Gąska dachówkowata
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gąska dachówkowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholoma imbricatum (Fr.) P. Kumm. Führ. Pilzk. (Zwickau): 133 (1871) | |
Gąska dachówkowata (Tricholoma imbricatum (Fr.) P.Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi (według Index Fungorum)[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1815 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus imbricatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1]. Niektóre synonimy łacińskie[2]:
- Agaricus imbricatus Fr. 1815
- Agaricus vaccinus subsp. imbricatus (Fr.) Pers. 1828
- Cortinellus imbricatus (Fr.) Raithelh. 1970
- Gyrophila imbricata (Fr.) Quél. 1886
- Tricholoma fusipes Kosina 1987
- Tricholoma imbricatum var. fusipes Bon 1990
- Tricholoma subfusipes Kozina & Bon, in Kozina 1989
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnicy 3–8(10) cm, młody prawie dzwonkowaty, z podwiniętym brzegiem, później lekko spłaszczony do całkowicie płaskiego, najpierw gładko-włóknisty, potem na całej powierzchni, z wyjątkiem szczytu łuskowaty, czerwonobrązowy do brązowego, rzadko także z oliwkowożółtym podkładem. Skórka sucha, pękająca na drobniutkie łuseczki[4].
Gęste, przy trzonie zaokrąglone lub wykrojone ząbkiem, początkowo brudnobiałe, później czerwono-brązowawo poplamione. Po uszkodzeniu zmieniają barwę na brunatną[5].
Długości 6–15 cm i grubości 1–1,5 cm, cylindryczny, początkowo pełny, później pusty. Na szczycie biały, poza tym bladobrązowy z drobnymi kosmkami. Podstawa trzonu zwężona lub korzeniasta. Strefa pierścieniowa niewidoczna[6].
Biały, przy podstawie trzonu rdzawo-brązowawy. Jest bez zapachu, lub ma słaby zapach grzybowo-ziołowy. Smak łagodny lub gorzkawy[6].
Biały. Zarodniki, krótko elipsoidalne, gładkie, bezbarwne, o średnicy 5–5,5 × 3,5–4 µm[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Najliczniejsze stanowiska tego gatunku opisano w Ameryce Północnej i Europie, ale występuje także w Japonii, Australii i Kostaryce w Ameryce Środkowej[7]. W Polsce jest dość rzadki[5][6].
Rośnie od września do grudnia w lasach iglastych, przede wszystkim pod sosnami, rzadziej pod świerkami[3]. Czasami rośnie w dużych grupach i tworzy czarcie kręgi. Lubi gleby piaszczyste[6]. Jest odporny na gnicie – jego owocniki mogą utrzymywać się w lesie nawet przez kilka tygodni[8]
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb mikoryzowy[3]. Przez niektórych autorów uważany jest za grzyb jadalny: jakkolwiek mięsisty, nie jest jednak zbyt smaczny. Jadalny jest tylko gdy ma łagodny smak, część owocników jednak jest gorzka[4]. Ponadto może być pomylony z trującym krowiakiem podwiniętym[8]. W Polsce na ogół gąska dachówkowata nie jest zbierana do celów spożywczych[5][6].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]W Polsce rośnie wiele podobnych gatunków gąsek. Istotne przy ich oznaczaniu są takie cechy morfologiczne, jak: faktura powierzchni kapelusza, jego lepkość, smak i zapach miąższu, oraz drzewa, pod którymi rosną[6]. Gąskę dachówkowatą można pomylić z trującą gąską białobrązową (Tricholoma albobrunneum). Podobne są również niejadalne: gąska żółtobrunatna (Tricholoma fulvum), gąska krowia (Tricholoma vaccinum) oraz gąska modrzewiowa (Tricholoma psammopus).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2015-11-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2015-11-05].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. KDC, 2006, s. 80. ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c d e f Marek Snowarski: Grzyby. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-06-22].
- ↑ a b California Fungi. [dostęp 2015-11-05].