Gąska biaława

Gąska biaława
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	gąskowate
Rodzaj	gąska
Gatunek	gąska biaława
	Nazwa systematyczna
	Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm.; Führ. Pilzk.: 131 (Zwickau, 1871)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gąska biaława (Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)^[1],

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Psathyrella, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus albus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Tricholoma^[1]. Niektóre synonimy naukowe^[2]:

Agaricus albus Schaeff. 1774
Gyrophila alba (Schaeff.) Quél. 1886
Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm. 1871, f. album
Tricholoma raphanicum P. Karst. 1883

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też nazwę bedłka biała^[3].

Morfologia

Kapelusz

Średnicy od 3–6 cm, początkowo dzwonkowaty, później płasko wypukły, z tępym szerokim garbkiem, brzeg często pofalowany i krótko podgięty, mięsisty, kruchy. Skórka gładka, sucha, promieniście włóknista, biaława, kremowobiaława, na wierzchołku bladoochrowa^[4]

Blaszki

Grube, wybrzuszone, o szerokości 4–11 mm, przy trzonie wycięte. Są rzadkie. Liczba kompletnych blaszek wynosi 30-60, pomiędzy nimi są międzyblaszki w liczbie 1–3 między dwoma kompletnymi blaszkami. Barwa od białej do białożółtawej^[4].

Trzon

Wysokość od 5 do 12 cm, grubość 1–2 cm. Jest cylindryczny, niekiedy maczugowato rozszerzony, przy podstawie zwężony, pełny, twardy. Skórka biaława, czasami z ochrowymi plamami, bywa głęboko wrośnięty w podłoże^[5].

Miąższ

Twardy i suchy, białawy. Zapach mączno-ziemisty, niekiedy nawet nieprzyjemny (jak DDT). Smak cierpkawy, później paląco-gorzkawy^[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki szeroko elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 5–6,5 × 3,5–4,5 μm, z wyraźną wnęką. Podstawki o rozmiarach 25–34 × 5–6 μm, 4-zarodnikowe ze sprzążką. W hymenium brak cystyd. Strzępki skórki cylindryczne, o szerokości 2,5–6 μm z rozproszonymi półwrzecionowatymi segmentami o rozmiarach 20–50 × 3–9 μm. Strzępek pod skórką nie sposób odróżnić od strzępek tramy. Są cylindryczne, o rozmiarach 19–50 × 3–12 μm. Nie zawierają pigmentu, lub bardzo blady wewnątrz strzępek. Sprzążki występują rzadko, w hymenium praktycznie brak ich na większości sept^[4].

Występowanie i siedlisko

Opisano występowanie gąski białawej w Ameryce Północnej, Europie oraz w Korei. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona; występuje od Hiszpanii po Islandię i północne krańce Półwyspu Skandynawskiego (69° szerokości geograficznej). W polskim piśmiennictwie naukowym opisano wiele jej stanowisk na obszarze całego kraju^[3].

Pojawia się od sierpnia do listopada, na ziemi w liściastych i mieszanych, przede wszystkim pod brzozą brodawkowatą^[3] i dębami^[5]. Owocniki występują zazwyczaj w grupkach^[6].

Znaczenie

Naziemny grzyb mikoryzowy^[3]. Jest niejadalny^[5].

Gatunki podobne

Jest w Polsce kilka gatunków gąsek o białawych kapeluszach:

gąska jasna (Tricholoma stiparophyllum). Jest większa i ma gęste blaszki (liczba blaszek kompletnych 60-120)
gąska śmierdząca (Tricholoma lascivum) ma bardziej szarożółtawy odcień kapelusza, wyraźnie większe zarodniki i występuje głównie pod bukami^[4]
gąska karbowana (Tricholoma acerbum). Ma karbowany kapelusz
jadalna gąska gołębia (Tricholoma columbetta), która nie ma nieprzyjemnego smaku ani zapachu, kapelusz w wilgotnych warunkach jest lepki, blaszki są rzadkie^[6],
trująca gąska nieprzyjemna (Tricholoma inamoenum). Ma nieprzyjemny zapach gazu świetlnego i rośnie w lasach iglastych^[5],

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Species Fungorum. [dostęp 2011-11-15].
↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Mycobank. Tricholoma album. [dostęp 2016-01-16].
↑ ^a ^b ^c ^d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
↑ ^a ^b ^c Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 78. ISBN 83-7404-513-2.

[if-1] Species Fungorum. [dostęp 2011-11-15].

[sf-2] Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).

[checklist-3] Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.

[mycobank-4] Mycobank. Tricholoma album. [dostęp 2016-01-16].

[wag-5] Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.

[Gerhardt-6] Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 78. ISBN 83-7404-513-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]