Tęgoskór korzeniasty
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
tęgoskór korzeniasty |
| Nazwa systematyczna | |
| Scleroderma septentrionale Jeppson Karstenia 38(2): 37 (1998) | |
Tęgoskór korzeniasty (Scleroderma septentrionale Jeppson) – gatunek grzybów z rodziny tęgoskórowatych (Sclerodermataceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Scleroderma, Sclerodermataceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Takson ten w 1998 roku opisał Mikael Jeppson na wydmach i piaszczystych wrzosowiskach w Finlandii[1].
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[2]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Średnica 2,5–6 cm, kształt w przybliżeniu kulisty. Ma dobrze wyodrębniony nibytrzon o długości 5–10 cm złożony z wiązek białawych ryzomorfów. Jest on zagłębiony w podłożu. Powierzchnia owocnika jest żółtawa, często nakrapiana, gładka lub delikatnie łuskowata, zwłaszcza na wierzchołku. Po zgnieceniu staje się ciemnoczerwona. Perydium o grubości 1–3 mm, w okresie dojrzewania zarodników pękające nieregularnymi szczelinami i dziurami. Czasem powstające po pęknięciu płaty odchylają się na zewnątrz, dzięki czemu taki owocnik staje się podobny do owocników gwiazdoszy (Geastrum). Gleba w młodych owocnikach mięsista i biała, podczas ich dojrzewania staje się fioletowobrązowa, w końcu czarna i pylista[3].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki kuliste lub prawie kuliste, o wymiarach 8–16 µm, powierzchni gęsto kolczastej i siateczkowatej. Kolce mają długość 2–4 µm, czasem więcej[3].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Znane jest występowanie tęgoskóra korzeniastego we wschodniej części Ameryki Północnej (USA i Kanada), na Grenlandii i na Półwyspie Skandynawskim[4]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2003 r. podano jego stanowiska tylko w Kampinoskim Parku Narodowym w latach 1961–1968. Znalezione okazy Wanda Rudnicka-Jezierska opisała jako Scleroderma macrorrhizon Wallr. W 2004 r. Marcin Piątek stwierdził, że były to okazy Scleroderma septentrionale[2]. W 2009 r. podano nowe stanowiska tego gatunku na Pustyni Błędowskiej i w Olkuszu[5], w 2015 w Puszczy Kampinoskiej[6]. Aktualne stanowiska tego gatunku podaje także internetowy atlas grzybów[7]. W latach 1995–2004 gatunek ten podlegał ochronie częściowej, a od roku 2004 podlega ochronie ścisłej bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[6].
Naziemny, być może mykoryzowy żyjący w symbiozie z drzewami iglastymi, ale najprawdopodobniej saprotroficzny, jego owocniki często bowiem znajduje się z dala od drzew. Siedlisko: wydmy. Aby mógł się w tym niestabilnym i przesuwanym przez wiatr podłożu utrzymać wytwarza splot ryzomorfów o długości do 10 cm[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-12-09].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Michael Kuo, Scleroderma septentrionale [online], MuschroomExpert.com [dostęp 2021-12-09].
- ↑ Mapa występowania tęgoskóra korzeniastego na świecie [online] [dostęp 2021-12-09].
- ↑ Piotr Mleczko, Stefan Gawroński, Paweł Kapusta, New inland localites of a rare gasteroid Basidiomycete, Scleroderma septentrionale in natural and anthropogenic habitats i Central Europe, „Polish Botanical Journal”, 51 (1), 2009, s. 99–104 [dostęp 2021-12-09].
- ↑ a b Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska tęgoskóra korzeniastego w Polsce [online] [dostęp 2021-12-09].