuset petroglifów z różnych okresów m.in. turkijskie runiczne znaki z IX-X w. n.e. Postać solarna widnieje również w grupie V petroglifów, jej kompozycja dopełnia najstarsze wyobrażenie byka (epoka brązu) i unikalny rysunek rydwanu.

Wśród tysięcy petroglifów tworzonych na przestrzeni stuleci odnajdziemy różnorodne postacie jeźdźców (unikalny wizerunek łucznika w masce wilka), sceny polowań, wyobrażenia zwierząt (jeleni, koni, wilków, psów, wielbłądów), sceny rytualnych obrzędów i tańców czy znaki rodowe (tamgi) i runiczne napisy.

Często podkreśla się artyzm tych wielopostaciowych kompozycji, bowiem zawierają w sobie konstrukcje narracyjne. Trzeba jeszcze zwrócić uwagę na mistrzostwo pradawnych twórców, którzy wspaniale potrafili wykorzystać charakterystyczny kolor skał i ich położenie. W zależności od pory dnia i kąta padania promieni słonecznych pojawiają się kolejne rysunki, a nawet są takie miejsca, z których można jednocześnie podziwiać kilka grup, oddalonych od siebie, petroglifów.

więcej na temat sztuki naskalnej południowego i wschodniego Kazachstanu oraz Azji Środkowej, w publikacjach i artykułach prof. UAM dr hab. Andrzeja Rozwadowskiego

• Muzeum Pamięci Ofiar Politycznych Represji - otwarte 16 grudnia 2018 r.

Znajduje się we wsi Żanałyk (rejon Tałgarski) około 60 km od Ałmatów w kierunku Konajewa.

• wzgórze Ungurtas - tzw. miejsce mocy; około 100 km na zachód od Ałmatów
  

Niewielkie wzgórze tuż za niepozorną wioską Urguntas jest jednym z najbardziej intrygujących miejsc w Kazachstanie, ponieważ tutaj, jak wierzą wierni, znajduje się centrum wszechświata, przez które przepływa bogaty strumień kosmicznej energii.

• Uszkonyr - miejsce dla paralotniarzy, około 40 km na płd.-zach. od Ałmatów.

Uszkonyr to trzy zaokrąglone szczyty w zachodniej części Ałtaju Zailiiskiego. Z daleka wyglądają one jak garby trzech leżących obok siebie wielbłądów. Swoją nazwę, oznaczającą "trzy brązowe szczyty", zawdzięczają temu, że pozostają brązowe aż do połowy lata, podczas gdy cały leżący poniżej płaskowyż górski od dawna jest ubrany w soczystą zieleń.

• Park Narodowy Ałatau Zailijskiego
• Rezerwat Ałmacki - w granicach PN Ałatau Zailijskiego
• starożytna osada Tałgar (ok. X w. znana jako Tałchir) - 25 km od Ałmatów, na południowych obrzeżach dzisiejszego miasta Tałgar, na prawym brzegu rzeki Tałgar przy wejściu do wąwozu. Wiadomo, że około roku tysięcznego obszar miasta wynosił niemal 28 ha, a jego rozkwit przypadał na okres pomiędzy VIII a XIV w., czyli właśnie wtedy, kiedy był ważnym punktem handlu i rzemiosła (tu Jedwabny Szlak się rozgałęział).
  

Miasto było jednym z nielicznych miejsc w Azji Środkowej, gdzie zajmowano się wytopem żelaza (według legend tutejsi mistrzowie opanowali sztukę wytwarzania stali damasceńskiej). Rozwijały się też inne rzemiosła: kowalstwo, garncarstwo i szklarstwo.
Obronna część miasta leżała na planie czworokąta, otoczona była murem z dwiema bramami oraz z wieżami w narożnikach i na obwodzie. Dzisiaj zachowana część murów to osypujący się wał o wysokości od 3 do 5 m. Otaczały one prostokątne terytorium o powierzchni ok. 9 ha, podczas gdy obszar całej osady obejmował 30 ha. W centralnej części Tałgaru zachowały się ruiny budynków - domy miały zazwyczaj od 4 do 6 pomieszczeń mieszkalnych i podwórze ogrodzone murem z gliny albo kamieni, przylegały do nich zagrody i stajnie. Podczas wykopallisk znaleziono brązowy talerz z Iranu, chińską porcelanę, liczne monety zarówno z Azji, jak i Europy.

• Państwowy Historyczno-Kulturalny Rezerwat-Muzeum "Jesik" oraz znajdujące się przy nim kurhany
• jezioro Jesyk (hist.: Issyk) około 22 km od Muzeum
• wąwóz Turgienski:

▷ siedem wodospadów, z których najbardziej znane i dostępne to Niedźwiedzi oraz Kajrakski
▷ Szen-Turgienskie omszałe lasy świerkowe
▷ Płaskowyż Assy
▷ obserwatorium astronomiczne Assy-Turgien - zachodnia część najwyżej położonej części płaskowyżu Assy (2750 m n.p.m.)

• Park Narodowy Jeziora Kolsajskie od 2021 r. w Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO
  

▷Saty - wioska turystyczna u granic Parku. Punkt wypadowy nad jezioro Kaindy i jeziora Kolsajskie.
Od 2023 roku w Saty działa 90 pensjonatów i 30 hoteli. Liczby te podwoiły się od 2019 roku. Większość mieszkańców zajmuje się turystyką.
W październiku 2023 r. znalazła się w gronie laureatów trzeciej edycji Best Tourism Villages by UNWTO

• Park Narodowy "Szaryn" od 2018 r. w Światowej Sieci Rezerwatów Biosfery UNESCO